________________
૧૧૭
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
"इह'' गाहा व्याख्या- 'इह' मृषावादविरतो सहसा अनालोच्याऽभ्याख्यानं 'सहसाभ्याख्यानं' असदध्यारोपणम्। तद्यथा- "चौरस्त्वं पारदारिको वा " इत्यादि । रह:-एकान्तः तत्र भवं रहस्यं, तेन तस्मिन् वाऽभ्याख्यानं रहस्याभ्याख्यानाम्, एतदुक्तं भवति- एकान्ते मन्त्रयमाणानभिधत्ते, एते हीदं चेदं च राजविरुद्धादिकं मन्त्रयन्त इति २। 'स्वदारमन्त्रभेदं च' स्वकलत्रविश्रब्धभाषिताऽन्यकथनं चेत्यर्थः३। 'मृषोपदेशं' असत्योपदेशम्, इदमेवं चैवं च ब्रूहीत्यादिलक्षणम् ४। 'कूटलेखकरणं च' अन्यनाममुद्राक्षरबिम्बस्वरूपलेखकरणं च वर्जयेत् ५। यत एतानि समाचरन्नतिचरति द्वितीयाणुव्रतम् । इति गाथार्थः ॥८२॥
બીજા અણુવ્રતના અતિચારોને કહે છે :
સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણવ્રતમાં સહસા-અભ્યાખ્યાન, રહસ્ય-અભ્યાખ્યાન, સ્વદારમંત્રભેદ, અસત્ય-ઉપદેશ, કૂટલેખ એ પાંચ અતિચારોનો ત્યાગ કરે.
(૧) સહસા-અભ્યાખ્યાન - સહસા એટલે વિચાર્યા વિના. અભ્યાખ્યાન એટલે અવિદ્યમાન દોષોનો આરોપ મૂકવો. વિચાર્યા વિના ખોટો આરોપ મૂકવો એ સહસા અભ્યાખ્યાન છે. જેમકે-વિચાર્યા વિના કોઈને તું ચોર છે, તું પરસ્ત્રીગમન કરનાર છે, વગેરે કહેવું.
(૨) રહસ્ય-અભ્યાખ્યાન:- રહસ્ય એટલે એકાંતમાં થયેલ. અભ્યાખ્યાન એટલે કહેવું. એકાંતમાં બનેલું કહેવું છે રહસ્ય-અભ્યાખ્યાન. કોઈને એકાંતમાં મસલત કરતા જોઈને કે સાંભળીને બીજાને કહે કે આ લોકો અમુક અમુક રાજ્ય વિરુદ્ધ વગેરે મસલત કરે છે.
(૩) સ્વદારમંત્રભેદ:- દાર એટલે સ્ત્રી. મંત્ર એટલે ગુપ્ત વાત. ભેદ એટલે પ્રકાશન કરવું. પોતાની પત્નીએ મારી વાત બીજા પાસે નહિ જાય એવા વિશ્વાસથી કરેલી ગુપ્ત વાત બીજાને કહેવી એ સ્વદારમંત્રભેદ છે. (પત્નીના ઉપલક્ષણથી મિત્ર આદિ માટે પણ તેમ સમજવું. અર્થાતુ કોઈ પણ વ્યક્તિએ મારી વાત બીજા પાસે નહિ જાય એવા વિશ્વાસથી કરેલી ગુપ્ત વાત બીજાને કહેવી તે સ્વદારમંત્રભેદ છે.)
(૪) અસત્ય ઉપદેશ:- બીજાને “આ આમ આમ કહે” ઈત્યાદિ જુઠું બોલવાની સલાહ આપવી.
(૫) ફૂટ લેખકરણ - કૂટ એટલે ખોટું લેખકરણ એટલે લખવું. ખોટું લખવું તે ફૂટ લેખકરણ. કુટલેખકરણના અન્યનામ, અન્યમુદ્રા, અન્ય અક્ષર, અન્ય બિંબ, અને અન્ય સ્વરૂપ એ પાંચ ભેદો છે. અન્યનામ:- સહી વગેરેમાં પોતાનું નામ લખવાના બદલે બીજાનું
