________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૪૫
]” રૂતિ પૂર્વપક્ષમાત્રના વિદ્યશીત્યસંવથિક્ષેત્રदिचिन्तनचैत्यस्वीकरणादौ धर्ममवधारयन्ति, सूत्राननुपाति चैतत्। यत एवमत्रोत्तरग्रन्थ:-"भण्णइ एत्थ विभासा, जो एयाई सयं विमग्गेज्जा। न हु होइ तस्स सुद्धी, अह कोइ हरेज्ज एयाइं॥१॥ सव्वत्थामेण तहिं, संघेणं होइ मग्गिअव्वं ति। सचरित्तऽचरित्तीण य, एयं सव्वेसि कज्जं तु॥२॥"[ अत्र हि किल दर्शनपरिभवप्राये पूर्वराजादिदत्तक्षेत्रादिलोपप्रस्ताव एव यतेरपि क्षेत्रादिचिन्तनमुक्तम्, न तु सामान्येन; अलमतिप्रसङ्गेन। स्वयमेवंप्रायं आगमहर्जेयम्। बहुविकल्पं' अनेकप्रकारमुत्सूत्रमाचरन्ति प्ररूपणादिना स्वयमेव। तथा 'अन्येभ्यश्च' श्रोतृभ्यः प्रज्ञापयन्ति तारूपणाकरणादिभिः। कथम्? 'स्वेच्छया' स्वकीयाऽऽकूतकार्यानुयातया युक्त्या, न तु सिद्धान्ताधीनतया। य एवंविधा यतिवेषधारिणो यथाच्छन्दास्ते। इति गाथार्थः॥२७॥
આ પ્રમાણે હમણાં કહ્યું તેવું બીજું પણ અનેક પ્રકારનું ઉત્સુત્ર યથાછંદનું જાણવું. જેમ કે- “અહીં શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે કે – જિનમંદિરનાં ખેતર, સુવર્ણ વગેરે, ગામ અને પહાડ વગેરેની સાર-સંભાળ રાખનારા સાધુને મન-વચન-કાયાની શુદ્ધિ કેમ ન હોય?” (૧) આવો માત્ર પૂર્વપક્ષજ જોઈને કેટલાકો “સાધુ જિનમંદિર સંબંધી ખેતર આદિની ચિંતા કરે, અને જિનમંદિરનો સ્વીકાર કરે = જિનમંદિરની સાર-સંભાળ રાખે તેમાં ધર્મ છે” એમ માને છે. પણ તેમની આ માન્યતા સુત્રાનુસારી નથી. કારણ કે આ વિષે ઉત્તર જણાવનાર સુત્ર આ પ્રમાણે છે:- “શિષ્ય કરેલા પ્રશ્નનો ઉત્તર કહેવાય છે - જિનમંદિરના ખેતર વગેરેની સાર-સંભાળ રાખનારા સાધુને મન-વચન કાયાની શુદ્ધિ હોય પણ ખરી, અને ન પણ હોય. જો સાધુ સ્વયં જિનમંદિર માટે નવા ખેતર વગેરેની શોધ કરે કે માગણી કરે તો સાધુને મન-વચન-કાયાની શુદ્ધિ ન હોય, પણ જો જિનમંદિરના ખેતર વગેરેને કોઈ પડાવી લે = પોતાનું કરી લે તો સર્વશક્તિથી સંઘે તેની શોધ = રક્ષા કરવી જોઈએ. જિનમંદિરના ખેતર વગેરેને કોઈ પડાવી લે ત્યારે તેની રક્ષા કરવી એ સચારિત્રી અને અચારિત્રી એ બધાનું કર્તવ્ય છે.”
અહીં જૈનદર્શનના પરાભવતુલ્ય હોય તેવા પ્રસંગમાંજ સાધુને ક્ષેત્ર વગેરેની ચિંતા કરવાનું કહ્યું છે, નહિ કે સામાન્યથી. અર્થાત્ સાધુએ સામાન્યથી જિનમંદિરના ક્ષેત્ર વગેરેની ચિંતા ન કરવી જોઈએ, પણ તેવો કોઈ વિશિષ્ટ પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય તો કરવી જોઈએ. જેમકે- પૂર્વના રાજા વગેરેએ જિનમંદિર માટે આપેલા ખેતર વગેરેના વિનાશનો પ્રસંગ આવે તો સાધુએ તે અંગે યોગ્ય કરવું જોઈએ. અતિ ચર્ચાથી સર્યું. આગમના જાણકારોએ સ્વયં યથાછંદનું આવા પ્રકારનું ઉત્સુત્ર જાણી લેવું. આવા પ્રકારના જે
