________________
૧૪૯
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
प्राण्युपमर्द इति, स च स्वयंकृतोऽन्येन वा कारित इति न कश्चित् फले विशेषः, प्रत्युत गुणः स्वयंगमने, ईर्यापथविशुद्धेः, परस्य पुनरनिपुणत्वात् તદ્ધિ : રૂતિ થાર્થ: ૧૮.
દેશાવળાશિકવ્રતમાં અતિચારો કહે છે :
શ્રાવક દેશાવગાશિક વ્રતમાં આનયન પ્રયોગ, પ્રખ્યપ્રયોગ શબ્દાનુપાત, રૂપાનુપાત અને બહિ: પુદ્ગલ પ્રક્ષેપ એ પાંચ અતિચારનો ત્યાગ કરે છે.
(૧) આનયન પ્રયોગ:- (લાવવા માટે (બીજાને) જોડવા તે આનયન પ્રયોગ. આનયન શબ્દનો આ શબ્દાર્થ છે. ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે:-) મારે આજે અમુક પ્રદેશથી બહાર ન જવું એમ વિશિષ્ટ મર્યાદાવાળા પૃથ્વીપ્રદેશનો અભિગ્રહ કર્યા પછી અભિગ્રહવાળા સ્થાનથી આગળ પોતે ન જઈ શકવાથી સચિત્ત વગેરે દ્રવ્ય લાવવા માટે તારે આ વસ્તુ લાવવી એમ કર સંદેશ આપીને બીજા પાસેથી વસ્તુ મંગાવવી તે આનયન પ્રયોગ.
(૨) પ્રેષ્ઠ પ્રયોગ:- (પ્રેગ એટલે નોકર, નોકરની જેમ બીજાને પોતાના કામમાં જાડવા તે શ્રેષ્ઠ પ્રયાગ. ગ્રંષ્ય પ્રયોગ શબ્દનો આ શબ્દાર્થ છે. ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે:-) જવા-આવવાના અભિગ્રહવાળા સ્થાનનું ઉલ્લંઘન થવાના ભયથી “અમુક સ્થળે અવશ્ય જઈને તારે મારી ગાયો વગેરે વસ્તુ લાવવી, અથવા ત્યાં આ કામ કરવું" એમ વસ્તુ લાવવા માટે કે કામ કરવા માટે બીજાને મોકલવો તે શ્રેષ્ઠ પ્રયોગ.
(૩) શબ્દાનુપાત:- અનુપાત એટલે ઉચ્ચાર, શબ્દનો ઉચ્ચાર કરવા તો શબ્દાનુપાત. પોતાના ઘરની વાડના પૃથ્વીપ્રદેશથી આગળ ન જવું અથવા પોતાના ઘરના કિલ્લાથી આગળ ન જવું એ પ્રમાણે અભિગ્રહ લીધા પછી અભિગ્રહવાળા સ્થાનથી બહારના સ્થાનમાં કોઈ કામ પડતાં ત્યાં પોતે ન જઈ શકવાથી વાડ કે કિલ્લાની નજીક રહીને બીજાઓ સાંભળે તે રીતે બુદ્ધિ પૂર્વક સમજ પુર્વક) છીંક, ખાંસી આદિ શબ્દ કરીને પરિચિતોને જણાવનારને શબ્દાનુપાત અતિચાર લાગે.
(૪) રૂપાનુપાત:- અનુપાત એટલે બતાવવું. પોતાના શરીરનું રૂપ બતાવવું તે રૂપાનુપાત. (અર્થાતું પોતાનું શરીર બતાવવું તે રૂપાનુપાત.) અભિગ્રહ કરેલા સ્થાનથી બહાર કોઈ કામ પડતાં શબ્દનો ઉચ્ચાર કર્યા વિના જ બીજાને પોતાની નજીક લાવવા માટે પોતાનું શરીર બતાવવું તે રૂપાનુપાત અતિચાર છે.
કમ ટકામાં રહેલા માટે શખથી રૂબરુ કરીને એમ પણ સમજવું.
