________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૧૬૦
દેશવિરતિ પરિણામના પ્રતિબંધક ર્માંના ઉદયના અભાવથી થયેલા દેશવિરતિના તાત્ત્વિક પરિણામથી સ્વીકારેલા બારેય વ્રતોમાં પરિપૂર્ણ દેશવિરતિનો સદ્ભાવ હોવાથી અતિચારો થતા નથી, આથી મૂળગાથામાં “અતિચારોનો ત્યાગ કરે છે” એમ કહ્યું છે.
અહીં તાત્પર્યાર્થ આ પ્રમાણે છે:- ૧. જ્યારે દેશવિરતિ પરિણામના પ્રતિબંધક કર્મોનો ઉદય ન હોય ત્યારે દેશવિરતિના તાત્ત્વિક પરિણામ હોય છે. ૨. જ્યારે દેશવિરતિના તાત્ત્વિક પરિણામ હોય ત્યારે સ્વીકારેલાં વ્રતોમાં પરિપુર્ણ દેશ વિરતિ હોય છે. ૩. જ્યારે પરિપૂર્ણ દેશવિરતિ હોય ત્યારે વધ આદિ રૂપ પ્રવૃત્તિ થતી નથી. ૪. જ્યારે પરિપૂર્ણ દેશવિરતિ હોય ત્યારે વધ આદિ રૂપ પ્રવૃત્તિ ન થતી હોવાથી જ અહીં અતિચારદર્શક ગાથાઓમાં ‘અતિચારોનો ત્યાગ કરે છે” એમ કહ્યું છે.
જો કે અતિચારોનું અલગ પચ્ચક્ખાણ કહ્યું નથી, તો પણ પ્રાણિવધ આદિનું પ્રત્યાખ્યાનજ શુદ્ધિને પામે છે ત્યારે પ્રત્યાખ્યાન કરનારની પ્રાયઃ વધ અને બંધ વગેરે અતિચારોનો ત્યાગ કરવામાં તત્પર એવી પ્રવૃત્તિ થાય, અર્થાત્ પચ્ચક્ખાણ કરનાર અતિચાર ન લાગે તે પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરે છે. આથી (જેવી રીતે તેલ પાણીમાં વ્યાપીને રહે છે તેવી રીતે) અતિચારત્યાગ વ્રતપ્રત્યાખ્યાનમાં વ્યાપીને રહેલું છે. આથી અહીં અતિચારોનું અલગ પચ્ચક્ખાણ કહેવામાં આવતું નથી. પણ આવા પ્રકારની (= પરિપૂર્ણ) દેશવિરિત હોય ત્યારે વધાદિરૂપ પ્રવૃત્તિ થતી નથી એમ જણાવવા માટે અતિચાર દર્શક ગાથાઓમાં “અતિચારોનો ત્યાગ કરે છે” એમ કહેવામાં આવે છે. [૧૦૩]
" ननु यद्येवं विरतिविबन्धककर्मह्रासवशागतविरतिपरिणामे स्वरसत एव वधादिपरिहारप्रवणैव प्रवृत्तिर्विरतिमतस्तर्हि तस्येदं विरतिविषयादिनिरूपकसूत्रं किंफलं देशविरतिं प्रति स्यात् ?" इत्याह
सुत्ता उवायरक्खणगहणपयत्तविसया मुणेयव्वा । कुंभारचक्कभामगदंडाहरणेण धीरेहिं ॥ १०४॥
[सुत्रादुपायरक्षणग्रहणप्रयत्नविषया ज्ञातव्याः ।
कुम्भकारचक्रभ्रामकदण्डोदाहरणेन धीरैः ।। १०४ ।।]
‘“મુત્તા'' ાહા યાહ્યા- ‘સૂત્રાત્' આગમાત્પાયરક્ષાય: कुम्भकारचक्रभ्रामकदण्डोदाहरणेन धीरैर्ज्ञातव्या इति योगः । तत्रोपायेन रक्षणमुपायरक्षणम्, परिशुद्धजलग्रहणादिग्रहणे प्रयत्नो ग्रहणप्रयत्नः, व्रतग्रहणार्थं चतुर्मासकादौ पुन: पुन: श्रवणादिविषय: आदरविषयः । संकल्पविषयीकृत
