Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 03
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[२१८] भारत-भैषज्य-रत्नाकरः।
[नकारादि (३५८०) नषनेत्रदात्रीवत्तिः । के महीन चूर्णको पानीके साथ पीसकर बत्तियां (र. र. स. । उ. खं.अ. २३; र. चं. । नेत्र.)
। इन्हें आंखमें लगानेसे क्लेद (आंखोंकी चिपद्विरष्टौ ताम्ररजसो मधुकस्य चतुर्दश ।
चिपाहट), उपदेह, और कण्डू तथा कफज नेत्र कुष्ठस्य द्वादशांशाः स्युर्वचायास्तु दशैव हि ॥
रोग नष्ट होते हैं। रजतस्य तु चत्वारो द्वौ भागौ कनकस्य च । सैन्धवस्याष्टसङ्ग्याता पिप्पल्याश्च षडेव तु ॥ (३५८२) नागाद्यानम् अजाक्षीरेण संपेष्य ताम्रपात्रे निधापयेत् ।।
(वा. भ. । उ. स्था. अ. १३) अभिष्यन्दमधिमन्यं व्रणभुलं कुकूणकम् ॥ त्रिंशद्भागा भुजङ्गस्य गन्धपाषाणपञ्चकम् । तिमिरं पटलं कार्य कण्डं हन्ति विशेषतः ॥ शुल्वतालकयोद्वौं द्वौ वङ्गस्यैकोऽञ्जनात्त्रयम् ॥
ताम्रभस्म (अथवा चूर्ण) १६ भाग, मुलै- अन्धमृषीकृतं ध्यातं पकं विमलमजनम् । ठीका चूर्ण १४ भाग, कूठका चूर्ण १२ भाग, . तिमिरान्तकरं लोके द्वितीय इव भास्करः॥ बचका चूर्ण १० भाग, चांदीके वर्क ४ भाग, शुद्ध सीसा ३० भाग, शुद्ध गन्धक ५ भाग, सोनेके वर्क २ भाग, सेंधा नमकका चूर्ण आठ शुद्ध ताम्र और हरताल २-२ भाग, शुद्ध वन भाग, और पीपलका चूर्ण ६ भाग लेकर सबको १ भाग तथा अञ्जन ( सुरमा) ३ भाग लेकर १ दिन ताम्रपात्रमें बकरीके दूधके साथ घोटें। सबको अन्ध मूषामें बन्द करके तीब्राग्निमें (४ पहर) तत्पश्चात् बत्तियां बनाकर छायामें सुखा लें। पकावें । पश्चात् मूषाके स्वांग शीतल होने पर
यह वर्ति अभिष्यन्द, अधिमन्थ, सबणशुक्ल, औषधको खरल करके सुरमा बनालें । कुकूणक, तिमिर, पटल, काच, और विशेषतः कण्डु ___ यह अञ्जन तिमिरको नष्ट करता है । तथा (आंखकी खुजली) को नष्ट करती है। | संसारमें दूसरे सूर्यके समान अन्धताको नष्ट करने (पानी या बकरीके दूधमें घिसकर लगाना
| वाला है। चाहिये ।)
(३५८३) नागार्जुनीगुटिका (३५८१) नवाङ्गीवत्तिः
(ग. नि. । नेत्र.) (ग. नि. । नेत्ररोगा.)
हरिद्रा निम्पपत्राणि पिप्पल्यो मरिचानि च ।
भद्रमुस्तं विडलानि ससम विष्वभेषजम् ॥ यूषणत्रिफलासिन्धुशिलालेन नवाङ्गिका।
एतानि समभागानि छागमूत्रेण पेषयेत् । क्लेदोपदेहकड्नी वर्तिः शस्ता कफापहा ॥ कोलास्थिकागुटी छायाशुष्का नागार्जुनीति सा।। ____सांठ, मिर्च, पीपल, हर्र, बहेड़ा, आमला, वारिणा तिमिरं हन्ति मधुना पटलं तथा। सेंधानमक, मनसिल और हरताल । इन ९ चीजों । रात्र्यन्वं भृजराजेन नारीदुग्धेन पुष्पकम् ॥
For Private And Personal Use Only