________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૪૯
यथाच्छन्दवन्दनस्थानादि, किम् ? 'अनायतनं' आगमपरिभाषितमशुद्धिस्थानम् । तदुक्तं तत्र- ''सावज्जमणाययणं, असोहिठाणं कुसीलसंसग्गी । एगट्ठा हुंति પયા, વિવરીયા ચેવ આવયળાશા [ ]'' નનુ જ્યમિત્ लौकिकदेववन्दनादि यथाच्छन्दवन्दनाऽऽद्यवसानं मिथ्यात्वम्? यावता विपर्यस्ताध्यवसायरूपमेव मिथ्यात्वमागमेऽभिहितम्, અતઃ कथं मिथ्यात्ववर्जनाऽवसरे वर्ज्यतयाऽभिधानमस्य? इत्याह- 'मिच्छं' इत्यादि । मिथ्यात्वमत्र मिथ्याहेतुरूपमप्यभिप्रेतं हेतुफलभावेन यथा " तन्दुलान् वर्षति पर्जन्य : ' इति; विपर्यस्तपरिणामकारि मिथ्यात्वनिबन्धनं चैतद्वन्दनादि, तेन तत्कार्यरूपं मिथ्यात्वं परिहारयता तद्धेतुरपि परिहार्य एवोच्यते; 'न हि हेतुविनाशं विना फलविनाश:, अविकलकारणसद्भावेऽवश्यंभावित्वात् फलस्य; ' अन्यथा हेतुफलभाव एव न भवेत्। अलमतिप्रसङ्गेन । स्थितमेतत्- मिथ्यात्वहेतुरपि મિથ્યાત્વમ્, અતસ્તત્ પરિહાર્યમાં વૃત્તિ ગાથાર્થ:।૩૦।।
..
>
કેવી રીતે વિપરિણામ પામે છે તે કહે છે :
સન્માર્ગના પ્રકાશકોએ કહેલું અને હમણાં કહેવાતું એ બેનો વિસંવાદ થવાથી (= પરસ્પર ન ઘટવાથી) તે સાચું કે આ સાચું? એવો સ્પષ્ટ સંશય ઉત્પન્ન થાય છે. સંશયના કારણો પ્રબલ હોવાથી સંશય સ્પષ્ટ થાય છે. જે નિષેધ કરવા લાયક તરીકે પ્રસ્તુત છે (= હમણાં જેનો નિષેધ કરાઇ રહ્યો છે) તે યથાછંદવંદન વગેરે સંશયનું કારણ હોવાથી અનાયતન છે. અનાયતનને આગમમાં અશુદ્ધિસ્થાન કહ્યું છે. કહ્યું છે કે “સાવદ્ય, અનાયતન, અશુદ્ધિસ્થાન, કુશીલસંસર્ગી આ શબ્દો એક અર્થવાળા છે. એનાથી વિપરીત અસાવધ, આયતન, શુદ્ધિસ્થાન અને સુશીલસંસર્ગી આ શબ્દો એક અર્થવાળા છે.” (ઓ.નિ.ગા. ૭૬૪)
પ્રશ્ન :- લૌકિકદેવવંદનથી આરંભી યથાછંદવંદન સુધીનાં બધાં સ્થાનોને મિથ્યાત્વ કેમ કહ્યું? કારણ કે આગમમાં વિપરીત અધ્યવસાયવાળાનેજ મિથ્યાત્વ કહ્યું છે, (લૌકિકદેવવંદન વગેરેને મિથ્યાત્વ કહ્યું નથી.) તેથી મિથ્યાત્વ ત્યાગના અવસરે લૌકિકદેવ-વંદન વગેરેને છોડવા લાયક તરીકે કેમ કહ્યું? ઉત્તર ઃ (મિર્જા મિચ્છત્તેહે વિ=) અહીં કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી મિથ્યાત્વહેતુરૂપ મિથ્યાત્વ પણ ૬ અભિપ્રેત છે. જેમકે “મેઘ ચોખાની વૃષ્ટિ કરે છે” એમ બોલાય છે. અહીં મેઘ પરમાર્થથી તો પાણીની વૃષ્ટિ કરે છે, ચોખાની
5 અહીં કાર્યરૂપ મિથ્યાત્વ તો અભિપ્રેત છે જ, કિંતુ મિથ્યાત્વહેતુ રૂપ મિથ્યાત્વ પણ અભિપ્રેત છે એમ ‘પણ’
શબ્દનો અર્થ છે.
