________________
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
૧૩૬
અસતી પોષણ (૧૧-૧૫) નો શ્રાવક ત્યાગ કરે. આ અતિચારોનો ભાવાર્થ વૃદ્ધસંપ્રદાયથી જાણવો. તે ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે:
(૧) અંગારકર્મ:- લાકડા બાળીને કોલસા બનાવવા અને વેચવા તે અંગારકર્મ. તથા અગ્નિની અને અગ્નિદ્વારા બીજા જીવોની પણ જેમાં વિરાધના થાય તે ભઠ્ઠી વગેરે પણ અંગારકર્મ છે. તેમાં છ નિકાયના જીવોની હિંસા થતી હોવાથી શ્રાવકને ન કલ્પે.
(૨) વનકર્મ:- વનને વેચાતું લઈને તેમાં રહેલાં વૃક્ષો, પાંદડાં, ફળ વગેરે કાપીને વેચવા દ્વારા આજીવિકા ચલાવવી તે વનકર્મ. હિંસાનું કારણ હોવાથી આ વ્યવસાય પણ શ્રાવકને ન કલ્પે.
1
(૩) શકટકર્મ:- ગાડું વગેરે ચલાવીને જીવન નિર્વાહ ક૨વો તે શકટકર્મ. આમાં બળદ આદિને બાંધવા પડે, મારવા પડે વગેરે અનેક દોષો લાગે. ગાડું વગેરે તથા તેના પૈડા વગેરે અવયવો સ્વયં તૈયાર કરવા કે વેચવા એ પણ શકટકર્મ છે.
(૪) ભાટક કર્મ:- પોતાના ગાડા વગેરેમાં બીજાનો માલ ભાડાથી લઈ જવો અથવા ગાડું અને બળદો બીજાને ભાડે આપવાં તે ભાટકકર્મ. શ્રાવકને બીજાઓના માલ સામાનની હેરા-ફેરી કરીને ભાડાથી કમાણી કરવી ઉચિત નથી.
'
(૫) સ્ફોટક કર્મ:- વાવ, તળાવ વગેરે બનાવવા પૃથ્વીને ખોદવી-ફોડવી, અથવા હળથી ભૂમિ ખેડવી તે સ્ફોટકકર્મ. જેમાં પૃથ્વીકાયની અને તેના દ્વારા વનસ્પતિકાય વગેરે જીવોની હિંસા થાય તેવા પથ્થરો ફોડવા વગેરે કાર્યો પણ સ્ફોટક કર્મ છે.
(૬) દંતવાણિજ્ય:- પ્રાણીના દાંત વગેરે અંગોનો વેપાર કરવો તે દંતવાણિજ્ય. જે લોકો (-ભીલ વગેરે) પ્રાણીઓના દાંત વગેરે અંગો એકઠાં કરતા હોય તેમની પાસેથી દાંત વગેરે ખરીદવાથી અતિચાર લાગે. દાંત વગેરે અંગોને એકઠાં કરનારા ભીલ વગેરેને પહેલેથીજ પૈસા આપીને અમુક સમયે હું માલ લેવા આવીશ એમ કહેવાથી વેપારી જલદી માલ લેવા આવશે એમ વિચારીને તે લોકો હાથી વગેરે પ્રાણીઓને મારીને દાંત વગેરે તૈયાર રાખે તથા તૈયાર રાખેલા માલને લેવાથી તેઓ જીવોનો વધ કરીને નવો માલ મેળવવા મહેનત કરે. આથી દાંત વગેરેના મૂળ ઉત્પાદકો-સંગ્રાહકો પાસેથી માલ લેવાથી આ અતિચાર લાગે. (પણ વેપારી પાસેથી લેવાથી અતિચાર ન લાગે.) એવી રીતે શંખ લાવવાનું કામ કરનારાઓને પહેલેથી શંખનું મૂલ્ય આપે વગેરેમા પણ દોષ લાગે.
(૭) લાક્ષાવાણિજ્ય:- લાક્ષા એટલે લાખ. લાખના રસમાં કીડા ઉત્પન્ન થતા હોવાથી શ્રાવકે તેનો વેપાર નહિ કરવો જોઈએ. લાખના ઉપલક્ષણથી જેમાં બહુ હિંસા થાય તેવી મન:શીલ, ગળી, ધાવડી, ટંકણખાર વગેરેનો વ્યાપાર પણ ન કરવો જોઈએ. ટંકણખાર
