________________
૧૦૯
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
છે, તો પણ વિશેષ વિષયનો નિયમ લેનાર શ્રાવકને અનુમતિનો ત્યાગ પણ સંભવે છે. આથી અહીં સંભવિત પક્ષને આશ્રયીને અનુમતિના નિષેધથી સહિત ત્રણ ભાંગા કહ્યા છે. (श्राव प्रशप्ति .. 333-33४ ) युं छे 3- “नमतानुयायी 2008 छ है - ગૃહસ્થને ત્રિવિધ-ત્રિવિધથી પચ્ચકખાણ ન હોય. આ તેમનું કહેવું યુક્ત નથી. કારણ કે ભગવતી સૂત્રમાં વિશેષથી કહેવામાં આવ્યું છે કે- ગૃહસ્થ પણ પોતાના ક્ષેત્રથી (= ભરતક્ષેત્રના મધ્યખંડથી) બહારના ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ ત્રિવિધ-ત્રિવિધથી પચ્ચકખાણ रीश छ." (333) __प्रश्न:- श्री भगवती सूत्रमा अनुमतिनी निषेध यो नथी तो पछी (प्रत्याध्यान) નિર્યુક્તિમાં અનુમતિનો નિષેધ કેવી રીતે કર્યો? ઉત્તર- નિર્યુક્તિમાં પોતાના ક્ષેત્રમાં નિષેધ કર્યો છે, એટલે કે જ્યાં પોતાનો વ્યવહાર થવાની શક્યતા છે તે ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ નિષેધ કર્યો છે, અથવા સામાન્ય પ્રત્યાખ્યાનમાં નિષેધ કર્યો છે, સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રના માછલાનું માંસ ન ખાવું ઈત્યાદિ વિશેષ પ્રત્યાખ્યાનમાં નિષેધ કર્યો નથી. આથી વિશેષ પ્રત્યાખ્યાન ત્રિવિધ-ત્રિવિધથી કરે તેમાં શો દોષ છે? અર્થાત્ કોઈ દોષ नथी. (33४) [७६]
नन्वेवमपि “न करेइ न कारवेइ करेंतं नाणुजाणइ मणेणं वायाए'' इत्यादिषु भङ्गकेषु कायप्रवृत्तेरप्रत्याख्यातत्वात् तत्प्रवृत्तौ च मन:प्रवृत्तेरपि प्रसङ्गात् कथं प्रत्याख्यानपालनासंभवः?'' इत्याह
संभवमहिगिच्चेयं, नियविसओ भरह आरियं खंडं। तस्स बहिं सव्ववया, साहुसरिच्छा सविगिहीणं॥७७॥
[संभवमधिकृत्यैवं, निजविषयो भरतमार्य खण्डम्। तस्माद् वहिः सर्वव्रतानि, साधुसदृक्षाणि सर्वगृहिणाम्।।७७॥] "संभव" गाहा व्याख्या-'संभवं' भङ्गकविरचनालक्षणं संभवमात्रमधिकृत्यैवं प्रदर्श्यते, न तु सर्वभङ्गेषु प्रत्याख्यातार इत्यर्थः। यद्वा संभवं-सामान्येन प्रत्याख्यातृगतां विचित्रां विवक्षामाऽऽश्रित्येत्यर्थः। कदाचित्संभवं स्वविषयं तबहिर्वेत्यनपेक्ष्य सामान्येनैवमभिधीयत इत्यर्थः। स्वविषयमुद्दिष्टं व्याचष्टे'निय' इत्यादि। 'निजविषयः' स्वविषयः, कोऽत्र? 'भरतं' भरतक्षेत्रं, तत्रापि 'आर्यखण्डं' मध्यखण्डं आर्याऽर्धषड्विंशतिजनपदैरुपलक्षितम्, तत्र किल संभवत्संव्यवहारवशेनाऽनुमतेराऽऽगतिसंभव इत्यर्थः। 'तस्मात्' भरतात् 'बहिः'
