________________
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત
,
प्रवेशादणूनामेवमेतत्, तदपि नास्तीत्याह- 'न च' नैव 'अन्योन्यप्रवेश:' परमाणोः परमाण्वन्तरेऽन्तर्भाव इत्यर्थः । निगमयति- 'तत्' तस्मात् कथं 'एतत्' उक्तं 'घटेत' युज्येत ? । “लिडो ज्झः" इति लिडो ज्झादेशः । ' इति : ' हेतौ अस्मात् उदितहेतोः । कथमेतत् ? इत्येवंरूपा वा देशशङ्का । यदि हि प्रदेशो निर्विभाग: (भाग :) परमाणूनां च लघुतरत्वं अन्योन्यानुप्रवेशश्च न संभवति, अतः कथमेकपरमाण्वाक्रान्त एव प्रदेशेऽनन्तानां तेषां तत्रैवावस्थानम् ?, लोकाकाशप्रदेशेभ्योऽनन्त- गुणत्वात्परमाणूनाम् । यदुक्तम्- “धम्माधम्मपएसा, तुल्ला परमाणवो अनंतगुणा । [ | '' तावन्तश्च लोकाकाशप्रदेशा इत्यवश्यमनन्तानामेकैकश आकाशदेशेऽवस्थितिरभ्युपगन्तव्या । न च परमाणुभिर्विभागेन प्रदेशपूरणम्, प्रदेशस्य सविभागत्वप्रसङ्गादिति संभविनी इयं देशशङ्का । अत्र चैवं परिहारो द्रष्टव्य :- इह हि यद्यपि परमाणूनां लघुतरत्वमन्योन्याऽनुप्रवेशो वा नास्ति तथापि परिणामान्तरापत्तिर्भवत्येव, तेनैकापूर्णेऽपि प्रदेशे परमाण्वन्तरावगाहो न दुष्यति ; न चेयमेव लघुतरत्वापत्तिः यत्परिणामान्तरत्वमिति वक्तव्यम्, यतो निर्विभागत्वममुञ्चन्नेवासौ परिणतिविशेषं प्रतिपद्यते । न हि सक्तुपरमाणवो जलेनार्द्रीकृताः परिणामान्तरमापद्यमाना निर्विभागरूपमात्मरूपं मुञ्चन्ति तौल्यादिनाऽपि पूर्वरूपसंवाददर्शनात्, अथ चावगाहान्तरं प्रतिपद्यन्ते । न चात्रापि परमाणूनामन्योन्यानुप्रवेश इति वक्तुं युक्तम्, एवं ह्यपराऽपराणुप्रवेश- संभवेनाणूनामल्पत्वेन तौल्यादितत्त्वव्यत्ययो ऽपि तेषां स्यात् । न चासौ परिणामान्तरापत्तिमात्रेण लक्ष्यते, दृष्यते चैकप्रदीपप्रभापरमाणुपरि-पूरितेऽप्यपवरकाभ्यन्तरेऽपरप्रदीपप्रभा परमाणूनामवस्थिति: । न चात्रापरमाणूना- मामलकफलपूर्णघट इव जलादेरन्तरालावस्थानेन तथाप्रतिभासनमिति वक्तव्यम्, तद्देशाध्यासनेन दर्शनात्; न च दृष्टेऽनुपपन्नं नाम । इति गाथाभावार्थ: ।। ५ १ ॥
,
શંકાને જ દૃષ્ટાંતોથી સ્પષ્ટ કરે છે ઃ
૬૮
જીવનું લક્ષણ ઉપયોગ છે. બધા જીવોમાં ઉપયોગરૂપ લક્ષણ હોવાથી બધા જીવો જીવ રૂપે સમાન હોવા છતાં કેટલાક ઋષભદેવ વગેરે જીવો અનાદિથી ભવ્ય છે = મુક્તિમાં જનારા છે અને કેટલાક અંગારમર્દક વગેરે અનાદિથી અભવ્ય છે = સદા સંસારમાં રહેનારા છે, આનું શું કારણ? શંકાનું આ દૃષ્ટાંત છે.
અહીં તાત્પર્યાર્થ આ પ્રમાણે છે:- કેટલાક કાષ્ઠમાંથી પ્રતિમા બને છે. કેટલાક કાષ્ઠમાંથી પ્રતિમા બનતી નથી. આનો અર્થ એ થયો કે કેટલાક કાોમાં પ્રતિમા રૂપે બનવાની યોગ્યતા છે અને કેટલાક કાોમાં તેવી યોગ્યતા નથી. કાખમાં રહેલી પ્રતિમારૂપે બનવાની યોગ્યતા અને પ્રતિમારૂપે બનવાની અયોગ્યતા પ્રતિનિયત પોતાના હેતુઓથી થયેલી હોય છે. આ પ્રમાણે પરમાર્થથી શંકાને અવકાશ નથી જ. કારણ કે વસ્તુઓનું સ્વરૂપ પોતાના
