________________
જૈન દર્શન અને કર્મવાદ
ડૉ. પાર્વતી નેણશી ખીરાણી અને ડૉ. રતન ખીમજી છાડવા
શું ઈશ્વર
સુખદુઃખ આપે છે?
પ્રાયઃ પરંપરાથી લોકોક્તિ પ્રસિદ્ધ છે કે-‘ઈશ્વરની મરજી વગર પાંદડું પણ હલતું નથી. અથવા તો ધાર્યું ધણી (ઈશ્વર)નું થાય. એનો અર્થ એ થયો કે જેટલી પણ ક્રિયા કરવામાં આવે છે તે ઈશ્વર જ કરાવે છે. અને તેનું ફળ ઈશ્વર જ આપે છે. એટલે આ બધામાં ઈશ્વરનો હાથ છે એમ માનવું પડે. ઈશ્વરથી પ્રેરિત જીવ ક્રિયા કરે છે અને તેના ફળ સ્વરૂપે સજા પણ ભોગવે છે. દા. ત. ઈશ્વ૨ ચોર પાસેથી ચોરી કરાવે છે અને પછી ન્યાયાધીશ પાસેથી સજા પણ અપાવે છે. એમ માનીએ તો પ્રશ્ન થાય કે ઈશ્વર જ જો ચોરી કરાવે તો ચોર ચોરી કરવામાં સ્વતંત્ર નથી રહેતો તેથી તે નિર્દોષ ઠરે છે. તો શું ઈશ્વરને દોષિત
માનવા વી
શક્તિમાન અને
ઈશ્વરને તો સર્વ નં. કર્મનું નામ કૃપાસિંધુ, કરુણામય ૧. જ્ઞાનાવરણીય માનવામાં આવે છે. ૨. દર્શનાવરણીય અનંતદર્શન તો શા માટે કોઈને ૩. વનીય
અવ્યાબાધ
ચોરી, બૂટ, ખૂન જેવી ક્રિયાઓ કરવાની પ્રેરણા આપનો પછી
૪. | મોહનીય
ચોરને ચોરી કરવા |૫. આયુષ્ય
પ્રેરિત કરનાર કોઈક |૬. નામ બીજું જ તત્ત્વ હોવું જોઈએ ! એ તત્ત્વ કર્યું | ૭. હશે ? શું એ ૮. અંતરાય બહુચર્ચિત તત્ત્વ કર્મ હશે. તો ચાલો
નીચેના ઉદાહરણથી જાણીએ.
એક સુખી સંપન્ન ઘરમાં જોડિયા પુત્રીઓનો જન્મ થાય છે. એક પુત્રી એકદમ રૂપાળી છે, તો બીજી કદરૂપી છે. ધીરે ધીરે બન્ને (પુત્રી) કન્યાઓ મોટી થાય છે. કદરૂપી કન્યા ભણવામાં તેજસ્વી છે. છતાં તેને માન-પાન મળતાં નથી. જ્યારે રૂપાળી કન્યાને માબાપ ભણવામાં ‘ઢ’ હોવા છતાં વધુ લાડ-પ્યાર કરે છે. આમ માબાપનો પ્યાર એકતરફી રહેતા કદરૂપી કન્યા મનોમન હતાશા અનુભવે છે. ધીરે ધીરે આ હતાશા આક્રોશનું રૂપ ધારણ કરે છે. કન્યા મોટી થાય છે અને એક દિવસ જઈ ચડે છે કોર્ટમાં, અને માબાપ સામે કેસ કરે છે. કેસનો મુદ્દો હતો કે મા-બાપે મને આવું કદરૂપું શરીર શા માટે આપ્યું ? આ સાંભળી ન્યાયાધીશ પણ વિચારમાં પડી જાય છે. કાનૂની ભાષા કે કાયદા પ્રમાણે આ અપરાધ કોનો કહેવાય ? ન્યાયાધીશ કાયદાના ચોથા ફરીથી ઉથલાવે પરંતુ ક્યાંય તેનો જવાબ મળતો નથી.
છે.
પ્રબુદ્ધ સંપા
કયા ગુજશને રોકે ? અનંતજ્ઞાન
વીતરાગતા
અક્ષય સ્થિતિ
અરૂપીપણું
કર્મ પ્રકૃતિ
વિકૃતિ
અજ્ઞાન, મુર્ખતા અંધાપો નિહા
સુબખા,
સુખશાતા-ગાતા
છેવટે આરોપી તરીકે મા-બાપને કોર્ટમાં બોલાવે છે. માબાપ કોર્ટમાં હાજર થાય છે. ન્યાયાધીશ મુકદ્દમો લડતા જાત જાતના પ્રશ્નો મા-બાપને પૂછે છે. આ કેસ સાર્યા છે? શું તમે અપરાધી છો ? તમે તમારી પુત્રીને આવું કદરૂપું શરીર શા માટે આપ્યું ? હવે તેની સાથે પરણશે કોણ? તેણે જિં દગી શું આવી દુઃખમય જ પસાર કરવી?
ત્યારે મા-બાપ બહુ જ શાંતિથી જવાબ આપે છે કે ન્યાયાધીશ સાહેબ! આપણા ધર્મશાસ્ત્રોમાં તો કહ્યું છે કે આ તો બધું ઈશ્વરની (ઉપ૨વાળાની) મરજીથી જ થાય છે. એની મરજી વગર તો પાંદડું પણ હલતું નથી. તો પછી અમે ગુનેગાર કેવી ીને કરીએ . તમારે
કેસ ચલાવવો હોય
૧૦૦
મિથ્યાત્વ, રાગદ્વેષ
કષાય, અવિરતિ
ઉદાહ
આ સાંભળી આંખે પાટા બાંધ્યા જેવું ન્યાયાધીશ ગા
સ્તબ્ધ થઈ ગયા. હવે શું કરવું? ઈશ્વરને કોર્ટમાં હાજર કેવી રીતે કરવા અને રાજા કેવી રીતે કરવી? આમ સાચો કે શાંધવામાં નિષ્ફળ ગયા. પરંતુ યુવતી તો મક્કમ હતી. રોણ ન્યાયાધીશને કહ્યું કે, મારો કેસ તો માર્ચ છે. પછી ભી એ ઈશ્વરની સામે હોય. હવે તમારી ફરજ છે કે તમે એમના ઉપર સમન્સ કાઢીને હાજર કરો જેથી મારો મુકદ્દમો આગળ ચાલે. ત્યારે ન્યાયાધીશે કહ્યું કે, ઈશ્વરને હું હાજર કરી શકીશ નહિ અને તારો કેસ આગળ ચાલશે નહિ, માટે તું આ કેસ મૂકી દે. ત્યારે યુવતીએ જવાબ આપ્યો કે, તમે પણ સાવ નમાલા છો. મારે શું આખી જિંદગી આવી રીતે જ જીવવી? મને પરણશે કોણ? આ વિચાર શી રીતે પડતો મૂકાય? શું આનું સમાધાન તમારી પાસે છે? ત્યારે ન્યાયાધીશ બોલી ઊઠ્યાં કે હે ઈશ્વર! હવે તો તમે જ આનો ન્યાય કરો. ત્યાં તો ચારેબાજુ અજવાળું અજવાળું પથરાઈ ગયું અને કોર્ટમાં સાક્ષાત્ ઈશ્વર હાજર થયા. અચંબામાં પડેલા ન્યાયાધીશે કોર્ટની કાર્યવાહી આગળ ચલાવતા ઈશ્વરને પ્રશ્ન કર્યો કે, શું તમે આ યુવતીને કદરૂપું શરીર આપ્યું છે તેની જવાબદારી સ્વીકારો છો ? ત્યારે ઈશ્વરે જવાબ આપ્યો કે, આ કદરૂપા શરીરની પ્રાપ્તિ તેને પૂર્વજન્મમાં બાંધેલ અશુભ નામકર્મને લીધે મળી છે.
જન્મ-મૃત્યુ શરીર, ઈન્દ્રિય,વર્ણ ત્રસ-સ્થાવરપણું વિ.
ગોત્ર અગુરુલઘુ પડ્યું ઉચ્ચકુળ-નીચકુળ અનંતવીર્ય કૃપાતા, દરિના.
દ્વારપાળ જેવું
મથી લેવાયેલ તલવારની ધાર જેવું દારૂડિયા જેવુ
બેડી જેવું. ચિત્રકાર જેવું
તો ઈશ્વાર ઉપર કેસ કરો.
કુંભાર જેવું. રાજાના ભંડારી જેવું
પરાધીનતા.
