Prabuddha Sampada Agam Grantho Karmvad ane Anekantvadno Sanchay

Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 286

ભી પ્રકટ કિએ હૈ-હમ કેવલ સાપેક્ષ સત્ય કો હી જાન સકતે હૈ. અનેકાન્તદૃષ્ટિ સે હી હોતા હૈ. અતઃ એકાન્તદૃષ્ટિ આગ્રહપૂર્ણ હોને વસ્તુ કે સમગ્ર સત્યાંશ કો વિશ્વદૃષ્ટા હી જાન સકતા હૈ. કારણ સે વિવિધ વિવાદોં કો જન્મ દેકર સર્વત્ર અશાન્તિ કા વાતાવરણ કિ વસ્તુ મેં અનેક ગુણ રહતે હૈ ઔર યે સાદ્વાદ સે હી અલ્પજ્ઞાની ઉત્પન્ન કરતી હે ઓર અને કાન્તદષ્ટિ સર્વવિવાદોં કો સમુચિતરૂપ દ્વારા જાને જા સકતે હૈ'૧૫
સે સુલઝાકર સર્વત્ર શાન્તિ ની સ્થાપના કરતી હૈ. અન્ત મેં મેં ભૌતિક એકતા ઔર વિશ્વ શાંતિ કે લિએ
અપની બાત શ્રદ્ધેય ૫. ચેનસુખદાસજી ન્યાયતીર્થ કે હી એક અત્યધિક ઉપયોગી છે અનેકાન્તવાદ
મહત્ત્વપૂર્ણ કથન કે સાથ પૂર્ણ કરતા હું : અનેકાન્ત જૈનદર્શન કા એક મહત્ત્વપૂર્ણ સિદ્ધાન્ત હૈ જિસકો દુનિયા મેં બહુત સે વાદ હૈ, સ્યાદ્વાદ ભી ઉનમેં સે એક હૈ, પશ્ચિમી વૈજ્ઞાનિક તથા હિન્દુ તર્કશાસ્ત્રિયોં દ્વારા સામાન્યરૂપ સે પર વહ અપની અભુત વિશેષતા લિએ હુએ હૈ. દૂસરે વાદ વિવાદ હી નહીં સ્વીકૃત કિયા ગયા હૈ કિન્તુ ઉસકો ભૌતિક એકતા યા કો ઉત્પન્ન કર સંઘર્ષ કી વૃદ્ધિ કે કારણ બન જાતે હૈ તબ સ્યાદ્વાદ સમઝોતે દ્વારા વિશ્વશાન્તિ કે લિએ ભી પ્રમુખ સિદ્ધાંત માના ગયા જગત કે સારે વિવાદોં કો મિટા કર સંઘર્ષ કો વિનષ્ટ કરને મેં હી
અપના ગૌરવ પ્રકટ કરતા હૈ. સ્યાદ્વાદ કે અતિરિક્ત સબ વાદોં વિચાર-સહિષ્ણુતા ઔર સહ-અસ્તિત્વ કી ભાવના જાગૃત કરતા હે આગ્રહ હૈ ઇસલિએ ઉનમેં સે વિગ્રહ ફૂટ પડતે હૈ, કિન્તુ સ્યાદ્વાદ અનેકાન્તવાદ
તો નિરાગ્રહ વાદ હૈ, ઉસમેં કહીં ભી આગ્રહ કા નામ નહીં હૈ. યહીં “અનેકાન્તદૃષ્ટિ સે વિચારસહિષ્ણુતા ઓર પરમસન્માન કી કારણ હૈ કિ ઇસમેં કિસી ભી પ્રકાર કે વિગ્રહ કા અવકાશ વૃત્તિ જગ જાને પર મન દૂસરે કે સ્વાર્થ કો અપના સ્વાર્થ માનને નહીં હૈ.”૨૦ કી ઔર પ્રવૃત્ત હોકર સમઝોને કી ઓર સદા ઝૂકને લગતા હૈ. જબ ઉસકે સ્વાધિકાર કે સાથ હી સાથ સ્વકર્તવ્ય કા ભી ભાવ સંદર્ભ સૂચિ : ઉદિત હોતા હૈ, તબ વહ દૂસરે કે આન્તરિક મામલોં મેં જબરદસ્તી ૧. કુન્દકુન્દ ભારતી શોધ સંસ્થાન નઈ દિલ્લી કે પ્રવેશદ્વાર પર ટૉગ નહીં અડાતા... પં. જવાહરલાલ નેહરૂ ને વિશ્વશાન્તિ કે લિએ પ્રચારિતપ્રસારિત. જિન પંચશીલ સિદ્ધાન્તોં કા ઉદ્ઘોષ કિયા હૈ ઉનકી બુનિયાદ ૨. બાબ છોટે લાલ જૈન અભિનન્દન ગ્રન્થ (કલકત્તા) મેં અને કાન્તદૃષ્ટિ-સમઝીતે કિ વૃત્તિ, સહ-અસ્તિત્વ કી ભાવના, પ્રકાશિત ઉનકે લેખ સે. સમન્વય કે પ્રતિ નિષ્ઠા ઓર વર્ણ-જાતિ-રંગ આદિ કે ભેદોં સે ૩. “યેદવ તત તદેવ અતત યદેવે કે તદેવાનેક, યદેવ સત ઉપર ઉઠકર માનવ માત્ર કે સમઅભ્યદય કી કામના પર હી તો
તદેવાસ,
યદેવ
નિત્ય રખી ગઈ હૈ ૧૭
તદે વાનિત્ય િક વ ત્વનિષ્પાદકપ૨૨ -ડૉ. મહેન્દ્ર કુમાર ચાચાચાર્ય
વિરુદ્ધશક્તિદ્વયપ્રકાશનનમને કાન્ત.” આચાર્ય અમૃચન્દ, એકાન્તવાદી માનસિક રૂપ સે વિકલાંગ હોતા હૈ
સમયસારટીકા, પરિશિષ્ટ. ‘વિકલાંગ દો પ્રકાર કે હોતે હૈ-શારીરિક ઔર માનસિક. -
આચાર્ય જટાસિહનન્ટિ, વરાંગચરિત્ર, ૨૬/૮૩ જો એ કાન્તવાદી હોતે હૈં વે માનસિક વિકલાંગ હોતે હૈ,
આચાર્ય સિદ્ધસેન સન્મતિસૂત્ર-૩/૬૯ અનેકાન્તવાદી હી પૂર્ણ યા સર્વાગ હો સકતા હૈ ઔર વહી દૂસરોં
આચાર્ય અમૃતચન્દ, પુરુષાર્થસિદ્ધિ-ઉપાય, શ્લોક-૨. કી ભી વિકલાંગતા મિટા શકતા હૈ.”૧૮
-પ્રો. વાચસ્પતિ ઉપાધ્યાય
૭. અનેકાન્ત ઔર ચાદ્વાદ (ગણેશ વર્મી સંસ્થાન, વારાણસી), વચન-શુદ્ધિ કા એકમાત્ર ઉપાય છે અનેકાન્ત સ્યાદ્વાદ
પૃષ્ઠ ૧૯ જૈનદર્શન કા સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાન્ત વસ્તુતઃ બોલને કી કલા કા “
૮. જૈન ધર્મ, અહિંસા ઔર મહાત્મા ગાંધી (કુંદકુંદ ભારતી, હી ચરમ વિકાસ હે. સ્યાદ્વાદ કે અવલમ્બન બિના કભી કોઈ અચ્છા
નઈ દિલ્હી) બોલ હી નહીં સકતા, ક્યોંકિ ઉસકે બિના સચ્ચા બોલા નહીં જા ૯. પ્રાકૃતવિદ્યા, અપ્રેલ-
દિમ્બર-૨૦૦૮, પુષ્ઠ-૧ ૫૫ સેકતા. જો સચ્ચા ન હો વહ કૈસા ભી હો. અચ્છા નહીં હો સકતા. ૧૦. ભારતીય દર્શન, પૃષ્ઠ-૧ ૧૪ અતઃ અચ્છા વ સચ્ચા બોલને કે લિએ સ્યાદ્વાદ કા અવલમ્બન
૧ ૧. જૈન દર્શન (મહેન્દ્ર કુમાર ન્યાયાચાર્ય), પ્રાક્કથન, પૃષ્ઠ ૧૪ અનિવાર્ય છે. વસ્તુતઃ અનન્તધર્માત્મક જટિલ વસ્તુ કો સ્યાદ્વાદ કે
૧૨. સ્યાદ્વાદ (પં. જવાહરલાલ શાસ્ત્રી), પૃષ્ઠ ૨૪૯ બિના બોલને કી કોભી કોશિશ ઠીક સે હો હી નહીં સકતી. ૧૩. સંસ્કૃતિ કે ચાર અધ્યાય, પૃષ્ઠ ૧૩૭
- પ્રાકતવિધા ૧૪. શ્રીમદ્ રાજચન્દ્ર, ભાગ-૧, પૃષ્ઠ : ૨૪૫ આતંકવાદ કહતા હૈ-મરો ઔર મારો,
૧૫. સ્યાદ્વાદ (૫. જવાહરલાલ શાસ્ત્રી), પૃષ્ઠ- ૨૪૯ અનેકાન્તવાદ કહતા હે-જીઓ ઓર જીને દો
૧૬. આચાર્ય શિવસાગર સ્મૃતિ ગ્રન્થ, પૃષ્ઠ ૫૪૬ એકાન્તદૃષ્ટિ આતંકવાદ હૈ, ઉસમેં પર-સહિષ્ણુતા નહીં હોતી. ૧૭. જૈન દર્શન (ગણેશ વર્જી સંસ્થાન, વારાણસી) પૃષ્ઠ ૪૭૪ ઉસકા સિદ્ધાન્ત હી હોતા હૈ- “મરો ઓ રે મારો'. કિન્ત ૧૮. જૈન સમાજ ગ્રીન પાર્ક નઈ દિલ્લી દ્વારા આયોજિત વિકલાંગ અનેકાન્તદૃષ્ટિ કા સિદ્ધાન્ત હૈ-જીઓ ઓર જીને દો'. વહ સભી સહાયતા શિબિર મેં. કો અપને સાથસાથ પર કા ભી ધ્યાન રખના સિખાતી હૈ. મતભેદ ૧૯. પ્રાકૃતવિદ્યા (અપ્રેલ-
દિમ્બર-૨૦૦૮) કવર પૃષ્ઠ-૨ હોતે હુએ ભી મનભેદ ન રખને કી દભુત કલા કા વિકાસ ૨૦.પ્રાકૃતવિદ્યા (અપ્રેલ-
દિમ્બર-૨૦૦૮) પૃષ્ઠ-૧૧૧ ૨૭૩ સામાજિક સૌહાર્દ, સમરસતા ઔર અનેકાન્ત દૃષ્ટિ