________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
૩૧
मिथ्यात्वस्वरूपमाविष्कुर्वंस्तत्कार्यभूतां प्रवृत्तिमाहमिच्छत्तमणेगविहं, सुयाणुसारेण होइ विण्णेयं। लोइयदेवेसु पसत्थ-मणवईकायवावारो॥१६॥
[मिथ्यात्वमनेकविधं, श्रुतानुसारेण भवति विज्ञेयम्।
लौकिकदेवेषु प्रशस्त-मनोवाक्कायव्यापारः॥१६॥ "मिच्छत्तं' गाहा व्याख्या-'मिथ्यात्वं' विपर्यस्ताऽऽत्माऽध्यवसायरूपम्, इह च यद्यपि *जीवपरिणाम एव मिथ्यात्वं तथापि परिहारविषयीकृतामेव प्रवृत्तिं हेतुफलभावेन मिथ्यात्वमाह-'अनेकविधं' अनेकप्रकारम्, देवतादिप्रतिवस्तुविपर्ययसंभवात्। 'श्रुतानुसारेण' आगमानुसारेण। आगमस्तु-"समणोवासओ पुवामेव मिच्छत्ताओ पडिक्कमइ सम्मत्तं उवसंपज्जइ। णो से कप्पइ अज्जप्पभिई अण्णतित्थिए वा अण्णतित्थिअदेवयाणि वा अण्णतिथिअपरिग्गहिआणि अरहंतचेइयाणि वा वंदित्तए वा णमंसित्तए वा, पुट्वि अणालत्तेणं आलवित्तए वा संलवित्तए वा, तेसिं असणं वा पाणं वा खाइमं वा साइमं वा दाउं वा अणुप्पदाउं वा णऽण्णत्थ रायाऽभिओगेणं गणाऽभिओगेणं बलाऽभिओगेणं देवयाभिओगेणं गुरुनिग्गहेणं वित्तीकंतारेणं" [उपा. दशा. अध्य.१-] इत्यादि। तदेव लेशत आह-'लौकिकदेवेषु' भवानीपतिश्रीपतिप्रजापतिशचीपतिरतिपतितथागतप्रभृतिषु, किम्? 'प्रशस्तमनोवाक्कायव्यापारः' प्रशस्तानांमुक्तिनिमित्ताऽराध्यतासूचकानां मनोवाक्कायानां-योगानां संस्मृतिस्तुतिपूजाद्यैर्व्यापार:-व्यापृतत्वं प्रशस्तमनोवाक्कायव्यापार इति समासः। मिथ्यात्वं विज्ञेयमिति संबन्धः। इति गाथार्थः॥१६॥
મિથ્યાત્વના સ્વરૂપને પ્રગટ કરવાની ઈચ્છાવાળા ગ્રંથકાર મિથ્યાત્વની કાર્યભૂત प्रवृत्तिने हे छ :
આગમાનુસારે મિથ્યાત્વ અનેક પ્રકારનું જાણવું. લૌકિક દેવોને આશ્રયીને પ્રશસ્ત મન-વચન-કાયાની પ્રવૃત્તિ મિથ્યાત્વ છે એમ જાણવું. મિથ્યાત્વ = આત્માનો વિપરીત પરિણામ. જો કે અહીં જીવનો વિપરીત પરિણામ જ મિથ્યાત્વ છે તો પણ જેનો ત્યાગ કરવાનો છે તેવી પ્રવૃત્તિ જ કારણકાર્ય ભાવથી (= કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી) મિથ્યાત્વ છે એમ જણાવતા ગ્રંથકાર કહે છે કે- દેવ વગેરે દરેક વસ્તુને આશ્રયીને વિપરીતપણું હોવાથી આગમાનુસારે મિથ્યાત્વ અનેક પ્રકારનું જાણવું. આ વિષે આગમપાઠ આ
* दर्शनमोहनीयकर्मणामुदयेन निष्पन्नो जीवपरिणाम:।
