________________
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
૧૧૦
अपरक्षेत्रेष्वित्यर्थः, इह च सूत्रे "क्वचित्पञ्चम्याः" इति षष्ठी, संबन्धमात्रविवक्षया वा। 'सर्वव्रतानि' प्रागुद्दिष्टानि 'साधुसदृक्षाणि' यतितुल्यानि त्रिविधं त्रिविधेनेत्यर्थः, तत्राऽनुमतिवर्जनस्याऽपि संभवात् ‘सर्वगृहिणां' समस्तश्रावकाणाम्। इति ગીથાર્થ ૭છા.
પ્રશ્ન: આ પ્રમાણે પણ “ન કરે-ન કરાવે-ન અનુમોદે મનથી અને વચનથી” ઈત્યાદિ ભાંગાઓમાં કાયપ્રવૃત્તિનું પ્રત્યાખ્યાન ન કર્યું હોવાથી કાયાથી પ્રવૃત્ત થતાં મન પ્રવૃત્તિનો પણ પ્રસંગ આવે, આથી આવા ભાંગાઓમાં પ્રત્યાખ્યાનનું પાલન કેવી રીતે સંભવે?
ઉત્તરઃ આવા પણ ભાંગા થઈ શકે છે એ પ્રમાણે માત્ર ભાંગાઓના સંભવની અપેક્ષાએ આવા ભાંગા બતાવ્યા છે, પણ બધા ભાંગાઓમાં પ્રત્યાખ્યાન કરનારા હોતા નથી. અથવા સામાન્યથી પ્રત્યાખ્યાન કરનારાઓના હૃદયમાં રહેલી વિવિધ પ્રકારની વિવક્ષાને આશ્રયીને આવા ભાંગા બતાવ્યા છે, અર્થાત્ જ્યાં અનુમતિનો ક્યારેક સંભવ છે એવા પોતાના ક્ષેત્રની અને પોતાના ક્ષેત્રથી બહારના ક્ષેત્રની અપેક્ષા વિના સામાન્યથીજ આ ભાંગાઓ કહેવાય છે.
૭૬ મી ગાથામાં વોયાયં વિસગ્નિ = ૧૪૪ ભાંગા “પોતાના વિષયમાં છે એમ કહ્યું છે. આથી અહીં “પોતાના વિષયની વ્યાખ્યા કરે છે - ભરતક્ષેત્રનો સાડા પચીસ આર્યદેશોથી ઓળખાયેલો મધ્યખંડ પોતાનો વિષય છે, અર્થાત્ ભરત ક્ષેત્રના મધ્યખંડમાં આવેલા સાડા પચીસ આર્ય દેશો પોતાનો વિષય છે. ત્યાં વ્યવહારનો સંભવ હોવાથી અનુમતિ આવવાનો (= લાગવાનો) સંભવ છે. ભરત સિવાયનાં બીજાં ક્ષેત્રોમાં સર્વશ્રાવકોનાં સર્વવ્રતો સાધુતુલ્ય છે, અર્થાતુ ભરત સિવાયનાં બીજાં ક્ષેત્રોમાં શ્રાવકો પણ સર્વ વ્રતો ત્રિવિધ-ત્રિવિધથી લઈ શકે છે. કારણ કે ત્યાં અનુમતિત્યાગનો પણ સંભવ છે. [૭૭]
एवं व्रतग्रहणप्रकारं संभवत आविष्कृत्य व्रतस्वरूपमाहथूलगपाणवहस्सा, विरई दुविहो य सो वहो होइ। संकप्पारंभेहिं, वज्जइ संकप्पओ विहिणा ॥७८॥
[स्थूलकप्राणवधस्य, विरतिद्विविधश्चासौ वधो भवति।
सङ्कल्पारम्भाभ्याम्, वर्जयति सङ्कल्पतो विधिना ।। ७८॥] "थूलग' गाहा व्याख्या - ‘स्थूलकप्राणवधस्य विरतिः' स्थूरा एव स्थूरकाः -द्वीन्द्रियादयः तेषां प्राणा:- शरीरेन्द्रियोच्छ्वासायुर्लक्षणाः तेषां
