________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
जहा उ बहुरूवी। अहवा वि एलगो विव, हलिद्दरागाइबहुवण्णो॥१७॥ एमेव जारिसेणं, सुद्धमसुद्धण वावि संमिलइ। तारिसओ च्चिअ हवई, संसत्तो भण्णई तम्हा।।१८॥ सो दुविगप्पो भणिओ, जिणेहिं जिअरागदोसमोहेहि। एगो उ (१)संकिलिद्रो, (२)असंकिलिद्रो तहा अण्णो॥१९॥ पंचासवप्पवत्तो जो खलु तिहिं गारवेहिं पडिबद्धो। इत्थिगिहिसंकिलिट्ठो, संसत्तो संकिलिट्ठो उ॥२०॥ पासत्याईएसुं, संविग्गेसुं च जत्थ मिलई उ। होइ तर्हि तारिसओ, પિયરમો દવ ફરી વાર શા” [ઝાવ. હરિ. ૩. પૃ. ૫૭-૮].ર શા
આગમમાં જે કહ્યું છે તે કહે છે :
પાર્શ્વસ્થ, અવસ, કુશીલ, નિત્ય, સંસક્ત અને યથાછંદને જાણીને સુવિહિત (= સુસાધુ) તેમનો સર્વપ્રયત્નથી ત્યાગ કરે છે. પાર્થસ્થ = જ્ઞાન આદિની પાસે રહે. (પણ જ્ઞાનાદિ આચારોનું પાલન ન કરે.) અવસન્ન = આચારમાં સદાય. કુશીલ = ખરાબ શીલવાળા. નિત્ય = સદા એકજ સ્થળે રહેનારા. સંસક્ત = જેવાની સાથે રહે તેવા બને. યથાછંદનું સ્વરૂપ હવે કહેવાશે. યથાછંદ વિશેષ દોષવાળો છે એ જણાવવા માટે ગાથામાં યથાછંદનો અલગ નિર્દેશ કર્યો છે.
જો કે અહીં સુવિહિત શબ્દથી સાધુઓ જ પ્રસિદ્ધ છે. એથી પાર્શ્વસ્થ આદિનો ત્યાગ કરવાનું સાધુઓને જણાવ્યું છે, આમ છતાં પાર્થસ્થ આદિને વંદન કરવું વગેરે શ્રાવકોને પણ દોષનું કારણ હોવાથી સાધુની જેમજ શ્રાવકોને પણ પાર્શ્વસ્થ આદિનો ત્યાગ કહેલો જ જાણવો. આથી પ્રસ્તુત વિષયનું સમર્થન કરવા માટે જ અણુવ્રતવિધિ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે“પાર્થસ્થ, અવસત્ર, કુશીલ અને સંસક્ત જિનમતમાં સાધુઓને અને શ્રાવકોને અવંદનીય છે.” આગમમાં પણ કહ્યું છે કે- “પાર્થસ્થ, અવસત્ર, કુશીલ, સંસક્ત અને યથાછંદ જિનમતમાં અવંદનીય છે.” (આવ. સૂ. વંદન અધ્યયન.) પાર્શ્વસ્થ વગેરેનું પરિભાષાને (= સાંકેતિક અર્થને) યોગ્ય સ્વરૂપ આ ભાષ્યથી (= નીચે કહેવાશે તે ભાષ્યગાથાઓથી) જાણવું.
પાર્થસ્થનું સ્વરૂપ :- “પાસે રહે તે પાર્શ્વસ્થ,” અર્થાત્ જ્ઞાનાદિ ગુણોની કે સાધુના આચારોની પાસે રહે, કિંતુ તેમાં (= જ્ઞાનાદિ ગુણોમાં કે સાધુના આચારોમાં) ન રહે તે પાર્થસ્થ. તેના દેશ અને સર્વ એમ બે ભેદ છે. જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર એ ત્રણેની પાસે રહે, પણ એકને પણ ન લે (= ન પાળે) તે સર્વ પાર્શ્વસ્થ છે. (૧) દેશ પાર્શ્વસ્થનાં લક્ષણો આ પ્રમાણે છે:- (૧) શય્યાતરનો આહાર લે, (૨) અભ્યાહત (= સામે લાવેલો) આહાર લે, (૩) રાજાનો આહાર લે, (૪) નિત્ય આહાર લે, અર્થાત્ હું તમને રોજ આટલું આપીશ, તમારે રોજ મારા ઘરે આવવું, એમ દાતાના નિમંત્રણથી દરરોજ તેના ઘરે જાય. (જેમ કે
