________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૨૭
तस्यामपि मिथ्यात्वपरिहारादयः कारणीभवन्त्येवेत्यतद्भावाभिधानम्। 'तद्वर्जनं' मिथ्यात्ववर्जनम्, चः पुन:शब्दार्थे, मिथ्यात्ववर्जनं पुनः 'एतद् वक्ष्यमाणम्, 'एवं' वा वक्ष्यमाणप्रकारेण, प्राकृतत्वाच्च "कगच०" इत्यादिसूत्रेण वलोपे સમાન પુર્વ પાઠ: રૂતિ ગાથાર્થ:/૪ સ ત્ત્વને કહે છે :
સમ્યકત્વ ક્ષાયિક પથમિક અને ક્ષાયોપથમિક એમ ત્રણ પ્રકારે છે. આ સમ્યક્ત મિથ્યાત્વનો ત્યાગ કરવાથી આવે. મિથ્યાત્વનો ત્યાગ આ પ્રમાણે (= હવે પછીની ગાથામાં કહેવાશે તે પ્રમાણે) થાય.
સમ્યક્ટ્ર આત્માનો શુભપરિણામ વિશેષ છે. ક્ષાયિક = કર્મોનો ક્ષયથી થયેલું. ઓપથમિક = કર્મોના ઉપશમથી થયેલું. લાયોપથમિક = કર્મોના ક્ષય અને ઉપશમથી થયેલું. આ ત્રણ સભ્યત્ત્વનું સ્વરૂપ ગ્રંથકારેજ અન્ય સ્થળે (= ધર્મસંગ્રહણીમાં) આ પ્રમાણે કહ્યું છે - “મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના ઉદીર્ણ અને અનુદીર્ણ એમ બે પ્રકાર છે. ઉદીર્ણ એટલે ઉદયાવલિકામાં પ્રવેશેલું. અનુદીર્ણ એટલે ઉદયાવલિકામાં નહિ પ્રવેશેલું. તેમાં જે ઉદીર્ણ છે, એટલે કે ઉદયાવલિકામાં પ્રવેશેલું છે તે ક્ષય પામી ગયું છે. જે અનુદીર્ણ છે, એટલે કે ઉદયાવલિકામાં પ્રવેશેલું નથી તે ઉપશાંત છે = શાંત પડી રહ્યું છે.”
હવે અનુદીર્ણ મિથ્યાત્વ બે રીતે અનુદીર્ણ છે. મિથ્યાત્વના કેટલાક દલિકો ઉદય અટકી જવાથી અનુદીર્ણ (= ઉપશાંત) છે. કેટલાક દલિકો મદન કોદરાના
દૃષ્ટાંતથી મિથ્યાત્વ સ્વભાવ દૂર થવાથી સમ્યક્ત સ્વભાવવાળા બનવાના કારણે અનુદીર્ણ (= ઉપશાંત) છે. જેનો ઉદય અટકી ગયો છે એવું મિથ્યાત્વકર્મ રાખથી ઢાંકેલા અગ્નિની જેમ અપ્રગટ સ્વભાવવાળું છે.
પ્રશ્ન : મિથ્યાત્વના જે દલિકોનો ઉદય અટકી ગયો છે તે દલિકો તો અનુદીર્ણ
કે અહીંથી પ્રારંભી ગાથા નંબર ૮૦૧ સુધી ધર્મસંગ્રહણી ગ્રંથની ગાથાઓનો અનુવાદ સમજવો.
મદ (= ઘેન) કરનારા ભેદરાને ધોવાથી કોદરાના અશુદ્ધ, અર્ધશુદ્ધ અને વિશુદ્ધ એમ ત્રણ ભેદ પડે છે. કોદરાના જે દાણાઓમાંથી મદશક્તિ નષ્ટ ન થઈ હોય તે અશુદ્ધ છે, જે દાણાઓમાંથી મદશક્તિ અધ નષ્ટ થઈ હોય તે અર્ધશુદ્ધ છે, જે દાણાઓમાંથી મદશક્તિ સર્વથા નષ્ટ થઈ ગઈ હોય તે વિશુદ્ધ છે. તેવી રીતે મિથ્યાત્વકર્મના પણ અશુદ્ધ, અર્ધશુદ્ધ અને વિશુદ્ધ એમ ત્રણ ભેદ થાય છે. મિથ્યાત્વના જે દલિકોમાંથી મિથ્યાત્વનો સ્વભાવ નષ્ટ ન થયો હોય તે અશુદ્ધ છે, અને તે દલિકો મિથ્યાત્વમોહનીય કહેવાય છે. જે દલિકોમાંથી મિથ્યાત્વસ્વભાવ અર્ધ નષ્ટ થયો હોય તે અર્ધશુદ્ધ છે, અને તે મિશ્રમોહનીય કહેવાય છે. જે દલિોમાંથી મિથ્યાત્વ સ્વભાવ સર્વથા નષ્ટ થઈ ગયો હોય તે શુદ્ધ છે અને તે સમ્યક્વમોહનીય કહેવાય છે.
