________________
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
૯
છૂટે છે. જેમને સંસાર સારા લાગે છે, તેમાં મીઠાશ છે, તેને તામાક્ષ પ્રત્યે દ્વેષ થાય, જેમકે એક રાજવાળા માણસને વલૂરતાં નખ ઘસાઈ ગયા. તેણે ડાભનો પૂળા લઈ જતા વૈદ્ય પાસે થાડું ડાબ માગ્યું. વૈદ્ય કહે કે અઠવાડિયામાં મટાડું. તે કે ના, પછી વલૂરવાની મીઠાશ ક્યાંથી આવે ? તેમ સંસારી જીવ દુઃખ મટાડવા પૈસા વગેરે ઇચ્છે, પણ જ્ઞાની જન્મમરણુ મટાડવાનું કહે તે ન માને. પછી તેને મોક્ષસુખ ક્યાંથી મળે ?
ખરા
પ્રશ્ન—માનવપણું વિદ્વાના કોને કહે છે ? ઉત્તર—જેનામાં વિવેકબુદ્ધિ એટલે આ સત્ય છે, આ અસત્ય છે એમ નિર્ણય કરવારૂપ વિવેકબુદ્ધિ પ્રગટી હાય, છ દ્રવ્ય, નવતત્ત્વ, એમાં પરમતત્ત્વ શુદ્ધ આત્મા છે, તે આત્મામાં લીનતા કરવા માટે પાંચ મહાવ્રત વગેરે ઉત્તમ આચાર પાળીને અને સમ્યક્દર્શન—જ્ઞાન– ચારિત્રરૂપ સધર્મનું સેવન કરીને જે અનુપમ મેાક્ષ–સુખને પામે છે તે ખરા માનવ કહેવાય છે. માક્ષમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરે તે માનવ. આત્મસ્વરૂપને ઓળખવું, આત્મામાં સ્થિર થવું તે ધર્મ. અસંસારગત વાણીથી સંસાર નિરાકારતાને પામે છે. મનુષ્ય, વાંદરા વગેરે આકારા ખરા નથી. નિર્વિકાર તત્ત્વ જણાય ત્યાં ખાદ્ય આકારા વિલય થાય છે. “વિવેકબુદ્ધિ જેના મનમાં ઉડ્ડય પામી છે, તે જ મનુષ્ય; બાકી બધાય એ સિવાયનાં તે દ્વિપાદરૂપે પશુ જ છે.........વિવેકબુદ્ધિના ઉદ્દય વડે મુક્તિના રાજમાર્ગમાં પ્રવેશ કરાય છે. અને એ માર્ગમાં પ્રવેશ એ જ માનવદેહની ઉત્તમતા છે. તા પણ સ્મૃતિમાન થવું યથાચિત
