________________
ગુજરાતી ભાવાનુવાદ સહિત.
खेत्ते। आणाजुत्ताणमिणं, न होइ अहुणत्ति वामोहो॥१॥' तथा-"जा संजमया जीवेसु ताव मूला य उत्तरगुणा य। इत्तरिअछेअसंजम निग्गंथ बउसा य पडिसेवा।।२॥"[
] तदेवं तीर्थाऽवसानसमयानुगामीनि सम्यग्ज्ञानदर्शनचारित्राणि, तद्वतां च कालाद्यऽपेक्षमनुष्ठानमवश्यं मुक्तिफलवदेव। अत एवैनं कालमपेक्ष्य संभवद्यतनागुणेन संयममाराधयतां साधूनां हीलाविधायिनामाऽऽगमे महाननर्थोऽभिहितः। यदुक्तम्-"धीरपुरिसपरिहाणिं, णाऊणं मंदधम्मिआ केई। हीलेंति विहरमाणं, संविग्गजणं अबुद्धीआ॥१॥"[ ] तेषां चेदं फलम्-"संतगुणछायणा खलु, परपरिवाओ अ होइ अलिअं च। धम्मे अ अबहुमाणो, साहुपओसे अ संसारो॥२॥"[ ]इत्यादि। तस्मात्संहननाद्यनुरूपं धर्मे पराक्रामतामवश्यं यथाभिहितं फलमस्तीति निर्विचिकित्सेन भाव्यम्। इति गाथार्थः॥५६॥
જીવાદિ વસ્તુઓના અસ્તિત્વમાં શંકા રહિત હોવા છતાં જે આશયથી વિચિકિત્સા થાય છે તે આશયને કહે છે :
કામદેવ વગેરે પૂર્વપુરુષો આગમમાં જે પ્રમાણે કહ્યું છે તે પ્રમાણે મોક્ષમાર્ગને આચરતા હતા, અર્થાત્ આગમમાં કહેલા ધર્મનિશ્ચલતા વગેરે ગુણોનું આસેવન કરતા હતા, તેથી તેમને ધર્મક્રિયાના આગમમાં કહેલાં દેવલોકમાં ઉત્પત્તિ અને એકાવતારિપણું વગેરે ફલોની પ્રાપ્તિ થાય એ ઘટે છે, પણ અમે ધૃતિ અને વિશિષ્ટ સંઘયણથી રહિત છીએ, અર્થાત્ તેવા પ્રકારના અનુષ્ઠાનમાં પ્રવૃત્તિ કરી શકીએ તેવી શરીરશક્તિથી રહિત છીએ, આથી પૂર્વપુરુષોને ચૈત્યવંદન વગેરે ધર્મપ્રવૃત્તિનું કેવું ફળ મળતું હતું તેવું ફળ અમને ન મળે.
આવા પ્રકારની વિચિકિત્સાનું કારણ પરમાર્થથી મિથ્યાત્વ જ છે. કારણ કે વિપર્યાસ વિના વિચિકિત્સાનો સંભવ નથી. વિચિકિત્સાનું નિરાકરણ આ પ્રમાણે કરવું- જેવી રીતે ધૃતિ આદિથી યુક્ત પૂર્વપુરુષોને સમ્યકત્વ વગેરેનું સ્વર્ગ વગેરે ફળ મળતું હતું, તે રીતે હમણાંના જીવોને પણ જઘન્ય વગેરે ભેદવાળું તે જ ફળ મળે છે. કારણ કે આગમમાં કહ્યું છે કે “સંયમની વિરાધના ન કરનાર સાધુ અને (શ્રાવકધર્મની વિરાધના ન કરનાર) શ્રાવક જઘન્યથી સૌધર્મ દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય એમ તીર્થકરોએ કહ્યું છે.”
આગમને અનુસરનારાઓને પણ હમણાં સમ્યક્ત વગેરેનો અસંભવ છે એમ ન કહેવું. કહ્યું છે કે “આ ક્ષેત્રમાં આજ્ઞાયુક્ત જીવોને દુuસહ (= દુષ્ણસહ) સૂરિ સુધી ચારિત્ર છે એમ ભગવાને કહ્યું છે. આથી હમણાં ચારિત્ર નથી એમ કહેવું એ મૂઢતા છે.” તથા “જ્યાં સુધી જીવોમાં સંયમ છે ત્યાં સુધી મૂલગુણો અને ઉત્તરગુણો, ઈતરસામાયિક અને છેદોસ્થાપનીય એ બે ચારિત્ર, બકુશ અને પ્રતિસેવાકુશીલ એ બે પ્રકારના નિગ્રંથો રહેશે.”
