________________
આઠેય કર્મોમાં વૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ કરાવનાર કર્મ છે–ચારિત્ર માટે રાસાયણિક ભાષામાં સંદેશાઓ ડીએનએ (DNA)ના રૂપમાં મોહનીયકર્મ. મોહનીયકર્મ તો બાકીના સાતેય કર્મોનો રાજા છે. લખાયેલા હોય છે. આનાથી એમનો દેખાવ, શરીરની રચના એના મુખ્ય બે ભેદ છે-દર્શન મોહનીય અને ચારિત્ર મોહનીય. આદિમાં ઘણું સામ્ય હોય છે. પણ બન્નેનું વ્યક્તિત્વ, સ્વભાવ, દર્શન મોહનીયના ઉદયથી આત્મા મૂઢ બની જાય છે. પોતાનું વૃત્તિઓ, આદિ અલગ અલગ હોય છે. આ ભેદનું ઉપાદાન કારણ ભાન ભૂલી જાય છે. પોતે અનંત જ્ઞાન, દર્શન, આનંદ અને છે-બન્નેએ કરેલાં પોતપોતાના કર્મ જે એમની ભાવધારાઓ અને શક્તિનો માલિક છે તે વીસરી જાય છે. કર્મની આ પ્રકૃતિ આત્માને લેગ્યા માટે જવાબદાર છે, જેમાંથી એમનો સ્વભાવ, વૃત્તિઓ આદિ આત્માનું દર્શન કરવામાં જ અંતરાય પાડે છે. પણ આત્માની વૃત્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. અને પ્રવૃત્તિ માટે તો જવાબદાર છે–ચારિત્ર મોહનીયકર્મ. એનો કર્મ અને ન્યૂરોસાયન્સ ક્રમ આ પ્રમાણે છે
અત્યાર સુધી સૂક્ષ્મ જગતમાં જ બધી ક્રિયાઓ થઈ છે. હવે પૂર્વજનિત ચારિત્ર મોહનીયકર્મનો ઉદય પ્રત્યેક ક્ષણે થતો આ વૃત્તિઓ, ભાવનાઓ, આવેશો, આવેગો, ઉત્તે જનાઓ રહે છે અને પ્રત્યેક ક્ષણે એ આત્મામાં સૂક્ષ્મતમ સ્પંદન ઉત્પન્ન કરે (Urges, Impulses) સ્થૂળ જગતમાં પ્રવેશે છે, અને મગજની છે. આ કર્મનો ઉદય એના બંધની સ્થિતિ પૂરી થવાથી (અબાધાકાળ મધ્યમાં આવેલા અત્યંત શક્તિશાળી સુપર કૉપ્યુટર (Super પૂરો થવાથી) અથવા નિમિત્ત મળવાથી થાય છે. ઉદય થતાં જ તે Computer)ને સક્રિય કરી એને નિર્દેશ (Command) આપે છે. શુભ-અશુભ અધ્યવસાયરૂપી સંદેશ આપી આત્માથી અલગ થઈ આ આપણી મપ્તિસ્કીય વ્યવસ્થા મગજની મધ્યમાં આવેલી લિમ્બિક જાય છે, લોકના અન્ય કર્મવર્ગણા યોગ્ય પુગલો સાથે મળી સિસ્ટમ (Limbic Sys-tem) કહેવાય છે. જાય છે.
હવે જે લાગણીઓ-વૃત્તિઓ (feelings-emotions-pasચારિત્ર મોહનીયકર્મોનો ઉદય આત્મામાં રાગ-દ્વેષના સંદેશ sions) ઉત્પન્ન થાય છે, એ આપણા ગ્રંથિતંત્રને (neuroendoઆપે છે. જે અધ્યવસાયના રૂપમાં ચાર કષાય અને નવ નોકષાયના crine system) સક્રિય કરે છે. વૃત્તિઓનું હવે રાસાયણિક રૂપે પરિણમે છે. ચાર કષાય છે-ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ. ભાષામાં રૂપાંતરણ થાય છે, જે આપણી અંતઃસ્ત્રાવી ગ્રંથિઓમાંથી નવ નોકષાય છે-હાસ્ય, શોક, રતિ, અરતિ, ભય, શોક, જુગુપ્સા, નીકળતા સાવો દ્વારા મોટર નર્વસ (motor nerves)ને પહોંચાડે સ્ત્રીવેદ, પુરુષવેદ અને નપુંસકવેદ.
છે, જે આપણી અભુત નર્વસ સિસ્ટમ (નાડીતંત્ર) દ્વારા શરીરના હવે આ કષાય-નો કષાયો (સૂક્ષ્મ સ્પંદનરૂપમાં) વિવિધ ચોક્કસ અવયવને પ્રવૃત્તિ કરવાનો આદેશ આપે છે. આમ ભાવોનો-ભાવનાઓનો નિર્દેશ આપે છે, જેનું તેજસ્ શરીર વૃત્તિઓનું પ્રવૃત્તિઓમાં રૂપાંતરણ થાય છે. યોગની પ્રવૃત્તિ શરૂ (BioElectric Body) દ્વારા લેશ્યામાં રૂપાંતરણ થાય છે. આ થાય છે. અને નવા કર્મોને બંધ થાય છે. એ સમયે કષાયાદિની તેજસ્ શરીર પણ અતિસૂક્ષ્મ છે અને એ કષાયાદિના ભાવોનું તીવ્રતા-મંદતાના આધારે નવા કર્મોની પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, અનુભાગ રંગના તરંગોમાં રૂપાંતરણ કરે છે. એ મીડિયા બોડી (Media અને બંધ થાય છે. આ નવા કર્મનો અબાધાકાળ પૂરો થતાં કે Body) છે જે વિદ્યુ-ચું બકીય ક્ષેત્ર (Electro-Magnetic નિમિત્ત મળતાં પાછાં ઉદયમાં આવે છે, વૃત્તિ ઉત્પન્ન કરે છે, જે Field)ના કિરણો (Radiation) દ્વારા કર્મજનિત સંદેશને આગળ પ્રવૃત્તિમાં પરિણમે છે અને નવા કર્મો બંધાય છે. આમ કર્મનું વધારે છે, જેનું વેશ્યાના (Aura) રૂપમાં પ્રગટીકરણ (Manifes- વિષચક્ર ચાલુ રહે છે. જીવને સંસારમાં જન્મ-મૃત્યુના ચક્કરમાં tation) થાય છે. આ વેશ્યાઓના એના રંગ અનુસાર છ ભેદ ૨ખડાવે છે, નચાવે છે, એના પ્રોગ્રામ મુજબ સુખ-દુ:ખનો બતાવવામાં આવ્યા છે. કૃષ્ણ, નીલ, કાપોત– આ ટોણ અનુભવ કરાવે છે. અશુભ-માઠી વેશ્યાઓ છે અને પહ્મ, તેજસ્ અને શુકલ લે હવે આ લેખમાં આત્માના શુદ્ધિકરણની પ્રક્રિયા વિશે ચર્ચા શ્યાઓ શુભ લેશ્યા છે. અશુભ અધ્યવસાયોનું કાળા-ગંદા કરવામાં આવી છે. આમાં પણ વિજ્ઞાનની વિવિધ શાખાઓનું જ્ઞાન રંગોમાં અને શુભ સકારાત્મક અધ્યવસાયોનું ચમકતા તેજસ્વી ઉપયોગી છે. આપણાં શરીરમાં બે પ્રકારની નાડીઓ છે-જ્ઞાનવાહી સુંદર રંગોમાં રૂપાંતર થાય છે. માણસના શરીરના આભામંડળ નાડી (Sensory Nerves) અને ક્રિયાવાહી નાડી (Motor પરથી-એના રંગો પરથી એ માણસની ભાવનાઓ પારખી શકાય. Nerves). જ્ઞાનવાહી નાડીઓ આપણી પાંચ ઈન્દ્રિયોથી ગ્રહણ છે.નરી આંખે ન જોઈ શકાતા આ રંગો- તરંગો-ક્રિલિયન કેમરા કરેલા સંદેશા મગજ (Brain)ને પહોંચાડે છે. જેનાથી મગજમાં વડે જોઈ શકાય છે.
વૃત્તિઓ ઉત્પન્ન થાય છે. તે ઉપરાંત મનની અંદર પણ સતત - હવે આ સૂક્ષ્મ રંગ-તરંગ રૂપી સંદેશ (લેશ્યા) વ્યક્તિના ચાલતા ચિંતન- મનન-શ્રુતિ-કલ્પના આદિ પણ મગજમાં ભાવતંત્રને પ્રભાવિત કરે છે અને એની ભાવનાઓનું નિર્માણ વૃત્તિઓ ઉત્પન્ન કરે છે. આ વૃત્તિઓ પ્રમાણે મગજ ક્રિયાવાહી કરે છે, વૃત્તિઓ પેદા કરે છે.
નાડીઓ (Motor Nerves) ને પ્રવૃત્તિ કરવાનો આદેશ આપે છે. બે સગા ભાઈઓમાં આનુવંશિક સિદ્ધાંત અનુસાર માતા- હવે જો અશુભ વૃત્તિ થાય પણ અશુભ પ્રવૃત્તિ ન થાય તો નવું પિતાના જીન (genes)નો વારસો, ક્રોમોસોમ (૨૩ માતાના કર્મબંધન પણ નથી થતું. આ કેવી રીતે શક્ય છે? એને માટે અને ૨૩ પિતાના) વગેરે એકસરખા હોઈ શકે છે, જેમાં એમના આત્માના શુદ્ધિકરણની પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે છે.
૧
૧૬૫
કર્મવાદ અને વિજ્ઞાન
