________________
૧૨૩
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
धण्णं खेत्तं वत्युं रुप्पं सुवण्णं कुवि दुपयं चउप्पयं च " [ इत्यादि। अत्र चादिशब्दः प्रकारवचनः। क्षेत्रादयः क्षेत्रप्रकारा धनादय इत्यर्थः। 'चित्ताधविरोधात्' चित्तवित्तदेशवंशाद्याश्रयेण · चित्रम्' १ अनेकाकारम् ५। इति गाथार्थः॥८७॥
અતિચારસહિત ચોથું અણુવ્રત કહ્યું. હવે પાંચમું અણુવ્રત કહેવામાં આવે છે - પાંચમું અણુવ્રત:
ધન, ધાન્ય, ક્ષેત્ર, વાસ્તુ, રૂપ્ય, સુવર્ણ, કુષ્ઠ, દ્વિપદ અને ચતુષ્પદ એ નવ પ્રકારના પરિગ્રહનું આટલી સંખ્યાથી વધારેનો ત્યાગ એમ પરિમાણ કરવું એ પાંચમું ઈચ્છાપરિમાણ (સ્થૂલ પરિગ્રહ પરિમાણ) અણુવ્રત છે. આ વ્રતથી અશુભ આરંભોની નિવૃત્તિ થાય છે. આ વ્રત ચિત્ત, વિત્ત, દેશ, વંશ આદિને અનુરૂપ લેવાતું હોવાથી અનેક પ્રકારનું છે.
(અશુભ આરંભોની નિવૃત્તિ :- પરિગ્રહનું પરિમાણ કરવાથી જરૂરી થોડું ધન અલ્પ પાપવાળા વ્યાપારથી મળી જાય. આથી અશુભ આરંભો = બહુ પાપવાળા વ્યાપારો બંધ થઈ જાય. જીવો ઘણું ધન મેળવવા માટે જ પ્રાય: જીવહિંસાદિ થાય તેવા પાપ વ્યાપારો કરે છે. ઘણું ધન મેળવ્યા પછી પણ ધનનો ઉપયોગ કરવામાં ઘણા અશુભ આરંભો કરે છે. આથી ધનનું પરિમાણ થવાથી બહુ પાપવાળા વ્યાપારો બંધ થઈ જાય છે.
વ્રતના અનેક પ્રકારો :- આ વ્રત લેનાર દરેકનું મન = મનની ભાવના સમાન ન હોય. કોઈની પાસે ધન ઘણું હોય પણ મૂર્છા ઓછી હોય. જ્યારે કોઈની પાસે ધન ઓછું હોય પણ મૂર્છા ઘણી હોય. આથી દરેક પોતાની ભાવના પ્રમાણે પરિગ્રહનું પરિમાણ કરે. તેથી આ વ્રત બધાનું સમાન હોતું નથી. ધન પણ બધા પાસે સમાન ન હોય. કોઈ ગરીબ હોય તો કોઈ ધનવાન હોય. આથી પણ બધાનું પરિગ્રહનું પરિમાણ સમાન ન હોય. કોઈ દેશમાં લોકો ધાન્ય-પશુ વગેરેનો અધિક સંગ્રહ કરે, તો કોઈ દેશમાં ઓછો સંગ્રહ કરે. કોઈ રાજકુલમાં જન્મેલો હોય તો કોઈ બ્રાહ્મણ કુળમાં જન્મેલો હોય. આમ પરિગ્રહ પરિમાણ લેનારાઓનાં ચિત્ત આદિ ભિન્નભિન્ન હોવાથી આ વ્રત અનેક પ્રકારનું છે.) [૮૭].
अत्राऽतिचारानाहखेत्ताइहिरण्णाईधणाइदुपयाइकुप्पमाणकमे। जोयणपयाणबंधणकारणभावेहिं नो कुणइ ।।८८।
क्षेत्रादिहिरण्यादिधनादिद्विपदादिकुप्यमानक्रमान्।
योजनप्रदानबधनकारणभावैर्न करोति ॥४८॥] ૨ “મનેપ્રાર” વા
