________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૧૭૦
"
[
1
परिग्गहेऽक्खायं ॥ १ ॥ उचिअत्तेण पवित्ती, ठाणुववेसो अ नियमसरणं च। तदहिगकिरिया विहिणा, वणलेवुवमाण उवभोगो ॥२॥ ત્યેવમા ‘મોનનમ્’ આહાર,મ્યવહાર:। ‘ચ' સમુયા ‘સંવરળ’ તનનાં संभवतो ग्रन्थिसहितादेः प्रत्याख्यानस्य ग्रहणमित्यर्थः । ततोऽवसरे 'चैत्यगृहगमनं ' स्वगृहादर्हदायतने यानम्, श्रवणं सिद्धान्तोपदेशादेः साधुसमीप इति गम्यते । सत्कारो वन्दनदिश्चार्हचैत्यानां प्रस्ताव इति गम्यते । श्रवणविषयीकृतसाधूनां वा, यतस्तेषामपि वन्दनावसरे प्राक्प्रदर्शिताभिगमोऽभिहित एव यद्वा श्रवणपदात् प्रागेव सत्कारवन्दनादिपदयोगोऽर्थतो दृश्यः, तेनार्हद्विम्बविषयमेव सत्कारादि। કૃતિ ગાથાર્થ: ।।૪।।
(૧૩) પછી અવિરુદ્ધ વ્યવહાર કરે, અર્થાત્ પૂર્વે બતાવેલ કર્માદાનનો (તથા અનીતિ આદિનો) ત્યાગ કરીને બહુજ અલ્પ પાપ લાગે તે રીતે ધન મેળવવાનો પ્રયત્ન કરે. (૧૪) પછી શારીરિક આરોગ્યને અનુકૂળ હોય અને પચ્ચક્ખાણ પૂર્ણ થતું હોય તે સમયે શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી ભોજન કરે. આ વિષે કહ્યું છે કે- (૧) ‘શ્રાવકે (ભોજનની પહેલાં) ઉચિત દાનક્રિયા કરવી જોઈએ. (૨) (દાન ન થઈ શકે તો પણ) દાનનો ભાવ અવશ્ય રાખવો
ન
જોઈએ. (જેમકે સાધુઓનો યોગ ન હોય તો સાધુઓ જ્યાં વિચરતા હોય તે દિશા તરફ જોતો વિચારે કે ગુરુનો યોગ થાય તો કૃતાર્થ બનું.) (૩) અહીં પરિગ્રહ વિષે કીડીઓનું દૃષ્ટાંત પ્રસિદ્ધ છે. જેમ કીડીઓએ એકઠા કરેલા ધાન્યનો બીજાઓ જ ઉપયોગ કરે છે, તેમ જો ધનનો દાનમાં ઉપયોગ ન કરવામાં આવે તો એ ધન બીજાઓના જ કામમાં આવે એમ વિચારીને દાન કરવું જોઈએ. (૪) ભોજનસમયે ઔચિત્યથી પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ, અર્થાત્ પરિવારની સંભાળ લેવી, બિમાર-વૃદ્ધ વગેરેએ ભોજન કર્યું કે નહિ ઈત્યાદિ સંભાળ લેવી વગેરે ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ. (૫) ભોજન કરવા માટે યોગ્ય સ્થાને બેશવું જોઈએ. (૬) નિયમનું સ્મરણ કરવું. (૭) વિધિપૂર્વક તેનાથી અધિક ક્રિયા કરવી, અર્થાત્ પચ્ચક્ખાણ પારવાની ક્રિયા કરવી. (૮) વ્રણલેપની ઉપમાથી ભોજન કરવું, આનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે:- કોઈ વ્રણ (= શરીરમાં પડેલું ચાંદું) લીમડાના તેલથી રુઝાય, કોઈ ત્રણ ગાયના ઘી વગેરેથી રુઝાય, તેમ કોઈના શરી૨નું સ્નિગ્ધ આહારથી પોષણ થાય, કોઈના શરી૨નું રૂક્ષ આહારથી પોષણ થાય, એમ શરીરને જેવા આહારની જરૂર હોય તેવા આહારથી શરીરનું પોષણ કરવું, અથવા જેમ ત્રણમાં જરૂર પૂરતો જ લેપ લગાડાય તેમ જરૂર પૂરતો આહાર કરવો.
(૧૫) ત્યારબાદ સંભવ પ્રમાણે ‘ગંઠિસહિઅ' વગેરે પચ્ચક્ખાણ લે. (૧૬) પછી પોતાના ઘરેથી જિનમંદિરે જાય અને ત્યાં સાધુઓની પાસે આગમનો ઉપદેશ વગેરે સાંભળે.
