Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 03
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
रसमकरणम् ]
अन्त में उपरोक्त पांचों योग को एकत्र मिलाकर उसे १२ भावना भंगरेके रसकी नीमके सोटेसे घोटकर दें ।
तृतीयो भागः ।
इसे यथोचित अनुपान के साथ सेवन कराने से समस्त ज्वर नष्ट होते हैं ।
(४९५८) भूतभैरव चूर्णम्
( मात्रा - आधी रत्ती । )
नोट -- इस प्रयोग में ५ वां भाग संखिया पड़ता है अत एव अत्यन्त सावधानी पूर्वक सेवन कराना चाहिये ।
( ज्वराङ्कुशरसः, तालाङ्को रसः )
१–—इस रसके द्रव्यांका परिमाण भिन्न भिन्न प्रन्थोंमें भिन्न भिन्न है। वै. र. और . नि. र. में
हरताल १ भाग, नीला थोथा २ भाग और शुक्तिमस्म ६ भाग लिखी है तथा धतूरेके रसकी भावना देकर गोलियां बनाने के लिये लिखा है । भैषज्य रत्नावली में हरताल २ भाग, नीलाथोथा १ भाग और शुक्ति भस्म
४ भाग लिखी है ।
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[६७३ ]
शुद्ध हरताल और मोतीकी सीप ९-९ तोले तथा शुद्ध नीला थोथा ( तुत्थ ) २ तोले लेकर सबको १ दिन घीकुमार ( ग्वार पाठा) के रसमें घोटकर सुखाकर शरावसम्टमें बन्द करके गजपुटमें फूंक दें। जब पुट स्वांगशीतल हो जाय तो औषधको निकाल कर पीस लें ।
इसमें से प्रातः काल १ रत्ती दवा मिश्रीके साथ खिलानेसे शीत ज्वर १ ही दिनमें जाता
रहता है।
इससे किसी किसीको वमन हो जाती है। और किसीको नहीं भी होती ।
पथ्य-दोपहरको भात तथा शिखरन खानी
( र. चं. । ज्वर.; भा. प्र. म. खं. ज्वरा.; वै. र. । ज्वरा.; वृ. नि. र. । जीर्णज्वरा ; र. रा. सु.; भै. र. । ज्वरा . ) तालकं शुक्तिका चूर्ण तुल्यं तत्रोभयोरपि । नवमांशं तु तुत्थं स्यान्मर्दयेत्कन्यकाद्रवैः ॥ तत् संशुष्कमुपलैर्वन्यैर्गजपुटे पचेत् । शीतं तत् पेषयेच्चूर्ण गुआमात्रं सितायुतम् ॥ प्रभाते भक्षयेत्तेन याति शीतज्वरक्षयम् ।
वान्तर्भवति कस्यापि कस्यापि न भवत्यपि ॥ सप्ताष्टौ नव तिन्तिडीयकफलात्काठिल्लकानां एकेन दिवसेनैव शीतज्वरहरं परम् । मध्याह्नसमये पथ्यं भक्तं शिखरिणी तथा ॥
चाहिये ।
(४९५९) भूतभैरवरसः (१)
रसे. (र. चं.; र. सा. स.; र. रा. सु. । कुष्ठा.; चि. म. । अ. ९; र. चि. म. । स्त. २; र. का. धे. । कुष्ठा. ४०.)
शुद्धं पंचदशात्र तालक मितं शुद्धं च षट्
For Private And Personal Use Only
गन्धकः ।
दश ॥
हुण्डार्कपयोभिरेव सततं सञ्चर्यं तद्भावयेत् । रोहीतस्य जटारसेन मृदितं श्लक्ष्णं ततः खलितम् ॥ एकीकृत्य समस्तमेतदपि तट्टङ्केकमेतज्जयेत् । पश्चाद्वासविशुद्धवारिसहितं किञ्चिच्च तत्पीयते ।। ताम्बूलं शशिखण्डमण्डितवटीमिश्रं ततः
स्वापयेत् ।