________________
૧૫૩
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
तयोश्चाप्रत्युपेक्षणं-गोचरापन्नयोश्चक्षुषाऽनिरीक्षणं दुष्ट-उद्घान्तचेतसः प्रत्युपेक्षणम्, ततश्चाप्रत्युपेक्षितदुष्प्रत्युपेक्षितौ च तौ शय्यासंस्तारकौ चेति समासः, शय्यैव वा संस्तारक इति। एवमन्यत्राप्यक्षरगमनिका कार्येति। उपलक्षणं च शय्यासंस्तारको उपयोगिनः पीठकादेरपि। एत्य पुण सामाचारी-"कडपोसहिओ नो अप्पडिलेहिअ सेज्जं दुरूहइ, संथारगं वा दुरूहइ, पोसहसालं वा सेवइ, दब्भवत्थं वा सुद्धवत्थं वा भूमीए संथरइ, काइयभूमीओ वा आगओ पुणरवि पडिलेहेइ, अण्णहा अइयारो। एवं पीढगाइसु वि विभासा।।'' तथा प्रमार्जनंशय्यादेर्वस्त्रोपान्तादिना तदकरणमप्रमार्जनम्, 'सम्यग् चाऽननुपालनम्' यथावदविधानं 'आहारादिषु सर्वेषु' प्रागुद्दिष्टेषु। इति गाथार्थ:।।
एत्थ भावणा- कयपोसहो अथिरचित्तो आहारे ताव सव्वं देसं वा पत्थेइ, बीयदिवसे पारणगस्स वा अप्पणो अट्टाए आढत्तिं करेइ कारवेइ वा, इमं इमं व त्ति करेह न वट्टइ। सरीरसक्कारे सरीरं उव्वट्टेइ, दाढिआओ केसे वा रोमाई वा सिंगाराहिप्पाएणं संठवेइ, दाहे वा सरीरं सिंचइ, एवं सव्वाणि सरीरभूसाकारणाणि परिहरइ। बंभचेरे इहलोइए पारलोइए वा भोगे पत्थेइ संवाहेइ वा, अहवा सद्दफरिसरसरूवगंधा अभिलसइ, बंभचेरपोसहो कया पूरिही, चइयामो बंभचेरेणं ति। अव्वावारे सावज्जाणि वावारेइ, कयमकयं वा चिंतेइ, एवं पंचइयारसुद्धो अणुपालिअव्वो इति [ ]॥१००॥ ત્રીજા શિક્ષાવ્રતમાં અતિચારો કહે છે :
શ્રાવક પષધમાં અપ્રત્યુપેક્ષિતશય્યાસંસ્તારક, દુપ્રત્યુપેક્ષિત શય્યાસં સ્મારક, અપ્રમાર્જિતશય્યાસંસ્તારક, દુષ્પમાર્જિતશય્યાસંસ્મારક અને સમ્યગુ અનનુપાલન એ પાંચ અતિચારોનો ત્યાગ કરે છે.
(૧) અપ્રત્યુપેક્ષિતશય્યાસંસ્તારક:- શય્યા એટલે શરીર પ્રમાણ સંથારો. સંસ્તારક એટલે પાંષધમાં સુવા માટે ઉપયોગી ડાભનું ઘાસ, કામળી , (ગરમ) વસ્ત્ર વગેરે. અથવા શવ્યા અને સંસ્કારક એમ બે વસ્તુ ન સમજતાં શય્યા એ જ સસ્તારક એમ એક જ વસ્તુ સમજવી. અપ્રત્યુપ્રેક્ષિત એટલે આંખોથી નહિ જોયેલું. શય્યા સંસ્મારકના ઉપલક્ષણથી પીઠ વગેરે વસ્તુઓ પણ સમજી લેવી. આંખોથી નિરીક્ષણ કર્યા વિના સંથારો પાથરવો, સંથારામાં સૂવે, બીજી પણ પીઠ આદિ કોઈ વસ્તુ લેવી-મૂકવી તે અપ્રત્યુપેક્ષિતશય્યાસંસ્તારક અતિચાર છે.
(૨) દુષ્પત્યુપેક્ષિત શવ્યાસંસ્મારક:- દુષ્પત્યુપેક્ષિત એટલે ભટકતા ચિત્તથી જોયેલું, અર્થાતુ ઉપયોગ વિના જોયેલું. બરાબર નિરીક્ષણ કર્યા વિના સંથારો પાથરવો વગેરે દુષ્પત્યુપંક્ષિત શય્યાસંસ્મારક અનિચાર છે.
