________________
જૈનદર્શન કર્મવાદ સંદર્ભે કર્મફળનું વિશ્વવ્યાપી સ્વયંસંચાલિત અભુત ન્યાયતંત્ર
|| ગુણવંત બરવાળિયા [લે ખક વ્યવસાયે ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ છે. ચાલીસ પુસ્તકોના હતું. લેખક, સંપાદક છે, વિશ્વવાત્સલ્ય તેમજ અન્ય સામયિકોના જૈનોના પ્રથમ તીર્થકર શ્રી ઋષભદેવ જ્યારે રાજ્ય સંભાળતા ભૂતપૂર્વ મંત્રી છે, પ્રખર વ્યાખ્યાતા છે ને પર્ય પણ હતા ત્યારે સમાજજીવન, રાજ્યવ્યવસ્થા અને સુરક્ષા વ્યવસ્થામાં વ્યાખ્યાનમાળાના સંયોજક છે. હાલમાં તેઓએ જેન વિશ્વકોશનું ક્રાંતિકારી પરિવર્તનો કર્યા. એ સમયમાં અપરાધીને ઠપકો વિરાટ કાર્ય હાથ ધર્યું છે. ]
આપવો, નજરકેદ કરવો એટલે નકકી કરેલા ક્ષેત્રની બહાર જવા જૈનદર્શનનો વાદ અદભત અને વિશિષ્ટ છે તન પર પ્રતિબંધ અને બંધન તથા દંડો ઉગામવા સુધીની દંડનીતિનો ગણિત ચોક્કસ અને પારદર્શક છે.
વિસ્તાર થયો હતો. આ નીતિ ડૉક્ટર દ્વારા પ્રસ્તાવેલી ઓષધિ કર્મસત્તાનું એક સુપર કૉપ્યુટર છે જે જીવાત્માના સારા કે
જેવી છે. નરસા કર્મોનો હિસાબ રાખે છે અને આ અદૃશ્ય કૉપ્યુટર
શ્રી સોમદેવસૂરિજીના મતે-દંડ આપવાનો હેતુ અપરાધીનું સ્વયંસંચાલિત છે. જેને જૈનદર્શનનું કર્મ વિજ્ઞાન કહે છે. આ વિશુદ્ધિકરણ એટલે કે દોષમુક્તિ હોઈને તે પર્યાપ્ત માત્રામાં જેમ કૉપ્યુટર કર્મના હિસાબમાં કદી ભૂલ કરતું નથી.
ઔષધિ લેવામાં આવે તેમ જ આપવો જોઈએ, તેથી લાગે છે કે વ્યક્તિને સારાં કે નરસાં કર્મનું ફળ અચક મળે જ છે. વ્યક્તિ પૂવે દોષમુક્તિ માટેના અધિકારનું સામર્થ્ય એ માત્ર દંડ માટેનું દુષ્ટ કર્મ કરે તે ક્ષણે જ અચુક તેની સજા નક્કી થઈ જાય છે. નિર્જરા પ્રયોજન ન હતું. ભગવાન ઋષભદેવે સામ-દામ-દંડ-ભેદ આ થઈ શકે તેવું કર્મ હોય તો તેની સજામાં બાહ્યાભ્યાંતર તપના ચાર પ્રકારે રાજનાતિના આ
ન તપના ચાર પ્રકારે રાજનીતિની સ્થાપના કરી જે જગતના ચાર માર્ગોનું પુરુષાર્થ દ્વારા સજામાં ફેરફાઈ થઈ શકે છે એ પણ એટલું જ નિશ્ચિત
મિલનસ્થાન કે સંગમસ્થાન હતું. છે. અને જો કર્મ નિકાચિત હોય તો નક્કી થયેલી સજા અવશ્ય
જૈનદર્શનના કર્મવાદ અને તેના ફળને સચોટ રીતે, જૈન ભોગવવી જ પડે છે. જૈન દંડનીતિ એ કર્મસિદ્ધાંતનું જ સંતાન આગમ ?
ન આગમ ગ્રંથો વિપાક સૂત્ર, દુ:ખવિપાક અને સુખ વિપાક રજૂ કરે છે. જૈનદર્શનની દંડનીતિનો અર્થ છે કર્મપ્રતિના યુદ્ધમાં યૂહરચના.
રચના છે. ઉબટદત, સોટીરયદત, અંજુ શ્રી, મૃગાપુર , દેવદતા, સત્યુગમાં કર્મ યુગના શૈશવકાળની વાત છે. યુગલિક સુબાહુકુમાર, જિનદાસ વિગેરે કથાઓનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. યુગના અસ્તાચળના સમયે યુગલમનુષ્યો સુખરૂપ જીવન પસાર સમાજજીવન સુચારુ રીતે ચાલે અને રાજ્યકારભાર વ્યવસ્થિત કરતાં હતાં. માનવજીવનમાં અપરાધભાવનો ઉદય થયો ન હતો. ચાલે, ગુનાઓનું સામ્રાજ્ય ન છવાઈ જાય માટે માનવીઓ એ ઈર્ષા, નિંદા, ચોરી, હિંસા, લડાઈ, ઝઘડા ન હતા.
કાયદા ઘડ્યા. દરેક વ્યક્તિને ન્યાય મળે અને ગુનેગારોને સજા કાળચક્ર વીતતા કલ્પવૃક્ષની શક્તિ ક્ષીણ થવા લાગી. મળે તેથી ન્યાયાધીશ અને ન્યાયાલય દ્વારા ન્યાયતંત્રની રચના પરિવર્તન, કુદરતનો નિયમ છે. સંક્રાંતિકાળ પછી કુલકર વ્યવસ્થાનો વિકાસ થયો. કુળના રૂપમાં સંગઠિત સમૂહના નેતાને
કાયદાની કલમ દ્વારા અપરાધીને ગુનેગાર ઠરાવી સજા કરાવી કુલકર કહેતા. આ અવસ્થામાં ત્રણ પ્રકારની દંડનીતિ પ્રચલિત શકાય. આ સજા થવાના અને સમાજમાંથી પ્રતિષ્ઠા જવાના ડરે હતી.
કેટલીક વ્યક્તિઓ ગુના આચરતી અટકી જાય છે. એવા ઉમદા કુલકર વિમલવાહનના સમયમાં ‘હકાર’ નીતિનો પ્રયોગ હતુથી ન્યાયતંત્રની પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવે છે. થતો હતો. એ સમયે માનવ ઊંચ નીતિમત્તાવાળો અને લજ્જાળ પ્રાચીન ભારતમાં ન્યાયતંત્ર પર લોકોને પૂર્ણ વિશ્વાસ હતો. હતો. તેં આમ કર્યું ? બસ આટલું કહેવું તે જ ઉચ્ચ પ્રકારનો દંડ કાઝી, રાજ્યો કે રાજાઓને નીમેલા ન્યાયાધીશો ઝડપી અને યોગ્ય હતો. આટલું સાંભળવું પડે તે પરિસ્થિતિ જ માનવ માટે અસહ્ય ન્યાય પ્રજાને આપતા. કેટલાક ન્યાયપ્રિય રાજાઓ એ ગુ ને ગાર હતી. માનવી આવા ઋજુ હૃદયનો હતો.
જણાતા પો નાના પુત્ર કે પરિવારજનોને પણ આકરી સજાઓ યશસ્વી અને અભિચંદ્રકુલકરના સમયમાં નાના અપરાધ માટે કરી અને પ્રજાને ન્યાય આપ્યો છે તેવા અસંખ્ય પ્રસંગો ભારતના હાકાર અને મોટા અપરાધ માટે માકાર એટલે આવું ન કરો એટલું ઇતિહાસમાંથી આપણને મળશે. કહેવું તે જ દંડ હતો.
સાંપ્રત સમાજજીવન સંકુલ અને વિષમ બની ગયું છે. અપરાધ પ્રસેનજિત, મરુદેવ અને નાભિ કુલકરના સમયમાં ધિક્કાર અને આતંકની દુનિયાનો બેહુદો વિસ્તાર થયો છે. ગુનાખોરીએ નીતિ ચાલી. નાના અપરાધ માટે હાકાર, મધ્યમ અપરાધ માટે વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. માકાર અને મોટા અપરાધ માટે ધિક્કાર નીતિનો પ્રયોગ થતો સાંપ્રત સમાજજીવન સંકુલ અને વિષમ બની ગયું છે. અપરાધ હતો. એ સમયનો માનવી, સમાજ અને રાજ્યના નિયમોમાં અને આતંકની દુનિયાનો બેહુદો વિસ્તાર થયો છે. ગુનાખોરીએ રહેનારો, મર્યાદાપ્રિય અને ઋજુ હતો. બે શબ્દો દ્વારા તેમણે કરેલા વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. અયોગ્ય કાર્યનું દુ:ખ પ્રદર્શન કે ધિક્કાર તેને માટે મૃત્યુદંડ સમાન કાયદા એટલા બધા વધી ગયા છે કે દરેક પ્રવૃત્તિ અને સમગ્ર
૧૫૧
જૈન દર્શન કર્મવાદ સંદર્ભે
કરી.
