________________
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિતા
૧૩૨
વિશેષ છે. યોગશાસ્ત્રની ટીકામાં તેનું વજતરુ નામ કહ્યું છે. (૩) લીલીહળદર (૪) આદુલીલીસુંઠ (૫) લીલો કચરો:- સ્વાદમાં તીખો હોય છે. (૬) શતાવરી:- વેલડી વિશેષ છે. (૭) વિશલી:- વેલડી વિશેષ છે. (૮) કુંઆરઃ- તેનાં પત્રો પુષ્ટ, બે ધારોમાં કાંટાવાળાં, લાંબાં અને પરનાળના આકારના હોય છે. (૯) થોર - થોરિયા. તેને ખૂહીવૃક્ષ પણ કહે છે. (૧૦) ગળો - આના વેલા લીમડા વગેરે વૃક્ષો ઉપર હોય છે. (૧૧) લસણ (૧૨). વંશકારેલ:- કોમળ નવા વાંસનો અવયવ વિશેષ. (૧૩) ગાજર (૧૪) લૂણી:- વનસ્પતિ વિશેષ છે. તેને બાળવાથી સાજીખાર બને છે. (૧૫) લોઢક:- પદ્મિની નામની વનસ્પતિનો, કંદ. (પાણીમાં પોયણા થાય તે.) (૧૬) ગિરિકર્ણિકા:- એક જાતની વેલડી. કચ્છમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેને ગરમર પણ કહે છે. (૧૭) કિસલય પત્રો:- દરેક વનસ્પતિના પ્રૌઢ પાંદડાની પૂર્વ અવસ્થાનાં કોમળ પાંદડાં. (ઉપલક્ષણથી દરેક બીજમાંથી નીકળતા અંકુરા પણ અનંતકાય છે.) (૧૮) ખરસઈઓ:- કંદ વિશેષ. તેને કસેરૂ - ખીરિશુક પણ કહે છે. (૧૯) ભેગ:- કંદ વિશેષ જ છે. (૨૦) લીલીમોથ:- જળાશયોમાં કાંઠે કાંઠે થાય છે અને પાકે ત્યારે કાળી થાય છે. (૨૧ ) લવણ નામના વૃક્ષની છાલ:- તેને ભ્રમર વૃક્ષ પણ કહે છે. છાલ સિવાય તેના બાકીના અંગો પ્રત્યેક વનસ્પતિ છે. (૨૨) ખલૂડક-કંદ વિશેષ છે. (૨૩) અમૃતવેલ - તે નામનો વેલો. (૨૪) મૂળાનો કંદ:- (મૂળાના કંદ સિવાયનાં ડાળી, ફૂલ, પત્ર, મોગરા અને દાણા એ બધાય અંગો પ્રત્યેક વનસ્પતિ હોવા છતાં વર્તમાનમાં અભક્ષ્ય ગણાય છે. તથા કંદ તો ધોળો અને રાતો એ બંને પ્રકારનો અનંતકાય છે.) (૨૫) ભૂમિહ:- આનું લોકમાં ભૂમિફોડા નામ છે, તે ચોમાસામાં થાય છે અને છત્રના આકારે હોય છે. તેને બિલાડીનો ટોપ પણ કહે છે. (૨૬) વિરૂઢ:- અંકુરાવાળા દ્વિદલ ધાન્ય. (૨૭) ઢક્કવત્થલ:- શાક વિશેષ છે. તે પહેલીવાર ઉગેલો જ અનંતકાય છે. પણ કાપ્યા પછી વધેલો અનંતકાય નથી. (૨૮) કરવેલી:- તેને શુકરવાલ-ચૂકવેલી પણ કહે છે. (તેની જંગલમાં મોટી વેલડીઓ થાય છે.) ધાન્યમાં જે વાલ ગણેલા છે તે અનંતકાય નથી. (૨૯) પથંકઃ- તે શાક વિશેષ છે. (પાલખની ભાજી તરીકે પ્રસિદ્ધ છે.) (૩૦) કુણી આંબલી:- જેમાં ઠળીયા-બીજ ન થયા હોય તેવા કુણા આંબલીના કાતરા. (૩૧) આલુ - કંદવિશેષ (રતાળુ કંદ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે). (૩૨) પિંડાલુ - કંદ વિશેષ (ડુંગળી નામથી પ્રસિદ્ધ છે.) *
અહીં વૃદ્ધ સંપ્રદાય આ પ્રમાણે છે:- (ભોજન સંબંધી વૃદ્ધ સંપ્રદાય:-) શ્રાવકે મુખ્ય તયા એષણીય (= પોતાના માટે અલગ આરંભ કરીને ન બનાવેલ) અને અચિત્ત આહાર
ક અહીં ટીકાકારે અનંતકાયને જણાવવા માટે સન્ની દુ ના ઈત્યાદિ બે શ્લોક આવ્યા છે. પણ તેમાં સંપૂર્ણ ૩૨ અનંતાય આવતા નથી. આથી ભાવાનુવાદમાં પ્રવચન સારોદ્ધારની ૨૩૬ થી ૨૪૦ સુધીની ગાથાઓના આધારે સંપૂર્ણ ૩૨ અનંતકાયનું વર્ણન કર્યું છે.
