________________
૧૦૧
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
એકજ ભવમાં બે શ્રેણિમાંથી કોઈ એક શ્રેણિ સિવાય • દેશવિરતિ આદિ ત્રણે પામે.” (વિશેષા૦ ગા૦૧૨૨૩)
સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ પછી દેશવિરતિ આદિની પ્રાપ્તિ માટે અહીં જણાવેલ કર્મસ્થિતિના ાસનો નિયમ ભાવથી દેશવિરતિ આદિ માટે છે. આથી જ મૂળ ગાથામાં ભાવઓ ભાવથી એમ જણાવ્યું છે. દ્રવ્યથી દેશવિરતિ આદિ તેટલી સ્થિતિ ઘટ્યા વિના પણ હોઈ શકે છે. કહ્યું છે કે-“પ્રજ્ઞાપના વગેરે શાસ્ત્રોમાં વ્યવહારરાશિમાં આવેલા સર્વ જીવોની નવે ગ્રેવેયકમાં ઉત્પત્તિ જણાવી છે. જિનોક્ત સાધુવેશના સ્વીકાર વિના નવ ચૈવેયકમાં ઉત્પત્તિ ન થાય.” (વિશેષા. ગા. ૧૦૩૮)‘કારણ કે આગમજ્ઞ પૂર્વાચાર્યોએ કહ્યું છે કે, જેઓ સાધુપણામાં રહીને સાધુપણાનું પાલન કરતા નથી, કિંતુ માત્ર બાહ્યવેશ ધારણ કરે છે તે સમ્યક્ત્વથી પતિત થયેલા નિષ્નવ વગેરે પણ ઉત્કૃષ્ટથી નવ ત્રૈવેયક સુધી ઉત્પન્ન થાય છે.” (વિશેષા) ગા૦૧૦૩૯)
જો બેથી નવ પલ્યોપમ વગેરે સ્થિતિ ઘટી ગઈ હોય તો ભાવથીજ દેશવિરતિ આદિ પામે. અને ભાવથી દેશવિરતિ આદિની પ્રાપ્તિ અનંતીવાર થાય નહિ. જ્યારે ઉક્ત પાઠના આધારે અનંતીવાર દેશવિરતિ આદિની પ્રાપ્તિ થઈ છે. આથી અનંતીવાર થયેલી દેશવિરતિ આદિની પ્રાપ્તિ દ્રવ્યથી હતી એ સિદ્ધ થાય છે, એટલે સ્થિતિહાસનો નિયમ દ્રવ્યથી દેશવિરતિ આદિ માટે નથી, કિંતુ ભાવથી દેશવિરતિ આદિ માટે છે. આથી સમ્યક્ત્વનો લાભ થાય ત્યારે વ્રતસ્વીકારમાં ભજના છે એ નિશ્ચિત થયું.
પલ્યોપમનુ સ્વરૂપ
=
પલ્યોપમનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે:- પલ્યોપમના ઉદ્ધાર, અદ્ધા અને ક્ષેત્ર એમ ત્રણ ભેદ છે. તે દરેક ભેદના બાદર અને સૂક્ષ્મ એમ બે ભેદ છે. તેમાં બાદર પલ્યોપમ સૂક્ષ્મ પલ્યોપમનું સ્વરૂપ સમજાવવા માટે ઉપયોગી છે. તે સિવાય કશામાં ઉપયોગી નથી.
ઉત્સેધ અંગુલથી એક યોજન લાંબા-પહોળા-ઊંડા કૂવાને દેવકુરુ-ઉત્તરકુરુક્ષેત્રના એકથી સાત દિવસ સુધીના જન્મેલા યુગલિકના વાળના ખંડોથી ભરવો. તે ખંડોનું માપ આ પ્રમાણે છે:- એક વાળના આઠ ખંડ કરવાના. બીજી વાર દરેક ખંડના આઠ આઠ ખંડ કરતાં ચોસઠ ખંડ થયા. ત્રીજી વાર આઠ ખંડ કરતાં ૧૨ થયા. ચોથીવાર આઠ ખંડ કરતાં ૪૦૯૬ થયા. પાંચમી વાર આઠ ખંડ કરતાં ૩૨૭૬૮ થયા. છઠ્ઠી વાર આઠ ખંડ કરતાં ૨૬૧૧૪૪ થયા. સાતમીવાર આઠ ખંડ કરતાં ૨૦૯૭૧૫૨ થયા. આવા ખંડોથી પૂર્વોક્ત
સૈદ્ધાંતિક મતે એભવમાં બે શ્રેણિ ન હોય.
