________________
પુનર્જન્મનાં વિશિષ્ટ દૃષ્ટાંતો
ષ્ઠવનો , કવિત્વનો, વચનાતિશયનો, વિચારગાંભીર્યનો અને વિક્રમના સોળમાં સૈકામાં બિહારમાં શંકર મિશ્ર નામના પૂર્વભવમાં તેમણે સાધેલી સાધનાનો સ્પષ્ટ પરિચય કારવી દે છે. એક વિદ્વાન કવિ થઈ ગયા. તેમના બાળપણનો આ પ્રસંગ છે. તેઓએ પોતે જ કરેલાં કેટલાંક વિધાનો આપણને પુનર્જન્મની
એક વાર તેમના ગામ પાસેથી ત્યાંના રાજાની સવારી પસાર સ્પષ્ટ પ્રતીતિ કરાવે છે. થઈ. સામાન્ય રીતે રાજાની સવારી જોવા સો માણસો જાય તેવો વર્તમાનમાં આપણે જે દેહમાં રહીએ છીએ તે દેહની અવધિ તે વખતે રિવાજ હતો એટલે તે પણ ગામની ભોગાળે જઈને ઊભો પૂરી થયે આપણું અસ્તિત્વ નષ્ટ નથી થતું અર્થાત્ આ શરીર છોડીને રહ્યો. તે વખતે શંકરની ઉંમર પાંચ વર્ષની હતી, પરંતુ શરીર ખૂબ પણ બીજું શરીર ધારણ કરવું પડે છે એ હકીકતનો જે સ્વીકાર કરે સ્વરૂપવાન હતું. હાથી પર બેઠેલા રાજાની દૃષ્ટિ આ બાળક પર છે તેને આસ્તિક કહેવામાં આવે છે અને પુનઃ દેહધારણરૂપ જે પડી. રાજાએ તે બાળકને સંસ્કૃતમાં પૂછ્યું, “વત્સ! કેમ, એકાદ અવસ્થા તેને પુનર્જન્મ કહેવામાં આવે છે. ચાર્વાક (નાસ્તિક) દર્શન કવિતા સંભળાવી શકીશ?' બાળકે ઉત્તર આપ્યો, ‘રાજન! મેં સિવાયના બધા જ આર્યદર્શનકારોએ એકમતે પુનર્જન્મ સિદ્ધાંતને પોતે રચેલી સંભળાવું કે અન્યની રચેલી?' રાજાએ કહ્યું, ‘તને સ્વીકારીને પોતપોતાના દર્શનોમાં તેની પુષ્ટિ કરી છે. કવિતા રચતાં પણ આવડે છે?' બાળકે ઉત્તર આપ્યો,
એક જ માતા-પિતાના જુદાં જુદાં બાળકોનું બાહ્ય તર 'बालोऽहं जगदानन्द न मे बाला सरस्वती ।
વ્યક્તિત્વ જુદું જુદું સ્પષ્ટપણે દેખાય છે. બધાયનો ઉછેર, કેળવણી अपूर्णे पंचमे वर्षे वर्णयामि जगत्त्रयम् ।।'
અને સંયોગો સરખા હોવા છતાં એક હોંશિયાર અને એક ઠોઠ ‘અર્થાત્ જગતને આનંદ આપનાર હે નરેશ! હું બાળક છું, હોય છે, એક ગોરો અને એક કાળો હોય છે, એક ભૂલો, લંગડો, પણ મારી વિદ્યા કાંઈ બાળક નથી. હજુ તો મને પાંચમું વર્ષ પણ બહેરો એકાદ અંગ વગરનો હોય છે, તો બીજો સૌમ્ય, સુંદર પૂરું થયું નથી, પરંતુ હું ત્રણે લોકનું વર્ણન કરી શકું છું.' અને સર્વાંગસંપૂર્ણ હોય છે.
આ શ્લોક સાંભળી હર્ષિત થયેલા રાજા એ બાળકને અન્ય એક જ વર્ગના એ જ શિક્ષકો અને એ જ વિદ્યાર્થીઓ હોવા દ્વારા રચાયેલું પદ સંભળાવવા કહ્યું. તે વખતે શંકર મિશ્ર, વેદની છતાં એક વિદ્યાર્થી ઊંચા ગુણ મેળવી ઉત્તીર્ણ થાય છે, જ્યારે બીજો એક ઋચા બોલ્યો અને તેના પૂર્વાર્ધમાં સુંદર પદ રચી રાજાની ત્રણ વર્ષ થવા છતાં પણ ઉત્તીર્ણ થઈ શકતો નથી. સ્તુતિ કરી. પાંચ વર્ષની ઉંમર પૂરી થયા પહેલાં વેદની ઋચાનું પશુઓમાં અનેક પ્રકારનું જન્મજાત વેર જોવામાં આવે છે. જ્ઞાન અને સંસ્કૃત ભાષામાં ઉત્તમ કવિત્વ તેને કેવી રીતે પ્રાપ્ત ઉદરબિલાડી, સાપ-નોળિયો, મોર-સાપ વગેરે પ્રાણીઓ સામા થયું ? વર્તમાન જીવનમાં તેવા પ્રકારના શિક્ષણના અભાવમાં પક્ષના પ્રાણીઓને જોતાંવેંત જ કોઈ પણ પ્રકારની બાહ્યચેષ્ટા કે પૂર્વભવના સંસ્કાર વડે જ તે પ્રાપ્ત થયું એમ ન્યાયથી માનવું કારણ વગર સામા પ્રાણી સાથે વેરભાવથી પ્રેરાઈને લડવા લાગી પડે છે.
જાય છે. ગઈ સદીમાં આપણા દેશના મદ્રાસ રાજ્યમાં શ્રીનિવાસ જન્મથી જ અતિશય વિચક્ષણ બુદ્ધિ ધારણ કરનારા મનુષ્યો રામાનુજમ્ નામના એક મહાપુરુષ થઈ ગયા. તેમનો જન્મ ઈ. સ. ઇતિહાસપ્રસિદ્ધ પણ છે અને નજીકના ભૂતકાળમાં પણ થયેલા ૧૮૮૭માં થયો હતો. અત્યંત નાની વયથી જ ગણિત પ્રત્યે તેમને દેખાય છે. જે પ્રકારની અને જે પ્રમાણની બુદ્ધિ અમુક વયમાં કે અગાધ રુચિ હતી અને સૂઝ પણ અસામાન્ય હતી. પ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ અમુક સંજોગોમાં સંભવી જ ન શકે તેવી અતિ વિરલ અને અતિ વૈજ્ઞાનિક જુલિયન હક્સલે (Julian Huxely)એ તેમને આ સદીના વિશિષ્ટ પ્રજ્ઞાસંપન્નતા દેખી આપણે આશ્ચર્યચકિત થઈ જઈએ છીએ. સૌથી મહાન ગણિતકાર તરીકે બિરદાવ્યા છે. ભારતીય ગણિતજ્ઞ આનાં દૃષ્ટાંત હવે પછી આપણે જોઈશું. સોસાયટી સમક્ષ તેમણે રજૂ કરેલા સાઠ પ્રશ્નોમાંથી વીસ પ્રશ્નો કોઈક વ્યક્તિને આગનો ભયંકર ડર લાગે તો કોઈકને ઊંડા હજુ અણઊકલ્યા જ રહ્યા છે. તેઓ ત્રીસ વર્ષના થયા ત્યારે ઈ. સ. પાણીનો ખૂબ જ ભય લાગે. ૧૯૧૭માં તેમને ઈંગ્લેન્ડમાં Fellow of Royal Society માનદ્ વશીકરણના વિદેશી નિષ્ણાત એલે કઝાંડર કેનો ને બિરુદ એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું.
વશીકરણના ઘણા પ્રયોગો કર્યા. તેમણે “ધ પાવર વીધીન' નામનું કોઈ પણ પ્રકારની કેળવણી આ જન્મમાં પ્રાપ્ત કર્યા વગર પુસ્તક લખ્યું છે. પોતાની આગવી બુદ્ધિપ્રતિભાથી સમસ્ત વિશ્વના ગણિતજ્ઞોમાં તેમણે કરેલા પ્રયોગો પરથી જણાય છે કે ઊંડા વશીકરણના સર્વશ્રેષ્ઠ પદવી પ્રાપ્ત કરનાર આ પુરુષનું જીવન તેના અદ્ભુત પ્રયોગથી પૂર્વજન્મની સ્મૃતિ થઈ શકે છે અને તે પુનર્જન્મને સિદ્ધ પૂર્વસંસ્કાર અને પૂર્વાભ્યાસને સ્વયં સિદ્ધ કરી દે છે.
કરે છે. એલેકઝાંડરે તેના ગ્રંથમાં અનેક ઘટનાઓ નોંધી છે, મહાત્મા ગાંધીજીએ પોતાના આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શક તરીકે તેમાંથી બે ઘટના જોઈશું. ગણેલ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી (કવિ રાયચંદભાઈ) પણ એક મહાસમર્થ એક માણસ લિફ્ટનો ઉપયોગ ન કરે. તેને લિફ્ટ પડી જવાનો પુરુષ થઈ ગયા છે. સાત વર્ષની ઉંમરે તેમને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન ડર લાગતો. તે હિપ્નોટિસ્ટની પાસે ગયો. ઊંડા વશીકરણ દ્વારા (આગલા ભવોનું સ્પષ્ટ સ્મરણ) થયેલું. તેમણે દસ વર્ષની ઉંમરે પૂર્વજન્મની સ્મૃતિ જગાડતાં તેણે કહયું કે, તે ચાઈનીઝ જર્નલ લખેલી “મોક્ષમાળા' મોટા મોટા પંડિતોના ગર્વને પણ ગાળી નાખે હતો. ઊંચા મકાનથી અકસ્માતે પડી જતાં ખોપરી ફાટતાં મૃત્યુ તેવા જ્ઞાનનો , નીતિનો , ન્યાયનો , સિદ્ધાં તનો , ભાષાસો થયું હતું. પૂર્વજન્મના પડી જવાના દઢસંસ્કારે તેને લિફ્ટથી પ્રબુદ્ધ સંપદા
૧૬૦
