________________
તે યોગ્ય નથી.
Divakara : would the system established સ્યાદ્વાદ એ સ્પષ્ટ કરે છે કે અહીં જે વર્ણન કરવામાં આવ્યું
by ancestors held true on exછે. તે અંશાત્મક છે. અંશના સંબંધે છે. પૂર્ણ વસ્તુ માટે નહીં.
amination? In case it does not, એકાંત અંશ જુએ છે, અનેકાંત સમગ્રતામાં વાત કરે છે. હાથીની
I am not here to justify if for the પીઠ કઈ અપેક્ષાએ ટેકરા જેવી પણ છે તેમ કહી શકાય. આ કથન
sake of loving the traditional અંશાત્મક પૂર્ણ સત્ય છે. પણ પૂર્ણતા માટે આંશિક સત્ય છે. પાવર
grace of the dead irrespective પૉઈન્ટ પ્રેઝન્ટેશન એકાંતવાદનું દ્યોતક છે કારણ કે તેમાં બધું
of the wrath I may have to face. જડાઈ જાય છે. જ્યારે વ્યાખ્યાન અને કાંતવાદનું દ્યોતક છે.
(Vardhamana Dvatrimisika 6/2) સ્યાદ્વાદ, શાયદવાદ કે સંશયવાદ નથી.
In Sanmatitarka Divakara furthers address: બ્રહ્માંડમાં એવી મંદાકિનીઓ છે જે edge on દેખાય છે
*All doctrines are right in their જાણે કે રેખાખંડ. પણ જ્યારે તેને face on જોઈએ તો ખબર
own respective spheres but if પડે કે તે તો ચક્ર જેવી મંદાકિની છે. આમ આંશિક સત્ય અને
they eneroach upon the provપૂર્ણસત્ય અલગઅલગ હોય છે.
ince of other doctrines and try બ્રહ્માંડ પણ અલગ અલગ દિશામાં, અલગ-અલગ દેખાય
to refuse their views, they are છે. અલગ-અલગ પ્રકાશમાં અલગ અલગ દેખાય છે. તેના સંપૂર્ણ
wrong. A man who hold the view સ્વરૂપનો અહેસાસ કરવો નામુમકીન લાગે. બ્રહ્માંડના આ શિક
of the cummulative character of ભાગો સત્ય છે પણ તે પૂર્ણ સત્ય નથી. બધાને સાથે મૂકીએ તો
truth never says that a particuસત્યનો અહેસાસ થાય. સત્યનો પડછાયો જોઈ શકાય પણ પૂર્ણ
lar view is right or a particular સત્ય નહીં.
view is wrong? સાદ્વાદ એક દૃષ્ટિબિંદુ છે જે આપણને દર્શાવે છે કે બ્રહ્માંડનું
ઈસુની ત્રીજી સદીમાં રાજા વિક્રમાદિત્યના દરબારમાં આચાર્ય કઈ રીતે, કેવી રીતે અવલોકન કરવું જોઈએ. કોઈપણ વસ્તુને સિદ્ધસેન દિવાકારે સત્યના સ્વભાવ વિષે નીચે પ્રમાણે વિસ્તારથી પૂર્ણ રીતે સમજવાના પ્રયત્નમાં વિવિધ દૃષ્ટિબિંદુથી તેનું અવલોકન સમજાવ્યુંકરવું જોઈએ, તો જ તે પૂર્ણ રૂપમાં આપણી સમક્ષ આવી શકે વિક્રમાદિત્ય : સત્ય શું છે? શું તે એ છે જે વારંવાર એ જ અને તેનો અંદાજ નીકળી શકે.
રૂપે દૃશ્યમાન થાય છે કે જેને મોટેથી કહેવામાં આવે છે કે જેને અનેકાંતવાદ અને સ્યાદ્વાદ વસ્તુ સ્વરૂપનું સાચા સ્વરૂપમાં બહુ જ આત્મવિશ્વાસ અને ઓથોરીટીથી કહેવામાં આવે છે, કે જોવા દિગ્દર્શન કરવાવાળા સિદ્ધાંતો હોવાથી તે આત્મશાંતિની જેને લગભગ ઘણાંખરા લોકો માને છે ? સાથે સાથે વિશ્વશાંતિને સ્થાપવાના પણ સિદ્ધાંતો છે. દીવાકર : આમાનું કાંઈ જ સત્યને સ્થાપિત કરી શકે નહી. અને કાંતવાદ સાથે અનુસંધાન'- તે ભારતની અહિંસા સાધનાની દરેકે દરેક જણને સત્યની પોતાની વ્યાખ્યા હોય છે અને તે ચરમ સીમા છે. તેને દુનિયા જેટલી જલ્દીથી સ્વીકાર કરશે તેટલી એકતરફી (શરતી એકાંતવાદી) હોય છે. જલ્દી દુનિયામાં શાંતિ સ્થપાશે.
વિક્રમાદિત્ય : આપણા રીત-રિવાજો વિષે આપનું શું Acharya Siddhasena Divakara (3 century A.D.) કહેવાનું છે? શું તેને આપણા પૂર્વજો એ સ્થાપિત કરેલા છે અને expounded on the nature of truth in the court of king તે સમયની કસોટી પ૨ સાચા સાબિત તયા છે ? Vikramaditya in the following way:
દીવાકર : શું પૂર્વજો એ સ્થાપેલા રીત-રિવાજોને કસોટીની Vikramaditya : What is truth? Is it that which is એરણ પર તપાસવામાં આવ્યા છે? જો ન તપાસવામાં આવ્યા
said repeatedly, that which is હોય તો હું તેના વિષે કશું કહેવા માગતો નથી કારણ કે મારે said loudly, that which is said પૂર્વજોનું માન રાખવાનું છે. તેના માટે મારે ભલે ગમે તે સહન with authority or that which is કરવું પડે. agreed by the majority?
| (વર્ધમાન દ્વાર્નિંસીકા ૬/૨) Divakara : None of the above. Every one સનમતીતારકામાં દીવાકર સ્વામિ કહે છે: “ધર્મની બધી
has his own definition of truth વિચારસરણીઓ તેનામાં સાચી છે. પણ તેઓ જ્યારે બીજા ધર્મની and it is conditional.
વિચારસરણીઓમાં પ્રવેશ કરે અને તેમને ખોટી પાડવા પ્રયત્ન Vikramaditya : How about traditions? Have કરે તો તે બધી જ ખોટી છે. જે માણસ સત્યની બહુલતાની
they been established by our વિચારસરણીના ગુણને જાણે છે, તે કદી પણ એમ નહીં કહે કે ancestors and have they been કોઈ એક ધર્મની વિચારણી સાચી છે કે તે ખોટી છે.'
passed the test of time? પ્રબુદ્ધ સંપદા
૨૫૪
