Book Title: Syadwad bhasha Devdharmpariksha Adhyatmopnishad Adhyatmikmatpariksha Yatilakshansamucchay
Author(s): Manvijayji, Yashovijay Upadhyay, 
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600196/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOUT / gii mushphikuuny syAdvAdabhASA tathA mahopAdhyAya zrI pazovijayakRta granthAH devadharmaparIkSA adhyAtmopaniSada AdhyAtmikamataparIkSA yatilakSaNasamuccayazca / -prakAzaka:zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7,trIjo bhoIvADI, bhulezvara, muMbaI 400002. S nd a mnational LATEST Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zubhavijayakRtA syAdvAdabhASA tathA mahopAdhyAya zrIyazovijayakRta granthAH devadharmaparIkSA * adhyAtmopaniSad AdhyAtmikamataparIkSA * yatilakSaNasamuccayazca prakAzaka zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, trojo bhoIvADo, bhulezvara, muMbaI-400 002. vora saM. : 2516 malya ru. 30 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anupama sahayAga pUjayapAnlR va mAnatapeAnidhi, nyAyavizArada AcAryadeva zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna samatAnIdhi sthavIravaya' munirAja zrI devasuMdaravijayajI ma. tathA temanA ziSya prakharavakatA zAsana prabhAvaka munivarya zrI ratnasuMdaravijayajI ma. nA sadupadezathI prastuta graMthanA prakAzananA saMpUrNa lAbha " zrI zve. mU. tapagaccha jaina saMgha" rAjakoTa taraphathI levAmAM Avela che. A anupama sahuyAganI ame bhUbhUri anumAdanA karIe chIe. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa www.jainlibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma parikSA prakAzakIya zrI zubhavijayakRta (1) " syAdavAda bhASAo tathA nyAyavizArada mahopAdhyAya zrI yazavijayajI kRta (2) devadharma parikSA (3) AdhyAtmapaniSad (4) AdhyAtmika mataparikSA (5) yatilakSaNasamuccaya A pAMca nAnA chatAM ati mahatvanA graMthane prakAzita ka2tA ame anahada AnaMda anubhavIe chIe.... pa. pU. siddhAMta mahAdidhi AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA pAlaMkAra 5. pU. vardhamAna tapAnidhi AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA viyAvAsa pa. pU. AcArya deva zrImad vijaya hemacaMdrasUrI mahArAjanI preraNAbaLa eja amArI pragati che .. zAsanadevatA tathA zratadevatA amane zAsananA ne mRtabhakitanA kAryo karavA vadhu ne vadhu zakita ApatA rahe eja abhyarthanA, lI. zrI jinazAsana ArAdhanA drasTa caMdrakumAra bI, jarIvAlA lalItabhAi Ara. koThArI navInabhAi bI. zAhasanahaivpaMDarIka bhAI e. zAha. Jan Education n ational www.ainelibrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prApti sthA na : (1) prakAzaka : (3) jinazAsana ArAdhanA TrasTa c/o. sumatilAla uttamacaMda mAraphatIyA mahetAne pADo, geLAzerI, pATaNa-384 265. (2) mULIbena aMbAlAla ratanacaMda jaina dharmazALA Tezana roDa, vIramagAma-382 150. (4) jinazAsana ArAdhanA drasTa C/o. dipaka aravIMdalAla gAMdhI ghI kAMTA vaDaphaLIyA, rAvapurA, vaDodarA-390 001. zratasamuddhAraka bhANabAI nAnajI gaDA POSPE Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: zrImad vijaya prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSasUrivarebhyo nama: che nama: ghare Avela mahemAnane pUchAyela praznanA pratyuttarape "mAre be bAbA ane traNa bebI che," sAMbhaLI yajamAne vaLate prazna karyo ke "AjathI daza varSa pahelA Apa mane 1 bAbo ane eka bebI kaheluM ane Aje Ama kema kaho cho ? tamArA vacanamAM virodha che !!!" A che ekAMtavAdanuM pratibiMba. kahevAnI jarUra nathI ke kAlabhede virodhano, parihAra e ahI anekAntavAdanuM svarupa pakaDe che. dravya-kSetrAdi nimittabheda-apekSAbhede vastumAM virodhI dekhAtA paNa dhameno samAveza karavA syAdavAda samrATa samartha che-saphaLa che. mAtra zAstramAM ja nahIM paNa jIvanamAM banatI aneka ghaTanA-durghaTanAomAM paNa syAdavAdadaSTine Azraya karavAmAM Ave te cittaprasannatA AtmasAt thAya che. e ja udezathI syAdavAda bhASA Adi pAMca prakaraNa puSpanuM zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA punaH prakAzana thaI rahyuM che, je AtmAthI abhyAsIone-jijJAsune mATe Anadane viSaya che. akabara rAjA prati bedhaka jagadguru zrI hIrasUrIzvarajI mahArAjanA vineya zrI zubhavijayajIgaNi e pramANunayatatva lekanA AdhAre svAvAda bhASA prakaraNanI racanA karI che. syAdvAda ratnAkaramAM AvatA viratRta vAdasthaLane cheDI saMkSipta ane recaka raulImAM syAdvAdanA pAyAmRta naya ane pramANunuM suMdara nirupaNa karavAmAM teo saphaLa rahyA che. pramANunI vyAkhyA karatAM digambarAcArya mANikayanadIkRta parIkSAmukhano 1/1 sUtranI samIkSA karI prAmANyavAdamAM mImAMsakamatanuM nikaMdana sacoTa rIte karyuM che. AgaLa jatA pramANabheda-prabheda-hetu-sAdhya daSTAMtasvarupanuM utkIrtana karI, hetunA bheda-prabheda Adi batAvyA che. tyArabAda AgamapramANu-AptapuruSa ane vastunA varupanuM pradarzana karI pramANuphala-pramANAbhAsa hetvAbhAsa For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draSTAMtabhAsa nigamanA bhAsa-AgamAbhAsa viSayAbhAsanuM naya ane nayAbhAsanuM tathA saptabhaMgInuM nirupaNa karyuM che. AtmAnI siddhi e prakaraNaratnanuM eka ane buM aMga che. tyArabAda ajIva Adi 8 tanuM ane prasaMga vAdasvarUpanuM nirupaNa karI vAdanA traNa bheda ane nigrahasthAnanA nirNayane havAle syAdvAdaratnAkara graMthane sepI pramANunayatatvaprakAzikA a5ranAma syAdvAdabhASA prakaraNanI pUrNAhuti karavAmAM AvI che. devadhama parIkSA Adi chellA 4 prakaraNonA kartA lekalADIlA nyAya vizArada nyAyAcArya zrImamahAmahopAdhyAya yazavijayajI mahArAjAthI zrI jinazAsanamAM keNa ajJAta haze? tArkikaziromaNinI kasAyela kalame lakhAyela A cAreya graMthonA tApane prastAvita karavAmAM te pAnAnApAnA bharAI jAya ane chatAM saMtoSa na thAya, evuM lAgavAthI devadharma parIkSAdi graMthanI mAtra AchI-pAtaLI ruparekhA ja ApavAnuM hAlanA tabakake ucita jaNAya che. devadharma parIkSA graMthamAM "de adharmI che" evuM belanArA pratipakSInA matanA kU kUracA bolAvI devA mahopAdhyAyajIe 28 muddAone paddhatisara rajU karyA che. mAtra 425 kapramANu nAnakaDA graMtharatnamAM kayAMka vistArathI, kayAMka saMkSepathI, te kayAMka atidezathI sUyagaDAMga, ThANuga, bhagavatIsUtra, jIvAbhigama rAyapAseNI, uttarAdhyayana, dazavaikAlikaniryukti, AvazyakanuNyakti, mahAnizItha, kaha5bhASya, Aghaniryukti, viMzativiMzikA, aSTaka prakaraNa, upadezapada AdinA zAstra pATho TAMkelA che. te jaNAve che ke kharekhara upAdhyAyajI mahArAjA "LIVING ENCYCLOPAEDIA" hatA. khAsa karIne zAstra pAThomAM paNa pUvapakSI dUdhamAMthI pirA kADhavAnI ceSTA kare che, tyAre upAdhyAyajI mahArAjanI maulika pratibhAne anero paricaya maLe che, jema ke (1) dene nesayatanI jema dhama kahevAya ke nahI ? (2) devene svadharma hoya ke nahIM? (3) devatAsahAya hiMsArupa ke vaiyAvacarupa ? (4) pratimAarcanAdi deve mATe mAtra sthitirupa ja che ke dharmarupa? (5) deve mATe pratimArcanAdi mAtra auhikaphalanuM kAraNa che ke pAralaukika phaLanuM paNa ? (6) sUryAbhadevavakatavyatAmAM bhagavAnanuM mauna niSedhasUcaka che ke saMmatisUcaka ? (7) bhagavadbhakita mAtra samakitIne mATe ja saphaLa che ke apunabaMdhaka mithyAtvIone mATe paNa? (8) dAna upadezanI jema Jain Education Intema * * For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM jinapUjepadeza sAdhu mATe niSiddha che ? (9) jinapUjo deza zuM mizrabhASya che? (1) "pacchA" zabda zuM A lekamAMja bhAvikALano jJApaka che ke paralakanA bhAvikALano paNa? vagere. nAnakaDA graMtharatnamAM paNa Thera Thera aneka mahatvanI vAta karI che, jemake (1) deve viratidhamanI apekSAe bAla che, nahI ke samyakatvadharmanI apekSAe paNa. (2) aprAptaguNanI prApti mATe ane prApta guNonI sthiratA mATe bAhya kriyA Avazyaka che. (3) ayogya pratye bhagavAnanuM mauna niSedhasUcaka. () sUyagaDAMgamAM dAnAdiupadezane niSedha agya Adi ne lakSyamAM kI karela . yogya jI paratve nahI. (5) bhakita ane yatanA dvArA kASAyika adhyavasAya ane ge paNa zubha ja banI rahe che ItyAdi. Agama anumAna Adi pramANu dvArA siddha zuSA, ayutthAna, aMjalipragraha AzAtanA5rihAra Adi rupa vinayAmaka tapadharma, jinapUja, jinacaMdana, samyakatvarupa prathama varadhama, hIyAvacca samyagvAdi- dharmavyavasAya, avagrahadAna, pravacanaprabhAvanA Adi ucita AcArarupa evI zuddhi puSTithI yukta dene adharma kahenArane durlabhadhi batAvanAra upAdhyAyajI mahArAjAe kapawta viSayaka prAcIna vicArjanI paNa samIkSA prastuta karI che, te avagAhana karanArathI ajANyuM nahI rahe. chelle pitAnA jJAnabiMdu graMthanI sAkSI ApI graMtha pUrNa karavAmAM Avela che. adhyAtmapaniSad graMtha e I zAstragazuddhi, I jJAnayogazuddhi, III kriyAyegazuddhi, IV sAmyagazuddhi; nAmanA cAra adhikAramAM vahecAela che. zAstragazuddhi adhikAramAM prAraMbhamAM adhyAtmanI bhinna bhinna nayanA abhiprAyathI vyAkhyA karI mAdhyaya mAhA" gAIne kaSa- cheda-tApazuddhinuM nirupaNa karatAM AnusaMgika rIte bhagavatIsUtra 18mAM zatakasaMbadhI somila vakatavyatA pradarzita karI che. sthAvAda e saMzayavAda nathI, e batAvI sAMkhya, bauddha, vaizeSika, naiyAyika, guru aparanA prabhAkara, kumArila bhaTTa, murAri, vedAntI vigere kevI rIte nAmAntarathI anekAntane svIkAre che. tenuM sacoTa nirupaNa AbAda rIte karyuM che. zata, ciMtA, bhAvanA e rIte jJAnanA traNa bheda batAvI prathama adhikAranI purNAhuti karI che. zAstra pradarzita dizA mujaba cAlatAM cAlatAM vizeSavimarza mATe jJAnayogane kevI rIte upayoga kare te jJAnagazuddhi nAmanA Jain Education Internas & Private Use Only www.janelbrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA adhikAramAM batAvela che. ahI jJAnapada dvArA zratajJAna nahI paraMtu prAtijJAna abhipreta che. zubhepagarupe savika95 samAdhi zuddhopayogaru5 nirvikalpasamAdhi, sAlaMbana yega, nirAlaMbana yoga batAvyA bAda nizcayAbhAsI chane cimakI ApatAM kahe che ke, "jJAnI kayAreya paNa ucita kriyAne tyAga kare nahIM" zubha vikalpa dvArA azubha vika65 nivRtti pachI svayaM zubhavikalpanivRtti thAya che ema kahI che ke zuddha nizcaya nayanu prarupaNu zAstrIya vyavahAramAM custa evA jI samakSa saddagurae karavuM joie, ema batAvI dvitIya adhikAra pUrNa karela che. kriyAyegazuddhi nAmanA tRtIya adhikAramAM (1) jJAnI paNa asata pravRtti-yatheccha pravRtti kare te pachI enAmAM ane katarAmAM bheda rahetA nathI. (2) caMdanamAM sugadha ekameka thAya che, alaga paDatI nathI tema jJAnIthI kriyA alaga paDatI nathI paNa asaMga bane che - ekameka bane che. (3) jJAna mAtranA abhimAnathI kriyAne choDanArA ubhayabhaTTa jI nAstika che, AvI aneka mahatvanI vAto batAvIne nizcaya.bhAsI-zuSka jJAnI pratyenI karuNa vyakta karI che. A adhikAramAM pAMcamo ka paMcadazI (vedAnta graMtha) ne che. prAsaMgika rIte je uchUpala vedAntInA matanuM nirasana karyuM che, te bIjA keI nahI paNa paMcadazIkAra vidyAraNya ja abhipreta che kAraNake 27-28mo zloka paMcadazIne che. AnuSagika rIte prIti-bhakti Adi 4 anuSThAne ke je pataMjali RSie batAvela che, tene samanvaya karI, trIjo adhikAra pUrNa karela che. sAmyagazuddhi nAmanA caturtha adhikAramAM samatAne mahimA gAya che. damadatatraSi, namirAjarSi, skaMdhakasUrinA 500 ziSyo, metAraja munirAja, gajasukumAla, arNikAputra AcArya, daDhaprahArI Adi samatAsAgara maharSione bhAvabharI vaMdanA karI cotho adhikAra ane prastuta graMthapUrNa karela che. A graMthamAM aneka kaleka evA Ave che ke je jJAnasAra mAM paNa Ave che. paNa adhyAtmopaniSada pachI sAnasAranI racanA thaI che ke jJAnasAra pachI adhyAtmopaniSadranI ? e zodhane viSaya che. adhyAtmapaniSaddamAMthI jJAnasAramAM e leke utAravAmAM AvyA che, kAraNa ke jJAnasAra upAdhyAyajI mahArAjAnI aMtima racanA che. A utAvaLo nirNaya bAMdhavAnI jarUra nathI, kema ke jJAnasAra emanI aMtima racanA nathI. "vero tathAt tyafa" be For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAranA kalekenuM uddhAraNu aNusahastrItAtparyAvivaraNa mAM 66mAM pRSTha u5ra karavAmAM Avela che, tethI A nirNaya bahukRta vidvAna upara choDavAmAM Ave che. AdhyAtmikamatakhaMDana apanAma AdhyAtmikamata parIkSA graMtha e durvidagdha digabara paDIta banArasIdAsa nA matanA samAcanArupa che ke je samAjanA khuda upAdhyAyajI mahArAje adhyAtmamata parIkSA graMthamAM vistArathI karela che. A graMthamAM anya kayAMya paNa jovAmAM na Avela bhagavAnanA atizayanuM lakSaNa navya nyAyanI bhASAmAM batAvela che, jenuM vivecana me mokSaratnA (bhASArahasyavivaraNa TIkA) mAM karela che. jijJAsuo tyAMthI vizeSa jANI zake che. aMdhakAre kevalIkavalAhAra ane nigraMthane vastra-pAtradhAraNanI siddhi bhagavatIsUtra, ThANAMga, pannavaNAM, naMdIsUtra, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, guNasthAna kramA reha, pravacana sAradvAra, karmagraMtha, ratnAkarAvatArikA, Adi zAstranA pATha dvArA sacoTa rIte karI che. prAsaMgika rIte karmaprakRtivivecana karIne digaMbaramatatthA5ka zivabhUtinuM caritra vizeSAvazyakabhASAdinA AdhAre batAvIne graMthanI samApti karela che. tilakSaNasamucaya prakaraNa mAM mukhyatayA dharmendra prakaraNamAM batAvela yatinA sAta lakSaNenuM vivecana karavAmAM Avela che, 227 leka pramANa A graMthamAM jema mahAnizItha, AcArAMga, bhagavatIsUtra, ka65bhASya AdinA spaSTa nAmollekha maLe che, te rIte sammatitakanA kAke paNa daSTigocara thAya che. yatijitakalpa vyavahArasUtra, edhaniryukita, dazavaikAlikasUtra paMcavastu Adi graMthane paNa paryApta Azare upAdhyAyajI mahArAje lIdhela che. zAstramAM na batAvela hoya ke anyathA batAvela hoya chatAM kAlAdi nimittathI saMvigna gItArthe mahApuruSo zArA apradarzita AcaraNA ke kaMIka aMze viparIta AcaraNa kare te paNa pramANa che. evuM upAdhyAyajI mahArAjanuM vacana zAstranA zabda mAtra pakaDanArAo mATe cetavaNIrupa che. selagapaMthakanA udAharaNanI chaNAvaTa khUba mananIya che. khAsa karIne A nAnA prakaraNanI nIcenI vAte khUba dhyAna devA an EducahAlA tArA yogya che, jema ke (1) guruparata'gya e ja jJAna che (2) bhagavatIsUtramAM apAtradAnane pApakarmabaMdhanuM kAraNa kahela che, te www.ainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyathI nahI paNa apAtramAM pAtrapaNAnA abhinivezanI apekSAe jANavuM (3) guNahIna ziSya, saMghATaka Adi saddagatimAM laI jatA nathI, paNa pitAnA darzana, jJAna-cAritra ja sadgatimAM laI jAya che. (4) guNavAnamAM paNa doSa kADhIne je guNAnurAga karato nathI, te niyamA cAritrI nathI. (5) guNahIna paNa gya hoya to karuNathI jarUra tene mArgamAM sthApita karo. atyaMta ayogya hoya te ja upekSA karavI. (6) guru AjJAnA tyAgamAM jinAjJA tyAga che. (7) dhanya puruSa kyAreya gurukulavAsane choDatA nathI. (8) je svayaM guNahIna, mithyAtvI ane sarvathA pAsae che, chatAM pitAnA mugdha ziSyane 5 thaka ziSyanuM udAharaNa batAvI ADakatarI rIte pitAnI bhakita karavAnuM sUcave che, te pApI che. (9) AcArahIna hovA chatAM adhika jJAnI ane zuddhaprarupaka hoya to te mAtra kiyArata jIva karatAM caDhiyAta che. vagere. Azaya vizuddhithI guruparataMtra ane zuddhaliMgayukata maharSi bhAvayati che, ema kahI graMthanI sAmApti karI che. pa.pU.sva. AcAryadeva zrImad vijayamasUrIzvarajI mahArAjAnA ananya guNAnurAgI, 5.pU. AcArya devazrImad vijayabhuvanabhAnurIzvarajI mahArAjAnA paramopAsaka, 5.pU.sva. panyAsapravara padmavijayajI mahArAjAnA prazAMtaziSyaratna, mArA dIkSAdAtA gurubhagavaMta, zAsanaprabhAvaka AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNA ane pratsAhana AdithI derAsara-upAzrayanA jIrNoddhAra, sAdhu-sAdhvIjI bhagavatenI bhakita Adi aneka pAvana kAryo karanAra zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTanI zrata bhakita paNa anumodanIya che. chelle chele abhyAsuone eka sUcane ke punarmudrita thayela A prakaraNa paMcakamAM amuka sthaLoe azuddhi rahela che e khyAla hovA chatAM samayanA abhAve navuM zuddhipatraka banAvIne ApI zakAyuM nathI. (phakata be ja graMthanuM zuddhipatraka nIce ApI zakAyuM che te bAkInA graMtha svayaM sujJa vAcake azuddhione dUra karIne vAMce. svAdhyAya dvArA AtmAnI zuddhi ane puSTine prApta karI paramapadane sahu kaI pAme eja zubhecchA. For Personal & Private Use Only lI.yazovijaya, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAbhopani56 azuddha harSadA pRSTha sAIDa 17/A 17/A 18 A 19 A viteva harSada vinaiva gamane na nAzo tazca surA gamanena nAzyo taH zvasurA mAdhyAbhiH matamana: 23 B vyApaka nivRttI vyApyanivRtta antarAyakSaya sAdhyasiddhiH vyApyanivR ttI vyApya nivRtte0 antarAkSaya sAdhyAsiddhiH na keva . yAdi kAra . siddhiH / niSpaMdo niSpaMdo .yAdikAra . siddhiH niSyaMdo niSyaMdo dAtra bAna For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaM jayati zAsanam For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha zrIzubhavijayakRtA syAhAdabhASA-prArabhyate. ||AUM|| zrIhIravijayasUrIzvaragurubhyo namaH // zrImadvIrajinezaM praNamya vijJAnavizadavAgIzam / zrIhIravijayamUriprasAdamAsAdya punaratulam // 1 // zizurapi vAJchati laghudhIralasaH syAdvAdazAstramadhyetum / tasya kRte'lpArthayutA kriyate syAdvAdabhASeyam / / 2 // yugma / samyaktattvajJAnakriyAbhyAM nizcayasAdhigamaH itinyAyasya prathamasUtramasya vyAkhyA / samyaktatvajJAnaM yathArthatattvasaMvittiH / samyakriyA ca sadasatpravRttinivRttirUpa. tAbhyAM mokSAvAptirbhavatIti / jIvAjIvapaNyapApAzravasaMvaranirjarAbadhamokSAstattvAni / naca jIvAdinavapadArthAnAM samyagjJAnaM tAkadbhavati yAvadeSAmuddezalakSaNaparIkSA na vidhIyate iti / tatra saMjJAmAtreNa padArthapratipAdanamuddezaH sa cAtraiva sUtre vihitaH / lakSaNaM tvalakSyavyAvRttasvarUpakathanam yathA ghaTasya pRthubunodarAdyAkAravattvam / tathA lakSitasya lakSaNaM ghaTate navetivicAraH parIkSA tenete lakSaNaparIkSe jIvAdInAM samyagjJAnArthaM vidhAtavye / tatra ca mAnAdhInA meyasiddhiritinyAyAdanuddiSTasyApi pramANasya pUrva lakSaNamucyate / svaparavyavasAyi jJAnaM pramANaM / / tatra pramANaM lakSyaM svaparavyavasAyijJAnatvaM ca lakSaNaM / yattu 'svApUrvArthavyavasAyi jJAnaM pramANamiti pramANalakSaNaM' tanna ghaTAko-13 TimATIkate, saMskArasannikarSajanyasya so'yaM ghaTa iti pratyabhijJAnasya, ekasminneva ghaTe ghaToyaM ghaTo'yamitidhArAvAhikajJAnasya cApAmANyaprasaGgAt / nanvatra pUrvaparyAyahAnyuttaraparyAyotpattimatkAryamiti kAryalakSaNAt phalarUpajJAnasyApi kAryatvaM tathAca kAryasya karaNajanyatvaniyamAt yathA chidAyA dAtrajanyatvamataH karaNaM vaktavyaM / satyaM / svaparavyavasAyijJAnameva karaNaM yathA chidAyAM dAtraM / kiM punaH karaNaM Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only viadjainelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi.kR. sAdhakatamaM karaNam ' atizayitaM ca sAdhaka sAdhakatama prakRSTa kaarnnmityrthH| nanu sAdhakaM kAraNaM heturiti paryAyAstadeva na jJAyate kiM tatkAraNa- syAdvAdamA. mityucyate 'kAryAnukRtAnvayavyatireka kAraNaM tacAtmendriyAyeva yathA mRtpiNDacakrAdikaM ghaTasya / tacca kAraNaM trividhaM pariNAminivarttakanimittabhedAt tatra pariNAmikAraNamAtmA yathA mRtpiNDAyeva ghaTAditayA pariNamatIti ghaTe mRtpiNDaH paTe tantava ityAdipariNAmikAraNaM / nanu / mRtpiNDasaMbandha iva cakrAdisambandho'pi ghaTate tatkathaM ghaTe mRtpiNDaH paTe tantavo na cakraturyAdayaH pariNAmikAraNaM / satyaM / dvividhaH sambandhaH saMyogA'viSvagbhAvazca tatra sAdhyasAdhanayorguNaguNinoravayavAvayavinossaMbandho'viSvagbhAvastAdAtmyaM svarUpasaMbandha iti yAvan / svarUpasaMvandhatvaM ca saMbandhAntaramantareNApi viziSTapratItijananayogyatvamiti / nacAtra samavAyasavandhastasya bhAvadvayadharmatvAdayutasiddhayozca saMbandhamsamavAyaH, ayutasiddhatvaM ca "tAbavAyutasiddhI dvau vijJAtavyau yayordvayoH / avinazyadekamaparAzritamevAvatiSThate / / 1 / / iti" tasmAnmRpiNDaghaTayAravipagbhAva eca saMbandhaH, mRtpiNDacakrayo vipvagbhAvastatsvarUpAbhAvAnnahi mRtpiNDazcakratayA pariNamati nApi cakraM mRtpiNDanayA atastayAH saMyoga eva sNvndhH| nirvatakaM kAraNamAtmaiva yathA kumbhakAraH kuMbhasya / nimittakAraNaM cakSurghaTAdaya upagrAhakA / yathA daNDAdayo ghaTasya / naduktaM / nirvatako nimittaM pariNAmI ca vidheSyate hetuH / kuMbhasya kuMbhakArodhartA mRceti smsNkhyH|| 1 // " iti / nimittakAraNaM ca dvadhA nimittakAraNamapekSA kAraNaM ca / yatra daNDAdiSu prAyogikI vaisrasikI ca kriyA bhavati tAni daNDAdIni nimittakAraNAni / yatra ca dharmAstikAyAdidravyeSu vaisrasikyava tAni nimittakAraNAnyapi vizeSakAraNatAjJApanArthamapekSAkAraNAnyucyante / | hitAhitapAptiparIhArasamartha hi pramANamato jJAnamevedaM / tad vyavasAyasvabhAvaM samAropaviruddhatvAt / atasmiMstadadhyavasAyaH samAropaH / saca basaMzayaviSayaviparyayAnadhyavasAyabhedAvidhA / tatra sAdhakabAdhakamamANAbhAvAdanavasthitAnekakoTisaMsparzi jJAnaM saMzayaH yathAyaM sthANurvA puruSo veti / / Jain Educatio dallational For Personal & Private Use Only Inbrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viparItekakoTiniSTaMkanaM viparyayaH, yathA zuktikAyAmidaM rajatAmiti / kimityAlocanamAtramanadhyavasAyo, yathA gacchattRNasparzajJAnamiti / svonmukhatayA pratibhAsanaM svasya vyavasAyo'rthasyeva tadunmukhatayA ghaTamahamAtmanA jAnAmIti karmavat kartRkaraNakriyApratIteH / yathArthAbhimukhyena prakAzanamarthavyavasAyo jJAnasya / tathA svAbhimukhyena prakAzanaM svavyavasAyo'pi tasyeti / ko vA tatsatibhAsitamarthamadhyakSAmicchan tadeva tathA necchanpradIpavat / yattu yogeruktaM / samutpannaM hi jJAnamekAtmasamavetAnantarasamayasamutpadiSNumAnasapratyakSeNaiva lakSyate na punaH sveneti / tadasat / parAparajJAnotpAdaparaMparAyAmevAtmano vyApArAdaviSayAntarasaJcArAditi / tatprAmANyaM svataH paratazca / jJAnasya prameyAvyabhicAritvaM prAmANya / taditarattva prAmANyamiti / tadubhayamutpattau parata eva jJaptau tu svataH paratazceti jJAnasya hi prAmANyamaprAmANyaM ca dvitayamapi jJAnakAraNagataguNadoSarUpaM prmpekssyotpdyte| nizcIyate tvabhyAsadazAyAM svato'nabhyAsadazAyAM tu parata iti| tatra jJAnasyAbhyAsadazAyAM prameyA'vyabhicAri taditaracAstItiprAmANyAprAmANyanizcayaH saMvAdakabAdhakajJAnamanapekSya prAdurbhavan svato bhvtiitybhidhiiyte| anabhyAsadazAyAM tu tadapekSya jAyamAno'sau parata | iti vastugatiH / | atra mImAMsakA vadanti / svata eva sarvathA pramANAnAM prAmANyaM / tathAhi / prAmANyotpattau praguNA guNAH pratyakSeNAnumAnena / vA mIyeran / yadi pratyakSeNa tatkimindriyeNa vA'tIndriyeNa vA, nendriyeNA'tIndriyAdhikaraNatvena teSAM taddhara(vaha)NAyogyatvAcApyatI driyeNa tasya cAruvicArAbhAvAda / anumAnena te niNIyante iti cetkutastatra niyamanirNayaH sthAna pratyakSAd guNeSu tatmavRtte parAstatvAnnApyanumAnAcata eva nizcitAvitaretarAzrayasya, tadantarAtpunaranavasthAyAH prasakteH tato na guNAssanti keciditisva HINI Jain Education international For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhubhavi.ka. rUpAvasthabhya eva kAraNebhyo jAyamAnaM prAmANyaM kathamutpattau parataH syAditi / 1 // nizcayastu tasya parataH kAraNaguNajJAnAd syAdvAdamA. bAkAbhAvajJAnAtsaMvAdijJAnAdvA syAttatra prAcyaM prakAraM pAgeva prakSiptavanto guNagrahaNasamarthapramANaparAkaraNAd / dvitIye tu tAtkAlikasya kAlAntarabhAvino vA bAdhakasyAbhAvajJAnaM prAmANyanizcAyakaM syAt, paurastyaM tAvat kUTahATakaniSTakane spaSTamastyeva, dvitIyaM tu na carmacakSuSAM sambhavati / 2 // saMvAdijJAnaM tu sahakArirUpaM sattanizcayaM viracayed, grAhakaM vA bhavennAdyabhedo bhinnakAlatvena tasya sahakAritvAsaMbhavAd, dvitIyapakSe tu tasyaiva grAhaka sattadviSayasya viSayAntarasya vA ? nAdyaH pravartakajJAnasya dUranaSTatvena grAhyatvAyogAd, dvitIye tvekasantAnaM bhinnasantAnaM vA prAmANyaM syAtpakSadvaye'pi taimirikAvalokyamAnacandramaNDaladyadarzidarzanena vyabhicArastaddhi caitrasya punaH punarmitrasya cotpadyata eva 3 // tRtIye punararthakriyAjJAnamanyadvA tadvA (d ) bhavennAgrimaM pravartakasya prAmANyAnizcaye pravRttyabhAvenArthakriyAyA evAbhAvAdanyadapi vijJAna-2 mekasantAnaM bhinnasantAnaM vA dvayamapi caitadekajAtIyaM bhinnajAtIyaM vA catuSTayamapi caitad vyabhicAraduHsaJcaraM tathAhi ekasantAnaM bhinnasantAnaM caikajAtIyamapi taraGgiNItoyajJAnaM bhinnajAtIyaM ca staMbhakuMbhAdijJAnaM kUpapAnIyajJAnasya na saMvAdakamiti na jJaptAvapi prAmANya prtH|3| prAmANyaM tUtpattau doSApekSatvAd jJaptau tu bAdhakApekSatvAtparata eveti // atra bruumH|| yattAvadguNaH pratyakSeNAnumAnena vA mIyeranityAkAyuktaM tadakhilaM doSeSvapi vaktuM pAryate / atha pratyakSeNaiva cakSurAdisthAn doSAn nizcikyire lokAH kiM nemalyAdIn guNAnapi na / atha timirAdidoSAbhAvamAtrameva nairmalyAdi natu guNarUpamiti kathaM pratyakSeNa guNanizcayaH syAdevaM tarhi nairmalyAdiguNAbhAvamAtrameva timirAdi natu doSarUpamiti viparyayakalpanA kiM na syAditi // 1 / yaccAvAci nizcayastu tasya parata ityAdi / tatra saMvAdijJAnAditi brUmaH / kAraNaguNajJAnabAdhakAmAvajJAnayorapi ca saMvAdajJAnarUpatvaM pratipadyAmahe / atha bAdhakAdevApAmANyanirNayo na punarjJAnanirNAyakAdevaM tarhi saMvA kAyamapi caitadekajAtIya bhistaMbhakuMbhAdijJAnaM kUpapAnamA yattAvadguNaH pratyakSaNAyAmAna guNAnapi Jain Education abonal For Personal & Private Use Only IDATinelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakAdeva prAmANyasyApi niNayostvati tadapi kathaM svato nirNItaM syAt, nirvizeSaNaM cedarthamAkaTyamarthApatyutthApakaM tIpramANe'pi prAmAyanirNAyakArthApatyutthApanApattirarthamAkaTyamAtrasya tatrApi sadbhAvAditidhyeyaM // tada dvividhaM pratyakSaMca parokSaMcA spaSTaM pratyakSA prabalatarajJAnAvaraNavIryAtarAyayoH kSayopazamAt kSayAdA spaSTatAviziSTaM vaiziSTayAspadIbhUtaM yattatpratyakSaM, spaSTatvaM cAnumAnAdyAdhikyena vizepaprakAzanaM / tad dvividhaM sAMvyavahArikaM pAramArthikaM ca / bAhyendriyAdisAmagrIsApekSatvAdapAramArthikamasmadAdipratyakSaM / paramArthe| bhavaM pAramArthikaM mukhymaatmsnnidhimaatraapekssmvdhyaadiprtykssmiti| tatrAdyamindriyanimittamanindriyamittaM ca / indriyANi cakSu. rAdIni / tatra cakSurvAni prApyakArINIti nanu indriyajJAne mano'pi vyApipIti kathaM na tena vyapadezaH, ucyate indriyasyAsAdhAraNakAraNatvAnmanaHpunaranindriyajJAne'pi vyApriyata iti sAdhAraNaM tad, asAdhAraNyena ca vyapadezo dRzyate yathA payaHpavanAtapAdijanyatvepyaGkarasya vIjenaiva vyapadezaH zAlyaDDaraH kodravADuro'yamiti / anindriyaM manonimittamiti / etadvitayamavagrahAvAyadhAraNAbhedAdekaikazazcaturvikalpaM / tatra viSayaviSayiyogyadezAvasthAnAnantarasamudbhUtasattAmAtragocaradarzanAjjAtamAdyamavAntarasAmAnyAkAraviziSTavastugrahaNamavagrahaH / avagRhItArthavizeSAkAGkaNamIhA / IhitavizepanirNayo'vAyaH / sa eva dRDhatamAvasthApanno dhAraNeti / kathaMcidabhedepi pariNAmavizeSAdeSAM vyapadezabhedaH / kramopyamIpAmayameva tathaiva saMvedanAdevaMkramAvirbhUtanijakarmakSayopazamajanyatvAcAnyathA prameyAnavagatiprasaGgo, na khalva. TamavagRhyate, na cA'navagRhItaM sandihyate, na cAsaMdigdhamIhyate, na cAnIhitamaveyate, na cAnavetaM dhAryate / kacitkramasyAnupalakSaNamepAmAzUnpAdAdutpalapatrazatavyatibhedavAditi / pAramArthikaM punrutpttaavaatmmaatraapekssN| tadvikalaM sakalaM ca / asaMpUrNapadArthaparicche / Jain Education ellational For Personal & Private Use Only C inelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi. kR. dakatvAdvikalaM / tadviparItaM nu sakalaM / tatra vikalamavadhimanaHpayAyajJAnarUpatayA devaa| avIdhajJAnAvaraNavilayavizeSasamudbhavaM bhavaguNapratyayaM syAdvAdabhA. sapidravyagocaramavadhijJAnam / saMyamavizuddhinibandhanAdviziSTAvaraNavicchedAjAtaM manodravyaparyAyAlaMbanaM manaHparyAyajJAnam / sakalaM nu sAmagrIvizepataH samudbhUtasamastAvaraNakSayApekSaM nigviladravyaparyAyasAkSAtkArasvarUpaM kevalajJAnamiti / tadvAnahannirdoSatvAnnidoSo'sau pramANAvirodhivAratvAttadiSTamya pramANenAvAdhyamAnatvAttadvAcastanAvirodhasiddhiriti / / | aspaSTaM prokssN| prAkmRcitaspaSTatvAbhAvabhrAjiSNu yatpramANaM tatparokSa, tacca smaraNapratyabhijJAnata gamabhe-18 dAtpaJcaprakAram / tatra saMskAraprabodhasaMbhRtArthaviSayaM tadityAkAraM jJAnaM smaraNaM, nattIrthakaravivAmiti yathati / anubhavasmRtihetukaM tirya-13 gR-vatAmAmAnyAdigocaraM saDulanAtmakaM jJAnaM pratyabhijJAnam / yathA tajjAtIya evAyaM gopiNDo gosadRzo gavayaH sa evAyaM jinadattaH ityaadi| upalaMbhAnupalaMbhamaMbhavaM trikAlIkalinasAdhyasAdhanasaMvandhadyAlaMbanamidamasmin satyeva bhavatItyAkAraM jJAnamUhAparanAmA tarkaH / yathA yAvAn kazcimaH sa sarvo vahA~ sanyeva bhavatIti tasminnasati asI na bhavatyeveti / anamAnaM dviprakAraM svArtha parArthaM c| tatra hetugrahaNasaMbandhasmaraNakAraNakaM sAdhyavijJAnaM svAthai / nizcitAnyathAnupapatyekalakSaNo hetuH| iSTamavAdhitamasiddha sAdhyaM / naviziSTaH prasiddho dharmI pakSaH / dharmiNaH prasiddhiH kacidvikalpataH kutracitpramANataH kApi vikalpapramANAbhyAM / vikalpAbhyavasAyamAtra / vikalpasiddha dharmiNi sattetare sAdhye / asti sarvajJo nAsti kharaviSANaM / pramANobhayasiddhe tu sAdhyadharmaviziSTatA, agnimAnayaM dazaH. pariNAmI zabdA yathA / pakSahetuvacanAtmakaM parArthamanumAnamupacArAt / pakSahetuvacanAtmakatvaM ca parAthA // 3 // Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ //////// ////////// // numAnasya vyutpannamatipatipAdyApekSayAtroktamavyutpannamatipratipAdyApekSayA tu dhUmoja dRzyata ityAdi hetuvacanamAtrAtmakamapi tadbhavati / bAhulyena tatpayogAbhAvAttu netatsAkSAtsUtre mUtritamupalakSitaM tu draSTavyaM / mandamatipratipAdyApekSayA tu dRSTAntAdivacanAtmakamapi tadbhavatIti / sAdhyasya pratiniyatadharmisaMbandhitAprasiddhaye hetorupasaMhAravatpakSaprayogopyavazyamAzrayitavyaH yathA yatra dhUmastatra dhuumdhvjH| vyutpanna prati hetuprayogastathopapattyA'nyathAnupapatyaiva vaa| tathaiva sAdhyasaMbhavaprakAreNavopapattistathopapattiH / anyathA sAdhyAbhAvaprakAreNAnupapattiravAnyathAnupapattistAbhyAmiti / yathAgnimAnayaM pradezaH, tathA dhUmavattvopapattedhUmavaccAnyathAnupapattervA / anayoranyataraprayogeNeva sAdhyapratipattI dvitIyaprayogasyaikatrAnupayogaH / antardhyAtyA hetoH sAdhyapratyAyane zaktAvazaktau ca vahippterudbhAvanaM vyartha / mandamatIMstu vyutpAdayituM dRSTAntopanayanigamanAnyapi prayojyAni / pratibaMdhapratipatterAspadaM dRssttaantH| sa dvedhA'nvayavyatirekabhedAt / sAdhanasattAyAM yatrAvazyaM sAdhyasattA pradarzyate so'nvayadRSTAnto yathA yatra dhUmastatra vahiryathA mahAnasa iti| sAdhyAbhAve sAdhanasyAbhAvo yatra kathyate savyatireka-: |dRSTAnto yathA vahnayabhAve na bhavatyeva dhUmo yathA jalAzaya iti / hetorupasaMhAra upanayo yathA dhUmazcAtra pradeze iti / pratijJAyAstupasaMhAro nigamanaM / yathA tasmAdagniratreti / ete pakSAdayaH pazcApyavayavAH prakIrtyante / sa heturdvidhA upalabdhyanupalabdhibhedAt / upalabdhividhipratiSedhayoranupalabdhizca / tatra vidhiH sadaMzaH pratiSedho'sadaMzaH sa caturdA pAgabhAvaH ? pradhvaMsAbhAvaH 2 itaretarAbhAvo 3tyantAbhAva 4shc| tatra yannivRttAveva kAryasya samutpattiHso'sya pAgabhAvo yathA mRtpiNDanivRttAveva samutpadyamAnasya ghaTasya mRtpiNDa iti / yadutpatto kAryasyAvazyaM vipattiH so'sya pradhvaMsAbhAvo yathA kapAlakadaMbakotpattI niyamato vipadyamAnasya ghaTasya kapAlamAlA iti / svarUpA //////////////////////////////////////// // // HALI Jain Education intonal For Personal & Private Use Only Alelbrary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00 zumavi.ka. bAntarAt svarUpavyAvRttiritaretarAbhAvo yathA paTasvabhAvAdghaTasvabhAvavyAvRttiriti / kAlatrayApekSiNI tAdAtmyapariNAmanivRttiratyantAbhAvo yayA syA cetanAcetanayoriti "kSIre dadhyAdi yatrAsti pAgabhAvaH sa ucyate / nAstitA payaso dani pradhvaMsAbhAvalakSaNam / 1 / gavaye'zvAdyabhAvastu soDa nyonyAbhAva ucyate / ziraso'vayavA nimnA vRddhikAThinyavarjitAH / 2 / zazazRGgAdirUpeNa so'tyantAbhAva ucyate / iti " upalabdherapi daividhyamaviruddhopalabdhirviddhopalabdhizca, tatrAviruddhopalabdhirvidhisiddhau SoDhA, sAdhyenAviruddhavyApyakAryakAraNapUrvacarottaracarasahacarabhedAt / tato vyApyAviruddhopalabdhiH // 1 // kAryAviruddhopalabdhiH // 2 // kaarnnaaviruddhoplbdhiH| 3 / pUrvacarAviruddhopalabdhiH / 4 / uttrcraaviruddhoplbdhiH| 5 / sahacarAviruddhopalabdhi / 6 / zceti / yathA pariNAmI zabdaH kRtakatvAd yaH kRtakaH sa pariNAmI dRSTo yathA ghaTaH kRtakazcAyaM tasmAtpariNAmI, yastu na pariNAmI sa na kRtako dRSTo yathA vandhyAstanandhayaH kRtakazcAyaM tasmAtpariNAmI / 1 / astyatra parvate vahniH dhUmasamupalabhAt / 2 / astyatra chAyA chatrAt / 3 / / udeSyati zakaTaM kRttikodayAt / 4 / udagAdbharaNaH mAkkRttikodayAt / 5 / astyatra sahakAraphale rUpaM rasAt / 6 / iti / viruddhavyApyAyapalabdhiH pratiSadhe SoDhA / tatra viruddhavyApyopalAbdhiyethA nAstyatra zItasparza uSNAt / 1 / viruddhakAsopalabdhiryathA nAstyasya krodhAdyupazAntirvadanavikArAt / dvitIyodAharaNaM yathA nAstyatra zItasparzo dhUmAt / 2 / viruddhakAraNopalabdhiryaRthA nAtra zarIriNa mukhamasti hRdayazalyAt / 3 / viruddhapUrvacaropalabdhiryathA nodeSyati muhUrtAnte zakaTaM revatyudayAt / 4 / viruddhottaraca-14 ropalabdhiryathA nodagAda bharaNirmuhurtAtpUrva puSyodayAt / 5 / viruddhasahacaropalabdhiryathA nAstyasya mithyAjJAnaM samyagdarzanAditi / 6 // // 4 // Jain Educatio For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education anupalabdherapi dvairupyamaviruddhAnupalabdhirviruddhAnupalabdhizva / tatrAviruddhAnupalabdhiH pratiSedhasiddhau saptadhA svabhAvavyApakakAryakAraNa pUrvottarasahacarAnupalabdhibhedAt // tataH svabhAvAnupalabdhiH / 1 / vyApakAnupalabdhiH / 2 / kAryAnupalabdhiH / 3 / kAraNAnupalabdhiH / 4 / pUrvacarAnupalabdhi | 5 | ruttaracarAnupalabdhiH / 6 / sahacarAnupalabdhiveti || 7 | udAhRtiryathA nAstyatra bhUtale ghaTa upalabdhilakSaNaprAptatve sati anupalabdheH 1 / nAstyatra ziMzapA vRkSAnupalabdheH 2 | nAstyatrAma|tibaddhasAmarthyAgnirdhUmAnupalabdheH 3 / nAstyatra dhUmo'naneH 4 / nodeSyati muhUrttAnte zakaTaM kRttikodayAnupalabdheH 5 / nodagAdbharaNirmuharttAtprAk kRttikodayAnupalabdheH 6 / nAstyasya samyagjJAnaM samyagdarzanAnupalabdheH 7 / iti // viruddhAnupalabdhirvidhau paJcadhA | viruddha kAryakAraNasvabhAvavyApakasahacarAnupalaMbhabhedAt // viruddhakAryAnupalabdhiH / 1 / viruddhakAraNAnupalabdhiH || 2 | viruddhasvabhAvAnupalabdhiH / 3 / viruddhavyApakAnupalabdhiH / 4 / viruddhasahacarAnupalabdhiveti / 5 / udAhRtiryathA'smin prANini vyAdhivizeSo'sti nirAmayaceSTAnupalabdheH 1 / astyatra zarIriNi duHkhamiSTasaMyogAbhAvAt 2 / anekAntAtmakaM vastu ekAntasvarUpAnupalabdheH 3 / astyatra chAyA auSNyAnupalabdheH 4 / astyasya mithyAjJAnaM samyagdarzanAnupalabdheH 5 iti / paraMparayA saMbhavatsAdhanamatraivAantarbhAvanIyaM / abhUdatra cakre zivakaH sthAsAt kAryakAryamaviruddhakAryopalabdhau yathA / nAstyatra mRgakrIDanaM mRgArizabdAt kAraNaviruddhakA - ryopalabdhau yathA 2 / iti / AptavacanAjjAtamarthajJAnamAgamaH / upacArAdAptavacanaM ca / yathA astyatra nidhiH / santi bhervAdayaH / 2 / abhidheyaM vastu yathAvasthitaM yo jAnIte yathAjJAnaM cAbhidhatte sa AptaH / sa ca dvedhA laukiko lokotta Iational For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi. kR. razca / tatra laukiko janakAdirlokottarastu tiirthkraadiH| sahajasAmarthyasaGketAbhyAmarthabodha (nibaMdha)naM shbdH| akArAdiH syAdAmA. podgaliko varNa iti / tasya viSayaH sAmAnyavizeSAdyanekAtmakaM vastu / anuvRttavyAvRttapratyayagocaratvAtpUrvonarAkAraparihArAvAptisthitilakSaNapariNAmanArthakriyopapattezca // tasya pramANasya visIyante nivadhyante viSayiNo'sminniti viSayo gocaraH paricchedyamitiyAvat / sAmAnyavizeSAM vakSyamANalakSaNAvAdiryasya sadasadAyanekAntasya tattadAtmakaM tatsvarUpaM vastviti / sAmAnyaM dvedhA tiryagUrddhatAdibhedAt / sadRzapariNAmastiryag khaNDamudgAdigotvavat / tatra prativyakti tulyA pariNatistiyaksAmAnyaM zabalAzAvaleyAdipiNDeSu gotvaM yatheti / parAparavivarttavyApidravyamUrddhatA, mRdiva sthAsAdiSu, pUrvAparapariNAmasAdhAraNadravyamUrddhatAsAmAnyaM / kaTakakaGkaNAdyanugAmikAJcanavaditi / vizeSazca dedhA paryAyavyatirekabhedAt / ekasmin dravye kramabhAvinaH payoyAH, Atmani harSaviSAdAdivaditi / visadRzapariNAmo vyatireko gomahipAdivaditi / ajJAnanivRttirhAnopAdAnopekSAzca phlm| yatpramANena sAdhyate tadasya phalaM tad dvividhamAnaMtaryeNa pAramparyeNa ca / tatrAnantaryeNa sarvapramANAnAmajJAnanivRttiH / pAramparyeNa hAnopAdAnopakSAbuddhayazca phalam / tatpramANAda bhinnamabhinnaM ca, prmaannphltvaanythaanupptteH| tasyakamamAtRtAdAtmyena pramANAdarbhadavyavasthitaH / pramANatayA pariNatasyaivAtmanaH phalatayA pariNatipratIteH, yaH pramimIte sa eva nivRttAjJAno jahAtyAdadAtyupekSate ceti pratIteH / sAdhyasAdhanabhAvena pramANaphalayoH pratIyamAnatvAta, karttA hi sAdhakaH svatantratvAt kriyA tu.sAdhyA kartRnirvaya'tvAditi / / Jain Educati mational For Personal & Private Use Only ONainelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |pramANasvarUpAderanyattadAbhAsam / ajJAnAtmakAnAtmaprakAzakRsvamAtrAvabhAsakanirvikalpasamAropAH | pramANasya svarUpAbhAsAH / yathA saMnikarSAdyasvasaMviditaparAnavabhAsa kajJAnadarzanaviparyayasaMzayAnadhyavasAyAH pramANAbhAsAH yathA dvicandrAdijJAnaM, vibhaGgazca pratyakSAbhAsam / atasmiMstaditi jJAnaM smaraNAbhAsam / yajJadate sa devadatto yathA / asadRze tadevedaM tasmiMzva tatsadRzamityAdijJAnaM pratyabhijJAnAbhAsaM yamalajJAnavat / tulye padArthe sa evAyamityekaspizca tena tulyamityAdijJAnaM pratyabhijJAnAbhAsaM yugalajAtajJAnavaditi / asaMbandhe tadjJAnaM tarkAbhAsaM / yAvAMstatputraH sa zyAma iti / asatyAmapi vyAptau tadAbhAsastarkAbhAsaH, vyAptira - vinAbhAvo / yathA sa zyAmo maitratanayatvAdityatra yAvAnmaitrItanayaH sa zyAma iti / anumAnA bhAsamidaM - pakSAbhAsAdisamutthaM jJAnamanumAnAbhAsam / aniSTAdiH pakSAbhAsaH / aniSTo mImAMsakasyAnityaH zabdaH / siddhaH zrAvaNaH zabdaH / vAdhitaH pratyakSAnumAnAgamalokasvacanairanuSNo'gnirityAdivat / asiddhaviruddhAnaikAntikA hetvAbhAsAH // pramANenAsiddhAnyathAnupapattirasiddhaH, pariNAmI zabdazcAkSuSatvAt / tatra yasya pramANenAsiddhA'nyathAnupapattiH so'siddhaH / sa dvividha ubhayAsiddho'nyatarAsiddhazva, | tatra ubhayasya vAdipratavAdisamudAyasyAsiddha ubhayAsiddho yathA pariNAmI zabdaH cAkSuSatvAditi / anyatarasya vAdinaH prativAdino vA'siddho'nyatarAsiddho yathA acetanAstaravo vijJAnendriyAyurnirodhalakSaNamaraNarahitatvAditi / viparItAnyathAnupapattirviruddhaH, anityaH puruSaH pratyabhijJAnAdimattvAt / sAdhyaviparyayeNaiva yasyAnyathAnupapattiravasIyate sa viruddhaH yadA kenacitsAdhyaviparyayeNAvinAbhUto hetuH sAdhyAvinAbhAvabhrAntyA prayujyate tadAsau viruddho hetvAbhAso yathA nitya eva puruSo'nitya eva vA pratyabhijJA Jain Education femational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi. nAdimattvAditi 2 / vipakSepyaviruddhavRttiranaikAntikaH anityaH zabdaH prameyatvAt / yasyAnyathAnupapattiH sandiyate / syAdvAdamA. sodhnaikAntikaH sa ca dveSA nirNItavipakSavRttikaH sandigdhavipakSavRttikazca / niItA vipakSe vRttiryasya sa nirNItavipakSavRttiko yathA nityaH zabdaH prameyatvAditi / sandigdhA vipakSe vRttiryasya sa sandigdhavipakSavRttiko yathA vivAdapadApanaH puruSaH sarvajJo na bhavati vaktRtvAditi anvaye dRSTAntAbhAsA asiddhasAdhyasAdhanobhayAH apaurupaiyaH zabdaH mUrtatvAdindriyasukhaparamANughaTavat / / viparItAnvayazca yadapauruSeyaM tadamUrta vidyudAdinAtiprasaGgAt / vyatirake'siddhatadvayatirekAH paramANvindriyasukhAkAzavat viparItavyatirekazca yatrAmUrta tannApauruSeyamiti / sAdharmyaNa dRSTAntAbhAso navadhA tatra sAdhyadhavikalaH 1 / sAdhanadhavikalaH 2 / ubhayadhavikalaH 3 / sandigdhasAdhyadharmA 4 / sandigdhasAdhanadha 5 / sandigdhobhayadharmA 6 / ananvayaH 7 / apradarzitAnvayaH 8 / viparItAnvayazca 9 / tatra sAdhyadharmavikalo yathA'paurupeyaH zabdo'mUrttatvAt duHkhavaditi ? / tasyAmeva pratijJAyAM tasminneva ca hetau paramANuvAditi sAdhanadharmavikalaH 2 / mUrttatvAtparamANoH kalazavadityubhayadharmavikalaH iti / tasyAmeva pratijJAyAM tasminneva ca hetau kalazadRSTAntasya pauruSeyatvAnmUrttatvAcca sAdhyasAdhanobhayadharmavikalatA 3 / tathA rAgAdimAnayaM vaktRtvAd devadattavaditi sandigdhasAdhyadharmA 4 / maraNadharmAyaM rAgAdimattvAnmaitravaditi sandigdhasAdhanadharmA5 / nAyaM sarvadarzI rAgAdimattvAnmunivizeSavaditi sandigdhobhayadharmA 6 / rAgAdimAn vivakSitaH puruSo ktRtvAdityananvayaH 7 / anityaH zabdaH kRtakatvAd ghaTavadityapradarzitAnvayaH 8 / anityaH zabdaH kRtakatvAdyadanityaM tatkRtakaM ghaTavaditi viparItAnvayaH 9 / iti / vaidha Jain Education For Personal & Private Use Only brary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeNApi dRSTAntAbhAso navadhA asiddhasAdhyavyatireko 1 / 'siddhasAdhanavyatireko 2 / siddhobhayavyatirekaH 3 / sandigdhasAdhyavyatirekaH 4 // sandigdhasAdhanavyatirekaH 5 / sandigdhobhayavyatireko 6 / 'vyatireko 7 / pradarzitavyatireko 8 viparItavyatirekazca / eSu bhrAntamanumAna | pramANatvAd yatpunarbhrAntaM na bhavati na tatpramANaM yathA svapmajJAnamityasiddhasAdhyavyatirekaH svamujJAnAd bhrAntatvasyAnivRtteH / / nirvikalpakaM pratyakSaM pramANatvAd yattu savikalpakaM na tatpramANaM yathA laiGgikaminyasiddhasAdhanavyatireko laiGgikAtpramANatvasyAnivRtteH 2 / nityAnityaH zabdaH sattvAdyastu na nityAnityaH sa na san tadyathA stambha ityasiddhobhayavyatirekaH stambhAnnityAnityatvasya sattvasya cAvyAvRtteH 3 / asa-13 zo'nAto vA kapilokSaNikaikAntavAditvAd yaH sarvajJa Apto vA sa kSaNikaikAntavAdI yathA sugata iti sandigdhasAdhyavyatirekaH 4 / anAdeyavacanaH kazcidvivakSitaH puruSo rAgAdimattvAdyaH punarAdeyavacanaH sa vItarAgastadyathA zauddhodaniriti sandigdhasAdhanavyatirekaH 5 / na vItarAgaH kapilaH karuNAspadeSvapi paramakRpayAnarpitanijapizitazakalatvAt yastu vItarAgaH sa karuNAspadeSu paramakRpayA samarpitAnijapizitaza-12 kalastavayA tapanavandhuriti sandigdhobhayavyatirekaH 6 / na vItarAgaH kazcidvivakSitaH puruSo vaktRtvAd yaH punatirAgo na sa vaktA yatho-: palakhaNDa ityavyatirekaH 7 / anityaH zabdaH kRtakatvAdAkAzavadityapradarzitavyatirekaH 8 / anityaH zabdaH kRtakatvAd yadakRtakaM tannityaM / rASTaM yathA''kAzamiti viparItavyatirekaH 9 / iti / upanayAbhAso yathA pariNAmI zabdaH kRtakatvAd yaH kRtakaH sa pariNAmI yathA kumbha| ityatra pariNAmIca zabda iti kRtakazca kumbha iti ceti / iha sAdhyadharma sAdhyadharmiNi sAdhanadharma vA dRSTAntadhArmAiNa upasaMharataH upanayAbhAsaH / tasminneva prayoge tasmAt kRtakaH zabda iti tasmAtpariNAmI kumbha iti ceti / atrApi sAdhanadharma sAdhyadharma vA dRSTAntadharmiNi upasaMharato nigamanAbhAsaH / anAtavacanaprabhavaM jnyaanmaagmaabhaasH| yathA-mekalakanyakAyAH kUle tAlahintAlayormUle mulabhAH da ityavyatirekaH 7 / anityAyavyatirekaH 6 / na vItarAgaH kazcidivAsanAtarAgaH sa karuNAspadeSu paramakRpayA mAnavyatirekaH 6 / / Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only A nnelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavi. kR.piNDakharjUrAH santi tvaritaM gacchata gacchata zAvakAH / pratyakSamevaikaM pramANamityAdisaMkhyAnaM saMkhyAbhyAsaH / sAmAnyameva vizeSa eva / syAAdamA. // 7 // tavayaM vA svatantramityAdirasya vissyaabhaasH|| abhinnameva bhinnameva vA pramANAt phalaM tasya tadAbhAsamiti // pramANapra tipannArthaikadezaparAmarzo nayaH / svAbhipretAdazAditarAMzApalApI punarnayAbhAsaH / sa vyAsasamAsAbhyAM vibhakAraH |vyaasto'nekviklpH ! samAsatastu vibhedo dravyArthika paryAyArthikazca / Adyo naigamasaGgrahavyavahArabhedAtredhA / tatra anyAnyagu NapradhAnabhUtabhedAbhedaprarUpaNo naigmH| dharmayormiNordharmadharmiNozca pradhAnopasarjanabhAvena yadvivakSaNaM sa naikagamo negamaH // paryApAyayordravyayordravyaparyAyayozca mukhyAmukhyarUpatayA yadvivakSaNaM sa evaMrUpo naike gamA vodhamArgA yasyAsau naigamo nAma nayaH pravacanaprasiddhani layanaprasthadRSTAntavyagamyaH / udAhRtiryathA saJcaitanyamAtmanIti dharmayoH 1 vastuparyAyavad dravyamiti dharmiNoH 2 kSaNamekaM sukhI viSayAsaktajIva iti tu dharmadharmiNoH 3 iti / dharmadvayAdInAmekAntikaprArthakyAbhisandhi gamAbhAsaH / yathAtmani sattvacetanye parasparamatyantaM pRthagbhRte ityAdi / sAmAnyamAtragrAhI parAmarzaH saGgrahaH / sAmAnyamAtramazeSavizeSarahitaM sacadravyatvAdikaM gRhAtItyevaMzIlaH samekIbhAvena piNDIbhUtatayA vizeSarAziM gRhNAtIti saGgahaH / ayamubhayavikalpaH / paro'parazca / kvAzepAvizepevAdAsInyaM bhajamAnaH zuddhadravyaM sanmAtramabhimanyamAnaH parasaGgrahaH / yathA vizvamekaM sadavizeSAditi / sattAdvaitaM svIkurvANaH sakalavizeSAnirAcakSANastadAbhAsaH yathA satteva tattvaM tataH pRthagbhUtAnAM vizeSANAmadarzanAditi / dravyatvAdInyavAntarasAmAnyAni manvAnastaredeSu gajAnimIlikAmavalaM Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only elainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vamAnaH punaraparasaGkahaH yathA dharmAdharmAkAzakAlapudgalajIvadravyANAmaikyaM dravyatvAbhedAdityAdi / dravyatvAdikaM pratijAnAnastadvizeSAnimuvAnastadAbhAsaH yathA dravyatvameva tattvaM tato'rthAntarabhUtAnAM dravyANAmanupalabdheriti / sadvizeSaprakAzako vyavahAraH // saGgraheNa gocarIkRtAnAmarthAnAM vidhipUrvakaM vibhAgena sthApanaM yenAbhisandhinA kriyate sa vyavahAraH yathA yatsattat dravyaM paryAyo / vetyAdi / yaH punarapAramArthikaM dravyaparyAyapravibhAgamabhipraiti sa vyavahArAbhAsaH yathA cArvAkadarzanamiti 3 / pa-18 yArthikazcaturghA | RjusUtraH zabdaH samabhirUDha evambhUtazca / tatra zuddhaparyAyagrAhI RjasUtraH / / Rz2a vartamAnakSaNasthAyi / paryAyamAtra prAdhAnyataH sUtrayannabhimAya RjusUtraH yathA sukhakSaNaH smptystiityaadi|srvthaa dravyApalApI tadAbhAsaH yathA tAthAga-8 tamatamiti 4 / kAlAdibhedena dhvanerarthabhedaM prtipdymaanHshbdH| kAlAdibhedena kAlakArakaliGgasaGghayApuruSopasarjanabhedeneti / yathA babhUva bhavati bhaviSyati sumerurityAdi / ladredena tasya tameva samarthayamAnastadAbhAsaH yathA babhUva bhavati bhaviSyati sumerurityAdayo bhinnakAlAH zabdA bhinnamevArthamabhidadhati bhinnakAlazabdatvAttAdRsiddhAnyazabdavadityAdi 5 / paryAyadhvanibhedAdarthanAnAtvanirUpakaH samabhirUDhaH // paryAyazabdeSu niruktibhedena bhinnamartha samabhirohan samabhirUdaH, zandanayo hi paryAyabhedepyabhedamabhipreti, samabhirUDhastu paryAyabhede bhinnAnAnabhimanyate abhedaM tvagataM paryAyazabdAnAmupekSate yathA indanAdindraH zakanAtzakraH pUrdAraNAtpurandara ityAdiSu / paryAyadhvanInAmabhidheyanAnAtvameva kshiikurvaannstdaabhaasH| yathA indraH zakraH purandara / Jain Education tona For Personal & Private Use Only Divinelibrary.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi.ka. // 8 // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // // ityAdayaH zabdA bhinnAbhidheyA eva bhinnazabdatvAt karikuraGgaturaGgazabdavadityAdi 6 / kriyAzrayaNabhedaprarupaNamevambhUtaH zabdAnAM / syAdvAdamAsvapravRttinimittabhUtakriyAviziSTamartha vAcyatvenAbhyupagacchannavabhUtaH yathendanamanubhavannindraH zakanakriyApariNataH zakraH pUrdAraNapravRttaH purandara ityucyate / kriyAnAviSTaM vastu zabdavAcyatayA pratikSipan tadAbhAsaH / yathA viziSTaceSTAzUnyaM ghaTAkhyaM vastu na ghaTazabdavAcyam ghaTazabdapravRttinimittabhUtakriyAzUnyatvAtpaTavAdityAdi 7 / atra saMgrahazlokAH / " anyadeva hi sAmAnyamabhinnajJAnakAraNam / vizeSo'pyanya eveti manyate naigamo nayaH / 1 / sadpa tAnatikrAntasvasvabhAvamidaM jagat / sattArUpatayA sarva saMgRhUn snggrho| mataH / 2 / vyavahArastu tAmeva prativastu vyavasthitAm / tathaiva dRzyamAnatvAd vyApArayati dehinaH / 3 / tatra mUtranIti: syAd buddhiparyAyasaMzritA / nazvarasyaiva bhAvasya bhAvasthitiviyogataH / 4 / virodhilinggsNkhyaadibhedaadbhinnsvbhaavtaam|tsyaiv manyamAno'yaM zabdaH pratyavatiSThate / 5 / tathAvidhasya tasyApi vastunaH kSaNavarttinaH / brUte samabhirUDhastu saMjJAbhedena bhinnatAm / 6 / ekasyApi dhvanervAcyaM sadA tannopapadyate / kriyAbhedena bhinnatvAdevaMbhUto'bhimanyate / 7 / " eteSu prathame ctvaaro'yniruupnnprvnntvaadrthnyaaH|shessaastu trayaH zabdavAcyArthagocaratayA shbdnyaaH|puurvH pUrvo nayaH pracuragocaraH paraH parastu primitvissyH|ttr sanmAtragocarasaGgAhAnnaigamo bhAvAbhAvabhUmikatvAd bhuvissyH|sdvishessprkaashkaad vyavahArAtsaGgrahaH samastasatsamUhopadarzakatvAd bahuviSayaH / vartamAnaviSayAjusUtrAda vyavahArAtrikAlaviSayAvalambitvAdbahuviSayaH / kAlAdibhedena bhinnArthopadarzinaH zabdAjumUtrastaviparItavedakatvAnmahArthaH / pratiparyAyazabdamarthabhedamabhIpsataH samabhirUDhAt zabdastadviparyayAnuyAyitvAtmabhUtAviSayaH / pratikriyaM vibhinnamartha pratijAnanAdevaMbhUtAtsamabhirUDhastadanyathArthasthApakatvAnmahAgocaraH / nayavAkyamapi svaviSaye pravarttamAnaM vidhiniSedhAbhyA saptabhaGgImanuvrajati / pramANavadasya Jain Educationational For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAnadAI jAnAnadAya mIna cAstI phalaM vyavasthApanIyamiti // ayotpAdavyayauvyayuktAH padArthAH / te cAdIpamAvyoma samasvabhAvAH / tatra caitanyalakSaNaH pariNAmI jJAnAdidharmabhinnAminnaHkartA sAkSAgoktA svadehaparimANaH pratizarIraM bhinnaH paudgalikAdRSTavA~zca jIvaH / caitanyaM sAkAranirAkAropayogAtmakaM lakSaNaM svarUpaM yasyAsau caitanyalakSaNaH / pariNamanaM suranArakAdiSvaparAparaparyAyeSu gamanaM pratisamayamaparAparaparyAyeSu gamanaM vA pariNAmaH sa nityamasyAstIti pariNAmInAye jJAnadarzanacAritrasukhaduHkhavIryabhavyAbhavyatvadravyatvaprameyatvaprANadhAritvakrodhAdipariNatatvasaMsAritvasiddhatvaparavastuvyAttatvAdayaH svaparaparyAyA jIvasya bhavanti, tebhyo jIvo na bhinno nApyabhinnaH kiM tu jAtyantaratayA bhinnaabhinnH|ydi hi jJAnAdidharmebhyo jIvo bhinnaH syAttadAhaM jAnAmi ahaM pazyAmi ahaM jJAtA'haM draSTAhaM sukhito'haM bhavyazcetyAdyabhedapratibhAso : na syAdasti ca srvpraanninaaNso'bhedprtibhaasH|tthaa yadyabhinnaH syAttadAyaM dharmI ete dharmA iti bhedabuddhirna syAdasti ca sA / athavA abhinnatAyAM jJAnAdisarvadharmANAmaikyaM syAdekajIvAbhinnatvAt / tathA ca mama jJAnaM mama darzanaM cAstItyAdijJAnAdimithobhedabuddhirna syAdasti ca sA tato jJAnAdidharmebhyo bhinnAbhinna evAbhyupagantavyaH 3 / karotyadRSTAdikamiti kartA 4 / sAkSAdanupacaritacyA bhute mukhAdikamiti sAkSAbhoktA 5 / svopAttavapurvyApakaH svadehaparimANaH 6 / pratikSetraM pRthak pratizarIraM bhinnaH 7 / pudgalaghaTitakarmaparatantraH paugAlikA'dRSTavAn jIvaH prANabhAk, prANAzca dravyabhAvabhedAd dvibhedAH, tatra dravyaprANAH pnycendriytrividhvlocchaasniHshvaasaayuuruupaaH| bhAvaprANAstu jJAnadarzanopayogarUpAH / ebhiH prANairajIvad jIvati jIviSyati ceti jIvaH AtmA pratyakSAdigamyaH guNapratyakSatvAt / prayogazca / AtmA pratyakSaH smRtijijJAsAcikIjigamipAsaMzayavijJAnavizeSANAM tadguNAnAM svasaMvedanapratyakSatvAt / iha yasya guNAH pratyakSAH sa pratyakSo dRSTo yathA ghaTa iti pratyakSaguNazca jIvaH tasmAtpratyakSaH / anumAnagamyo'pi / yathA jIvaccharIraM prayatnavatAdhiSThitamicchAnuvidhAyikriyAzrayatvAt ka Jain Educatioll ational For Personal & Private Use Only Minelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi. kR. // 9 // | 1 | zrotrAdInyupalabdhisAdhanAni kartRprayojyAni karaNatvAt kuThArAdIva 2 / dehasyAsti vidhAtA AdimatpratiniyatAkAratvAt ghaTavat / yatpunarakartRkaM tadAdimatpratiniyatAkAramapi na bhavati yathA'bhravikAraH / yazca dehasya karttA sa jIvaH 3 / tathA indriyANAmastyadhiSThAtA karaNatvAt / yathA daNDacakrAdInAM kulAla: 4 / vidyamAnabhoktRkaM zarIraM bhogyatvAt bhojanavat yazca bhoktA sa jIvaH 5 / tathA rUpAdijJAnaM kacidAzritaM guNatvAt rUpAdivat 6 / tathA jJAnamukhAdikamupAdAnakAraNapUrvakaM kAryatvAt ghayadivat 7 / tathA pratipakSavAnayamajIvazabdaH vyutpattimatzuddhapadapratiSedhAt yatra vyutpattimataH zuddhapadasya pratiSedho dRzyate sa pratipakSavAn yathA'ghaTo ghaTamatipakSavAna, atra hi aghaTamayoge zuddhasya vyutpattimatazca padasya niSedho'to'vazyaM ghaTalakSaNena pratipakSeNa bhAvyaM yastu na pratipakSavAn na tatra vyutpattimataH zuddhapadasya pratiSedho yathA akharaviSANazabdaH aDittha iti vA / / 8 / / tathA svazarIre svasaMvedanapratyakSamAtmAnaM sAdhayitvA parazarIre'pi sAmAnyatodRSTAnumAnena sAdhyate yathA parazarIre'pyastyAtmA iSTAniSTyoH pravRttinivRttidarzanAt yathA svazarIre / dRzyete ca parazarIre iSTAniSTayoH pravRttinivRttI, tasmAttatsAtmakaM, AtmAbhAve tayorabhAvAt yathA ghaTe 9 / nAsti jIva iti yo'yaM jIvaniSedhadhvaniH sa jIvAstitvenAntarIyaka eva niSedhazabdatvAt, yathA nAstyatra ghaTa iti zabdo'nyatra ghaTAstitvAvinAbhAvyeva / prayogazcAtra / iha yasya niSedhaH kriyate tatkacidastyeva yathA ghaTAdikaM, niSidhyate ca bhavatA tasmAdastyevAsau / yacca sarvathA nAsti tasya niSedho'pi na dRzyate yathA paJcabhUtAtiriktaSaSThabhUtasyeti 10 / sa ca dvividho muktaH sAMsArikazca / tatra muktaH sakalakarmamalakSayabhAgekaprakAraH / sAMsArikacaturvidhassuranArakamanuSyatiryagbhedAt / tatra surA bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikabhedAccaturvidhAH / nArakA ratnaprabhApRthivyAdyadhikaraNabhedena saptadhA / manuSyA dviprakArA garbhajasammUrchajabhedAt / tiryaco'pyekadvitricatuHpaJce Jain Educationational For Personal & Private Use Only syAdvAdamA. // 9 // Dainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndriyabhedAtpaJcavidhAH tatraikendriyAH pRthivyaptejovAyuvanaspatibhedAtpaJcaprakArAH / nanu bhavatu jIvalakSaNopetatvAd dvIndriyAdInAM jIvatvaM, pRthivyAdInAM tu jIvatvaM kayaM zraddheyaM, vyaktatalliGgasyAnupalabdheriti cetsatyaM / yadyapi teSu vyaktaM jIvaliGgaM nopalabhyate tathApyavyaktaM tatsamupalabhyata eva / yathA hRtpUravyatimizramadirApAnAdibhirmUrchitAnAM vyaktaliGgAbhAve'pi sajIvatvamavyaktaliGgairvyavahiyate evaM pRthivyAdInAmapi sajIvatvaM vyavaharaNIyaM / nanu mUrchiteSUcchAsAdikamavyaktaM cetanAliGgamasti na punaH pRthivyAdiSu tathAvidhaM kizcincetanAliGgamasti / naitadevaM / pRthivIkAye tAkt svasvAkArAvasthitAnAM lavaNavidumopalAdInAM samAnajAtIyADurotpattimattvam arzomAMsAGkarasyeva cetanAcihamastyeva / avyaktacetanAnAM hi saMbhAvitaikacetanAliGgAnAM vanaspatInAmiva cetanA'bhyupagantavyA vanaspatezca caitanyaM viziSTarnuphalamadatvena spaSTameva, sAdhayiSyate ca / tato'vyaktophyogAdilakSaNasadbhAvAtsacittA pRthivIti sthitam / prayogazca-vidrumazilAdirUpA pRthivI sAtmikA chede samAnadhAtUtthAnAt arthoDaravat / nanu ca vidrumapASANAdipRthivyAH kaThinapudgalAtmikAyAH kathaM sacetanatvamiti cennaivaM ucyate / yathA'sthi zarIrAnugataM sacetanaM kaThinaM ca dRSTamevaM jIvAnugataM pRthivIzarIramapIti / athavA pRthivyaptejovAyuvanaspatayo jIvazarIrANi chedyabhedyokSipyabhogyapreyarasanIyaspRzyadravyatvAt sAsnAviSANAdisaDAtavat / na hi pRthivyAdInAM chedyatvAdi dRSTamapaDhotuM zakyam / naca pRthivyAdInAM jIvazarIratvamaniSTaM sAdhyate sarvapudgaladravyasya dravyazarIratvAbhyupagamAva, jIvasahitatvaM ca vishessH| azastropahataM pRthivyAdikaM kadAcitsacetanaM saGghAtatvAtpANipAdasavAtavat / tadevaM kadAcitkiJcidacetanamapi, zastropahatatvAt pANyAdivaH / deva / na cAtyantaM tadacittameveti 1 / atha nApkAyo jIvastallakSaNAyogAtmazravaNAdivaditi cennaivaM hetorasiddhatvAt / tayA hi-hastinazarIraM kalalAvasthAyAmadhunotpatrasya dravaM sacetanaM ca dRSTamevamapkAyikasyApi / yathA vANDake rasamAtrasamaM jAtAkyakmanabhivyaktacaJcAdipani Jain Educationa l For Personal & Private Use Only Horary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi.kR. // 10 // tva hirava 4 / athavA sacetanA antarikSAmA saMvadyate sa jIvahetuka evA'tpabahuvahutaramaNaH sparzaH sahajaH apsu sya ||bhAgaM cetanAvad dRSTaM, eSevopamAbjIvAnAmapi / prayogazcAyaM / sacetanA ApaH zastrAnupahatatve sati dravatvAt hastizarIropAdAnabhUtakalala-bAsyAdvAdabhA. vat / hetorvizeSaNopAdAnAtpazravaNAdivyudAsaH 1 / tathA sAtmakaM toyamanupahatadravatvAt aNDakamadhyasthitakalalavAdati 2 / idaM vA pAgyajIvaccharIratve siddhe sati pramANaM / sacetanA himAdayaH kacidapkAyatvAditarodakavaditi 3 / tathA kacana cetanAvantyApaH khAtabhUmisvAbhAvikasambhavAt darduravara 4 / athavA sacetanA antarikSodbhavA Apo'bhrAdivikAre svata eva sambhUyapAtAt matsyavaditi / tathA zItakAle bhRzaM zIte patati nadyAdiSvalpe'lpo bahI bahuvahutareca bahutaro ya USmA saMvedyate sa jIvahetuka evA'lpabahubahutarAmalitamanuSyazarIreSvalpabahubahutaromavat / zItakAle jaleSUSNasparza uSNasparzavastuprabhava uSNasparzatvAta, manuSyazarIroSNasparzavat / naca jaleSvayamuSNaH sparzaH sahajaH apsu sparzaH zIta eveti vaizeSikAdivacanAt / tathA zItakAle zIte sphIte nipatati prAtastaTAkAdeH pazcimasyAM dizi sthitvA yadA taTAkAdikaM vilokyate tadA tajjalAnirgato vASpasaMbhAro dRzyate so'pi jIvahatuka evAprayogastvitthaM-zItakAle jaleSu vASpa uSNasparzavastuprabhavo baapptvaat| zItakAle zItalajalasiktamanuSyazArIrabAppavat / prayogadvaye'pi yadevoSNasparzasya bASpasya ca nimittamuSNasparza vastu tadeva taijasazarIropetamAtmAkhyaM vastu pratipattavyam / jaleSvanyasyoSNasparzavASpayonimittasya vastuno'bhAvAt / naca zItakAle utkuruDikA'vakaratalagatoSNasparzana tanmadhyanirgatavASpena ca prakRtahetorvyabhicAraH zaGkayaH ! tayorapyavakaramadhyotpannamRtajIvazarIranimittattvAbhyupagamAt / nanu mRtajIvAnAM | zarIrANi kathamuSNasparzavASpayonimittIbhavantIti ceducyate, yathA'gnidagdhapASANakhaNDikAsu jalaprakSepe vidhyAtAdapyagneruSNasparzavAppo bhavetAM tathA zItasaMyoge satyapyatrApIti / evamanyatrApi bASpoSNasparzayonimittaM sacittamacittaM vA yathAsambhavaM vaktavyaM / itthameva zItakAle parvatanitambasya nikaTe vRkSAdInAmadhastAca ya USmA saMvedyate sopi manuSyavapurUSmAvajjIvaheturevAvagantavyaH / evaM grISmakAle bAhyatApena taijasa Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only O hinelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education zarIrarUpAgnermandIbhavanAt jalAdiSu yaH zItalasparzaH so'pi mAnuSazarIrazItalasparzavajjIvahetu ko'bhyupagamanIyaH / tata evaMvidhalakSaNabhAkvAjIvA bhavantyapkAyAH 2 / yathA rAtrau khadyotakasya dehapariNAmo jIvaprayoga nirvRttazaktirAvizvakAsti, evamaGgArAdInAmapi prativiziSTaprakAzAdizaktiranumIyate jIvaprayogavizeSAvirbhAviteti / yathA jvaropmA jIvaprayogaM nAtivarttate, eSaivopamAgneyajantUnAM na ca mRtA jvariNaH kacidupalabhyante / evamanvayavyatirekAbhyAmagneH sacittatA jJeyA / prayogazcAtra / AtmasaMyogAvirbhUto'GgArAdInAM prakAzapariNAmaH zarIrasthatvAt khadyotadehapariNAmatrat 1 / tathA AtmasaMyogapUrvako'GgArAdInAmUSmA zarIrasthatvAt, jvaroSmavat / nacAdityAdibhiranekAntaH sarveSAmuSNasparzasyAtmasaMyogapUrvakatvAt 2 | tathA sacetanaM tejo yathAyogyAhAropAdAnena vRddhayAdivikAropalambhAt puruSavapurvat 3 / evamAdiLa-kSaNairAgneyajantavo'vaseyAH / 3 / yathA devasya svazaktiprabhAvAnmanuSyANAM vAJjanavidyAmantrairantardhAne zarIraM cakSuSA'nupalabhyamAnamapi vidyamAnaM cetanAvaccAdhyavasIyate / evaM vAyAvapi cakSuryAdyaM rUpaM na bhavati sUkSmapariNAmAt paramANoriva vahnidagdhapASANakhaNDikAgatA'cittAgneriva vA / prayogazcAyaM / cetanAvAn vAyuraparapreritatiryaganiyamita diggatimattvAt gavAzvAdivat 1 / tiryageva gamananiyamAt aniyamitavizeSaNopAdAnAca paramANunA na vyabhicArastasya niyamitagatimattvAt jIvapudgalayoranuzreNi gatiriti vacanAt' / evaM vAyurazastropahatazcetanAvAnavagantavyaH 4 / bakulAzokacampakAdyanekavidhavanaspatInAmetAni zarIrANi na jIvavyApAramantareNa manuSyazarIrasamAnadharmabhAji bhavanti / tathAhi yathA purupazarIraM bAlakumArayuvaddhatApariNAmavizeSatvAt cetanAvadadhiSThitaM praspaSTacetanAkamupalabhyate tathedaM vanaspatizarIramanavarataM bAlakumArayuvAvasthAvizeSaiH pratiniyataM varddhate tathedamapi vanaspatizarIramaGkarakizalayazAstrApazAkhAdivizeSaiH pratiniyataM varddhata iti / tathA yathA manuSyazarIraM jJAnenAnugataM evaM vanaspatizarIramapi yataH zamImapunnATasiddherasa kAsunda kavacchU lAgastyAmalakAkaDiprabhRtInAM svApavibodhatastadbhAvaH / tathA' For Personal & Private Use Only Sinelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi.ka. ghonikhAtadraviNarAzeHsvaparohaNAveSTanaM tayA vaTApiSpalanimbAdInAM maaijlprninaadshishirvaayusNsprshaadddrodbhedH| tathA macakAminIsanUpurama svAdAdamA kumAracaraNatADanAdazokataroH pallavakumumodbhedaH tathA yuktyAliGganAt panasasya tathA surabhimadirAgaNDakasekAdakulasya tathA surabhinirmalajalasekAcampakasya tathA kaTAkSavIkSaNAttilakasya tathA paJcamasvarodgArAt zirISasya virahakasya ca puSpavikiraNaM tathA padmAdInAM mAtarvikasanaM ghopAtakyAdipuSpANAM ca sandhyAyAM kumudAdInAM tu candrodaye tathAsannameghadRSTo zamyA avakSaraNaM / tathA vallInAM vRttyAdyAzrayopasarpaNaM / tayA lajjAlUmabhRtInAM hastAdisaMsparzAtpatrasaGkocAdikA parisphuTA kriyopalabhyate'thavA sarvavanaspaterviziSTata'Sveva phalapadAnAnacaitadanantarAbhihitaM tarusaMvandhi kriyAjAzala jJAnamantareNa ghaTate tasmAt siddhaM cetanAvatvaM vanaspateriti / tathA yathA manuSyazarIraM hastAdicchinnaM zuSyati tathA taruzarIramapi pallavaphalakusumAdi cchinnaM vizoSamupagacchada dRSTaM na cAcetanAnAmayaM dharma iti| tathA yathA manuSyazarIraMstanakSIravyaJjanaudanAdyAhArAbhyavahArAdAhArakaMevaM vanaspatizarImaramapi bhUjalAcAhArAbhyavahArAdAhAraka,na caitadAhArakatvamacetanAnAM dRSTa atastadbhAvAtsacetanatvAmiti / tathA yathA manuSyazarIraM niyatAyuSkaM tathA vanaspatizarIramapi / tathA yathA manuSyazarIramiSTAniSTAhArAdimAptau dRddhihAnyAtmakaM tathA vanaspatizarIramapi / tathA yayA manuSyazarIrasya tattadrogasaMparkAdromapANTutvodaravRddhizophakRzatvAGgulinAsikAninnIbhavanavigalanAdi tathA vanaspatizarIrasyApi tathA rogodbhavAtpuSpaphalapatratvagAyanyathAbhavanapatanAdi / tathA yathA manuSyazarIrasyauSadhaprayogAd vRddhihAnikSatabhugnasaMrohaNAni tathA vanaspatizarIrasyApi / tathA yathA manuyazarIrasya rasAyanasnehAyupayogAdviziSTakAntirasabalopacayAdi tathA vanaspatizarIrasyApi viziSTeSTanabhojalAdisekAdviziSTarasavIryasnigdha- // 11 // tvAdi / tathA yathA strIzarIrasya tathAvidhadohadapUraNAtputrAdiprasavanaM tathA vanaspatizarIrasyApi tatpUraNAtpuSpaphalAdiprasavanamityAdi tathA / ca prayogo-canaspatayaH sacetanAH bAlakumAravRddhAvasthA 1 pratiniyatavRddhisvApamabodha 2 spazodihetukollAsasaGkocAzrayopasaNAdi Jain Educatidlo llational For Personal & Private Use Only M inelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTAnekakriyA 3 chinAvayavamlAni 4 pratiniyatapadezAhAragrahaNa 5 vRkSAyurabhihitAyuSke 6STAniSTAhArAdinimicakavRdihAni 7 AyurvedoditatanUroga 8 viziSTauSadhamayogasaMpAditvRdihAnikSatabhunasarohaNa 9 pratiniyataviziSTazarIrarasavIryasnigdhatvarUtatva 10 viziSTadohadA 11 dimattvAnyathAnupapatteviziSTastrIzarIravat / ayavate hetavaH pratyekaM pakSeNa saha prayoktavyAH / ayaM vA saMgRhItokkAryaprayogaH sacetanA vanaspatayo janmajarAmaraNarogAdInAM samuditAnAM sadbhAvAt / atra samuditAnAM janmAdInAM grahaNAt jAtaM tadadhItyAdivyapadezadarzanAd dadhyAdimiracetanairna vyabhicAraH zanyastadevaM pRthivyAdInAM sacetanatvaM siddham / AptavacanAtsarveSAM sAtmakatvasiddhiritidvIndriyAH zaGkhazuktikAdayAtrIndriyAH pipiilikaadyH|cturindriyaa makSikAbhramarapataGgAdayaH / paJcendriyA gomahiSyAdayo garbhavyutkrAntAH saMmUchejAzceti ||1||etdvipriito'jiivH sa ca dharmAdharmAkAzakAlapudgalabhedAtpaJcavidhaH tatra dharmo lokavyApI nityo'vasthito'rUpidravyamastikAyo'saGkhayapradezo gatyupagrahakArI cArAadharmo lokavyApI nityo'vasthito'rUpidravyamastikAyo'saGkhyAdevaH sthityupagrahakArI ca / 2 / AkAzamapi lokAlokavyApakamanantapradezaM nityamavasthitamarUpadravyamAstikAyo'vagAhopakArakaM vaktavyam / 3 / / kAlodbhutRtIyadvIpAntarvattI paramasUkSmo nirvibhAgaH ekaH smyH| sa cAstikAyo na bhaNyate ekasamayarUpasya tasya niSpadezatvAt / Ahaca "tasmAnmAnuSalokavyApI kAlo'sti samaya eka iha / ekatvAcca sa kAyo na bhavati kAyo hi smudaayH||" sa ca sUryAdigrahanakSatrodayA stAdikriyAbhivyaGgayaH ekIyamatena dravyamabhidhIyate sa caikaH samayo dravyaparyAyobhayAtmaiva dravyArtharUpeNa pratiparyAyamutpAdavyayadharmApi svarUpAnanyabhUtakramamAvyanAthaparyavasAnA(nAntasapapariNAmo(mANo)'taeva casa svaparyAyavAhavyApI dravyAtmanA nityo'bhidhIyate avIvAnAgatavartamA Jain Education Internabonal For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi.kR. syAdvAdamA. // 12 // nAvasthAsvapi kAlaH kAla ityavizeSazruteH / yathA okaH paramANuH paryAyairanityopapi dravyatvena sadA sameva na kadAcidasattvaM bhajate tathaikaH samayo'pIti / tathA 'davapariyaharUvo jo so kAlo havei vavahAro / pariNAmAilarakkho vaNalarakkho a prmho| 1 / ' jIvapudralaparivoM navapurANAdistena lakSyaH dravyaparyAyarUpo vyavahArakAlaH / svopAdAnarUpeNa svayameva pariNamamAnAnAM bhAvAnAM kumbhakAracakrAdhastanazilAvat zItakAlAghmAyane'gnivat padArthapariNamane ya(NateyotsahakAritvaM sA varttanA saiva lakSaNaM yasya sa kAlANudravyarUpo nizcayakAlaH / / tato'nyaH kAlANudravyarUpanizcayakAlo nAsti / atrottaram / utpannadhvaMsitvAtsamayaH paryAyaH, paryAyo dravyaM vinA na bhavati / yadutam " dravyaM paryAyaviyutaM paryAyA dravyavarjitAH / ka kadA kenacirika vA dRSTA mAnena kena vA / 1 / " tataH samayarUpaparyAyopAdAnabhUtena kAlANurUpanizcayakAladravyeNa bhAvyameva yathA indhanAgnisahakArikAraNotpannaudanaparyAyasya taNDulopAdAnakAraNavat kumbhakAracakracIvarAdibahiraGganimittotpannasya mRnmayaghaTaparyAyasya mRtpiNDopAdAnaM narakAdiparyAyasya jiivopaadaan| tadapi kasmAdupAdAnakAraNasadRzaM kArya bhavatItivacanAt / atha mataM samayAdikAlaparyAyANAM kAladravyamupAdAnaM na bhavati kiMtu samayotpattau mandagatipariNatapudgalaparamANuH, nimeSotpattI/ nayanapuTavighaTana, ghaTikAkAlotpattau ghaTikAsAmagrIbhUtajalabhRtabhAjanapuruSahastAdivyApAraH,divasAdau dinkrbimbmupaadaanaadikrnnN| upAdAnatvaM ca pUrvAkAraparityAgAjahadvRttottarAkAropAdAnatvaM, naivaM,upAdAnakAraNasadRzaM kAryamiti vcnaatkaalaannudrvymeveti|4| pudgalAH sparzarasagandhavarNavantaH / atra sparzagrahaNamAdau sparza sati rasAdisadbhAvajJApanArtha, tato'vAdIni caturguNAni spArzitvAt pRthivIvattathA manaH sparzAdimat asarvagatadravyatvAt pArthivANuvaditiprayogau siddhau / tatra sparza mRdukaThinagurulaghuzItoSNasnigdharUkSAH / atra ca Jain Educatio!! For Personal & Private Use Only Linelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snigdharUkSazItoSNAzcatvAra evANuSu saMbhavanti skandheSvaSTAvapi yathAsaMbhavaM vaktavyAH / rasAH tiktakaTukaSAyAmlamadhurAH lavaNo madhurAntargata ityeke saMsargaja itypre| gandhau surabhyasurabhI / kRSNAdayo varNAH / tadvantaH pudralA iti / na kevalaM pudgalAnAM sparzAdayo dharmaH zabdAdayazceti darzyante / zabdabandhasokSamyasthaulyasaMsthAnabhedatamazchAyAtapodyotavantaH pudgalAH / / atra pudalapariNAmAviSkArI matuppratyayo nityayogArtha vihitaH / tatra zabdo dhvaniH 1 / bandhaH parasparAzleSalakSaNaH pryogvisrsaadijaanitH| audArikAdizarIrajatukASThAdizleSakta paramANusaMyogajavadveti 2 / saukSyaM sUkSmatA 3 / sthaulyaM sthUlatA 4 / saMsthAnamAkRtiH 5 / bhedaH khaNDazo bhavanaM 6 / tamazchAyAdayaH pratItAH sarvaevaite sparzAdayaH zabdAdayazca pudgalepveva bhvntiiti| pudgalA dvedhA paramANavaH skandhAzca / tatra paramANorlakSaNamidaM "kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati prmaannuH| ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca / 1 / " ete dharmAdharmAkA zakAlapudgalA jIvaiH saha SaD dravyANi / eSvAdhAni catvAryekadravyANi jIvAH pudgalAzcAnekadravyANi, pudgalarahitAni tAni paJcAmUrtAni / kApudalAstu mUrtA eveti 2 / satkarmapudgalAH puNyaM / santastIrthakaratvasvargAdiphalanirvartakatvAtprazastakarmaNAM pudgalA jIvasambaddhAH karma-13 vargaNAH puNyamityarthaH 3 / tadvirItaMta pApaM / tarbhinnakrame tasmAtpuNyAviparItaM narakAdiphalanivartakatvAdaprazastA jIvasaMbaddhAH karmapudgalAH pApamityarthaH 4 / bandhasya mithyAtvA'viratikaSAyayogalakSaNahetava AsravaH / asaddevagurudharmeSu sddevaadibuddhirmithyaatvN| maahiNsaapnivRttirvirtiH| pramAdo madyaviSayAdiH / kaSAyAH krodhAdayaH / yogA manovAkAyavyApArAH / bandhasya jJAnAvaraNIyAdikamabandhasya bAdataSaH kAraNAni Asravati karma yebhyaH sa Asravastato mithyAtvAdiviSayA manovAkAyavyApArA evAzubhakarmabandhahetutvAdAsrava ityrthH5| Jain Educatie - Wational For Personal & Private Use Only Finelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhavi.kR. // 13 // tannirodhaHsaMvaraH / teSAM mithyAtvAviratikaSAyayogAnAmAsavANAM samyagdarzanaviratipramAdaparihArakSamAdiguptitrayadharmAnuprekSAdibhinirodho % syAdvAdama. nivAraNaM sthaganaM saMvaraH / paryAyakathanena vyAkhyA / AtmanaH kopAdAnahetubhUtapariNAmAbhAvaH saMvara ityabhiprAyaH / sa ca dezasarvabhedAd dveSA, tatra bAdaramUkSmayoganirodhakAle sarvasaMvaraH,zeSakAle samyaktvapratipattarArabhya deshsNvrH6| jIvasya karmaNA anyonyAnugamAtmA saMbandho bandhaH / tatra bandhanaM bandhaH parasparAzlepo jIvapradezapuDhalAnAM kSIranIravat / athavA badhyate yenAtmA pAratantryamApAdyate jJAnAvaraNAdinA sabandhaH pudgalapariNAmaH 7 / baddhasya karmaNaH zATo nirjarA / vaddhasya jIvena sambaddhasya karmaNo jJAnAvaraNAdeHzATaH zATanaM dvAdazavidhana tapasA vicaTanaM sA nirjarA, sA ca dvividhA sakAmA'kAmabhedAt tatrAdyA cAritriNAM duSkaratapazcaraNakAyo | sargakaraNadvAviMzAtaparIpahaparIpahaNaparANAM locAdikAyaklezakAriNAmaSTAdazazIlAGgarathadhAriNAM bAhyAbhyantarasarvaparigrahaparihAriNAM niSpatikarma-|| zarIriNAM bhvti|dvitiiyaa tvanyazarIriNAM tIvratIvratarazArIramAnasAnekadumsahaduHkhazatasahasrasahanato bhavatibhA dehAdarAtyantiko viyo-11 go mokSaH / dehAdeHzarIrapaJcakendriyAyurAdibAhyamANapuNyApuNyavarNagandharasasparzapunarjanmagrahaNavedatrayakaSAyAdisaGgAjJAnAsiddhatvAderAtya kAntiko virahaH punarmokSa iSyate / yo hi zazvadbhavati na punaH kadAcinna bhavatisa Atyantiko'tra paraH pAha-nanu bhavatu dehasyAtyantiko viyogastasya : sAditvAtparaM rAgAdibhiH sahAtyantiko viyogo'saMbhavI pramANavAdhanAtpramANaM cedaM,yadanAdimat na tadvinAzamAvizati yathAkAzam anAdima 16 // 13 // ntazca rAgAdaya iti |ucyte|ydypi rAgAdayo doSA jantoranAdimantastathApi kasyacidyathAvasthitastrIzarIrAdivastutattvAvagamena teSAM rAgAdInAM pratipakSabhAvanAtaH pratikSaNamapacayo dRzyate tataH saMbhAvyate viziSTakAlAdisAmagrIsadbhAve bhAvanAprakarSato nirmUlamapi kSayaH, nirmUlakSayAnabhyupa Jain Educatie lational For Personal & Private Use Only dinelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio game'pacayasyApyasiddheH yathA hi zItasparzasaMpAdyA romaharSAdayaH zItapratipakSasya vadvermandatAyAM mandA upalabdhA utkarSe ca niranvayavinAzinaH / evamanyatrApi mandatAsadbhAve niranvayavinAzo'vazyameSTavyaH / atha yathA jJAnAvaraNIyakarmodaye jJAnasya mandatA bhavati tatprakarSe ca jJAnasya na niranvayo vinAzaH evaM pratipakSabhAvanotkarSe'pi na rAgAdInAmatyantamucchedo bhaviSyatIti / tadayuktam / dvividhaM hi vAdhyaM sahabhUsvabhAvaM | sahakArisaMpAdyasvabhAvaM ca / tatra yatsahabhUsvabhAvaM tanna bAdhakotkarSe kadAcidapi niranvayaM vinAzamAvizati jJAnaM cAtmanaH sahabhUsvabhAvam | AtmA ca pariNAminityastato'tyantaprakarSavatyapi jJAnAvaraNIyakarmodaye jJAnasya na niranvayo vinAzaH / rAgAdayastu lobhAdikarmavipAko - dayasaMpAditasattAkAH tataH karmaNo nirmUlamapagame te'pi nirmUlamaMpagacchanti / prayogazcAtra / ye sahakArisaMpAdyA yadupadhAnAdapakarSiNaH te tadasyantadRddhau niranvayavinAzadharmANaH yathA romaharSAdayo vahnivRddhau / bhAvanopadhAnAdapakarSiNazca sahakArikarmasaMpAdyA rAgAdayaH 9 / iti pramANanayatattvaM vyavasthApya vastunirNayArtha vAdamAha / viruddhayordharmayorekadharmavyavacchedena svIkRtatadanyadharmavyavasthApanArtha sAdhanadUSaNavacanaM vAdaH | viruddhayorekatra pramANenAnuphpadyamAnopalambhayorddharmayormadhyAditi / tatprArambhakazcAtra jigISustattvanirNinISuzca / tatra jigISuH prasahya prathamaM ca vAdamArabhate prathamameva ca tattvanirNinISuriti dvAvapi prArambhakau bhavataH / tatra svIkRta dharmavyavasthApanArtha sAdhanadUpaNAbhyAM paraM parAjetumicchurjigISuH / strIkRto dharmaH zabdAdeH kathaMcinnityatvAdiryastasya vyavasthApanArtha yatsAmarthyAttasyaiva sAdhanaM parasya ca dUSaNaM tAbhyAM kRtvA paraM parAjetumicchurjigISurityarthaH / tathaiva tattvaM pratiSThApa | yiSustattvanirNinISuH / tathaiva svIkRtadharmavyavasthApanArtha sAdhanadUSaNAbhyAM zabdAdeH kathaMcinnityatvAdirUpaM tattvaM pratiSThApayitumi For Personal & Private Use Only inelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zumavika. // 14 // cchustatvanirNinIpurityayaH / ayaM ca dvedhA svAtmani paratra ca / ayamiti tatvanirNinISuH kazcitkhalu saMdehAyupahatacetovRttiH / svAAdamA. svAtmani tattvaM nirNetumicchatyaparastu parAnugrahikatayA paratra tatheti dvedhA'sau tattvanirNinISuH, sarvo'pi ca dhAtvarthaH karotyarthena vyApta iti svAtmani paratra ca tattvanirNaya cikIrSarityarthaH / tadidamiha rahasyam / paropakAraikaparAyaNasya kasyacidvAdivRndArakasya paratra tattvanirNinIporAnuSaGgikaM phalaM jayo mukhyaM tu paratattvAvabodhanam / jigISostu viparyaya iti / prArambhakapratyArambhakAveva mallapratimallanyAyena vAdiprativAdinI | pramANataH svapakSasthApanapratipakSapratikSepAvanayoH karma / vAdiprativAdisiddhAntatatvanadISNatvadhAraNAbAhuzrutyapratibhAkSAntimAdhyasthyairubhayAbhimatAH sabhyAH / vAdiprativAdi| noryathAyogaM vAdasthAnakakathAvizeSAGgIkAraNAgravAdottaravAdanirdezaH sAdhakabAdhakoktiguNadoSAvadhAraNaM yathAvasaraM tattvaprakAzanena kathAvivaraNaM yathAsaMbhavaM sabhAyAM kathAphalakathanaM caiSAM karmANi / ubhayostattvanirNinISutve yAvattattvanirNayaM yAvatsphUrti ca vAcyamityekaH / svAtmani tatvanirNinISuH parazca paratra dvau vA parasparamityevaM dvAvapi yadA tattvanirNinIpU bhavataH tadA yAvatA tattvasya nirNayo bhavati tAvattAbhyAM sphUtau satyAM vaktavyam / aniNaye ca yAvatsphurati tAvadvaktavyam / evaM ca sthitametat "svaM svaM darzanamAzritya, samyak sAdhanadUSaNaiH' jigISonirNinIpoLa, vAda ekaH kathA bhavet / 1 / bhaGgaH kathAtrayasyAtra, nigrahasthAnanirNayaH / zrImadratnAkaragranthAddhIdhanairavadhAryatAm / / zrIhIravijayasUrIzvaracaraNAmbhojacazcarIkeNa / zubhavijayAbhidhazizunA handhA syAdvAdabhASeyam / 3 / iti zrIharivijayasUrIzvaraziSyapaNDitazubha vijayagaNinA zrIvijayadevasUrIzvaranirdezAt pramANanayatattvaprakAzikAparanAmnI syAdvAdabhASA samarthitA / / // iti zrIzubhavijayakRtA syAdvAdabhASA samAptA || // 14 // Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only dinelibrary.org Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha devadharmaparIdAprAraMbhaH / // ainvRndanataM natvA vIra tattvArthadarzinam / nirAkaromi devaanaamdhrmvcnnnmm||1|| iha kecinmUDhamatayo devA adhamiNa iti niSThuraM nAte tattubam / devAnAmasaMyatatvavyapadezasyApi sizAMte niSicatvAt / tathAcoktaM jagavatyAM paMcamazate caturthoddezake-devANaM te saMjayatti vattavaM siyA goyamA no iNa samaThe anarakANameyaM devANaM / devANaM naMte asaMjayatti vatavaM siyA no iNache samajhe nichuravayaNameyaM devANaM / devANaM naMte saMjayA'saMjayatti vattavaM siyA goyamA nozNa sama asabjUameyaM devaannN| se kiM khAieNaM naMte devatti vattavaM siyA goyamA devANaM nosaMjayatti vattavaM siyaa|atr yadi devAnAmasaMyatatvavyapadezo'pi niSidhastadA kathamadharmitvavyapadezaH sacetasA kartavya iti paryAlocanIyam // 1 // nanu tarhi nosaMyatAitivannodharmiNaiti vaktavyam / na |devaanaaN saMyamasAmAnyAnAve'pi niSThuranApAparihArArtha nosaMyatatvavyapadeza vidhAvapi dharmasAmAnyAjAvA nAvena tatprayuktanodharmitvavyapadezAsi dharmasAmAnyAnAvasteSu kathaM nAstIti cet "suvihe dhamme pannatte suzradhamme ya carittadha| kamme ya" iti sthAnAMgavivecitazrutadharmasya teSAmajAvAsijheH // 2 // syAtkeSAMcidAzaMkA-sUtrApanAcchrutadharmo'pi teSAM na naviSyatIti ayuktA sA"suyadhamme 'vihe pannatte taM suttasuyadhamme caiva atthasuadhamme ceva" iti vinAgapAlocanayA samyagdRSTimAtre zrutadharmasannAvasyAvazyakatvAt // 3 // zratha nerajhyANaM puchA "goyamA neraDyA nodhamme ThiyA adhamme chiyAno dhammAdhammevi ThiyA evaM jAva cariMdiyA paMciMdiyatirikajoNiyA nodhamme liyA adhamme chiyA dhammAdhammevi ThiyA For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma parIkSA. maNussA jahA jIvA vANamaMtarajosiyavamANiyA jahAnerajhyA" iti jagavatIsaptadazazatakaktiIyoddezakavacanasya kA gatiriti ceddevAzAtanayA vargatikamaNAM javatAM na kAcidasti gatiH asmAkaM tu samyagupAsitagurukulAnAmasti samIcInaiva gatiH / tathAhi-upakrame cAtra dharmazabdaH saMyamaparyAyo dharmAdharmazabdazca dezaviratiparyAyaH "sthA"dhAtvarthazcAnanyupagama ukto'dharmasthitatvaM ca tadanyatarapratijJAnAvAdaviratipratipattimAtramuktam yathAzrutazca sthAdhAtvarthaH kaMThata evAviSya niSidha iti kimanupapannam / evaM hi saMmugdhArtha vivaraNena sAdhAraNopadarzana ca deveSu niSThurajApAprasaMgo'pi na jvti| sacAyaM pAThaH- "se nUNaM jaMte saMjayavirayapamihayapaccarakAyapAvakamme dhammai vite asaMjayaavirayaappamihayaapaccarakAyapAvakamme adhamme vite saMjayAsaMjae dhammAdhamme Thita haMtA goyamA saM jAya / eyaMsi jaMte dhammaMsi vA adhammaMsi vA dhammAdhamma si vA cakkiyA ke Asazttae vA jAva tuyaTTittae vA no 'Na sama se kaNaM khANaM te evaM vuccaI jAva dhammAdhamme lie goyamA saMjayaviraya jAva dhamme lie dhammaM ceva navasaMpattiANaM vihara asaMjaya jAva pAvakamme adhamme vita adhammaM ceva navasaMpakrittANaM vihara saMjayAsaMjae dhammAdhamma vie dhammAdhammaM navasaMpakrittANaM vihara se teNaNaM jAva vietti"||4|| etena "nerayANaM puvA goyamA neraDyA vAlA no paMmiyA no vAlapaMmiyA evaM jAva cauridiyAeM paMciMdiyatirirakajoNiyANaM puvA goyamA paMciMdiyatiriraka joNiyA vAlA no paMmiyA vAlapaMmiyA vi maNussA jahA jIvA vANamaMtarajoisiyavemANiyA jahA nerazyA" ityagretanasUtramapi vyAkhyAtam / pUrvasUtrAdasyArthato'nedAt vyavahAramAtre ca paraM jedAt / tathA ca vRttiH-grAguktAnAM saMyatAdInAmihoktAnAM ca paMmitAdInAM yadyapi zabdata eva ledo nApyarthatastayApi // Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only I magibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyatatvAdivyapadezaH kriyAsavyapekSaH paMmitatvAdivyapadezastu bodhavizeSApekSa iti / itthaM ca vratakriyApekSayA samyagdRzAM devAnAM bAlatve'pi samyagjJAnApekSyA kathaM bAlatvamiti paryAlocanIyam // 5 // yadi ca bAlAdizabdazravaNamAtreNa tAtparyArthAnAlocanenAtra tava vyAmohastadA "je a buddhA mahAnAgA vIrA sammattadaMsiNo / sucha tesiM parakaMtaM aphalaM hoI sso||1||" iti vIryAdhyayanoktagAthAyAM samyaktvasyAphalatvazravaNena tava duruttara eva nyAmohaH syAt / tAsayapayAkhocanAyAM tu na kAcidanupapattiriti jAvanIyaM gurukukhavAsinA // 6 // etena nArakAtidezena tAdRzA eva devA iti jAhmapralapitamapAstam / tasadRzyasyApi sUtre bahuzo darzanAt / tathoktaM jagavatyAM tRtIyazatake turyoddezake-"jIveNaM naMte je lavie airaze uvavajittae seNaM jaMte kiMlesesu uvavakrati goyamA jabessAI davAiM pariyAzttA kAlaM kara' tahasesu navavajAti / taM0 karahalessesu vA nIkhakhessesu vA kAulessesu vA / evaM jassa jA bessA sA tassa jANiyavA jAva jIveNaM je navie josiesu uvavakrittae puncA goyamA jabessAiM davAI pariyAzttA kAlaM kare' talessesu javavanati taM0 teulessesu vaa|jiivennN naMte je javie vaimApiesu uvavakrittae saNaM jaMte kiMlessesu uvavakrAi janassAI dabAI priyaa'ttaa| kAvaM kare talessesu uvavAz taM teulessesu vA paTamalessesuvA sukkalessesu veti" / athAtra sAmAnyoktAvapi mithyAhaSTisamyagdRzorvizeSo'nveSaNIyati cettvapadarzitasthale'pi kimityasau nAnveSaNIya iti madhyasthadRzA vicAraNIyam / / 7 / / evaM caturdazazatakatRtIyoddezake-"athieM naMte nerazyAeM sakkAreti vA sammANeti vA kitikammeti vA apucAeMti yA aMjakhipaggaheti vA AsaNAjiggaheti vA pAsaNapadANeti vA. gatassa pahuggavaNatA AgavaMtassa paGguvAsaNatA gacaMtassa Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only Vibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma parisaMsAhaNatA No sama / asthiNaM te asurakumArANaM sakkAreti jAva pamisaMsAhaNatA 5 haMtA asthi evaM jAva- parIkSA. thapiyakumArANaM" ityatrAnyutthAnAdikaM nairayikANAM niSidhaM devAnAM coktaM tacca sAdhvAdigocaraM tapovizeSa eva javiSyati zuzraSAvinayarUpatvena tasya paMcaviMzatitamazatake'STamoddeze pratipAdanAdityayamapi vyavahAravinyakriyArUpo vizeSaH samyagdRSTidevAnAM kuto manasi jAyate // 7 // anyAnyapi samyagdRzAM devAnAM samyaktvadharmodyotakAni bahUnyakSarANi dRzyate / tathoktaM sanatkumAremAzritya tRtIyazatake prazramoddezake-"saNaMkumAreNaM naMte deviMde devarAyA kiM navasidhie ajavasihie sammadinI minAdihI parittasaMsArae aNaMtasaMsArae sulanabohie mukhalabohie ArAhae dirAhae carime acarime goyamA saNaMkumAraNaM deviMda devarAyA navasidhie evaM sama pari0 sulana ArA0 cari0 pasatthaM aiyavaM / se keNaeM naMte goyamA saNaMkumAreNaM deviMde bahUNaM samaNANaM bahUNaM samaNIeM bahUNaM sAvagANaM bahUNaM sAvigANaM hiyakAmae suhakAmae pasatyakAmae ANukaMpira hisseyasie hiyasuhaNisseyasakAmae seteNaNaM goyamA sapakumAreNaM javasihie jAva carimae" atra hetupraznottarAcyA devanavasya sAdhuvaiyAvRttyAdikriyayA'pi sAphalyaM darzitam / na ca samyagdarzanAdau svata eva sidhestadanupayogaH zaMkanIyaH, asato guNasyotpAdanAya satazca sthairyAdhAnAya kriyAvyApAropayogasya tatrazsaMmatatvAt anyathA guNasthAne sidhyasiDinyAM bAhyakriyAvilopaprasaMgAditi dik // e|| tathA zakrentramAzritya pomazazate ditIyoddezakennihitam, "sakkaNaM naMte deviMda devarAyA kiM sammAvAI minhAvAI goyamA sammAvAdI no mihAvAdI / sakkeNaM jaMte deviMde devarAyA ki asacaM nAsaM jAsati, mosaM nAsaM jAsati, saccAmosaM jAsaM jAsati, asaccAmosaM jAsaM jAsaz / goyamA saJcaMpinAsaM jA Jain Educat onal For Personal & Private Use Only viivalelibrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sai jAva asaJcAmosaMpi jAsaM jAsazasakkeNaM jaMte deviMde devarAyA kiM sAvaLa jAsaM jAsai aNavAM jAsaM jAsai goyamA ke sAvakaMpinAsaM jAsai aNavaUMpi jAsaM jAsaza, jAva se keNaNaM naMte evaM vucca sAvaLapi jAva zraNavaUpijAsaM jaas| goyamA jAheNaM sakke deviMde devarAyAsuhamakAzyaM aNijjuhitANaM jAsaM jAsaztAhaNaM sakke deviMde devarAyAsAvarjanAsaM jAsai, jAhaNaM sakke deviMde devarAyA suhumakAzyaM nijahittANaM jAsaM jAsati tAheNaM sake deviMde devarAyA aNavaLa jAsaM jAsai se teNaNaM jAvannAsa / sakkeNaM jaMte deviMde devarAyA kiM navasidhie ajavasidhie sammadihie milAdihie evaM jahA mouddesae saNaMkumAro jAva ko acarimetti" atra zakrentrasya pramAdAdinA jApAcatuSTayatnASitvasaMjave'pi samyagvAdIti jaNitinA svarasataH samyagvAdazIlatvamuktam suhumakAyaM aNuvizeSa vA saMbhavatIti bodhyam ||10||"annijhitaannN"itytr sUkSmakAyaM hastAdikaM vastraM vA'dattvetyarthAdhastAdyAvRtamukhatvena nApamANatayA jIvasaMrakSaNato'navadhanApAnASitvamuktam / etacca dhamakathAvasare jinapUjAvasare cAtathA tatraiva-"kativiheNaM naMte uggahe pamatte sakkA paMcavihe palatte taMjahA deviMdoggahe 1 rAyAvaggahe 2 gAhAvaznaggahe 3 sAgArijaggahe / sAhammiyauggahe 5 je zme naMte attAe samaNA niggaMthA viti eesiNaM| ahaM jaggahaM aNujANAmi" ityanena zakrasyAvagrahadAtRtvamuktam sa ca sAdhUnAM vasatidAnarUpo mahAneva dharma iti // 11 // tathA dazamazate paMcamoddezake-"pajUNaM naMte camare asuriMde asurakumArarAyA camaracaMcArAyahANIesajAe suhammAe camaraMsi | siMhAsaNaMsi tujhieNaM sahiM divAiM joganogAI muMjamANe viharittae No Na samajhe se kepaTeNaM te evaM vucca No panU Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma // 4 // camare asAramANaNikAjakumArANaM devA camare asura0 camaracaMcAe rAyahANIe jAva viharittae ajo camarassaNaM aturiMdassa asurakumAraranno camaracaMcAe rAyahANIe sajAe suhammAe mANavae ceze khaMje vazrAmaesu gokhavaTTasamuggaesu baduI jisakahA saMNikhittA jALaNaM| camarassa asuriMdassa asurakumAraramo amesiM ca bahUNaM asurakumArANaM devANa ya devINa ya accaNijA vaMdaNijA namasaNijA pUNijArDa sakkAragijA saMmANijAu~ kahANaM maMgalaM devayaM ceyaM pazvAsapijAu~ navaMti se taNaNaM zrajo evaM vucco panU camare asuriMde jAva rAyA camaracaMcAe jAva viharittae" ityAdisUtrakadaMbakana camarandhasya tadatidezena balIMnAdInAmIzAnenjaparyaMtAnAM talokapAkhAnAM ca jagavadasthyAzAtanAparihAra uktH| sa ca nagavadhinayarUpadharma eva paryavasyatIti bodhyam // 1 // tathottarAdhyayaneSu harikezIye-"puviM ca piMha ca aNAgayaM ca maNappau~so na me asthi koI / jarakA du veyAvamiyaM kareMti tamhA duee NihayA kumArA" ityatra maharSiNopasargakartRzikSAdAtRyakSasya vaiyAvRttyaguNa unnAvitaH sa ca tapovizeSa eva / atha hiMsArUpe'smin yakSavyApAre kathaM vaiyAvRttyakRtyoktiriti cedetattvayA vaktuH samIpa eva gatvA praSTavyam anyatrAnAzvAsAtpariNAmaprAdhAnyavAdinAM tu na kazcidatra zaMkAlezo'pi // 13 // kiMca samyaktvaM prathamaH saMvarajeda iti samyagdRSTitvenaiva devAnAmavarjanIyaM dharmitvam / tamuktaM sthAnAMge-"paMca zrAsavadArA pannattA taMjahA miLataM, aviraI, pamATha, kasAyA, jogaa| paMca saMvaradArA pamattA taMjahA-sammattaM, viraI, apamArja, akasAyattaM, ajo gattam iti / itaivaM mithyAdarzanazaTyaviramaNena samyagdRSTimAtrasya viratattvaM prasaktamiti caturthaguNasthAnako do na ekAzrava rAjA vattayApi trayodazaguNasthAne'nAzravatvavyapadezavadekasaMvarasattayA caturthaguNasthAne'viratatvavyapadezasyAviruSyatvAt phalaM tu // 4 // Jain Educat For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | hetumAtrAdhInaM na pANipidheyamiti zraddheyam // 14 // ityameva dharmavyavasAyagrahaNapUrvakaH sUryAjadevasya devAdhidevapratimArcanavidhiratizayitajaktyupabRMhitaH zrIrAjapraznIyasUtroktaH saMgachate / tathA ca tatpA:-taeNaM tassa sUriyAjassa devassa sAmANiyaparisovavannagA devA potyayarayaNaM uvaNAmati / tateNaM se sUriyAne deve potyayarayaNaM gieha potthayarayaNaM girihattA potyayarayaNaM vighAmei potyayarayaNaM vAei potthayarayaNaM vAettA dhammiyaM vavasAyaM giehati potthayarayaNaM pamirikavati siMhAsaNA zrannu 2 vavasAyasanjAu~ purilimiTeNa toraNeNaM tisovANapamirUvaeNaM paccorUhA 2 hatyapAdaM parakA kheti 2 zrAyaMte corake paramasuIjUe seyarayayAmayaM vimakhasakhilapura mattagayamahAmuhAgitisamAeM niMgAra pagiehai 2 jAI taSTha uppalAiM jAva sayasahassapattAI tAI giehati 2 eMdAto purakaraNIto paccoruhati jeNeva sihAyataNe teNeva pahAretyagamaNAe / tateNaM taM sUriyAnaM devaM cattAri sAmANiyasAhassI jAva solasa AyaraskadevasAhassI anne ya bahave sUriyAja jAva devI ya zrappegatiyA uppalahatthagayA jAva sayasahassapattahatthagayA sUriyAnaM devaM picto samaNugacaMti / tataNaM taM sUriyAnaM devaM bahave zrAjigiyA devA ya devI ya zrappegazyA kalasahatyagayA jAva appegazyA dhUvakamucchayahatthagatA hantucha jAva sUriyAnaM devaM pisto 2 samaNugacaMti tateNaM cUriyAle jAva devehi ya devIhi ya sajhiM saMparivujha saviDDIe jAva NAtiyaraveNaM jeNeva sihAyataNe teNeva uvAgabati sicAyataNaM puritimiddheNaM dAreNaM aNupavisati 5 jeNeva devavaMda jeNeva jiNapamimAGa teNeva uvAgavati jiNapamimANaM Aloe paNAmaM kareti lomahatvagaM giehati 2 jiNapamimAto surajiNA gaMdhodaeNaM ehAeti ehAzttA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyA aNuliMpittA jiepamimAeM ahayAI devadUsaju Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only H ilelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAruhaNa hayakarayala lAyAmarahiM hamA kAgadagahiyakarayalappanAmApahi aJcarasAhiM taM'nazcita kAlAgurupavarakuMpurukka parIkSA. cAmaNiya dAja dharaNitAnamA zralAI niyaMse 5 pupphAruhaNaM majhAruhaNaM cunAruharSavatyAruhaNaM zrAjaraNAruhaNaM kareti karittAthAsattosattaviukhavaTTavagyA- riyamajhadAmakalAvaM karei karittA kayaggahagahiyakarayalappanAvippamukkeeM dasaghavanneNaM kusumeNaM mukkapupphapattovayArakaliyaM karati karittA jiepamimANaM purato aJjehiM saehahiM rayayAmaehiM ancarasAhiM taMbulehiM amaMgalae zrAlihara taMjahA sasthiya jAva dappaNaM / tayaNaMtaracaNaM caMdappanarayaNavazveruliyavimaladaMgakaMcaemaNirayaNanatticittaM kAlAgurupavarakuMkurukkadhUvimaghamaghatagaMdhuttamANuvidhaM dhUvavadi viNimmuyaMtaM veruliyamayaMkAbuyaM paggahiya patteyaM 2 dhUvaM dAUNa jiNavarANaM asayavimujhagaMthajuttehiM mahAvittahiM saMthuNa / sattacpayAI paccIsakka 2 vAmaM jANuM aMce dAhiNaM jANuM dharaNitasaMsi nihaTTa tirakutto mujhAeM dharaNitatasi nivesesiM paJcunnamazkarayalapariggahiyaM sirasAvattaMmatyae aMjaliM kaTTa evaM vayAsI namotyuNaM jAva saMpattANaM vaMda maMsa // 15 // ayameva pAvaH prAyo vijayadevavaktavyatAyAM jIvAnigame'pi // 16 // amUnyakSarANi jaMbUdhIpaprajJaptyAdAvapyUhyAni / nanu jinapratimAnAmiva ghArazAkhAzAlabhaMjikAdInAmapyarcanazravaNaM "dhammiyaM vavasAyaM vavasatti dhArmikaM dharmAnugataM vyavasAyaM vyavasyati kartumannilaSatIti nAvaH iti sAmAnyata eva vRttau vyAkhyAnAcca kuladharmAnugata evAyaM vyavasAyo naviSyati "dasaviha dhamme pannatte gAmadhamme, nagaradhamme, raUdhamme, pAsaMgadhamme, kuladhamme, gaNa, saMgha, suzra, carittadhamme, asthikAyadhammatti" sUtre dazadhA dharmapadArthasya vijaktatvAditi cenna dhArazAkhAdyacanAjinapratimArcane zrAkhokapraNAmazakrastavASTottarazatavRttastotrAdInAM sphuTatarasya vizeSasya sUtra evopakhanyamAnatvAt / / dharmavyavasAyasya tatra samyaktvAnugatasyaiva saMjavAt / ata evAjinavotpannasya sUryAjasya "kiM me pUrva zreyaH kiM me pazcA Jain Educli For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cchreya" iti prazne sAmAnikadevairjinapratimArcanaM jinasaMbaMdhyarcanaM ceti yameva tathottaritamityujayatra vaidhIya pravRttiranyatra tu rAgaprAptA yathA jaratezasya lagavajJAnotpattau cakrotsattau ceti na kazciddoSaH / ayaM cAtra pAva:-"taeNaM tassa sUpiyAjassa devassa paMcavihAe pakrattie pAttanAvaM gayassa samAessa ime etArUve anasthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppakitthA "kiM me purvi karaNi kiM me pachA karaNi kiM me pudi seyaM kiM me pannA seyaM kiM me puviM paJcAvi hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe zrANugAmiyattAe navissai taeNaM tassa sUriyAjassa devassa sAmANiyaparisovavannagA devA sUriyAjassa zmametArUvamanasthiyaM jAva samuppannaM samanijANittA jeNeva sU0 te0 sUriyAnaM devaM karayakhapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa jaeNaM vijaeNaM vaghAti 2 evaM vayAsI evaM khalu devANuppiyANaM sUriyAne vimANe sihAyataNaMsi jiNapamimAeM jiNussehappamANamittANaM acsayaM sannikhittaM citi sajAeNaM suhammAe mANavae cae khaMne varAmaemu golavaTTasamuggaesu bahu jisakahA sannirikattA citi tAThaNaM devANuppiyANaM annesiM bahUeM vamANiyANaM devANa ca devINa ya accaNijA jAva pakhuvAsaNijA taMjahA eyaNaM devANuppiyANaM purvi karaNikaM eyaNaM devANuppiyANaM pachAkaraNikaM taM eyaNaM devANuppiyANaM puci seyaM taM eyaNaM devANuppiyANaM pachA seyaM taM eyaNaM devANuppiyANaM puci pannAvi hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe ANugAmiyattAe navissaI" iti // 17 // nanvatra pUrvapazcAnubdAnyAM tanavIyakAlatrayavyApizreyohetutAyA eva pratipAdanAtsUryAjAdInAM jinapratimArcanamapi nAmuSmikaphalaheturiti mokSArthinA viratimatA naitadAkhaMbanaM vidheyamiti cenna pazcAtabdena tanavIyAnAgatakAlasyaivAkSepa ityatra mAnAjAvAt-"ammatAya mae| For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma - // 6 // Jain Educati bhogA juttA visaphalovamA / paJcA karuyavivAgA aNubaMdha hAvA // 1 // " iti mRgAputrI yAdhyayane pazcAzvabdenAmuSmikAnAgatakAlasya spaSTamevAbhidhAnAt / kiM ca "kiM me pubiM karaNikAM kiM me paJcA karaNika" ityane natanave kAlatraye tasyAvazyakartavyatvameva jijJAsitaM sUryAjAdiniH / tacca nizcitya prayamanihitaM nizcitAptAH sAmAnikairiti kathaM na tasyAmuSmikaphalatA pradezine kesAptapUrvapazcAtramaNIyatAyA zveti vicAraNIyam / javAMtarArjitazubhakarmajogarUpo citapravR| timAtreNa taccaritArthamAtroktAvanyatIrthikamatapravezaH / evaM hi tapaHsaMyamAdikaSTamapi javAMtarArjitakarmajogasAdhanamAtramiti vadan baujhaDurkurUDha eva / vijayenAmuSmikazunAvahAdRSTArjanena samAdhAnaM tUjayatra tulyam / aihika vidhvaMsahetumaMgalamAtra tayA | mokSahetutAnirAkaraNaM codyamapyujayatra suvacaM samasamAdhAnaM ca "dhammo maMgalamukki " mityAdinA tapaH saMyamAdau maMgalarUpa- tAyAH spaSTamevoktatvAt // 10 // etena sthitirUpameva jinapratimAdyarcanaM devAnAM na tu dharmarUpamiti dharmazRgAlAdipralapitamapAstam / sthiterapi dharmAdharmarUpatayA vivecane dharmasthitAveva tasyAntarbhAvasya vAcyatvAt / dharme sthitipadaM nAstIti tu mugdhajanadhyAMdhyakaraNamAtram bRhatkaTapaSaSThodezake sAdhudharme'pi sthitipadasya spaSTamabhidhAnAt / "bihA kappachiI pannattA taMjA sAmAzyasaMjayakappachi 1 bevadhAvaNiyakappA 2 basamA kappachi 3 zivikAiyakappa hi 4 jiekappachie berakappatti 6 // 19 // etena lokasaMgrahArthatAsthitAvapi pratyuktam jJAninAmapi khokasaMgrahasya karmakSapaNAzratayaivAjiyuktairvyAkhyAtatvAt / tathA ca prAkRtakarmaphalajogapakSa evamupatiSThate sa ca prAgeva pratibaMdhA nirasta iti // 20 // etenaiva yatra pratyakSa nirdeze pazcAtpUrvazabdAbhyAM phalopadezastatraivaihikamAtraphakhakatvam / yatra ca paralokavAcizabdena nirdeza For Personal & Private Use Only parIkSA // 6 // elibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stabamakaphasakatvaM khanyate / yathA skaMdakoddezake-"AkhitteSaM naMte khoe AkhittapakhitteNaM jaMte khoe jarAe maraNeSa ya se jahA bAmae kei gAhAvatIbhagAraMsi niyAyamAeMsi jese tatva jamejavati appanAramokSagurue taM gahAya AtAe egataM / zravakkamati esa me vidyArie samANe purohiyAe suhAe khamAe NissesAe zrANugamiyattAe javissati evAmeva devANuppiyA egelamezche kaMte pie maNule maNAme thiLe vesAsie saMmate aNumate bahumate jamakaraMmagasamANe mANaM sIyaM mANaM uehaM mANaM khuhA mANaM pivAsA mANaM corA mANaM vAlA mANaM daMsA mAeM masayAmANaM vAtiyapettiyasazivAtiya vivihA rogAtaMkA parissahovasaggA phusaMtuttikaTTa esa me NityArie samANe parakhogassa hitAe khamAe NissesAe ANugAmiyattAe javissatI"tyatra gRhapatenI gRhItvApakramaNasyaihikamAtraphalakatvam skaMdakasya ca svAtmanistAraNasyAmuSmikaphalakatvaM prasidham / evaM ca kAjinapratimArcanAdi sUryAjAdInAmaihikamAtraphalakamevetyapi nirastam anyatra dRSTajanmamAtravedanIyakarmaNo'dRSTajanakasya pretyA phakhajanakatvasyArthasiJcatvAt / anyathA jagavadanAdikamapi devAnAM pretya hitAvahaM na syAttasya ca tathAtvaM kaMThata evoktaM sUtre / tathA ca rAjapraznIye sUryAnoktiH-"taM mahAphalaM khalu tahArUbANaM arihaMtANaM jagavaMtANaM pAmagoyassavi savaNyAe kimaMga puNa anigamaNavaMdaNanamaMsaNapamiputaNapakhuvAsaNyAe egassavi Ayariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe tAkimaMga puNa vickhassa bassa gahaNayAe taM gahAmiNaM samaeM jagavaM mahAvIraM vadAmi maMsAmi sakAremi sammANemi ka-12 khANaM maMgakhaM devayaM cezyaM pazvAsAmi eyaM me peccA hitAe suhAe khamAe nissesAe zrANugAmiyattAe javissatti" // 21 // nanu vaMdanapUjanAdiphakhasthakhe devAnAM pAThavaisadRzyadarzanAdevAsmAkaM nama iti cenna vaMdanAdhikAre paryupAsanAvaMdana JainEducation For Personal & Private Lise Only N ilibrary.org Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma parIkSA. sArvatrikaH pATho nagavatsImAnAmava pamitAstvarthatAtmakaMdavAnA vaMdanAdipratikAra mAgasammA pUjAyA api grahaNAt ko hyakAdhikArikRtasya vihitakarmaNaH phale vishessH| adharmiNAM hi devAnAmadharmitve'jyupagamyamAne ghyamapi teSAM viparItaphalaM vAcyaM dhArmikamUrdhanyaisteSAM dharmitvamanyupagaDhanizca tujhyajAtIyazujaphasamiti / na ca vaMdanAdhikAre "pecAhiyAe" ityeva sArvatrikaH pAge jagavatyaupapAtikAdau-"eyajhe iha nave vA paranave vA ANugAmiyattAe javismazatti" pAThasyApi darzanAt / tasmAcabdabakhanaM jAhmAnAmeva paMmitAstvarthatAtparyaikarasikA iti pratyeyam // 2 // zratha svarUpato niravacaM lagavadanaM devAnAM paralokahitam / ata eva maryAnAniyogikadevAnAM vaMdanAdipratikSA jagavatAnumatA / tathA ca sUtram-amheNaM te sUriyAnassa devassa prAliyogiyA devANuppiyaM vaMdAmo emasAmo sakAremo sammAemo kahANaM maMgalaM devayaM cezyaM pakuvAsAmo devAti samANe lagavaM mahAvIre deve evaM vayAsI porANameyaM devA jIyameyaM devA kiJcameyaM devA karaNijameyaM devA AinameyaM devAjaNaM javaNavazvANamaMtarajo'siyavemANiyA devA arihaMte jagavate vaMdati emasaMtivaMdittA namaMsittA sAiM sAiMNAmagoyAI sAdhiti taM porANameyaM devA jAva aprANunAyaM devAeM" iti sUryAjavaMdanAdipratijJAyAmapyayameva paatthH| prajAdikaM tu svarUpataH sAvadhamiti na taddevAnAM paralokahitavidhyAgatam kiM tu rAgaprAptameva / tathA ca sUryAleNa svasya javasibhikatvAdiprane kRte ta'ttare vAcAvate jAtaharSeNa triHkRtvo'pi nATakAnuzAyA vacane jagavatA tUSNImeva sthitam / tathA ca sUtram-"ahannaM jaMte sUriyAne javasidhie ajavasijie sammadinI miDAdinI parittasaMsAre / aNaMtasaMsAre sukhajabohie mukhalabohie ArAhae virAhae carime zracarime sUriyAjAti samaNaM jagavaM mahAvIre sUri yAnaM devaM evaM vayAsI sUriyAnA tumacaM javasidhie no ajanasidhie jAva carime ko acarime taeNaM sUriyAne deve // // Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | samaNeNaM jagavayA mahAvIreNaM evaM vutte samANe hatucittamAdie paramasomaNase samaNaM jagavaM mahAvIraM vaMdati nama'sati | 2 evaM vayAsI tuprakSaM aMte jAva savaM jANaha sabaM pAsaha sarvvaM kAlaM jANaha sabai jAve pAsaha jANaMtiNaM devANuppiyAH mama putriM vA palA vA mameyArUvaM divaM deviDiM divaM devajuI divaM devAnAgaM layaM pattaM asimasAgayaM taM ilAmiNaM devANuppiyANaM jattipuvagaM goyamAdiyANaM samaNAeM nimgaMdhAeM divaM deviddhiM divaM devajuI divaM devAnAgaM, divaM battIsatibaddhaM naTTavihaM navadaMsittae taevaM samaye jagavaM mahAvI re sUriyAneNaM deveNaM evaM vutte samANe sUriyAjassa devassa eyamahaM no ADhAti yo pariyANAti tusiNIe saMcichati taeAM se sUriyAne deve samaNaM jagavaM mahAvIraM docaMpi taccapi evaM vayAsItujhe jaMte sabaM jAeha jAva uvadaMsittaetti kaTTu samayaM jagavaM mahAvIraM tikhutto zrayAhINaM payAhINaM baMdai" ityAdi iti|canmaivam navasiddhikatvAdinA nizcitayogyajAve sUryAne nATakarUpa'vyapUjAnujJAM yAcamAne jagavato'niSedhasyaivAnumatirupatvAt " aniSiddhamanumatamiti" nyAyAt / kathamanyathA dharmahetumupasthite prathamaM sarvaviratimanupadizya dezaviratyupadeze"gAhAvazcoragAhaNavimoraka eghyAe" ityAdisiddhAMta siddhanyAyena kramolaMghanakAriNaH sthAvarahiMsAnumatirapratiSedhAnumatiraMva hiMsA / evamatrApi yogye praSTari apratiSedhAnumatiravAritaiva / tadidamabhipretyoktaM zrIharijasU riji:- "jiNajava ekAraNAivi naraheNa na zivAriyaM ? teNaM / jaha tesiMciya kAmA salasa risAiNAte // 1 // tA esa aNumarja ciya appa kisehA taMtajuttIe / iya sesAvi ityaM zraNumomAi aviruddhaM // 2 // zrAyaM cAtra prayogaH nATakAdi 6vyArcanaM jagavato'numataM yogyaM pratyaniSiddhatvAt yadbhagavadanumataM na bhavati tadyogyaM prati pratiSiddhaM bhavati yathA kAmajo For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svadhama gAdikamiti vyatirekI yadyena yaM prati na niSidhyate tattaM prati tadanumataM yathA'kramazasya prathamadezaviratyupadeze sthAvarahiMsAdikamiti sAmAnyato vyAptAvanvayI vA // 13 // nanu na vayamanumAnarasikA maunakAraNAjAvAt sUtre sAkSAtphalAdarzanAcca vyastave vipratipadyAmaha iti cecchRNu maunakAraNaM tAvannATakopakramasya vAraNe sUryAne jagavannaktidhvaMsaH pravartane ca gautamAdInAM svAdhyAyopaghAta iti tulyAyavyayatvameveti vRttikRdjipraayH| vastutastu svarUpataH sAvadye'nubaMdhatazca niravadya jagavato nApAsvannAva evAyaM paryanuyogasya viSaye'nyatrApi svataMtrebAyA aprynuyojytvokteH| ata eva cAritragrahaNavidhAvapi ziSyaM prati jagavataH kvacidinchAnulomA jASA kvaciccAjJApanIti vaicitryaM dRzyate / zvAnulomAnedaprAyaM caitanmaunamiti vicAraNIyamajinivezaM vihAya cetasi / yaccoktam-"phalaM vyastavasya na dRzyate sUtra" iti tatra na hyayaM sthANoraparAdho yadenamandhA na pazyaMtIti nyAyaH "devANuppiyANaM jattipuvarga" ityAdinA jagavaMtaM prati ktirUpatvena gautamAdIna prati ca gauravAt prItihetukriyA thArAdhaneti khadaNAdArAdhanAkhyazuzrUSArUpatvena sidhasya sUryAjanATakasyottarAdhyayaneSu samyaktvaparAkramAdhyayane caturthajapottara eva sAkSAtphakhadarzanAt / tathA ca sUtram-"gurusAhammiyasussUsaNyAeNaM jaMte jIva kiM japa goyamA gurusAhammiyasussUsaNayAe viNayapamivattiM jaNa viSayapamivattieNaM jIve apaJcAsAyaNasIkhe narazyatiriskajoNiyamaNussadevakuggaI niraMja vannasaMjakhapattibahumASayAe maNussadevasugaI nibaMdha sidhisugaiM ca visohe pasatyAiMca eM viSayamUkhAiM sabakajAiM sAde anne ya bahave jIve viSazttA javati / atra manuSyadevasakatI an nAti ityanena samyamhaSTerivApunabaMdhakasya mithyAdRSTerapi jagavajJakti saphakheti darzitam / nahi samyagdRSTimanuSyo vaimA Join Educa t ional For Personal & Private Use Only Mrmelorary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educa nikagatiM vinAnyAM gatiM badhnAti devakRtanaktiviSayo vAyaM nirdezaH devasya samyagdRzo'pi jagavadbhaktyA manuSyagatereva | baMdhAditi dhyeyam // 24 // etena "dApacyAi je pANA immaMti tasathAvarA / tesiM sArarakaNAe tamhA atthitti no vae // 1 // jesiM taM javakappaMti annaM pANaM tahAviddhaM / tesiM khAnaMtarAyaMti tamhA tyitti yo vae // 2 // je cha dAeM pasaMsaMti va miSThaMti pASiNaM / jeThANaM pariseti vitticheyaM karaMti te // 3 // " ityAdisUtrakRtAMgaikAdazAdhyayanoktadAnAdyupadeza iva jinapUjAdyupadezo'pi sAdhoH puNyapApAnyataradarzanadoSa niyAnucita iti nirastam / uktadAnopadezasyAyogyAnya| tIrthikapratibodhitasAmAnyadharmiviSayatayA niSiddhatve'pi yogye praSTari vibhAganirdhAraNasyAvazyakatvAt anyathA praSTuH saMdehasamunmakhAnaprasaMgAt / prakRte ca yogyaprazne jagavato maunamanumatimeva vyaMjayati / na hyayogyasya jamAlevihAraprazne mauna| tujhyametaditi / dAnAnupadezo'pyavasthA vizeSa viSayo viziSTaguNasthAnAvAptiyogyatAkAraNena ghorApavAdikadAnasyApi zAstrAryatvAdityapyuktamAcAryairaSTakAdau / kiM ca dAnAdau pApapuNyAnyatarAnupadezaH sAdhoH kiM tathAjASAsvajAvAt uta tadanyataraphakhAbhAvAt Ahozvit saMkIrNaphalabhAvAt utAho'nyataropadeze kasyacicchetu viparyastabuddhayutpAdanayAt / nAdyo nirbIjasya svabhAvasyAnAzrayaNIyatvAt / na dvitIyaH pApapuNyAnyataraphalAjanakasya bradmasthakarmaNo'prasiddheH / na tRtIyo dravyajAvarUpANAM yogAnAmadhyavasAyAnAM ca zubhAzubhavyatiriktatRtIyarAzyArUDhAnAmabhAvAt saMkIrNakarmabaMdharUpaphalA siddhaMH / / yo'pi vyavahArato' vidhinA dAnAdirUpaH zuddhAzuddhayoga iSyate so'pi pariNAmaprAdhAnyAnnizcayata utkaTaikakoTizeSatayaiva | paryavasyanna saMkIrNakarmabaMdhAyAm / avyakoTernairbahyasya jAnakoTeH prAnasyasya ca sarvatra saMbhavAt / anyathA nadyuttArAdI ational For Personal & Private Use Only belibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma yatamAnasya yaterapi vyahiMsAjAvacAritranimittakamizrakarmabaMdhaprasaMgAt / tasmAIdhata ekarUpameva karma / saMkramatastu mizramohanIyarUpaM saMkIrNa saMbhavatyapIti prasihaM mahAnASyAdAviti na saMkIrNabaMdhapakSo jyAyAn / caturthe tu po vizeSadharmavivakAnajijJasya sAmAnyadharmapriyasya vipratyayotpAdanameva vivicyAnupadeze kAraNamAgatamiti yogye mArgavijJeca vivicya phalopadeza Avazyako'nyathA karmakarAdInAM niSedho'pi sUtre'nupapannaH syAt / tatrApi vAraNAvAraNayovRttivicchedaprANavadhAnumodanaprasaMgarUpAyA ujayataHpAzArajonivAratvAt / tasmAdyogyatayA'niSedhAnumataM jinapUjAdi jagavateti vyavasthitam // 25 // ata evArthadamakriyAyAM nAganUtayakSArthanUtavidhivakkinapUjAdhAraMjaH sUtre pratipadoktyA na prignnitH| idamapyaMjanaM dattvA mithyAtvamalinA dRSTiH sacetasA nairmaTyaganeyA / nayoktaM dvitIyAMga ditIyazrutaskaMdhe vitIyAdhyayane-"paDhame daMgasamAdANe acAdamavattie tti Ahijaise jahANAmA keI parise zrAyadeuvA pAzhecaM vA mittahecaM vA pAgaheDaMvA nUtahelaM vA jarakahecha vA taM dama tasathAvarehiM pANehiM rAmena pissira amehiM vA pissirAve annaMgi nissaraMtaM sama NujANa evaM khalu tassa tappattiyaM sAvakrAMti zrAhiGa paDhame samagadANe akAdaMmatti zrAhie" atra yadi jinapUjAthe'pi ko'pi vadhaH parigaNanIyaH syAttadA "nAgaheTa" ityAdivat "jiNapamimAhe" ityapyavakSyata / tasmAdarthadaMmakriyAyAM pratipadoktiprasaMge'pyanuktatvAnna tasya tAdRzakriyArUpatvamiti na niSiyo'yam // 16 // etena jinapUjAdau yAvAnAraMjastAvAnadharmaH yAvatI ca naktistAvAn dharma ti mizrajApApi parAstA / mizrajASAyAH sAdhUnAmasatyanASAyA zva vaktumayogyatvAt / anyathA "kavitA itthaMpi zhayaMpici" marIcermizravacanamutsUtraM na syAdata eva zrutanAvajApApi tRtI Jain Educat ional For Personal & Private Use Only l elibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajedaparityAgena trividhaiva dshvaikaalikniyuktaabutaa| iMtavaM mizrapakSaH sUtrakRtoka uvidyata eveti ce'vidyata eva / tattvaciMtAyAM pakSSya eva padatrayasyAMtarjAvanAt / tathA ca sUtram-"aviratiM pamucca bAle pAhijA viratiM pakucca paMmie zrAhijA viratAviratiM pamucca bAjapaMmie zrAhibAi tatthaNaM jA sA sabato aviratI esa gaNe zrAraMjANe aNArie jAva|| zrasabarakapahIemagge egaMtamile asAhU tatthaNaM jA sA savato viratI esa gaNe apAraMjAye zrAyarie jAva sabapurakappahINamagge sAhU tatthaNaM jA sA savato viratAviratI esa gaNe zrAraMjANAraMjANe zrArie jAva saSapuraskappahINamagge egaMtasamma sAhU evameva samaNugammamANA samogAhijamANA zmehiM ceva dohiMgaNehiM samoaraMti taMjahA dhamme ceva zradhamme ceva uvasaMte ceva aNuvasaMte ceva tatthaNaM je se paDhamassa gaNassa adhammaparakassa vijaMge evamAhiti tassaNaM zmAI tinni tevaghAI pAvAmazrasayAiM navaMtitti arakAyamityAdi / atra hyanyatIrthikapada evAdharmarUpo jainapakSastu apunarbandhakAdivItarAgacAritraparyavasAno dharmarUpa eva kaMvato viratirUpadharmopAdAne'pyarthataH samyaktvAdidharmasyApyaparityAgAt anyathA caturthaguNasthAnaM kasmin padeM'tarjAvanIyam / ye tu devAnAMpriyA dezaviratermizrapakSatayaiva kaMktatvAdekAMtadharmatAM na zraddadhate te sUtrapazavaH kriyAlezavatAM tApasAdInAmapi mArga mizrapakSatayoktaM jAtyaMtaraM kimiti nazraddadhIran / tathA ca sUtram-"zrahAvara taccassa vagaNassa mIsagassa vinaMge evamAhiti je zme navaMti zrAramiyA zrAvasahiyA gAmaMtiyA kA rAhassiyA jAva tato vippamuccamANA nuko elamUyattAe paJcAyati esa gaNe zraNArie akevakhe jAva asabapuraskappahIsamagge egatamile asADU esa khalu taccassa gaNagassa vinaMge evamAhietti" tasmAtpareSAmadharma zva jinAzAvatAM mizrapakSo'pi dharma / Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva 11201 e veti dhyeyam / anekAMtAMzaprakAreNaiva vyavachedanIya iti tattvam ! // 17 // AstAmanyat paraM jinapUjAdiSavyastavasya dharmakarmatve'nyupagamyamAne hiMsAyA dUSaNatvaM ka gatamiti cet kayA vidhayA tasyA dUSaNatvaM-aviratividhayA, pramAdavidhayA, kaSAyavidhayA, yogavidhayA vA / nAgho'saMyatAnAmaviratiM pratItyAtmAghAraMjakatvasya sadAtanatvena tattadharmakriyAkAlInAnugikahiMsAyA aviratividhayA vizeSyAnanupravezAt / na ditIyo naktiyatanAnubaMdhazudhau pravRttasyApi dharmakarmaNi prmaadkaaryaanutptteH| zranyathA pramattasaMyatAnAM zujAzujayogaledena aatmaadynaarjktvtdnaarNjktvjednbnaanupptteH| zrayamatidezo hi saMyatAsaMyatAdAvapi aSTavyaH pRthak tatra mizrayogakAryAnupadezAt / ata eva tejokhezyAdidamakatraye'pi saMyatAsaMyatapramattApramattadaninnAnyeva sUtrANi jagavatyAmatidiSTAnIti dik / nApi tRtIyacaturthoM nakkiyatanAnyAmeva kApAyikAnAmadhyavasAyAnAM yogAnAM ca zujAnAmeva jananAt / svarUpato doSatvAsaMjave "AsavA te parissavA" ityAdisUtranyAyenaivAnaikAMtikatvAt / tasmAdidhijaktizuddha dharmakarmaNyAraMjo na doSAvaha iti sthitam / yattu-"zrakasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNe davathae kuuvdito||1||" ityanenAvazyakaniyuktau mahAnizItheca vyastave kUpakhananaM dRSTAMtIkRtam / tatkUpakhananaM yathA svaparopakArAya javatyevaM snAnapUjAdikaM karaNAnumodanadhAreNa svaparayoH puNyakAraNaM syAdityevaMparatayA vyAkhyeyam |ye tu prAMco naitaSyAkhyAnamAgamAnupAti dharmArthapravRttAvapi zrAraMjajanitasya pApasyeSTatvAt / kathamanyathA jagavatyAmuktam-"tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA pamihayapaJcaskAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNiNaM asamayapamikhAjemANe te kiM kamAi goyamA appe pAvakamme kamAi bahutariyA se bikarA kAtti"tayA 2011 Jain Educ! Allational For Personal & Private Use Only Manelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ glAnapraticaraNAnaMtaraM paMcakalyANakaprAyazcittapratipattirapi kathaM syAt / tasmAdyathA kUpakhananaM zramatRSNAkardamopakhepAdido| SaSTamapi jalotpattAvanaMtaroktadoSAnapohya svopakArAya paropakArAya ca bhavati / evaM snAnAdikamapyAraMjadoSamapohya zunA|dhyavasAyotpAdanena viziSTAzubhakarmanirjaraNapuNyabaMdhakAraNaM bhavatyevaM vyAkhyeyamiti vadaMti teSAmAzayaM ta eva jAnaMti / pUjArthaM snAnAdikaraNakAkhe'pi nirmalajala kaTTapazunAdhyavasAyasya vidyamAnatvena kardamallepAdikarUpapApAnAvAdityamudAharaNavaiSamyApAtAt / na cedevaM kathaM kriyamANaM kRtamiti jagavaDuktanayopagrahaH / kathaM vA tanmUlakamApa riNatasya gurusamIpaM pratiSThA| samAnasyAntaraiva kRtakAlasyArAdhakatvavacanaM jagavatyAdAvupapadyate / yaccAprAsukadAne'spatarapApArjanamuktaM tanubdhakadRSTAMtena |dAyakasyAvyutpannatvAt dravya kSetrAdikAraNa vidhyana jijJatvAghA tadAdarasya vyutpannAnijJAdarajanitanirjarA vecyA prakRSTanirjarApe| kyA vA'nyathA bahutara nirjarAnAMtarI yakapuSyabaMdhakalpe'pasyApi pApasya baMdhahetorvaktumazakyatvAt saMkramApekSayA tu yathoktaM / yadivA'prAkadAne AraMbhaja nitApata ropArjanamAvazyakam / tadAha - "ahAgamAI juMjaMti annamanne sakammuNA / uvalitte viyANikANuvalittetti vA puNo // 1 // etehiM dohiM ThANehiM vavahAro na vijai / etehiM dohiM ThANehiM zraNAyAraM tu jAe // 2 // " iti sUtrakRtotto'prAsukadAtRnokrorupalepAnupanepAnekAMtaH kathaMkAraM saMgamanIyaH / ata evAtrApi kiMci | daMgavaiguNya eva hi svasyAnucitanirjarApakarSo na tu sarvasAguNye anubaMdhaca svarUpahiMsAmAtreNa tasyAH svakArye upAdAnatAratamyapArataMtryAzca - "jA jayamANassa jave virAhaNA suttavihisamaggassa sA hoi pijjaraphalA atyavisodijuttasse" | tyatrApavAdapadapratyayAyA hiMsAyA eva nirjarAhetutvaM vyAkhyAtaM malayagiricaraNaiH / yadapi gkhAnapraticaraNe paMcakalyANakaprA Jain Educational For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devadharma- parIkSA. 11 // yazcittadAnamuktaM tadapi gItArthayatanAkRtayogikAraNAnyatarapadavaikaTyaprayuktaM sarvapadasAguNye'pavAdapratiSeviNo'pi nirdoSatva- syavAnidhAnAt / tadAhuH saMghadAsagaNikSamAzramaNAH kahapajASye-"gIyatyo jayaNAe kamajogI kAraNaMmi nnihoso| egesiM| gIyakamo aratto ajayaNAetti" ||1||tthaa "hicchANavivi pAvayaNI gaNighyAi athire u / kamajogI jaM NisevA zrAdiNidesaMva so pujotti // 2 // " adhaHsthAnasthitatvaM cAtra tAdRgapavAdapratiSevAdhikArivizeSaNamuktam / na tu tenAdhastanasthAnaprAptyA hetujUtayA dRSTAMtAnupapatterityavaseyam / yacca kvacit "bAlozya pamikato suyo jaM NijArA vicakheM"tyuktaM tadanyataravaiguNyaprayuktamakatra caritArthamAlocanApratikramaNamanyatra sAdhvAcAraparipAlanArthamAtreNopayujyate vaiyAvRtye parAjya thitasyApi sAdhoradhikAre-"tatyavi so cha se kare majAyamUlIya"mitivadityajiprAyeNeti zeyam / nanvapavAde'TapasyApi pApasyAnAdare vaidyakavihitadAhadRSTAMtena tatrotsarganiSedhaphalAvajanAnidhAnAnupapattiriti cenna "na hiMsyAt sarvANi jUtAnI" tyAdilokikotsarganiSedhe svarUpahiMsAyA viSayatve'pi "sarva pANA sabe jUyA" ityAdi khokottarotsarganiSedhe pramAdayogena prANavyaparopaNarUpAyA hiMsAyA eva viSayatva dApanAvAt / anyathA locAnazanAdInAmapi svarUpato puSTatvApatteH / parahiMsAyA zvAtmahiMsAyA api niSidhatvAdityuktamAcAryaiH padavAkyArthAdivicArAdhikAre upadezapadAdau / vivecitaM cAsmAninibiMdhAdAviti tata evaitattattvamavadhAryam / tasmAdyathAguNasthAnamanubaMdhazuSyA nirjarAsAmagryAmanupravizanniravadyameva jinapUjAdyanuSThAnamiti sidham / etena puNyakAMtapakSo'pi nirastaH / sarAgacAritra iva jAvazuddhyA puNyajanakasyApi pApaprakRtinirjarAjanakatvAvirodhAt / itthaM ca jinapUjAjinavaMdanasAdhuhitakAmanAdhucitAcArakhakSaNacittapuSTizudhizAkhinA prANavyaparopaNarUpAyA hisAjavAdityuktamAcAryaiH padavAkyAbAvalyA nirjarAsAmagryAmanupravizA parahiMsAyA zvAtmahiMsAyA satA evaMtattvamavadhArtham / tatpAnirastaH / sarAgacAritra // 22 // Jan Educa For Personal & Private Use Only VORA ahelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devAnAmadharmavAdaM vadaMto devAnAMpriyA purkhanabodhikA eveti adhyam / tamuktaM sthAnAMge paMcamasthAnake-"paMcahiM gaNehiM| jIvA usanabohizrattAe kammaM pakariti taMjahA arihaMtANaM avasaM vayamANe arihaMtapakSattassa dhammassa zravaNaM vayamANe zrAyariyanavatAyAeM avasaM vymaanne| cAubasassa samaNasaMghassa avamaM vayamANe / viviktavabaMjacerANaM devANaM avannaM vayamANetti" atra yathoktavizeSaNena samyagdRSTayo devA upAttAstena bahujananetRvaddevAnAmavarNavAdo'narthahetutvAnocita ityapAstam yathoktavizeSaNenAIdAdimadhyapAvena ca paramArthahitadAtari vRthA vaiguNyojAvanarUpAvarNavAdasyaiva urkhajabodhihetutAyAH spaSTatvAt / ata eva tarNavAdasya sukhajabodhihetutvamuktam / paMcahiM gaNehiM sukhahabohizvattAe kammaM kare arihaMtAeM |vannaM vayamANe jAva vivikatavabaMjacerANaM devANaM varSa vymaatti"|| // ||prkaampihitaannaibddukdaagrhaichurjnairjgt kimu na vaMcitaM kRtkdhaarmikkhyaatitH| anugrahavidhAvataH praguNacetasAM sAdarairyazovijayavAcakairathamakAri tttvshrmH||1|| pratyakSaraM nirUpyAsya graMthamAnaM vinizcitam / saMyuktA paMcaviMzatyA zlokAnAM tu catu:zatI // 2 // - - Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA-44-44812 hesiololoseetaaleelaloosilaoissioolodlaniselaoisotoolooissoolebisolasat * ||iti nyAyavizAradopAdhyAyazrImadyazovijayakRto'yaM devadharmaparIkSAnAma graMthaH saMpUrNaH // zrIrastu // For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIvItarAgecyo namaH // // nyAya vizAradopAdhyAya zrI madyazovijaya praNItAdhyAtmopaniSat // // aindravRndanataM natvA vItarAgaM svayaMbhuvam // adhyAtmopaniSannAmA graMtho'smAnirvidhIyate // 1 // AtmAnamadhikRtya | syAdyaH paMcAcAracArimA | zabdayogArthanipuNAstadadhyAtmaM pracakSate // 2 // rUDhyartha nipuNAstvAduzcittaM maitryAdivAsitam // adhyAtmaM nirmalaM bAhyavyavahAropabRMhitam // 3 // evaMbhUtanaye jJeyaH prathamo'rtho'tra kovidaiH // yathAyathaM dvitIyo'rtho vyava hArarjusUtrayoH // 4 // galannayakRtatrAMtiryaH syAdhizrAMtisaMmukhaH // syAdhAdavizadAlokaH sa evAdhyAtmajAjanam // 5 // manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / tAmAkarSati pucena tumchAgrahamanaH kapiH // 6 // anarthAyaiva nArthAya jAtiprAyAzca yuktayaH // hastI hantIti vacane prAptAprApta vikalpavat // 7 // jJAyeran hetuvAdena padArthA yadyatIndriyAH // kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAtteSu nizcayaH // 8 // zrAgamazcopapattizca saMpUrNa dRSTilakSaNam // atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye || || aMtarA kevalajJAnaM badmasthAH khasvacakSuSaH // hastasparzasamaM zAstrajJAnaM tadvyavahArakRt // 10 // zuddhonnAdyapi zAstrAjJAnirapekSasya no hitam // jautahaMturyathA tasya padasparza niSedhanam // 11 // zAsanAtrANazaktezca buddhaiH zAstraM nirucyate // vacanaM vItarAgasya tacca nAnyasya kasyacit // 12 // vItarAgo'nRtaM naiva brUyAttavetvabhAvataH // yastaghAkyeSvanAzvAsastanma|hAmohajRMjitam // 13 // zAstre puraskRte tasmAghItarAgaH puraskRtaH // puraskRte punastasminniyamAd sarvasiddhayaH // 14 // For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madyazo vi. 112310 Jain Educa | enaM kecit samApattiM vadaMtyanye dhruvaM padam // prazAntavAhitAmanye visajAgarUyaM pare // 15 // carmacakSurcchataH sarve devAcAvidhicakSuSaH // sarvatazcaSaH siyA yoginaH zAstracakSuSaH // 16 // parIte kaSachedatApaiH svarNa yathA janAH // zAstre'pi varNikAzuddhiM parIkSaMtAM tathA budhAH // 17 // vidhayaH pratiSedhAzca nUyAMso yatra varNitAH // ekAdhikArA dRzyante kaSazuddhiM | vadanti tAm // 18 // siddhAnteSu yathA dhyAnAdhyayanAdividhivrajAH // hiMsAdInAM niSedhAzca nUyAMso mokSagocarAH // 15 // arthakAmavimizraM yadyacca kRptakathA vilam // zranuSaMgikamokSArthaM yanna tat kaSazuddhimat // 20 // vidhInAM ca niSedhAnAM | yogakSemakarI kriyA // vartyate yatra sarvatra tacAstraM bedazuddhimat // 21 // kAyikAdyapi kurvIta guptazca samito muniH // kRtye jyAyasi kiM vAcyamityuktaM samaye yathA // 22 // anyArtha kiMcitsRSTaM yatrAnyArthamapohyate // durvidhipratiSedhaM tanna zAstraM bedazuddhimat // 23 // niSiddhasya vidhAne'pi hiMsAderbhUtikAminiH // dAhasyeva na sadhaidhairyAti prakRtiduSTatA // 24 // hiMsA jAvakRto doSo dAhastu na tatheti cet // nUtyarthaM tadidhAne'pi jAvadoSaH kathaM gataH // 25 // vedoktatvAnmanaH zuddhyA | karmayajJo'pi yoginaH // brahmayajJa itIvantaH zyenayAgaM tyajanti kim // 26 // vedAntavidhizeSatvamataH karmavidherhitam // | jinnAtmadarzakAH zeSA vedAntA eva karmaNaH // 27 // karmaNAM niravadyAnAM cittazodhakatAM param // sAMkhyAcAryA apIlantItyAstAmeSo'tra vistaraH // 20 // yatra sarvanayAsaMvivicAraprabalAgninA // tAtparyazyAmikA na syAttaSThAstraM tApazuddhimat // 2 // yathAha somilaprazna jinaH syAdvAda siddhaye // vyArthAdahameko'smi dRgjJAnArthA jAvapi // 30 // zrayazcAvyayazcAsmi 1 tAparaM. For Personal & Private Use Only adhikAra. 1 112311 linelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio pradezArthavicArataH // anekabhUtabhAvAtmA paryAyArthaparigrahAt // 31 // pyorekatvabuddhyApi yathA ditvaM na gati // nayaikAntadhiyApyevamanekAMto na gachati // 32 // sAmathryeNa na mAnaM syAdvayorekatvadhIryayA // tathA vastuni vastvaMzabuddhirjJeyA nayAtmikA // 33 // ekadezena caikatvadhIrSayoH syAdyathA pramA // tathA vastuni vastvaMzabuddhirjJeyA nayAtmikA // 34 // itthaM ca saMzayatvaM yannayAnAM jAnate paraH // tadapAstaM vilaMbAnAM pratyekaM na nayeSu yat // 35 // sAmaryeNa ghyAsaMbe'pyavi| rodhe samuccayaH // virodhe purnayatrAtAH svazastreNa svayaM hatAH // 36 // kathaM vipratiSiddhAnAM na virodhaH samuccaye // apekSAnaMdato hanta kaiva vipratiSiddhatA // 37 // ninnApekSA yathaikatra piTputrAdikalpanA // nityAnityAdyanekAntastathaiva na viro tsyate // 38 // vyApake satyanekAnte svarUpapararUpayoH // zranekAMtyAnna kutrApi nipatiriti cenmatiH // 35 // zravyA| pyavRttidharmANAM yathAvacchedakAzrayA // nApi tataH parAvRttistat kiM nAtra tayedayate // 40 // naigamAMtyanedaM tatparAvRttAvapi sphuTam // apreitAzrayeNaiva nirNayo vyavahArakaH // 41 // anekAnte'pyanekAntAdaniSTairvamapAkRtA // nayasUko kikAprAnte vizrAnteH ulajatvataH // 42 // zrAtmAzrayAdayo'pyatra sAvakAzA na karhicit // te hi prabhANa sidrArthAt prakRtyaiva parAGmukhAH // 43 // utpannaM dadhijAvena naSTaM dugdhatayA payaH // gorasatvAt sthiraM jAnan syAghAdaviD jano'pi kaH // 44 // in pradhAnaM satvAdyairviruddhairguphitaM guNaiH // sAMkhyaH saMkhyAvatAM mukhyo nAnekAntaM pratikSipet // 45 // vijJAnasyaikamAkAraM | nAnAkArakaraMbitam // ihaMstAcAgataH prAjJo nAnekAMtaM pratikSipet // 46 // citramekamanekaM ca rUpaM prAmANikaM vadan // yogo 1 Theva. ional For Personal & Private Use Only Phelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyazovi. adhikAra. // 14 // vaizeSiko vApi nAnekAMtaM pratikSipet // 7 // pratyakSamitimAtraMze meyAMze tamilakSaNam // gurujhAnaM vadanne nAnekAMta pratikSipet // 40 // jAtivyaktyAtmakaM vastu vadannanulavocitam // jaTTo vApi murArivA nAnekAMtaM pratikSipet // e|| ava paramArthena baddhaM ca vyvhaartH|| bruvANo brahmavedAntI nAnekAMtaM pratidiMpat // 50 // bruvANA jinnajinnAthAnnayanedavyapekSyA // pratikSipeyu! vedAH syAhAdaM sArvatAMtrikam // 51 // vimatiH saMmativApi cAvAkasya na mRgyate // parakhokAtmamodepu yasya muhyati zemuSI // // tenAnekAntasUtraM yadyaghA sUtraM nayAtmakam // tadeva tApazu syAnna tu 'nayasaMjhitam // 53 // nityaikAnte na hiMsAdi tatparyAyAparikSayAt // manaHsaMyoganAzAdau vyaapaaraanuplNjtH|| 54 // buddhikSapospi ko nityaniHpAtmavyavasthitau // sAmAnAdhikaraNyena baMdhamodI hi saMgatau // 55 // anityaikAntapaDhe'pi hiMsAdikamasaMgatam // svato vinAzazIlAnAM kSaNAnAM nAzako'stu kH|| 56 // Anantarya kSaNAnAM tu na hiMsAdiniyAmakam // vizeSAdarzanAttasya bulubdhakayormiyaH // 27 // saMkvezena vizeSazcedAnantaryamapArthakam // na hi tenApi saMkliSTamadhye ledo vidhIyate // 50 // manovAkkAyayogAnAM dAdevaM kriyAjidA // samagraiva vizIryetatyetadanyatra carcitam // ee // nityAnityAdyanekAntazAstraM tasmAdiziSyate // tadRSTyaiva hi mAdhyasthyaM gariSThamupapadyate // 60 // yasya sarvatra samatA nayeSu tanayeviva // tasyAnekAntavAdasya va nyUnAdhikazemuSI // 61 // svataMtrAstu nayAstasya nAMzAH kiM tu prakaTipatAH // rAgaSo kathaM tasya dUSaNe'pi ca bhUSaNe // 6 // arthe mahenbajAlasya dUSite'pi ca nUSite // yathA janAnAM mAdhyasthyaM nayArthe tathA muneH|| 63 // dUSayedajJa evoccaiH syAphAdaM na tu pNmitH|| ajJaprakhApe sujhAnAM na peSaH karuNaiva tu // 65 // trividhaM 1 pratyakSaM mitamAtraMze iti pratyaMtare / 11981 JainEducard For Personal & Private Use Only Mulainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamAkhyAtaM zrutaM cintA ca jAvanA // zrayaM koSThagabIjAnaM vAkyArthaviSayaM matam // 65 // mahAvAkyArthajaM yattu sUjhayuktizatAnvitam // tadvitIyaM jale tailabiMdurI tyA prasRtvaram // 66 // aidaMparyagataM yacca vidhyAdau yalavacca yat // tRtIyaM tadazuddhoccajAtyaratna vijA nijam // 67 // Adye jJAne manAk puMsastaprAgAddarzanagrahaH // dvitIye na javatyeSa cintAyogAtkadAcana // 60 // cArisaMjI vinI cArakArakajJAtato'ntime / sarvatraiva hitA vRttirgAjI ryAttatvadarzinaH // 69 // tena syA| dAdamAlaMbya sarvadarzanatusyatAm // modIddezAvizeSeNa yaH pazyati sa zAstravit // 30 // mAdhyasthyameva zAstrArtho yena taccAru sidhyati // sa eva dharmavAdaH syAdanyadvA lizavaGaganam // 71 // putradArAdi saMsAro dhaninAM mUDhacetasAm // paMmi| tAnAM tu saMsAraH zAstramadhyAtmavarjitam // 72 // mAdhyasthyasahitaM hyekapadajJAnamapi pramA / zAstrako TivRtraivAnyA tathA / | coktaM mahAtmanA // 73 // vAdAMzca prativAdAMzca vadato'nizcitAMstathA // tattvAMtaM naiva gati tilapIlakavatau // 14 // iti yativadanAtpadAni budhdhvA prazamavivecanasaMvarAnidhAni // pradakSitaritaH daNAccilAtitanaya iha tridazAlayaM jagAma | // 75 // nacAnekAntArthAvagamarahitasyAsya phalitaM kathaM mAdhyasthyena sphuTamitividheyaM camapadam // samAdharavyaktAdyadanidadhati vyaktasadRzaM phalaM yogAcAyA dhruvamaninivaMze vigalite // 76 // vizeSAdoghAghA sapadi tadanekAntasamayaM samunmIkha / zaktirbhavati ya ihAdhyAtmavizadaH // nRzaM dhIrodAttapriyatamaguNo kAgararuciryazaH zrI stasyAMkaM tyajati na kadApi praNayinI 99 // iti zrIpaMDitanayavijayagaNiziSyapaMDita padmavijayaga NisahodaropAdhyAya zrIyazovijayagaNiviracite'dhyAtmopaniSatprakaraNe zAstrayogazuddhinAmA prathamo'dhikAraH // 1 // -E 1 mokSodezAdvizeSeNa / Jain Education Intemational For Personal & Private Use Only www.anelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhazovi. // atha dvitiiyo'dhikaarH|| adhikAra. ||dishaa darzitayA zAstrairgaThanalamatiH pathi // jJAnayogaM prayuJjIta tavizeSopakhabdhaye // 1 // yogajAdRSTajanitaH sa tu prAtinasaMjhitaH // saMdhyeva dinarAtricyAM kevalazrutayoH pRthak // 2 // padamAnaM hi nAnveti zAstraM digdarzanottaram // jJAnayogo muneH pArzvamAkaivalyaM na muMcati // 3 // tattvato brahmaNaH zAstraM lakSkaM na tu darzakam // na cAdRSTAtmatattvasya dRSTanAMnA tinivartate // 4 // tenAtmadarzanAkAMkSI jJAnenAntarmukho navet // aSTursagAtmatA muktidRzyaikAtmyaM jvnmH|| 5||shraatmjhaane munimagnaH sarva pujasavintamam // mahendrajAlavakSetti naiva tatrAnurajyate // 6 // AsvAditA sumadhurA yena jJAnaratiH sudhA // na lagatyeva taccato viSayeSu viSeSviva // 7 // sattattvaciMtayA yasyAnjisamanvAgatA zme // AtmavAn jJAnavAn vidadharmavAn brahmavAMzca sH|| // viSayAn sAdhakaH pUrvamaniSTatvadhiyA tyajet / na tyajenna ca gRhNIyAt siyo vidyAt sa tattvataH // e|| yogAraMjadazAsthasya duHkhamantarbahiH sukham / / sukhamantarbahirchaHkhaM sidhyogasya tu dhruvam // 10 // prakAzazaktyA yadrUpamAtmano jJAnamucyate // sukhaM svarUpavizrAntizaktyA vAcyaM tadeva tu // 11 // sarva paravazaM kuHkhaM sarvamAtmavazaM sukham // etaktaM samAsena sadaNaM sukhaphuHkhayoH // 15 // jJAnamagnasya yajurma tavaktuM naiva pAryate // nopameyaM priyAzleSairnApi tcndnjvaiH|| 13 // tejolezyAvivRAi pryaaykrmvRddhitH|| jASitA jagavatyAdau setthaMjUtasya yujyate // 14 // ci-IN nmAtrakhakSaNenAnyavyatiriktatvamAtmanaH // pratIyate yadazrAntaM tadeva jJAnamuttamam // 15 // zujopayogarUpo'yaM samAdhiH Jain Edurilalimational For Personal & Private Use Only Tallainelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savikalpakaH // zugyopayogarUpastu nirvikaTapastadekadRk // 16||shraadyH sAkhaMbano nAma yogo'nAkhaMbanaH prH|| gAyAyA darpaNAlAve mukhvishraaNtisNninH||17|| yadRzyaM yacca nirvAcyaM mananIyaM ca yatruvi // tadrUpaM parasaMzliSTaM na zudhanavyalakSaNam // 18 // apadasya padaM nAstItyupakramyAgame ttH|| upAdhimAtravyAvRttyA proktaM zudhAtmaladaNam // 15 // yato vAco nivartante aprApya manasA saha // iti zrutirapi vyaktametadarthAnujASiNI // 20 // atIndhiyaM paraM brahma vizudhAnujavaM vinA // zAstrayuktizatenApi naiva gamyaM kadAcana // 1 // keSAM na kahapanA darvI zAstradIrAnagAhinI // virakhAstaSasAsvAdavido'nujavajihvayA // 22 // pazyatu brahmanika nighAnujavaM vinA // kathaM lipimayI dRSTiH vAGamayI vA manomayI // 23 // na suSuptiramohatvAnnApi ca svApajAgarau // kaTpanAzilpavizrAMtesturyaivAnunavo dazA // 25 // adhigatyAkhivaM zabdabrahma zAstradRzA muniH // svasaMvedyaparaM brahmAnujavairadhigacchati // 25 // ye paryAyeSu niratAste hyanyasamayasthitAH ||shraatmsvjaavnisstthaanaaN dhruvA svasamayasthitiH // 26 // AvApozApavizrAntiryatrAzudhanayasya tat // zuzAnunavasaMvedyaM svarUpa paramAtmanaH // 27 // guNasthAnAni yAvaMti yAvatyazcApi maargnnaaH|| tadanyatarasaMzleSo naivAtaH prmaatmnH||9|| karmopAdhikRtAn jAvAn ya zrAtmanyadhyavasyati // tena svAnAvika rUpaM na bujha prmaatmnH||she|| yathA nRtyaiH kRtaM yuddha svAminyavopacayate // zudhAtmanyavivekena kamaskaMdhorjitaM tathA // 30 // muSitatvaM yathA pAMthagataM pathyupacaryate // tathA.. vyavaharatyajJazcidrUpe karmavikriyAm // 31 // svata eva samAyAMti karmAlyArandhazaktitaH // ekakSetrAvagAhena jJAnI tatra na 1 AvacchaMdonulombAt / For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madyazovi. 115 // doSanAk // 32 // dAruyaMtrasthapAJcAlInRtyatulyAH pravRttayaH // yogino naiva bAdhAyai jJAnino khokavartinaH // 33 // prAraadhikAra. bdhAdRSTajanitAt saamaayikvivektH|| kriyApi jJAnino vyaktAmaucitI nAtivartate // 34 // saMsAre nivasan svAsakaH kaz2Akhavezmani // lipyate nikhilo loko jJAnasiko na lipyate // 35 // nAhaM pujalajAvAnAM katA kArayitA ca na // nAnumaMtApi netyAtmajJAnavAn lipyate katham // 36 // lipyate pujakhaskaMdho na lipye pujalaraham // citravyomAJjananavAI dhyAyanniti na lipyate // 37 // khiptatA jJAnasaMpAtapratighAtAya kevalam // nirlepAnamagnasya kriyA sarvopayujyate // 38 // tapaHzrutAdinA mattaH kriyAvAnapi lipyate // nAvanAzAsaMpanno niSkriyo'pi na lipyate // 3e // samalaM nimalaM caMdamiti taM yadAgatam ||shrtN nirmalaM brahma tadaikamavaziSyate // 40 // mahAsAmAnyarUpe'sminmaGati nayajA lidAH // samujazva kalolAH pvnonmaaynirmitaaH||41|| SaDjavyakAtmyasaMsparzi satsAmAnyaM hi yadyapi // parasyAnupayogitvAt svavizrAMtaM tathApi tat // 42 // nayena saMgraheNaivamRjusUtropajIvinA // saccidAnaMdarUpatvaM brahmaNo vyavatiSThate // 43 // sattvacittvAdidharmANAM jedAnedavicAraNe // na cArtho'yaM vizIryeta nirvikalpaprasiddhitaH // 44 // yogajAnulavArUDhe sanmAtra nirvikapake // vikaTapaudhAsahiSNutvaM bhUSaNaM na tu dUSaNam // 45 // yo hyAkhyAtumazakyo'pi pratyAkhyAtuM na zakyataM // prAzaina dUSaNIyo'rthaH sa mAdhuryavizeSavat // 46 // kumArI na yathA vetti sukhaM dayitanogajam // na jAnAti tathA loko // 16 // yoginAM jJAnajaM sukham // 45 // atyaMtapakkabodhAya samAdhinirvikahapakaH // vAcyo'yaM nArthavijJasya tathA coktaM parairapi // 40 // zrAdau zamadamaprAyairguNaiH ziSyaM prabodhayet // pazcAt sarvamidaM brahma zudhastvamiti bodhayet // 4e // ajJasyAdhaprabu Jain Educe ll llational For Personal & Private Use Only 1 0Ahinelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghasya sarva brahmeti yo vadet // mahAnarakajAleSu sa tena viniyojitH|| 50 // tenAdau zodhayeJcittaM sdhikttpaivrtaadijiH| yatkAmAdivikArANAM pratisaMkhyAnanAzyatA // 1 // vikaTparUpA mAyeyaM vikaTapenaiva nAzyate // avasthAntaranedena tathA coktaM pararapi // 55 // avidyayavottamayA svAtmanAzodyamotyayA // vidyA saMprApyate rAma sarvadoSApahAriNI / / 53 // zAmyati zastramatreNa malena vAdhyate makhaH // zamaM viSaM viSeNaiti ripuNA hanyate ripuH // 55 // IdRzI nUtamAyeyaM yA svanAzena harSada ||n sakSyate svajAvo'syAH prekSyamANaiva nazyati // 55 // vratAdiH zujasaMkaTapo ninAzyAzulavAsanAm // dAhyaM vinava dahanaH svayameva vinazyati // 56 // zyaM naizceyikI zakti pravRttina vA kriyA // zujasaMkaTapanAzArtha yoginAmupayujyate / / 57 // vitIyApUrvakaraNe dAyopazamikA gunnaaH||kssmaadyaa api yAsyati sthAsyati hAyikAH param // 5 // ityaM yathAvalamanudyamamudyamaM ca kurvan dazAnuguNamuttamamAntarArthe // cinmAtraniranivezitapakSapAtaH prAtadyaratnamitra dIptimupaiti yogI // ee / anyasya tu pravitataM vyavahAramArga prajJApanIya iha saruvAkyaniSThaH // ciddapaNapratiphala trijagadivarte varteta kiM punarasI sahajAtmarUpe // 60 ||jvtu kimapi tattvaM bAhyamAnyaMtaraM vA hRdi vitarati sAmyaM nimlshcikicaarH|| tadiha nicitapaMcAcArasaMcAracArusphuritaparamajAve pakSapAto'dhiko naH // 61 // sphuTamaparamajAve naMgamastAratamyam pravadatu na tu hRSyettAvatA jnyaanyogii|| kalitaparamajAvaM ciccamatkArasAram sakalanayavizuddhaM cittamekaM pramANam // 6 // hariraparanayAnAM garjitaiH kuJjarANAm sahajavipinasupto nizcayo no bitneti // api tu javati lIlobuMniz2ulonmukhe'smin gakhitamadajarAste novasaMtyeva jItAH // 63 // kalitavividhabAhyavyApakokhAhalaughavyuparamaparamArthe jAvanApAvanAnAm // Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazovi. adhikAra. vacana kimapi zocyaM nAsti navAsti mocyaM na ca kimapi vidheyaM naiva geyaM na deyam // 6 // iti supariNatAtmakhyAti- cAtayaka khijavati ytiptiyshcinnronaasiviiryH| harahimakarahArasphAramaMdAragaMgArajatakalazazuJA syAttadIyA yazaHzrIH // 6 // iti zrIpaMDitanayavijayagaNizipyapaMDitazrIpadmavijayagaNisahodarogAdhyAyazrIyazovijayagaNikRte'dhyAtmopaniSatprakaraNe jJAnayogazuddhinAmA // 2 // ||ath tRtiiyo'dhikaarH|| | ||yaanyev sAdhanAnyAdau gRhNIyAjJAnasAdhakaH // sijhayogasya tAnyeva saNAni svjaavtH||1|| ata eva jagau yAtrAM sattaponiyamAdiSu // yatanAM sAmilaprazne jagavAn svasya nizcitAm // 2 ||shrtshcaiv sthitaprajJalAvasAdhanalakSaNe // anyUnAnyadhika prokta yogadRSTyA parairapi // 3 // nAzAnino vizeSyeta yathecAcaraNe punaH // jJAnI svalakSaNAnAvAttathA coktaM pararapi // 4 // buddhA'baitasatattvasya yathecAcaraNaM yadi // zunAM tattvadRzAM caiva ko ledo'zucijadANe // 5 // abujhipUrvikA vRttina puSTA tatra yadyapi // tathApi yogajAdRSTamahimnA sA na saMnavet // 6 // nivRttamazujAcArAbulAcArapravRttimat // syAphA cittamudAsInaM sAmAyikavato muneH|| 7 // vidhayazca niSedhAzca natvajJAnaniyaMtritAH // bAlasyaivAgame prokto noddezaH pazyakasya yat // 0 // na ca sAmarthyayogasya yuktaM zAstraM niyAmakam // kaTapAtItasya maryAdApyasti na jhAninaH kvacit // e|| jAvasya sidyasiddhinyAM yaccAkiMcitkarI kriyA ||jnyaanmev kriyAmuktaM rAjayogastadiSyatAm // 10 // maivaM nAkavalI pazyo nApUrvakaraNaM vinA // dharmasaMnyAsayogI cetyanyasya niyatA kriyA // 11 // sthairyAdhAnAya sidhasyAsi Jain Edu For Personal & Private Use Only alelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jasyAnayanAya ca // jAvasyeva kriyA zAntacittAnAmupayujyate // 12 // kriyAvirahitaM hanta jJAnamAtramanarthakam // gati vinA payajJo'pi nApnoti puramIpsitam // 13 // svAnukUlAM kriyAM kAle jJAnapUrNo'pyapekSate // pradIpaH svaprakAzo'pi tailapUAdikaM yathA // 14 // bAhyanAvaM puraskRtya ye kriyA vyvhaartH|| vadane kavaladepaM vinA te tRptikaaNkssinnH||15||ia guNavadbahumAnAdernityasmRtyA ca sakriyA // jAtaM na pAtayenAvamajAtaM janayedapi // 16 // dAyopazamike lAve yA kriyA | kriyate tayA // patitasyApi tanAvapravRddhirjAyate punH||17|| guNavRdhyai tataH kuryAt kriyAmaskhalanAya vA // ekaM tu saMyamasthAnaM jinAnAmavatiSThate // 10 // ajJAnanAzakatvena nanu jJAnaM viziSyate // na hi rajAvahintrAMtirgamane na nivrtte||raa satyaM kriyAgamaproktA zAnino'pyupayujyate // saMcitAdRSTanAzArtha nAsUro'pi yadanyadhAt // 20 // taMmukhasya yathA varma yathA tAmrasya kAlikA // nazyati kriyayA putra puruSasya tathA malam // 1 // jIvasya taMmukhasyeva malaM sahajamapyakham // nshy| tyeva na saMdehastasmAdyamavAn lava // 22 // avidyA ca didRkSA ca navabIjaM ca vAsanA // sahajaM ca makhaM ceti pAyAH kamaNaH smRtAH // 13 // jJAnino nAstyadRSTaM cesmasAtkRtakarmaNaH // zarIrapAtaH kiM na syaajiivnaadRssttnaashtH||24|| zarIramIzvarasyeva viSo'pyavatiSThate // zranyAdRSTavazeneti kazcidAha tadakSamam // 25 // zarIra viSaH zipyAdyadRSTAdyadi |tiSThati // tadA'suhRdadRSTena na nazyediti kA pramA // 26 // na copAdAnanAze'piNaM kArya yathepyate // tArkikaH sthitimattaciraM vittnusthitiH|| 27 // nirupAdAnakAryasya kSaNaM yattArkikaH sthitiH|| nAzatvantarAjAvAdiSTA na ca sa! urvacaH // 20 // anyAdRSTasya tasAtapratibaMdhakatAM nayet // miyamANo'pi jIvyeta ziSyAdRSTavazAdguruH // 25 // svanA For Personal & Private Use Only Jain Education international library.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazovi / / 18 / / vAnnirupAdAnaM yadi viSattanusthitiH // taMtrApi kAlaniyame tatra yuktirna vidyate // 30 // ukhalasya tacityaM mataM vedAntino hyadaH // prArabdhAdRSTataH kiM tu jJeyA viSattanusthitiH // 31 // tatmArabdhetarAdRSTaM jJAnanAzyaM yadISyate // lAghavena vijAtIyaM tannAzyaM tatprapyatAm // 32 // itthaM ca jJAnino jJAnanAzyakarmakSaye sati // kriyaikanAzyakamaghazyArtha mApi / yujyate // 33 // sarvakarmakaye jJAnakarmaNostatsamuccayaH // zranyo'nyapratibaMdhana tathA coktaM parairapi // 34 // na yAvatnamamanyastau jJAnasatpuruSakramI / eko'pi naitayostAvatpuruSasyeha sidhyati // 35 // yathA bAsthikaM jJAnakarmaNI sahakRtvare // kAyike zrapi vizeye tathaiva matizAlibhiH // 36 // saMprAptakevalajJAnA api yanipuMgavAH // kriyAM yoganirodhAkhyAM kRtvA sidhyaMti nAnyathA // 37 // tena ye kriyayA muktA jJAnamAtrAnimAninaH // te caSTA jJAnakarmanyAM nAstikA nAtra | saMzayaH // 38 // jJAnotpattiM samudbhAvya kAmAdInanyadRSTitaH / apahuvAnairlokebhyo nAstikairvacitaM jagat // 35 // jJAnasya / paripAkAddhi kriyA'saMgatvamaMgati // na tu prayAti pArthakyaM caMdanAdiva saurajam // 40 // prItijaktivaco'saMgairanuSThAnaM catuvidham // yatparayoginigataM taditthaM yujyate'khilam // 41 // jJAne caiva kriyAyAM ca yugapadvihitAdaraH // vyajAvavi zuddhaH san prayAtyeva paraM padam // 42 // kriyAjJAnasaMyogavizrAMtacittAH samudbhUtanirbAdhacAritravRttAH // nayonmeSa nirNItaniHzeSajAvAstapaHzaktilabdhaprasiddha prajAvAH // 43 // jayatrodhamAyAmadAjJAnanitrApramAdojjitAH zuddhamudrA munIndrAH // yazaH zrI samAliMgitA vAdidaMtismayocchedatulyA jayaMti // 44 // 11 || // // iti paMDita zrInayavijayagaNiziSya paMDita zrIpadmavijayagaNisahodaropAdhyAya zrIyazovijayagaNiviracite'dhyAtmopaniSatprakaraNe kriyAyogazuddhinAmA 3 1 sadgatvare | For Personal & Private Use Only adhikAra. 3 11 22 11 14ibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 Jain Educatio // zratha caturtho'dhikAraH // // jJAnakriyAzvaghayayuktasAmyarathAdhirUDhaH zivamArgagAmI // na grAmapUHkaMTakajAratInAM jano'nupAnatka ivArtimeti // 1 // | zrAtmapravRttAvatijAgarUkaH parapravRttau badhirAMdhamUkaH // sadA cidAnaMdapadopayogI lokottaraM sAmyamupaiti yogI // 2 // parISadaizca prabalopasargayogAJcalatyeva na sAmyayuktaH // sthairyAdiparyAsamupaiti jAtu kSamA na zailairna ca siMdhunAthaiH // 3 // | itastato nArativahniyogADaDDIya gacchedyadi cittasUtaH // sAmyaika siddhauSadhamUrjitaH san kalyANa siddherna tadA vilaMbaH // 4 // aMtarnimagnaH samatAsukhAbdhau bAhye sukhe no ratimeti yogI / / TatyaTavyAM ka zvArthalubdho gRhe samutsarpati kalpavRkSaM // 5 // | yasminna vidyArpitabAhyavastu vistArajajrAMtirupaiti zAMtim // tasmiMzcidekArNava nistaraMgasvabhAvasAmye ramate subuddhiH // 6 // zuddhAtmatattvapraguNA vimarzAH sparzAkhyasaMvedanamAdadhAnAH // yadAnyabuddhiM vinivartayaMti tadA samatvaM prathate'vaziSTam // 7 // vinA samatvaM prasaranmamatvaM sAmAyikaM mAyikameva manye // zraye samAnAM sati sadguNAnAM zuddhaM hi tanayA vidaMti // 8 // nizAnanomaMdiraratnadIprajyotirbhirudyotitapUrvamaMtaH // vidyotate tatparamAtmatattvaM prasRtvare sAmyamaNiprakAzaM // e // ekAM | vivekAMkuritAM zritA yAM nirvANamApurbharatAdinUpAH // saivarjumArgaH samatA munInAmanyastu tasyA nikhilaH prapaMcaH // 10 // spe'pi sAdhurna kaSAyavahnAvahnAya vizvAsamupaiti jItaH // pravardhamAnaH sa dahedguNaughaM sAmyAMbupUrairyadi nApanItaH / / 11 / / / prArabdhajA jJAnavatAM kaSAyA zrAsikA ityabhimAnamAtram // nAzo hi nAvaH pratisaMkhyayA yo nAbodhavatsAmyarata sa | tiSThet // 12 // sAmyaM vinA yasya tapaH kriyAderniSThA pratiSThArjanamAtra eva // svardhenuciMtAmaNikAmakuMjAn karotyasa kANa Inational For Personal & Private Use Only Relibrary.org Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadyazovi. adhikAra. / kapardamUkhyAn // 13 // jJAnI kriyAvAn viratastapasvI dhyAnIca maunI sthiradarzanazca // sAdhurguNaM taM khajate na jAtu prAmoti yaM sAmyasamAdhiniSThaH // 14 // ryodhanenAnihatazcukopa na pAMmavairyo na nuto jaharSa // stumo jadaMtaM damadaMtamaMtaH samatvavaMtaM munisattamaM tam // 15 // yo dahyamAnAM mithilAM nirIkSya zakreNa nunno'pi namiH purI svAm // na me'tra kiMcijjvalatIti mene sAmyena tenoruyazo vitene // 16 // sAmyaprasAdAstavapurmamatvAH sattvAdhikAHsvaM dhruvameva matvA ||n sehire'tti kimu tIvrayaMtraniSpImitAH skNdhksuurishissyaaH||17|| lokottaraM cArucaritrametanmatAryasAdhoH smtaasmaadheH|| hRdApyakupyanna yadAcarmabaze'pi mUrdhanyayamApa tApam // 17 // jajvAla nAMtazca surAdhamena projvAsite'pi jjvalanena maukhau // maulimunInAM sa na kairniSevyaH kRSNAnujanmA samatAmRtAbdhiH // 15 // gaMgAjale yo na jahau sureNa vizo'pi zUle samatAnuvaMdham // prayAgatIrthodayakRnmunInAM mAnyaH sa suuristnujo'nikaayaaH|| 20 // striicuunngobraahmnnghaatjaatpaapaaddhHpaatkRtaanimukhyaaH|| dRDhaprahAripramukhAH kSaNena sAmyAvalaMbAtpadamuccamApuH ||1||apraaptdhrmaa'pi purAdimAInmAtA zivaM yanagavatyavApa // nAmoti pAraM vacaso'nupAdhisamAdhisAmyasya vinitaM tat // 22 // iti zujamatirmatvA sAmyaprajAvamanuttaraM ya iha nirato nityAnaMdaH kadApi na khidyate // vigakhadakhikhAvidyaH pUrNasvajJAvasamRddhimAn sa khalu khajate jAvArINAM jayena yazaHzriyam // 3 // // // // // // // iti zrIyazovijayopAdhyAyagaNikRte yazaHzyaMke'dhyAtmopaniSatprakaraNe sAmyayogazuddhinAmA caturtho'dhikAraH samAdhaH // 4 // // samAptamidamadhyAtmopaniSatprakaraNam // tional Jain Educ a For Personal & Private Use Only Allnelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // athAdhyAtmikamataparIkSA / athvaa| // AdhyAtmikamatakhaMDanam // OM svastizrIpUrNaghUrNannatasurasurasojhAsimUrdhArpitamrag-rAjIrAjIvaguJjayUmaraparikaraiH sevyapAdAravindaH / spardhAbaMdhAtsvanAsA|miva kanakagiri kaMpayan svarNavarNaH zolAnirvardhamAnaH sa jinaparivRDhaH pAtu vo vrdhmaanH||1||ntvaa gurupadakamakhaM smRtvA vAcaM paropakArakRte / svopajJAdhyAtmikamatakhaMmanaTIkAM karomi mudA // 2 // iha tAvadraMthAdau graMthakartA prAripsitanirvighnasamAptikAmanayA ziSTAcAraparipAkhanAya ca svAcimatadevatAnamaskArAdilakSaNaM maMgalamAcaraNIyamiti manasikRtya vartamAnazAsanasvAmitayAnyarhitaM zrIvardhamAnasvAminaM namaskurvannAha zrIvardhamAnaM jinavardhamAnaM namAmi taM kAmitakAmakuMjam / / zrAkAranede'pi kubuchinede zastrasya tulyaM yamupajJazAstram // 1 // TIkA-taM jinavardhamAnamahaM namAmIti kriyAkArakasaMTaMkaH / jinazcAsau vardhamAnazceti karmadhArayaH / jayati rAgAdizatraniti jinaH / kathaMnUtaM zrIvardhamAnaM zriyA sakasakarmatyAvirjUtAnantacatuSkasaMpadUpayA'STamahAprAtihAryarUpayA vA vardhamAna For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSA. adhyAtmi. zrIvardhamAnaM / punaH kanUtaM kAmitakAmakuMnaM kAmitAni vAMjitAni teSu kAmakuMcamivetyupamAnaM / ke yaupazAstraM vAda- / // 20 // dazAMgIrUpam zrAkArajede'pi tathAvidhAvayavaracanAvizeSajede'pi kubudhirajJAnaM tasya jede zastratujhyaM vartate / ayaM jAvaH / / yathA zastraM pratiniyataM sakSyaM jinattyevaM yatpravacanamapi sadasahivecakatvena mithyAtvAninivezaM jinatti nivartayati / na caivaM jamAlipravRtInAM mithyAtvAninivezanivartakatvAjAvana jagavacanasyAsAmarthya zaMkanIyaM, yogyAnuddizyaivaitadanidhAnAt / na khalu jAnavIyA jAnavaH kauzikasya khocanamanunmIkhayanta upakhaMjasaMjAvanAspadaM javeyuriti / pada zrAkAraNava zastrazAstrayorjedo'ntaraM, na tu varNamAtrAntareNeti // 1 // bandhodayodIraNasatpadAkhyamuvoSa krmendhnmiddhtejaaH| dhyAnAnalena prabalena yo vaH samapavitpAtu sa vIradevaH // 2 // TIkA-sa vIradevaH zrIvardhamAnasvAmI vo yuSmAn paatu| kthNbhuutH| samagravit samagraM sarvavyaparyAyAtmakaM vastu vetti pazyati / jAnAti veti / darzanajJAnayozcAyaM nedaH jIvasvAjAvyAtsAmAnyapradhAnamupasarjanIkRtavizeSamarthagrahaNaM darzanamucyate tathA pradhAnavizeSamupasarjanIkRtasAmAnyaM ca jJAnamiti / sa ko yo dhyAnAnakhena karmendhanamuvoSAvAkhayat dhyAnameva nimalatvA-y danakho'gniH kamaiva dAhyatvasAdhAdindhanamiti rUpakam / karmendhanamityatra jAtyantiprAyamekavacanam / karthanUtaM karmendhanaM / baMdhodayodIraNasatpadAkhyamtatra mithyAtvAdijibandhahetuciraJjanacUrNapUrNasamuzakavannirantaraM pujavanicite khoke karmayogyavagaNApuja Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only Panelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtmanAdIranIravahanyayaHpiMvaghAnyonyAnugamAnedAtmakaHsaMbaMdho baMdhaH(1)teSAM ca yathAsvasthitibajhAnAM karmapujakhAnAmapavatanAdikaraNavizeSe kRte svAjAvike vA sthityapacaye satyudayasamayaprAptAnAM vipAkavedanamudayaH (2) teSAmeva karmapuzakhAnAmakAsaprAptAnAM jIvasAmarthya vizeSA'dayAvasikAyAM prakSepaNamudIraNA (3) teSAmeva kamapujalAnAM baMdhasaMkramAnyAM labdhAtmakhAnAnAM nirjaraNasaMkramaNakRtasvarUpapracyutyanAve sanAvaH sattA (4) saditi jAvapradhAno nirdezastatazca baMdhodayodIraNasaghAcakAni padAni baMdhAdIni tairAkhyAyate vyapadizyate yattadvaMdhodayodIraNasatpadAkhyam / ayaM jAvaH karmaNAmaSTo mlprkRtyH| tadyathA-zAnAvaraNaM 1 darzanAvaraNaM 2 vedanIyaM 3 mohanIyaM 4 AyuSkarma 5 nAmakarma 6 gotrakarma / antarAyaM ceti / uttaraprakRtInAM cASTapaMcAzadadhikazataM dAstadyathA-matijJAnAvaraNaM 1 zrutajJAnAvaraNaM 2 avadhijJAnAvaraNaM 3 manaHparyAyajJAnAvaraNaM 4 kevalajJAnAvaraNaM 5 ceti zAnAvaraNasya paMca nedAH / cakurdarzanAvaraNaM 1 acakurdazanAvaraNaM | zravadhidarzanAvaraNaM 3 kevakhadarzanAvaraNaM / niSA 5 nijAni 6 pracalA 7 pracakhApracakhA 0 styAnardhI e. ceti darzanAvaraNasya navaiva nedaaH| vedanIyakarmaNo ghau nedo sAtAvedanIyamasAtAvedanIyaM ceti / samyaktvamohanIyaM / mizramohanIyaM 2 mithyAtvamohanIyaM 3 anantAnubaMdhikrodha 4 mAna 5 mAyA 6 lonAH apratyAkhyAnakrodha mAna e mAyA 10 khojAH 11 pratyAkhyAnAvaraNakrodha 15 mAna 13 mAyA 14 khojAH 15 saMjvakhanakrodha 16 mAna 17 mAyA 20 khojAH 1e strIvedaH20 puruSavedaH 1 napuMsakavedaH 32 hAsya 23 ratiH 24 aratiH 25 jayaM 16 zokaH 27 1baMdhodayodIraNasatpadAni / 2 prakRtipArthakyAya nAtra sandhiH kacit / JainEducardiaH For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azA ___ jugupsA 28 ceti mohniiykrmnno'ssttaaviNshtirnedaaH| narakAyuH 1 tiryagAyuH2 manuSyAyuH 3 devAyuH ceti zrAyuSkamaNazcatvAro jedaaH| devagatiH 1 manuSyagatiH tiryaggatiH 3 narakagatiH / ekendhiyajAtiH 5vInjiyajAtiH 6 trItriya jAtiH / caturinjiyajAtiH paMcenjiyajAtiH e audArikazarIra 10 vaikriyazarIra 11 zrAhArakazarIraM 12 taijasaza*rIra 13 kAmaNazarIraM 14 audArikopAMga 15 vaikriyopAMga 16 AhArakopAMgaM 17 audArikaudArikabaMdhanaM 10 vaikriya*kriyabaMdhanaM 1e AhArakAhArakabaMdhanaM 20 taijasataijasabaM0 21 kArmaNakArmaNabaM0 22 audArikataijasabaM0 23 vaikriyataiOM jasabaM0 24 zrAhArakataijasabaM0 25 kArmaNataijasabaM0 26 audArikakArmaNabaM0 27 vaikriyakArmaNabaM0 20 AhArakakArmaNa-1 02e zrodArikataijasakAmaNabaM0 30 vaikriyataijasakArmaNavaM0 31 AhArakataijasakArmaNabaM0 35 audArikasaMghAtanaM 33 vaikriyasaMghAtanaM 34 zrAhArakasaMghAtanaM 35 taijasasaMghAtanaM 36 kArmaNasaMghAtanaM 37 vajrarSajanArAcaM 30 SajanArAcaM 3e nArAcaM 40 ardhanAgacaM 1 kIlikA sevArtasaMhananaM 43 samacaturasra nyagrodhaM 4e sAdi 46 vAmanaM 47 kulaM huMmasaMsthAna pae kRSNavarNaH 50 nIlavarNaH 51 raktavarNaH 52 pItavarNaH 53 dhavakhavarNaH 54 surajigaMdha: 55 asuranigaMdhaH 56 tikarasaH 57 kaTurasaH 58 kaSAyarasaH ee AmbarasaH 60 madhurarasaH 61 guru 65 baghu 63 mRDa 64 khara 65 zIta 66 uSNa 67 snigdha 68 rukSasparzAH 6e deva 70 manuSya 71 tiryag 73 narakAnupUrvyaH 73 zulakhagatiH / azulakhagatiH 75 parAghAta 76 ubAsa pu zrAtapa 77 udyota pae agurukhaghu 70 jinanAma 71 nirmANa 72 upaghAtAH 3 trasa 4 bAdara nae paryApta 76 pratyeka 7 sthira 00 zula nae sujaga eka susvara e1 zrAdeya e5 yazo pa Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nAmAni e3 sthAvara eva sUkSma ee aparyApta e6 sAdhAraNa e7 asthira ena azuna ee urjaga 100 musvara 101 zranAdaya 105 ayazAMsi 103 ceti nAmakarmaNaruyuttaraM zataM jedaaH| gotrakarmaNa uccairgotraM 1 nIcairgotraM 3 ceti ko dii| dAnAntarAyaM 1 khAnAntarAyaM 1 nogAntarAyaM 3 upatnogAntarAyaM / vIryAntarAyaM 5 cati aMtarAyakarmaNaH paMca jedAH tadevamaSTapaMcAzadadhikazataprakRtInAM madhyAdhanasaMghAtanayoviMzatirnedAstanuSvevAntAvAdapanIyante / tato varNagaMdharasaspagAnAM yathAsaMkhyaM paMcamipaMcASTanederniSpannAM viMzatimapanIya teSAmeva sAmAnyavarNagandharasasparzalakSaNaM catuSkaM gRhyate / tatazca varNAdi SomazakabaMdhanapaMcadazakasaMghAtanapaMcakalakSaNAnAM patriMzatprakRtInAmapasAraNena ghAviMzatyadhikazatamavaziSyate tatrApi samyaktva mizraka baMdhe nAdhikriyate / yato mithyAtvapujalAnAmeva jIvaH samyaktvaguNena mithyAtvarUpatAmapanIya keSAMcityaMtavidhimAsAdayati apareSAM tvISadhizujhiM kecitpunarmithyAtvarUpA evAvatiSThate tatra ye'tyantavizuzAstre samyaktvavyapadezalAjaHSanizudhA mizravyapadezanAjaH zeSA mithyAtvavyapadezajAja iti / udayodIraNAsattAsu punstyorpydhikaarH| tatazca baMdhaprAyogyA viMzatyadhikazataprakRtayaH udayodIraNAprAyogyAzca dAviMzatyadhikazataprakRtayaH sattAprAyogyAzca pUrvApanItAnAmapi prakRtInAM saMgrahaNAdaSTapaMcAzadadhikazataprakRtayaH / tathA coktam-"baMdhaNasaMyagaho taNUsu sAmamaghAvaNa cuu| jya sattahI baMdhodae tha naya sammamIsayA baMdhe // baMdhudae sattAe vIsa vIsavannasayaMti // " tAsu ca baMdhodIraNaprAyogyAH prakRtIH sayogikevaliguNasthAnAvasAnA eva ca yogI jAvAt payitvA zeSAzcAyogikevakhicaramasamaye payitvA yo bhagavAnnimasAvikakhakevakhapakhAvalokitanikhilakhokAkhokaH sidhivadhUvojayorvitatapatrasatikAmakhikhat / punaH kathaMcUta For Personal & Private Use Only wwwsainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmi. parIzA. || zyatejA ithaM vIryAntarAyakarmasamUkhakArSakaSaNAt prakaTitasvarUpaM tejo vIrya yasya sa tathA / atra ca zlokaSye jagavataH/ zrIvardhamAnasvAminazcatvAro mUlAtizayAH pratipAditAH / tathAhi-samagravidityanena khokAlokAlokanapravaNavimakhakevalAlokasaMpatpratipAdanAjjJAnAtizayaH, tathA jinavardhamAnamityatra 'jina' iti vizeSaNena rAgAdizatrUNAM jayapratipAdanAdapAyApagamAtizayaH, tathA AkArabhede'pItyAdinA prathamapadyottarArdhena mithyAtvavAsanAnimUkhanakSamajAhnavIjalanirmalaparasparavirodhalezavarjitasaptanaya vizudhAdazAMgIpraNayanajaNanAcanAtizayaH tathA zrIvardhamAnamityanenAkRtrimannaktiprAglArIdbhUtapranUtaromAMcadanturazarIrasakalasuranikAyanAyakaviracitASTamahAprAtihAryAhAryasaMpatpratipAdanAtpUjAtizaya iti // 2 // atha prekSAvatpravRttiprayojakaM svAnidheyaM pratijAnItenatvA zrIvIratIrthezaM kutIrthakamadApaham / sthApyate kvlaahaarsttprsaadaajineshituH||3|| TIkA-iha tAvatkarAkhakalikAsaprabakhakaravAlavidalitamatayaH kiyacciddigaMbarazAstrAnyupamAt kiyaccicca zvetAMbarazAsvAnyupagamAcca saMmUrbimakaTpA utjayato bhraSTA jAgIrathIsakhilanirmale'pi pIyUSayUSAtizAyimAdhurye jagavacasi kAluSyaM dadhAnAH kecana nikAcitapApakarmakaluSitAtmAnaH kevalinAM kavalAhAraM prati vipratipadyaMta iti tatsthApanamatrAnidhayam / / zloko'yaM spaSTArthaH / navaraM jinezituriti anyeSAmapi sAmAnyakevalinAmupalakSaNam / yahA jayaMti rAgAdizatrUniti jinA upazAntamoguNasthAnavartinasteSAmIzitopazamApekSyA yasya prAdhAnyAtkevalI tasya jinezituriti jAtyabhiprAyaM pAcAtraikavacanamiti // 3 // tatra tAvatparapakSamutyApayiSyan svasizAMtaM ghaDhayati 1122 // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only Mailibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaItAM yadyatizayAzcatustriMzattato na kim / vizeSasiddhiH sAmAnyasiDimAdipati sphuTam // 4 // TIkA-arhatAM tIrthakRtAM cedyadi catustriMzadatizayA anyupagamyanta iti zeSastarhi kevalivizeSasya tIrthakRtaH kavalAhArasiddhiH sAmAnyasidhiM sAmAnyakevalinAmapi kavakhAhArasiddhiM kathaM na gamayatItyadArthaH / jAvArthastvayam-ahantastAvaccatustriMzadatizayavirAjamAnA javantItyujayavAdisidhaM tatra sahajAzcatvAro'tizayA ekAdaza karmakSyotthA ekonaviM zatizca devakRtAH / tathA cAhuH-"teSAM ca deho'nutarUpagandho nirAmayaH svedamakhojjitazca / zvAso'jagandho rudhirAmiSaM tu bhagokSIradhArAdhavalaM hyavinam ||1||aahaarniihaarvidhistvdRshy zcatvAra ete'tizayAH sahotthAH / kSetre sthitiryojanamAtra ke'pi nRdevatiryagjanakoTikoTeH // // vANI nRtiryaksuralokanASA-saMvAdinI yojanagAminI ca / jAmamakhaM cAru ca maukhipRSThe vijhvitaahrptimNjhlshri||3|| sAgre ca ganyUtizataghye rujA vairetayo mAryativRSTyavRSTayaH / murlikSamanyasvakaca to jayaM syAnnata ekAdaza krmghaatjaaH||4|| khe dharmacakra camarAH sapAda-pITha mRgenDAsanamujjvalaM ca / chatratrayaM ratna|mayo dhvajo'ddhi-nyAse ca cAmIkarapaMkajAni // 5 // vapratrayaM cArucaturmukhAMgatA caityagumo'dhovadanAzca kNttkaaH| dumAnati 'nmuninAda uccakai_to'nukUlaH zakunAH prdkssinnaaH||6|| gandhAMbuvarSe bahuvarNapuSpa-vRSTiH kacazmazrunakhApravRdhiH / catuvidhA martya nikAyakoTirjaghanyajAvAdapi pAzvadeze // 7 // RtUnAmindhiyArthAnA-manukUlatvamityamI / ekonaviMzatirdevyAzcatustriMzaca miikhitaaH|| 7 // iti" tatra ca catustriMzadatizayAH kevalajJAnotpattisamanantarameva prApyaMte nAnyadA kAraNAntaravaiphaTyAt / tathA cAhAranIhAravidheradRzyatvaM kevakhinAM kavalAhArAnyupagamamantarA kathaM jAghaTIti AhArazabdasya sAmA / 5 // vanaganyAMbuvarSa bahuvA manukUlatvamityamapyate nAnyadA ka JainEducationindian For Personal & Private Lise Only Fibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. parIkSA. nyavAcakatve'pi nIhArazabdasamajivyAhArasya tatra tAtparyakhyApakAt ; na ca nIhArazabdastaijasazarIreNa pacyamAne somAhAra eva rUDhaH / yataH kimiyaM rUDhilaukikI pArijASikI vA nAdyo'saMjavAt nApi ditIyastathA kutracidapi pUrvasUrijiranAkhyAtatvAt / kiM caitadatizayasya sahotyatvena gArhasthye'pi kavalAhAravilopAnna lajase sAmAnyajanasAdhAraNatvAcca kathama|tizayatvamapyatasyeti pUrvAparavicAracAturIzUnyahRdayaH saMvAdayitumapyanardo'si / nanu kiM tadatizayatvam na tAvattIrthakaranAmakarmodayajanito sandhivizeSaH tIrthakaranAmakarmodayasya trayodazaguNasthAna evAnihitatvAttathA cAhuH-"udae jassa surAsura naranivahehiM ca pULa hoi / taM tityayaranAmaM tassa vivAgo du kevaliyo ||1||iti" / nApyarhattvasamAnAdhikaraNo vizeSaguNa evAtizayaH ghAtikarmakSyonnavAnAM kevalajJAnAdInAM sAmAnyakevalisAdhAraNatvAt / na cAnyavyAvRttibudhdhyupadhAyakAhattvasamAnAdhikaraNo vizeSaguNa evAtizayaH lakSaNavizeSasyApi tathAtvaprasaMgAt / nApi kazcana zaktivizeSo'nivacanAt / tasmAdatizayatvamevAsijhamiti kazcit / atrAnidadhmahe sahajadevakRtahAyikatvopAdhijedAvacinnanedapratiyogyavyAsajyavRttitIrthakaratvasamAnAdhikaraNo vizeSaguNa evAtizayaH / nanveSAM yugapadanutpattau kiM niyAmakamiti cecchRNu sarvatra pratibandhakAnAvastatkAraNamanyathA tanturUpaM paTotpattimanapekSyApi paTarUpaM janayettasmAdyathA tatra pratibandhakAnAvaH kAraNamevamatrApi pratibandhako cAtra garlAnavatArajJAnAnutpAdau tau ca kAraNIbhUtAnAvapratiyogitvena kAryaikonneyAviti pratibandhakAnapagama eva niyAmakaH / caturAdInAM ca samakAlotpattau paMcAMgulInAmiva pratibandhakAlAva eva niyAmaka iti sarvamavadAtam / na tu sarvamilanenaiva catustriMzadatizayasvAmitvamevAItAM manyAmahe na tu kevalajJAnotpattisamanaMtaraM catusliM // 33 // Jain Educati Lional For Personal & Private Use Only Hellorary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zadevAtizayAH prApyanta iti tasmAccaturthItizayasvAmitvamahatAM udmasthAvasthAyAmeva ma tu sArvakAlikamiti vAcyam / asataH svAmitvAyogAt atizayAnAM catustriMzatsaMkhyApratiyogitvAnupapattezca sakalamelakasamavadhAne tadanAvAt tatsattve ca tadalAvAditi / zrasatazca svAmitve gatadazarajato viMzatirajataprArthI dazarajataprAptyaiva caritArthaH syAt / kiM ca katha-|| mevaM kadAgrahagrahagrasto'si yadenaM pratyeva dRDhaH praSo javataH avabodhyamAno'pi kiM nAvabudhyase zRNu joH-"saraNamavasarittA cautIsaM azsae nisevittA / dhammakahaM ca kahatA arihaMtA iMtu me saraNa" mityAdau caturviMzadatizayavattvaM tvayA || kathaM khyApanIyam / tadatyantAjAvApratiyogitvAditi cettadatyantAlAva evAtiprasaMgaH |jaavtve satIti vizeSaNAdapi na sAdhyasiddhiH gAIsthye'pi catustriMzadatizayavattvavyapadezyatAprasaMgAt / na ceSTApattiH tadAnImeva tIrthakaranAmakarmavipAkaviTanaprasaMgAt vyavahAravirodhitvAcca / vyavahArAnurodhena hi kalpanA na tu kaTpanAnuguNyena vyavahArastathA cArSam-"ja jiemayaM pavajaha tA mA vavahAranicchae mubaha / vavahArananjee tityucce ja jaNi // 1 // " iti / sarva caitatsizAntapathAnanuyAyi pUrvapadavacanamityalamutsUtraprarUpaNa vispaMditaiH / pramANaM cAtra arhantaH kavalAhAriNazcatustriMzadatizayavattvAnyathAnupapatteriti / tadevamahatAM catustriMzadatizayAnyupagaMtrA kavalAhAritvaM mantavyameva / tathA ca sAmAnyakevalinAnapyayamanAyAsasAdhya eveti pracikaTiSayottarArdha vibriyate vizeSeti-sAmAnyakevakhinaH kavavAhAriNaH tavizeSagatanirupAdhikatamapratiyogitvAt tadharmazca kavalAhAritvam na cAyaM nAgAsiyo hetuH pakSahetvorekAvacchedakAvacinnatvAt ekaM cAvavedakaM sayogikevakhitvamiti / nanu kevakhino na kavakhAhAriNaH saMjJArahitatvAdityanena sapratipado'yaM heturiti cenna // in Education international For Personal & Private Use Only ary.org Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSA. adhyAtmi.gAetasya khomAhArAjAvasyApi sAdhakatvenAprayojakatvAditi sijhametenAnumAnena kevakhinAM kavakhAhAritvamiti ||4||amu||24|| mevArtha pUrvapakSanirAsena DhayitumichuH pUrvapakSamupanyasyati vyApakaM kAraNaM kArya sArvaiyena virudhyate / nanu tatkavalAhArasteSAM nAnyupagamyate // 5 // TIkA-vyApyAdhikavRttiH vyApakam / anyathAsidhizUnyetarajJAnAnadhInajJAnakAryaprAgalAvAvacchinnasamayaparicAyitaniyatasamavadhAnapratiyogitvAvacchedakadharmavatkAraNam 3 / ananyathAsiJjaniyatapazcAnnAvi kAryamityeke 3 / etaupalakSyaH svarUpasaMbaMdhavizeSa eva vyApakatvaM 1 kAraNatvaM 3 kAryatvaM 3 ca tatpratiyogi vyApakaM 1 kAraNaM 2 kArya 3 ceti vstugtiH| tathA ca kavatAhArasya nyApakamAhArasaMjhAdi kAraNaM ca bunukSAmohanIyAdi kArya ca nizAdi sarvajJatvena saha nAvatiSThate / / zrayaM jAvaH-yatra khalu kavalAhAraH saMpratipannastatra sAtAvedanIyodIraNamapi tathA ca kevakhinaH sakAzAt sAtAvadanIyodIraNAlakSaNaM vyApaka nivartamAnaM svavyApyaM kavalAhAramapi nivartayati vyApyanivRttau vyApakanivRtterAvazyakatvAt / na ca vedanIyodayavatkevakhinAM vedanIyodIraNApi bhavatyeveti vAcyam tasyA niSiJcatvAt tathA ca karmastave devenghasUrayaH-"udaubudIraNayA paramapamattAi sagaguNesu / esA payami tiguNA veyaNI zrAhArajugala thINatigaM / maNubAu pamattaMtA zrajogi aNudIrago jayavaM // 1 // " sAtAsAtamanunAyuSAM hi pramAdasahitenaiva yogenodIraNA lavati nAnyenetyuttareSu na ta'dIraNeti taTTIkAyAm / tathA joktumilA bujukSeti bujukSAyA zvArUpatvena sakakhamohadhvaMsavatyayogAttatkAryamapi kavakhAhArakhaNaM na || // 26 // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only Pataliorary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjavati / tathA yatrAhArastatra nijA yatrAhAro na javati tatra ninApi na lavatItyanvayavyatirekAnyAM niAyA AhArakAryatvAvadhAraNAtkevakhini kavakhAhArAnyupagame nighApyApadyeta tasmAtsArvajhyasya kavakhAhAravyApakakAraNakAryavirodhitvAkevakhini kavakhAhAro nAnyupagamya iti puurvpkssH|| iti // 5 // zrathaitadeva vivRtya dUSayati tadapyasattasya vedyodIraNaM vyApakaM na yat / darzanAvaraNI nijhA bujukSA moha eva ca // 6 // TIkA-yattAvamuktaM "sArvaiyena saha kavalAhAravyApakakAraNakAryANi virudhyate tato na teSAM kavalAhAra" iti tatkhasvanuharate napuMsakAdapatyaprasavamanoratham / yato yatra kavalAhArastatra sAtAvedanIyodIraNamiti na vyAptiH viSamizritamodakajaNena vyabhicArAt / zratha yadi vedanIyodIraNena vyAptiH syAdmasthakavalAhAritvasyaivAstAmanyathA kevalinastannivRttau tadyApyAnAM gatisthitiniSadyopadezadAnAdInAmapi nivRttiH syAt / zratha kavalAhArAtkevalinA sAtAvadanIyodIraNA kathaM na syAditi cettajanyasukhAnutpatteH atha tadapi kathaM notpadyata iti cettatsukhasya matijJAnasAdhyatvAtkevalinAM ca tadanAvAditi brUmaH / nanu tarhi kavalAhAreNa kiM kartavyamiti cet kudanopazama eveti na vyApakavirodhaH / nApi kAyakAravirodhaH yato nighA darzanAvaraNasyaiva kAryamiti jagavati tadanAvenaiva tadalAvaH bunukSA cencAlakSaNo moha evama cana kavakhAhAraM prati kAraNaM kiM tvanikhASamAtra prati tayoH kavakhAhArakAryakAraNatvaM kaTapayanmArgASTo'sIti smaasaathH| vyAsAryastvayam-no namrATamatAnuyAyin "kavakhAhAraH sArvaiyena virudhyate" iti yattava saMmataM tat kimAitya 1 pAraM For Personal & Private Lise Only helibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. parIkSA. paryeNa 2 vA / prathamapo'pi ki kevalI kavalAna prApnoti 1 uta prAptAnapyAhartuM na zaknoti 2zako'pi vA vimalakevalAlokapakSAyanazaMkayA nAharati 3 / nAdyaktiIyau antarAyakarmaNaH samUlakA kaSaNAt / na ca khAjAntarAyakSayopazama eva lAlaprayojakaH lAnAntarAyakSyasya tu zaktirUpameva kArya na tu vyaktirUpamiti tatrApi yogademasAdhAraNyAt tasmAdyathA dAnAntarAyadaye'pi dAnaM dAtuM zakyate taghadatrApIti na ko'pi doSAvakAzaH anyathA javasthasidhyorantarAsaMjavAt antarAdayasya tu dAnAdau vighnAnAva eva phalam / tathA cAhurjinanagaNidamAzramaNAH-"ditassa khalaMtassa nujaMtassa va jiNassa esa guNo / khIeMtarAyagatte jaM se vigdhaM na saMnava 1 ti" // nApi tRtIyaM tatra hi kavalAhAravirodhi vyApaka 1 kAraNaM 2 kArya 3 sahacarAdi / veti padacatuSTayamupatiSThate / tatra nAdyaH pakSaH sundaraH kavalAhArasya hi vyApaka zaktivizeSAdarakandarAkoNe depaH sa ca sArvajhye sutarAM saMnavI vIryAntarAyakarmaNaH samUlamunmUlitatvAt / na ca vedanIyodIraNalakSaNaM vyApakaM virudhyata iti vAcyam tasyA gatisthitiniSadyopadezadAnAdInAmapi vyApakatvApatte'SparihatvAt tasmAdmasthakavalAhAritvasyaiva vedanIyodIraNAyA vyApakatvaM yuktimat / na cAhArasaMjJayA saha virodhaH protAvanIyaH khomAhArasyApyuJjedApattaH / yato yatra kavalAhAritvaM tatrAhArasaMjheti vyAptisanAvAtkavalAhAravyApakatvamAhArasaMjhAyA manyase tatra vayaM pRcAmaH kimartha kavalapadopAdAnaM kimekendhiyAdiSu vyabhicArAdAhozvijinAnAM lomAhArasyApyucchedApatteH nAdyasteSAmapi sUkSmarUpasaMjhAnidhAnAttathA cArSam-"AhArajaya pariggaha mehuNa taha kohamANamAyA ya / khojo logo uho dasa sapmA sabajIvANaM ? ti" // yattu jagavatyAM-"tesiNaM jIvANaM no evaM takkAzvA saplAivA paNAzvAmaNez vA va ve"| te pakSacatuSTayama ti" // nAmiNAH "ditassI Jain Educ a tional For Personal & Private Use Only LA.Linelibrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tyAdyuktaM taddIrghakAlikIhetuvAdopadezikI dRSTivAdopadezikyanyatamaniSedhaparam / tathA ca catuzcatvAriMzattamaghAre pravacanasArojhAre hetuvAdopadezikIvyAkhyAnAvasare sighasenasUrayaH-"atra ca nizceSTA dharmAdyamitApe'pi tannirAkaraNapravRttinivRttivirahitAH pRthivyAdaya evAsaMjhino navantIti" / tathA saMgrahaNIvRttAvapi "atra paMcaeha mohasanniti paMcAnAM pRthivyAdInAmoghasaMjJA vRttyArohaNAdyaniprAyarUpaughasaMjJA pRthivyaptejovAyuvanaspatInAmAhArAdisaMjhopalakSkamoghasaMjJAmAtra meva na dIrghakAlikyAdisaMjhAtrayamityartha" iti devanaprasUrayaH prAhuriti bahu vaktavyametavistaranayAnneha tanyate / zatra kakazcidvitIyapanopadaMpadIdAdado digaMvaraminaH pratyavatiSThate / sa evaM praSTavyaH kiM tava zivajUteH kavalAhAreNAparAcaM yadA hAramaMDAyAstuDya'pyutnayavyApakatve kavalAhArameva niSedhayAmAsa / tasmAdetatsarva badmasthakavalAhAritvasyaiva vyApakam / anyathA sAghavAtkavalapadAnupAdAnenAhArasaMjJAyA zrAhAritvasyaiva vyApakatvamicau kevalinA khomaahaarsyaapyuvedaapttiH| nApi kAraNa virodhaH yatastadapi kiM bAhyaM virudhyata AnyantaraM vA bAhyamapi kavalanIyaM vastu pAtrAdikaM vA / nAdyaH pramApAnAvAt / atha sAvaDyaM kavalanIyavastuvirudhmasmadAdijJAnAtiriktajJAnatvAdityastyeva pramANaM tanna tvajJAnenaiva vyanicArAt sAvatyaM na kavalanIyavastuvirukaM jJAnatvAdasmadAdijJAnavadityanena satpratipadatvAcca / nApi vitIyastasyAnupadameva nirAkariSyamANatvAt / Anyantaramapi na tAvattaijasazarIraM virudhyate tavApyanalimatatvAt / nApi karma tadapi kiM ghAtyaghAti vA nAdyo jJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyANAM jJAnadarzanAvaraNadAnAdyapAyamAtracaritArthatvAt / nApi moho'ye nirAkariSyamANatvAt / zrathAghAti karma tatkAraNaM virudhyata iti yadi tiIyapadaM kakSIkuruSe tadA vandhyAtanaya gaganakusu zrayAghAti kamAntarAyANAM jJAnadarzaviruSyate tavApyanAditvAcca / nAvina tvajJAnenaiva vyAnA LATonal Jain Education int onal For Personal & Private Use Only h ellbrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. mamAkhAmAropaya tathAvidhAhAraparyAptinAmakarmodayavedanIyodayayostvayApi saMpratipannatvAt / nApi kArya sAvaiyena virodhamadhirohati yatastat kiM niSA vA 1 ryApatho vA visUcikAdinyAdhirvA 3 purISAdijugupsitaM vA 5 riraMsA vA 5 rasanendhiyonnavamatijJAnaM vA 6 paropakAraNAntarAyo vA anyA cha / nAdyastasyA darzanAvaraNakAryatvAt jagavati tu td| jAvAdeva tadanAvaH kavavAhArastu ghaTaM prati rAsana zvAnyathAsidhaH / na ditIyo gamanAdAvapi samAnakadatvAt / na tRtIyo hitamitAhArAnyavahArAt / nApi turyastatkiM svasyaiva vA parasya vA na prathamo jugupsAmohanIyakarmaNo nimuukhittvaat| na dvitIyo'rhatAM hi zrAhAranIhArau mAMsacakSuSAmagocarAviti sahajAtizayaprajAveNaiva tadalAvAt anyathA makalamurAsuranaraparivRDhasahasrasaMkukhAyAmAsInasya jagavato nAnyamapi kuto na jugupsAheturiti sAmAnyakevalinistu viviktasthala tatkaraNAddopAjAvaH / nApi paMcamo mohanIyakarmaNaH samUlanirmUlanAt / nApi SaSTho jAnudanAkIrNavikacavicakilamandArapuMgarIkacaMpakapratikusumaprakarapravaraparimalasaMbandhena ghrANendhiyajJAnavattAvanmAtreNa rasanenjiyajJAnAnudayAdacakSudarzanameva tatra kAraNamiti niSTaMkayAmaH / nApi saptamastRtIyayAmamuhUrtamAtra eva jagavatAM jukteH zeSamazeSakAkhamupakArAvasarAt / ke nApyaSTamo'nirvacanAt / nApi sahacarAdivirodhaH yatastat kiM udmasthatvamanyA / nAdyo'smadAdI tathAdarzanAt tatsAha caryaniyamAnyupagame'ghAtikarmaNAmapi tatsahacaraM syAt tathA ca kevaliSu kavalAhArAjAvavattadanAvo'pyanyupagantavyaH syAt / anyattu karavastracAkhanAdi javati tatsahacaraM na tu kevakhitvena virudhamiti / sarvametacchrIjainaciMtAmaNiratnAkarAvatArikAyAM hueNadhiyAM sujheyamiti // 6 // punarapi tatkAraNavizeSavirodha zaMkate Jain Educatie For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education pAtrAnAvAkhyAna vighnaanmodaajaavaadvRddhitH| paramaudA rikAMgAnAM nanu nAhArasaMjavaH // 7 // TIkA - nanu paramaudA rikAMgAnAmasmadAdyapekSayA viziSTazarIrANAM kevalinAM " kvacitsAmAnyazabdA api vizeSatAtparya| vazAdhizeSavAcakA" iti nyAyAdAhArasaMbhavaH kavalAhAropapattirna bhavati / hetugarna cedaM vizeSaNaM tena yatrodA rikazarIradhAripuruSatvaM tatra kavalAhAritvamiti vyAptisaMnave'pi kevalinastadviparItatvasAdhako hetuH sUcito javati / tathA kavalAhArakAraNAsmadAdyaudA rikazarIrasya sArvaiyena saha virodhazceti kAraNavirodhaH / punaH kasmAt ? pAtrAbhAvAt pAtrasanAvaM hi mUrtayAvazyaM javitavyamiti hI emohena jagavatA kathaM tatraNIyamityapi kAraNavirodhaH / punaH kasmAt ? dhyaanvighnaat| na hi kavalanIyavastUpanogasamaye dhyAnaM dhyAtuM pAryata iti kAryavirodhaH / punaH kasmAt ? mohAjAvAt AhAro hi - dApUrvakaH bubhukSA cAhAraviSayaprItyAtmikA mohanIyaprakRtivizeSa eva mohazca jagavatA samUlakA kaSita iti kAraNa - | virodhaH / punaH kasmAt ? avRddhitaH vRddhyabhAvAdityarthaH paramaiaudArikaM hi zarIraM na cIyate na copacIyate kabalAhArAnyupagame tvavazyametadupacayaM prApnotIti kAryavirodhaH / tasmAtkAryakAraNavirodhAt kevalinAM kavalAhAro na prAmANika iti rUpaNakamatAnuyAyinAmAzaya iti // 7 // athaitalokaghayena nirasyati - ional aMgavatpAtradharaNe'pyapramattasya na kSatiH / gativat sa na mohottho na ca dhyAnaM tadeSyate // 8 // pujalopacayAdvRddhistvaudA rikazarIriNAm / jinAnAM hi javettena janaM nagnATanATakam ||e5|| yugmam // For Personal & Private Use Only allibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. // 27 // Jain Educa TIkA - zrapramattasya mUrahitasya zarIravatyAtradharaNe'pi na ko'pi doSaH / yathA pAtraM mUtrajanakamevaM zarIramapi mUjanakaM supratItameva / tatazca zarIre yadi na mohastarhi pAtrAdAvapi kautaskuta iti na pAtrAdikAravirodhaH / zratha mohalakSekAraNavirodhaM parijihIrSannAha - gatIti sa kavalAhAro mohotyo mohajanyo na bhavati gatyAdivat kAlAhAro hi asmadAdiSu mohapUrvaka eva dRzyata iti kRtvA kevalini tadabhAvo'nyupagamyate / tathA ca gatyAdInyapi zrasmadAdiSu moha* mahakRtAnyevopalabhyanta iti kevalino mohAjAvena tadabhAvasyApyazakya parihAratvAtkutastIrthapravRttiH / tathA yathA gatyAdikamaMtra gatyAdInAM kAraNaM na mohastathA tathAvidhAhAraparyAptinAmakarmodayasahakRto vedanIyodaya eva kavalAhArasya kAraNaM na moha ityapi pratipadyatAm / tathA ca zrIratnAkarAvatArikAyAM ratnaprajAcAryAH - " tathAvidhAhAraparyAptinAmakarmodayavedanIyodayapravala prajvala daudaryajvalanopatapyamAno hi pumAnAhAramAhArayatIti" na mohaladaNakAraNavirodhaH / atha dhyAnavighnalakSaNaM kAryavirodhaM nirasyati na ceti / tadA zailezI karaNAtmAka dhyAnaM sUkSmakriyAnivRttisaMjJakaM zukladhyAnatRtIyapAdalakSaNaM nepyate nAnyupagamyate saiddhAntikai riti zeSaH iti na dhyAnavighnalakSaNakAryavirodhaH / atha caturthapaMcamapa dUSayati-puleti / | zarIrasya hi vRddhiH pujalopacayAdbhavati / na cAhArAjAvAdeva tadadbhAvasiddhiriti anyo'nyAzrayApAtAt tasmAdvRddhilakSaNa - kAryavirodho'pi na javati / tathaudA rikazarI riNAmityetena tadabhimataM paramaudA rikatvaM nirastaM / tannirAsastvaye sphuTIka riSyate / tadevaM pUrvoktA digaMbara vikaTTapAH zvetAMbara siddhAntavacanairatyaMtaM kadarthitAH kSaNamapyutta situmazaktAH svayameva paMcatvaM 1 pakSo La For Personal & Private Use Only parIkSA. // 27 // nelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptA iti / nagnaH sannaTatIti nagnATaH kSapaNakastasya nATakamiva nATakaM pratijJAtatyAgAdapratijJAtopAdAnAcca cApalyAkukhaM pUrvapadavacanaM lagnaM nirastamiti zlokaghayasamAsArthaH vyAsArthastvayam-yattAvadigaMbarAH sArvaiyena saha pAtrAdivirodhaM pronAvayanti tat kiM svarUpamAtreNa vA 1 mamakArakAraNatvAdhA 2 udmasthasaMyatatvenApi virodhitvAghA 3 jugupsaahetutvaadhaa| AcalakyAA 5 tatsanAve kevalAnutpattervA 6 AtmanA sahAsaMbachatvAghA 7 anyasmAghA iti / tatrASTau vikaTapA upatiSThate / tatra nAdyaH pakSaH sundaraH jagavatAmahatAM pANipAtratvena kevalajJAnotpattyanaMtaramapi tatsanAvasyAnayavAdinyavivAdAspadatvAt / 1 / nApihitIyaH zarIrasannAve'pi tanAvaprasaMgAt / zratha kSINamohasya jagavato na zarIre mamatvasaMjava iti cattaditaratrApi tuTyam asmadAdiSUnayasannAve'pi tanAvadarzanAt tasmAtsAtratvAvacinnasya mamakArakAraNatve mAnAjAvAnmabAsakRtasyaiva tasya mamakArakAraNatvam / / nApi tRtIyaH yatastenApi kiM svarUpamAtreNaiva virodhaH 1 mamakArakAraNatvAghA 2 jinAnupadiSTatvAghA 3 parigraharUpatvAghA 4 nAdyastavAnimatasya krpaatritvsyaapynupptteH| na tiIyaH tasya samanantarapakSaprahAraNevopadINatvAt / atha pAtrasyAdAnamocanAdau mohastarhi utthAnopavizanAdAvapi sa kutra gtH| nApi tRtIyaH tasya siddhAnte'nujJAtatvAdeva / tathA cAgamaH-"ja pivayaM ca pAyaM vA kaMbalaM pAyapuMjaNaM / taM pi saMjamalaUcA dhAraMti pariharaMti ya // 1 // " zrIdazavakAlike na ca kAraNikamidamasamasAhasavatAsmadAdInAM dharmamanucitamiti vAcyam AhArasyApi kAraNikatvena tadhaNasyApyanucitatvApatteH tathA cArSam-uhiM gaNehiM samaNe niggaMthe zrAhAramAhAramANe nAzkkama taMjahA-veyaNaveyAvatve iriyAe a saMjamAe / taha pANavattiyAe uThaM puNa dhammaciMtAe tti // For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma. // 28 // Jain Educatio 1 vahiMti kaMThyam / zrAhAramazanAdikamAhArayannabhyavaharannAtikrAmatyAjJAM puSTAtaM natvAt zranyathA tvatikrAmatyeva rAgAdijAvAt / tadyathA - " ve " gAhA kuchedanA 1 vaiyAvRttyamAcAryAdikRtyakaraNaM 2 vedanavaiyAvRttyaM muMjIta vedanopazamanArtha? vaiyAvRttyakaraNArtha 2 veti bhAvaH / IryA gamanaM tasyA vizuddhiryugamAtra nihitadRSTitvamIryA vizuddhistasyai Iyavizuddhyartham / / iha ca vizuddhizabdalopAdIryArthamityuktam / vujukSito hIryAzuyAvazaktaH syAditi tadarthamiti / caH samuccaye / saMyamaH | prekSotprekSApramArjanAdilakSaNastadarthaM / tatheti kAraNAntarasamuccaye / prANA ubvAsAdayo balaM vA teSAM tasya vA vRttiH pAkhanaM tadarthaM prANadhAraNArthamityarthaH / SaSThaM punaH kAraNaM dharmaciMtAyai guNanAnuprekSArthamityarthaH / ityetAni SaT kAraNAnIti / tasmAt kAraNikamapi cedAhAragrahaNaM yuktaM tarhi pAtrAdirakSaNamapi saMyatAnAM kathamayuktamiti mudhA zivabhUtinA vipratA rito'si / / nApi caturthaH mUrddhAviSayasya saMyamopaghAtina eva vastutaH parigraharUpatvAt anyasya tu zarIrasyevAtathArUpatvAt / tathA | cAgamaH - " na so pariggaho vRtto nAyaputteNa tAiNA / munA pariggaho vRtto ya vRttaM mahesiyA // 1 // iti" zrIdazavaikAkhike tathA - " tamhA kimatthi vatthu gaMtho gaMthova sabahA loe| gaMtho vama gaMtho muhamamulAi nilaya // 1 // vatthAI terA jaM jaM saMjamasAdmarAgadosassa / taM tamapariggahocci pariggaho jaM taDuvayArI // 2 // " tasmAt kiM nAma tapastvasti khoke yadAtmasvarUpeNa sarvathA graMtho'graMtho vA / nAstyevaitadityarthaH / tatazca yatra vastrapAtradehAhArakanakAdau mUrchA smutpdyte| | tanizcayataH paramArthato graMthaH / yatra tu sA nopajAyate tadagraMtha iti / etadeva vyaktI karoti "vatthAi teNeti" zeSaM sugama sonal For Personal & Private Use Only you Sur parIkSA. // 23 // Telibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mityAdi / kiM ca pAtrAdikaM vinA yatInAmAdAnanikSepaNAsamitipAriSThApanikAsamitI kathaM javataH yato vastrapAtrAdidharmopakaraNamupadadhata eva te jvtH| yata uktam-"uhovahovaggahizzaM maga suvihaM munnii| ginhaMto nirikavaMto vA palaMjilA imaM vihiM // 1 // carakusA pamilehittA pamajika jayaM jaI / zrAzka nirikavitA vA hA vi samie siyA ||2||iti" tathA-"uccAraM pAsavaNaM khelaM siMghAjaviraM / AhAraM uvahiM dehaM asaM vA vitahAvihaM // 1 // vivinna dUramogADhe nAsanne bilavajie / tasapANabIyarahie uccArAINi vosire // 2 // " iti zrIuttarAdhyayane 24 / tathA ca sami tyAdhupayuktapAtrAdidharmopakaraNadharaNaM saMyatAnAmucitameva / nanu tarhi tIrthakRtAmapi pAtrAdyajAvana samitipaMcakAdyannAva Apadyata iti cenna alipANitvapratilabdhinAjAM teSAM pAtrAdyanAve'pyasamitInAmajAvena tatpratipakSanUtAnAM samitInAmava sanAvAt anyeSAM tu pAtrAnAvena lojane kriyamANe snigdhamugdhAdibiMdUnAmadhaHpAtAt tagaMdhAkRSTAnAM samuditAnAM pipIkhikAdInAM kasyacitpAdAdinyAsena kRtAntasadanaprAptI kathaM na tunyaM kRtAntaH kupyatItyasamatiprasaMgena / 3 / nApi cturthH| anantazo'zucinAvApannamapi pAtraM yato na jugupsAhetuH vartamAnaparyAyAtmakasyaiva prAmANikatvAnagavato jugupmAmohanIyakarmaNaH kSINatvAcca / |naapi paMcamaH pAtraviSayakalabdhirahitAnAM vastrajanyakAryaviSayalabdhinAjAM ca jinakapikAnAM satyapyAcelakye pAtradhAritvasyAsmAkamantimatatvAt / kiM ca vastramapi cet sArvaiyena virodhamadhirohattarhi kasyacidAka 1 AsanAdIni saMvIkSya pratilikhya ca yatnataH / gRhIyAnnikSipedvA yatsAdAnasamitirmatA // 1 // kaphaviSuNmalaprAya nirjatujagatItale / yatvAdyadutsRjetsAdhuH sotsargasamitirmatA // 2 // itiyogazAle / 2 na bucAraprasavaNAdInAM pAtraM vinA pariThApanaM mavatItyetenApi pAtragrahaNamAkSipyata eva Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Library.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmi.. smikacIvarasaMbaMdhanotpannamapi kevalajJAnaM vilIyeta sahAnavasthAyitvasyaiva virudhatvalakSaNAt / yathA dUrIkRtyApi timiranikuravaM sakalanuvanamaMjhalaM prakAzayan mArtamamaMgalaprakAzo murdinenAniyata iti / na ca badmasthAnAmapi saMyatAnAM vastraM dhatumanucitamiti kuto na kevalinAmapIti vAcyam etasya pAtravirodhanirAkaraNenaiva nirAkRtakaTpatvAt / na ca "jitAcevaparISaho muni" riti vacanazravaNAtteSAM vastradharaNaM na yuktimat evaM hi kutparISahavijayasyApyAhArAjAvenaiva sAdhyatvAdigaMbarANAM vratagrahaNAnaMtarameva yAvajIvamanazanamAyAtam / tasmAdyathAneSaNIyajaktatyAga eSaNIyopatnoge ca kutparISahavijayaH evama velakaparISahavijayo'pyeSaNIyavastraparijoge na tu sarvathA tadanupatnogeneti bahuvaktavyametavistaralayAnneha tanyate / 5 / SaSTho'pyannitticitrArpitaH tathAhi pAtrasya kevalajJAnotpattipratibaMdhakatvaM kiM svarUpamAtreNa mmkaarkaarnnaaghaa| tatra nAdyapadaMNa tatsAdhanamandhAyAlekhyadarzanamiva sahRdayahRdayacamatkArakAraNam arhatAM pANipAtratvena kevalajJAnAnutpattiprasaktaH / nApihitIyaH zarIrasatAve'pi tadanAvaprasaMgAdityAyemitamapi kiM na budhyase / 5 / nApi saptamaH jAmaMgalAdInAmapi sAvatyavirodhitvaprasakteH atha tenApi saha saMyogaH saMbandho vartata eveti cedatrApi dhAryadhArakannAvasaMbaMdhaM kathaM na kakSIkuruSe / 7 / nApyaMtyastadanirvacanAditi suvyavasthitaM pAtralakSaNakAraNavirodhanirAkaraNasthalam / athAhArasya mohakAryatvaM nirAkriyate / tatra nagnATasyAyamAzayaH-"kavalAhArastAvanmohajanyaH tathA ca vINasakalaghAtikarmaNAM kevalinAM vicAryamANo'yaM kathamupapadyata iti" / atra vayaM vadAmaH-mohaH kiM bujukSAladaNaH kAraNaM sAmAnyena vA zrAdye'pi kiM sarvatrApi asmadAdAvaveti vA / nAdyaH pramANAjAvAt / zratha kriyA zvApUrvikA kriyAtvAt saMpratipannanujikriyAvadityanumAnameva ||. Jain EducatiMAI.. For Personal & Private Use Only ww.janelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatsAdhakamastIti cenna suptamattamUrjitAdikriyAjiya'nicArAt / na ca svavazeti vizeSaNopAdAne'pi sAdhyAsiddhiH pakSatAvadakAvavinnAyAM suptamattamUrvitAdikriyAyAM svavazakriyAtvasyAvRttyA heto gAsijhatvAt / nanvevamanumAnamAtrojedApattiH pavato'yamagnimAn dhUmavattvAt mahAnasavadityatra dhUmavattvasyApi hetoH paratAvacchedakAvacinnavRttitvAlAvena jAgA sizatvApattaH / tatra ghUmavatparvatatvaM pakSatAvacchedakamiti cedatrApi svavazakriyAtvameva paratAvadakabhAstAmiti cettathApi kavaligatasthitiniSadyAdiniyanicAraH / atra kazcijADhakarmA mUDhamatiH kAzakuzAvalaMbanena zaMkate-nanu gatyAdayaH keva-| linAM na navaMti mohasahakRtatvAt / kiM tarhi yasyopaviSTasyordhvadamasya vA yadA kevalajJAnamutpannaM tataH prati sa kevalI/ napaviSTaH sannRvaMdamo vA svAyuHparisamAptiM yAvadhiyati tUlavazAmyannevAvatiSThate na caivaM tasya kAcidanA saMbhavati mohAjAvana vedanIyodayasya niHsattAkatvAditi sa tAvatpratyakSmRSAvAdI sarva visaMvAdI saMvAdayitumapyanaIH tIrthapravRtterapyunjedApAtAt vihAyogatinAmakarmodayAdivaiyarthyApAtAcca / yattu tena vedanIyodayasyaniHsattAkatvamuktaM tadapi mandam anAgamikatvAt Agame hi atyantodayaH sAtasya kevalinyanidhIyate / tathA coktam-"jaM ca kAmasuhaM loe jaM ca divaM mahAmuhaM / vIyarAgasuhasseyaM zaMtanAgapi egghaI" // 1 // ityAdi / sAtAsAtayozcAntarmuhUrtamAnatayA yathA sAtodayaH evamasAtoda yo'pi / na caivaM yathAnaMtasukhaM tathAnaMtakuHkhamapi kevalinAmApatitaM sAtodayasya prazamarasapAraMparataMtratvAt sAtodayaH punaH dudAdi kavalAhArAdicikitsA) rogAdivedyastu kAdAcitkaH / yattu kevalinA vedanIyaM karma jarastraprAyamiti | prAvAhikaM vacaH tadapi sAtavedanIyabandhamAtraparamiti sUtrakRtAMgavRttikRtoniprAyamanusRtya vyAkurmaH / vitIye tu siddhaM naHNT For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 30 // adhyAtmisamIhitam na kevakhinAmanapAyaM vedanIyAdi kAraNikasya kavalAhArasya siddhatvAt / na dvitIyaH gatyAdInAmapyuvedApatteH / / tayA ca yathA gatyAdikarmajanitaM gatyAdikaM kevakhinyanyupagantavyaM tathA vedanIyAdikAraNikA nuktirapi pratipadyatAmiti kavalAhArasya mohakAryatAnirAkaraNasthalam / atha dhyAnavighnalakSaNakAryavirodhaM nirAkaroti-na ceti / zukladhyAnaM tAbacatuppAdam / tathAhi / pRthaktvavitarka savIcAram 1 apRthaktvavitarkamavIcAram 2 sUkSma kriyamanivRtti 3 samucinnakriyamapratipAti / / tanadaNAni cAmUni-"savitarka savIcAraM sapRthaktvamudAhRtam / triyogayoginaH sAdhorAdyaM zukvaM sunimalam ||1||shrutciNtaa vitarkaH syAdhIcAraH saMkramo mataH / pRthaktvaM syAdanekatvaM javatyetatrayAtmakam // 2 // svazuzAtmAnujUtyAtmanAvazrutAvalaMbanAt / antarjapo vitarkaH syAdyasmiMstat savitarkajam // 3 // zrarthAdarthAntare zabdAnabdAntare ca sNkrmH| yogAdyogAntare yatra savIcAraM tajucyate // 4 // anyAdravyAntaraM yAti guNAdyAti guNAntaram / paryAyAdanyaparyAyaM sapRthaktvaM jvtytH||5|| apRthaktvamavIcAraM savitarkaguNAnvitam / sa dhyAyatyekayogena zukradhyAnaM dvitIyakam // 6 // nijAtmajavyamekaM vA paryAyamathavA guNam / nizcalaM ciMtyate yatra tadekatvaM vibudhaaH||7|| yadhyaMjanArthayogeSu parAvartavivarjitam / ciMtanaM tadavIcAraM smRtaM saddhyAnakovidaiH // // zrAtmaspandAtmikA sUkSmA kriyA yatrA|nivRttikA / tattRtIyaM javenuktaM sUdamakriyAnivRttikam // e|| bAdare kAyayoge'smin sthitiM kRtvA svanAvataH / sUkSmIkaroti vAcittayogayugmaM sabAdaram // 10 // tyaktvA sthUlaM vapuryogaM sUkSmavAcittayoH sthitim / kRtvA nayati sUkSmatvaM kAyayogaM tu bAdaram // 11 // susUjhakAyayoge'tha sthitiM kRtvA punaH kSaNam / nigrahaM kurute sadyaH sUkSmavAcittayogayoH Jain Educational For Personal & Private Use Only F orary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 1 // tataH sUkSmavapuryoge sthitiM kRtvA kSaNaM hi sH| sUcanakriyaM nijAtmAnaM cidrUpaM viMdati svayam // 13 // samucinnA kriyA yatra sUkSmayogAmikApi hi / samucinnakriyaM proktaM tadvAraM muktivezmanaH // 14 // iti guNasthAnakramArohe / tatra ca pUrvapAdadhye dhyAte sati agretanapAdaSayamaprAptasyaiva kevalajJAnamupadyate tRtIyapAdadhyAnaM tu zailezIkaraNAraMja eva javati nArvAk / na ca kavalAhAramananyupaganirapi tRtIyapAdadhyAnaM tadAnIM susAdhaM bAdarakAyayogavirodhitvAttasyeti dhyAnavighna khakSaNakAryavirodhanirAkaraNam / atha zarIravRdhiladaNakAryavirodhaM nirAkaroti-pujaleti / tatra zarIravRddhiH sAvaDyana virudhyata ityatra kiM pramANam audArikazarIramAtraniSThatvAdityanumAnamiti cettarhi "mama mAtA ca vandhyA ceti" nyAyaH sNpnnH| yataH kiM nAmaudArikazarIramAtraniSThatvamaudArikazarIratvAvacinnaniSThatvaM tavRttimattve sati taditarAvRttitvaM vA / nAdyaH padaH sundaro yata etena sArvajhyAviruSatvameva sAdhyate na tu taviparItatvam / yatkhaTvaudArikazarIratvAvavinnaniSThaM / tatkevalizarIraniSThamapi kathaM na navatIti toviruSyatvAt / na dvitIyastasyApyetadarthaparyavasAyitvAt / na hi govRttitve / sati gavitarAvRtti gotvaM gotvAvacinnaniSThaM na bhavatIti vaktuM pAryate / atha paramaudArikaninnaudArikazarIramAtraniSThatvaM | vivakSitamiti cenna tatrApi jinnatvaM yadi sAmAnyato'nyo'nyAnAvapratiyogitvaM tarhi svarUpAsiddhiH / avasthAnaMdaprayojyanaMdapratiyogitvaM cettathApi gatyAdinirdazananakhAdinizca vybhicaarH| athaudArikazarIravRddhiH sAvaDyavirudhA AhArasaMjJAsamAnAdhikaraNatvAditi cedaudArikazarIreNeva vybhicaarH| kavalAhArajanyatvAdityapi na sAdhakam ekanjyiAdizarIrANAM kavavAhArajanyavRddhyadarzanena jAgAsijhe dRSTAntIkRtAnAM niSAdInAM tAnyatvAsijheviparItabAdhakatakAnAvanAprayo Jain Educa For Personal & Private Use Only waajanelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. 1:22 11 Jain Educatio jakatvAcca / viparyaye tvidaM pramANam - zradArikazarIravRddhiH sArvazyasamAnAdhikaraNA caudA rikazarIravipAkidharmatvAt / na ca paramodArikatvamupAdhiH sArvazyasamAnAdhikaraNe gatisthiti niSadyAdau tadajAvAt / sArvaiyaM cAtra tathAvidhasayogikevalitvAtra| cinnaM vivakSitamato na kazciddoSaH / kiMca navavarSAdArabhya pUrvakoTiparyantaM yadi kevalinAM zarIraM na vardheta tarhi te sarvadA zaizavAvasthA eva javeyuriti vyavahArAdapi kiM na vineti javAn / nanu keyaM rItiryadalaukika vicAre vRthaiva laukikavyava | hArabAdhaH karUpyata iti caMDAMto'si "pulaireva pujalopacaya" iti vacanAttathAvidhakavalAhArapujataireva kevalinAM zarIravR| dhiH saMjayatIti sakala saiddhAntikasaMmatatvAdeta vicArasya / yadapyaudA rikala kAryavirodhaH pronAvitastadapyavicAritakUpa| patanakarUpaM yato yadi paramAdArikaM vadapyaudA rikazarIraM sArvaiyena virodhamadhirohettarhi bAlakaumArAdyavasthAHsthaM tavApi zarIraM tAvakajJAnena sArdhaM virudhyetetyahovaidagdhyavilasitamAyuSmataH / tasmAdaudA rikazarIraM na sArvayaviruddham paramau | dArikAnanyatvAttathAvidhaudA rikanAmakarmajanyatvapratiyogikAnyo'nyAnAvAnAdhAratvAdityarthaH / na caitadasiddham anyathA kAya saptakatvApattipramukhAnekadUSaNaprasaMgAditi zlokaghyArthaH // 8-9 // kavalAhArAjAvasAdhanatayA kalpitaM tadabhimataM | paramAdArikatvaM nirAkaroti para maudA rikAMgAnAM saptadhAtuvivarjitaH / juktiM nApekSate kAyastadasaMjavabAdhitaH // 10 // TIkA - paramaudA rikazarIravatAM sayogikevalinAM saptadhAturahitaH kAyo jukkiM kavatAhAraM nApekSate / kavalAhAreNa hi dhAtUpacayaH kAryaH sa tu kevalizarIrasya dhAturahitatvAdevAsiddhaH / tatazca kathaM teSAM kabalAhArAnyupagamaH prAmANikaH / For Personal & Private Use Only parIkSA. #3211 1 Inelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na khalu gaganAravindasya prasidhumarIkAtizAyi sauranyamanumimIti vicAracaturA iti pressaamaashystnnirsyti-tditi| tatpUrvoktaM pUrvapadavacanaM kevalinAM zarIrasya saptadhAturahitatvAsijharevAprAmANikamiti samAsArthaH / vyAsArthastvayam-audArikazarIraM ! audArikopAMgaM 2 asthiranAmA 3 zunanAma 4 zunavihAyogatya 5 zunavihAyogatI 6 pratyeka 7 sthira zulanAmAni e samacaturasrasaMsthAnaM 10 nyagrodhasaMsthAnaM 11 sAdisaMsthAnaM 12 vAmanasaMsthAnaM 13 kujasaMsthAnaM 14 9masaMsthAnaM 15 aguruvaghunAma 16 ubAsanAma 17 upaghAtanAma 18 varNa 1e gaMdha 20 rasa 21 sparza 22 nAmAni 53 nimA nAma 24 taijasa 25 kAmaNe 26prathamasaMhananaM 27 du:svaranAma 27 susvaranAma zae sujaganAma 30 yazonAma31 zrAdeyanAma 35 trasa 33 bAdara 34 paryAptanAmAni 35 paMcendhiyajAtiH36 manujagatiH37 jinanAma 30 sAtAvedanIyaM 3e asAtAvedanIyaM 40 manujAyuH 41 uccaigotra 45 mityetA citvAriMzatprakRtayaH kevalinAmudayamAzritya prApyante / tatra jhapanapa kIlikAmakaTabaMdhakRto'sthnAM dRDharacanAvizeSo vajrapananArAcasaMhananaM tatsanAve ca kevalinAM zarIraM kathaM dhAtuvarjitamiti *vaktuM pAyate / atha mataM tadalAva'pi kevadinAM takanakaprakRtarevodayaH pratipAdita iti tadapyajJAnavilasitaM tasyAstahipAkavedyatvAt / anyathAdArikazarIramapi kiM nApahnoti navAn tatrApi pUrvoktayukteravatArAt / kiM ca kepAMcinmate sapta dhAtavaH apareSAM ca mate daza dhAtava iti / tathA cAhuH zrIhemasUrayaH svopaiyogazAstre-rasAsRGamAMsamedo'sthimajAzukrANi dhAtavaH / saptava daza caikeSAM romatvaksnAyujiH saha ||1||iti / tatra cAnyataraniSedhe vinigamakAjAvAkunayaprAmANyasvIkAre tvaksnAyUnAmapyanAva zrApadyata ityaudArikazarIrasyApi datto jasAJjaliH / kiM ca jagavatAM rudhirAmiSa For Personal & Private Use Only Jain Education Interational Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSA. // 32 // gokSIradhArAdhavale ityayamatizayaH kevalajJAnotpattyanaMtaraM javati na vA / zrAdye kevalinAM zarIraM nirdhAtukamiti padaH kAkanAzaM palAyita ityAtmIya eva bANo javantaM praharati / vitIye tu ctustriNshdtishyvttvaanuppttiH| kiM ca yayA rasIjUtamAhAraM rasAsRGmAMsamedo'sthimajazukralakSaNasaptadhAturUpatayA pariNamayati sA zarIraparyAptiH sA tu teSAmapi vidyata eveti siI teSAM zarIrasya dhAtUpaSTabdhatvam / na ca devAnAmapi zarIrasya tathAtvApattiH, zarIraparyAptivaicitryAt / kiM ca gajhasthye'pi teSAM zarIraM nirdhAtukaM dhAtUpaSTabdhaM vA / zrAdyo'nanyupagamaHsthaH / dvitIye'pi kiM ghAtikamaNAmapagamAttapAmapagamaH kAraNAntarAdhA / nAdya uchAsagatyAdInAmapyubvedApatteH / na ca gatyucchedo'smAkaM mata eveti vAcyam / zujavihAyogatyazunavihAyogatyorudayasamarthane vaiyavyApAtAt, urgatikUpapAtAttu tavaiva shujgtyucchedH| na dvitIyastadanivacanAt / kazcittu-"samattaMtimasaMghayaNa tiagale bisattari apube" iti vacanAdantimasaMhananatrikaprAyogyAnAmasthyAdInAmaSTamaguNasthAne'pagamaH / tathA-"risahanArAya ga aMto" iti vacanAvAdazamaguNasthAne vajrarSajanArAcavarjazapasaMhananaghayaprAyogyAnAmasthyAdInAmapagama iti paMcasaMhananaprAyogyAnAmasthyAdInAmapagamAt kevalizarIrasya paramaudArikatvaM manyate, sa tAvanmUrkhacakracakravartI, yato yadyekasyaiva zarIre SaT saMhananAni naveyustarhi tasya vAcATasya vacanamavakAzaM khannata / yattu aSTamaguNasthAne trayANAM saMhananAnAmanudaya uktaH, ghAdaze ca guNasthAne saMhananaghayasya / tena tu prathamasaMhananatrayaNaivopazamaNirAruhyate / pakazreNistu prathamasaMhananenaiveti sUcayAJcakrurAcAryAH / tathA coktam-"pUrvajJaH zudhimAn yukto hyAdyaiH sNhnnaistriniH| saMdhyAyannAdyazuklAMzaM svAM zreNI zamakaH zrayet // 1 // " tazrA-"tatrASTame guNasthAne zuksamyAnamAdi 12. Jain Educat i on For Personal & Private Use Only h ainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mam / dhyAtuM prakramate saadhuraadysNhnnaanvitH||1||" ApakasAdhustatrASTame guNasthAne zuklanAmakaM pradhAnadhyAnamAdimaM prathama, pRthaktvavitarkasapravIcAralakSaNaM vakSyamANaM dhyAtuM prakramate kathaMjUtaH sAdhurAdyasaMhananAnvito vajrapaMjanArAcanAmakaprathamasaMhananayukta iti guNasthAnakramArohe / tasmAdAdhyAtmikAnimate paramaudArikatve niraste kevalinAM zarIraM kavalAhAramapakSyaiva sthAtuM zaknoti nAnyathA, pramANaM cAtra lagavaddehasthitiH kavalAhArapUrvikA, jagavaddehasthititvAt , badmasthAvacinnajagavaddahasthitivaditi na ca udmasthAvasthAkRtakavakhAhAreNa sijhasAdhanaM udmasthasaMyatatvAvachinnadehasthiterapi gRhasthAvasthAkRtakavalAhAreNaiva kavalAhArapUrvakatvaprasaMgAt / na ca ghAtikarmasahakRtatvamupAdhiH, devAnAM dehasthiterghAtikamasahakRtatve'pi kavalAhArakatvAjAvena sAdhyasamavyAptatvAjAvAt / etena jagavato deha sthitirAhArapUrvikA dehasthititvAt asmadAdideha sthitivaadityanenAhAramAtrapUrvakatvasAdhane karmanokarmAhArAnyupagamAt sisAdhanaM kavalAhArapUrvakatvasAdhane ca devadahasthityAdinA| vynicaarH| atha manuSyadehasthititvAdasmadAdivat sA tatpUrvikeSyate tarhi taghadeva sarvadA niHsvedatvAdyannAvaH myAt / asmadAdAvanupalabdhasyApi tadatizayasya tatra saMjave nuktyanAvalakSaNo'pyatizayaH kiM na syAdityAdigraMthamanilapannupAsakAdhyayanaTIkAkRddigaMbaraminaH parAkRtaH viparItabAdhakatarkasahakRtena prakRtAnumAnenaiva sAdhyasidhau pratibaMdIgrahaNasyAkiMcitkaratvA-31 tAtathA yathA tIrthakRtAM niHsvedatvAtizayaHsArvadika evaM nuktyajAvAtizayasyApi sArvadikatvApatteyUkAparijavajayAt paridhAnaM muJcata iva nagnATasya trapApi kiM na bAdhata iti nirdUSaNAnumAnasiddhiH kevalinAM kavalAhAraH prAmANika eveti // 10 // zratha kavavAhArapratibaMdhakapatibaMdI nirasyati Jain Educatidindeanas For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi 1123M Jain Educati apramattaguNasthAnAM na juktizcet kutaH paraH / baMdIva pratibaMdIyaM siddhAntavacanasya na // 11 // . TIkA - AdhyAtmikAH kiletthamAlapaMti yatsaptamaguNasthAnavartibhiH kavalAhAro na kriyata iti tAvat sakala zvetAMvarapravAdaH tadidamasmAkamapi cetassu nyAyyamiti jAti / yato nirAlaMbana dhyAnadhyAturyadyasya vyavahArarUpapamAvazyakAdikriyApi nopayuktA / tathA ca guNasthAnakamArohe zrI ratnazekharasUrayaH - " ityetasmin guNasthAne no saMtyAvazyakAni SaT / satatadhyAnasaMdyo gAdvRddhiH svAjAvikI yataH // 1 // " iti / tatazca dharmadhyAnApAyajUte pramAdahetuni kavalAhArAdAvapi pravRttirna yuktaiveti uttaraguNasthAneSvapi sA kathaMkAra saMgata iti pUrvArdhena pratipAdayati zrapreti / zrapramattaguNasthAnAM "padaikadeze padasamudAyopacArA" muaiti padaM guNasthAnaparaM saptamaguNasthAnavartinItyarthaH / cedyadi muktiH kavalAhAro "nokta" iti zeSastarhi puro'grimaguNasthAneSu kuto na kathamapi vizeSakAraNA nirvacanAdityarthaH / athaitasya vicArakSamatAM nirAkurvannAha - baMdIti / iyaM tava pratibaMdI no'smAkaM | siddhAntavacanasya baMdIva dRzyate / asmatsiddhAMtasyAgre'kiMcitkarametaditi samAsArthaH / vyAsArthastvayam - kevalino muktiH samagrasAmagrItvAt pUrvajuktivadidamanumAnaM saptamaguNasthAnavartinAnekAMtikaM navati hi tatrApi paryAptatvaM vedanIyodaya - | hArapaktinimittaM taijasazarIraM dIrghAyuSkatvaM ceti zvetAMbaraparikalpitA samagrasAmagrI muktizca na javatIti tairapi prtipnnm| evaM ca tulye'pi sAmagrI sanAve saptamaguNasthAne kavalAhAro nAnyupagamyate trayodazaguNasthAne cAcyupagamyata iti tatra | kayA prakRtyA punarAvRttam / atha yadi stokakAlatvAttatra kavalAhArAjAve'pi na kAcidanupapattiH trayodazaguNasthAne tu For Personal & Private Use Only parIkSA. 11331 ahelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcidUnapUrvakoTiparyaMtaM kathaM tadanAve sthAtuM zakyata iti vivadaMti vivakSAvicakSaNAH tadapi na nazcetasi samAyAti / yato yadi samagrasAmagrIsanAve'pi saptamaguNasthAne stokakAlatvavivakSyA kavalAhArAlAvaH kahapyate tarhi samAnakadatvAt paSThe'pi guNasthAne tadalAva aaptitH| na ca tatra pramattatvAdAhAraH susAdhaH ghaTakuTInyAyenAsmatsijhAntasyaiva zrayaNIyatvApatteriti pUrvapadaH / evaM prApte'nidhIyate / yattAvatkevalinAM kavalAhArasAdhakasyAnumAnasyAnakAtikatvamunnAvitaM tanmandaM pradhAnadhyAnavirahasahakRtatvasya hetorvizeSaNAt / na cAhArasaMjJArUpakAraNAnAvAdeva saptamaguNasthAne kavalAhArAjAva iti sayogikevakhiguNasthAne'pi tadanAvo'nyupagamyatAmanyathAhArasaMjJApi pratipadyatAmiti vAcyam / etasya manorathamAtratvAt tathAhi-zrAhArasaMzA kimAhAramAtraM prati kAraNaM kavalAhAramAtraM prati vA / nAdyaH kevalinAM lomAhArasyApyanAvApattaH / dvitIye'pi kavalAhAramAnaM prati AhArasaMjJAyAH kAraNatA kimanvayavyatirekagamyA vidhigamyA vA / nAdyaH yatrAhArasaMjhA tatra kavalAhAra ityanvayavyAptyasiddheH / "dasa sannA sabajIvANaM" tivacanAdekendhiyAdiSvAhArasaMjJAyAH satve'pi kavatAhArAjAvAt / nApi dvitIyaH tathAvidhavidherajAvAt tasmAdAhArasaMjhAyA AhArAnilApamAnaM pratyeva kAraNatvam / na cAbhilASaH khalu prArthanA sA ca yadIdamahaM prAmomi tadA javyamityAdyadarAnuvidhA / tathA caikenjhyiAdiSu akSarajJAnAjAvana vyAptyasiddhiH / teSAmapyavyaktAdaravAjasyAnuzAtatvAt / tathA cAgamaH-"sabajIvANaMpiyaNaM arakarassa aNaMtamo jAgo niccugyAmi ciso vizra jaz zrAvarejA teNaM jIvo ajIvattaNaM pAvejA" iti naMdIsUtra / 1 saMjJAyate'bhilaSyata AhArAdikamanayA sA saMzA. For Personal & Private Use Only Jnww.jairiibrary.org Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. parIkSA. // 33 // kAnAmatyasphuTamityAdi kapalanA maithuna tathA "zrabattamaskaraM puNa paMcaehavi thINaginisahieNa / nANAvaraNudaeNaM baMdiyamAI kamavisohI // 1 // vyAkhyA-paMcA- nAmapi pRthvyAdInAM styAnasahitena jJAnAvaraNodayenAvyaktaM suptamattamUrbitAderivAsphuTaM jJAnaM vartate na sarvathAvRtam / / tatrApi pRthvIkAyikAnAmatyasphuTaM tato'pyapkAyikatejaskAyikavAyukAyikavanaspatikAyikAnAM yathottaraM krameNa vizudhataram idaM cUrNikAravacanAlikhitamityAdi kaTpavRttau pIchikAyAm / tasmAdAhArasaMjJAyAH kavalAhAraM prati na kAraNatvamiti / nanvAhArasaMjJAyA ajAve kavalAhAravat kevalinAM maithunasaMjJAnAve'pi kamanIyakAminIsevAdikamapi prasajyatati cenna, tatkAraNasya mohanIyakarmaNo nirmUlakASaMkaSaNAt, AhArakAraNasya tu vedanIyodayasya pratiSedhumazakyatvAt / na cApramattasya jagavataH kavalAhAraH pramAdahetutvAdeva na kartumucitaH zarIrasajAve'pi pramAdaprasaMgAt yatpAlanArtha khalu pramAdahetuH kavalAhAro grAhyastattu sutarAM pramAdakAraNamityAyemitametat / tasmAdiyamAdhyAtmikaparikaTipatA pratibaMdI akiMcitkaraiveti // 11 // atha kavalAhArAjAvasAdhakamanumAnamupanyasya dUSayati___ vyabhicArAkulaM zuklalezyAvattvaM pramattakaiH / tahiziSTamavezyatvamasihaM cAprayojakam // 15 // | TIkA-kevalino na kavalAhAriNaH zuklalezyAvattvAdidamAdhyAtmikaparikalpitamanumAnaM pramattaiH pramattakaiH pramattaguNasthAnavartitiH "svArthe kapratyayaH' vyabhicArAkukhamanaikAMtikaM yatasteSAmapi "pannarasa pamattaMmI" tivacanAnmithyAtvAjhAnAsaMyamadevanArakatiryaggatirUpaSaDjAvApagame khezyASaTkavedatrikakaSAyacatuSkAsichatvamanujagatilakSaNAnAM paMcadazodayika Jan Education For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAvAnAM sannAve ca zuklakhezyAvattvaM saMpratipannaM kavakhAhAritvaM cApIti / tadetadevAnumAnaM viziSTaM khezyAMtarAsahacaritatveneti zeSaH asiddhamityarthaH / yato yeSAM mate yogapariNAmo khezyA tanmate vidhikoTiH yeSAM ca mate kaSAyaniSpaMdo khezyA tnmt| niSedhakoTiriti / alezyatvaM ca kevalino na kavatAhAriNaH alezyatvAdityanumAnaM tvaprayojakaM lomAhArAjAvasyApi sAdhakatvAditi / saMdigdhAsiJcatvaM ca dUSaNaM padaSaye'pyavataratIti bodhyamityavayavArthaH / vyAsArthastvayam-audayikalAvasya tAvadekaviMzatirnedAH "zrannANamasiddhattA saMjama khesA kasAya gai veyA / micaM turietti" vacanAttatra trayodazaguNasthAna hai| manujagatizukalezyA simghatvarUpAstrayo nAvAH prApyate / tathA ca devensUrayaH-"canagayAI gavIsa miti sANe ya iMti vIsaM. ca / mitreNa viNA mIse guNisamannANaviraheNa // 1 // eseva avirayaMmi, suranAragaga viuMga dese / sattarasa duti te ciya tirigae saMjamAnAvA // 2 // pannarasa pamattaMmi apamatte Azvesatigavirahe / te citra bArasasukkegalesana dasa apuvaMmi // 3 // evaM aniyaTTimi vi suhume saMjalaNa lojamaNU aMti aMtimalesaasijhattanAva jANa cala jAvA // 4 // saMjara ekhojavirahA navasaMtarakIekevalINa tigaM / khesAlAvA jANasu ajogiNo jAvayugameveti" // 5 // pama-11 zItike / tathA zujalezyAsanAve'pi kavalAhAraH kathaM saMgacate / yato nirAlaMbanadharmadhyAnasanAva'pi nAyamiSyata iti / atra sidhAntayAmaH-dhyAnaM tAvat paramaikAgratArUpaM virudhyatAM nAma kavalAhAreNa / khezyA tu yogapariNatirUpA kavalAhAreNa kathaM virudhyate pratyutAvirudaiva / anyathA pramattaguNasthAnavartino'pyAhAro na syAt khezyAntarAsahacaritAyAstasyAstapirodhitve saptamaguNasthAne'pyAhAraH syAt / kathaM punaryogapariNAmo lezyA yasmAtsayogikaMvalizuklezyApariNAmena 1 etena sAdhyAsattvaM darzitam / For Personal & Private Use Only Inelbrary.org Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhyAtmi. // 35 // Jain Educati yaH vihRtyAntarmuhUrtazeSe yoga nirodhaM karoti tato'yogitvamalezyatvaM ca prApnoti zrato'vagamyate yogapariNAmo khezyeti / sa punayogaH zarIranAmakarmapariNativizeSaH / yasmAttam - "karma hi kArmaNasya kAryamanyeSAM ca zarIrANAM kAraNamiti" / tasmAdadArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH tathaiaudArikavai kriyAhArakazarIravyApArAhRtavAdravya| samUha sAcivyAjI va vyApAro yaH sa vAgyogaH tathaivaudArikAdizarIravyApArAhRtamano'vyasamUhasAcivyAjIvavyApAro sa manoyoga iti / tato yathaiva kAyAdikaraNayuktasyAtmano vIryapariNatiryoga ucyate tathaiva lezyApIti prajJApanAvRttikRtaH / | etanmatamAzrityaiva ca devendrasUri niraudayikajAvatrayaM trayodazaguNasthAna upanyastam / anye tu karmaniSpaMdo lezyAH karma| sthitihetutvAt / yathoktam - "tAH kRSNanIlakApotataijasI padmazuklanAmAnaH zleSa iva varNabaMdhasya karmabaMdhasthitividhAtrya iti" / yogapariNAmatve tu lezyAnAM "jogA payampiesaM viti zraNubhAgaM kasAyato kuNatitti" vacanAt prakRtipradezabaMdhahe| tutvameva syAt na tu karmasthitibaMdhahetutvam karmaniSpaMdarUpatve tu yAvatkapAyodayastAvanniSpadasyApi sanAvAt karma sthitihetutvama pi yujyata ev| ata evopazAMtahI emohayoH karmabaMdhasaGgAve'pi na sthitisNjvH| yaduktam- "taM paDhamasamae va bIyasamaye vaizyaM tamamae nikriAMti" Aha yadi karma niSpaMdo lezyAstadA samucinna kriyazukladhyAnaM dhyAyataH karmacatuSTayasanAvena niSpaMda saMjavena | kathaM na lezyAsanAvaH / ucyate- nAyaM niyamo yata nippaMdavato niSpadena sadA jaavym| kadAcinniSpaMdavatsvapi vastuSu tathAvidhAvisthAyAM tadajAvadarzanAttanmate ca kevalinAM pravyalezyA ciMtaiva / apare tvAduH - kArmaNazarIravatpRthageva karmASTakAt karmavargaNAni ! SyannAni karmakhezyAvyAzI tyAdhyAtmikaiH kavakhAhArAjAvasAdhanArthamupanyastAnyanumAnAni saMdigdhAsiddhAni viparItabAdha tional For Personal & Private Use Only parIkSA. // 35 // helibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katakAjAvAccAprayojakAni / yadi ca pratibaMdhakAnAvasahakRtasakalakAraNasamavadhAne'pi nAvarUpazuklakhezyAvattvena kavatAhArAjAvaH sAdhyaH tarhi saMyatatvena hetunA pramattaguNasthAnavartinAmapi tadalAvaH sAdhyatAM salomA maMDUkazcatuSpAttve satyuplutya gamanAt mRgavat / alomA vA hariNaH catuSpAttve satyutplutya gamanAt maMDUkavadityAdihetUnAM ca prAmANyamanyupagamyatAmiti balavAmAepariccinnaH kevalinAM kavalAhAraH suvyavasthita iti // 13 // atha kavakhAhArasAdhakapramANaM pramANAMtareNa saMvAdayati| kudAdayaH kevakhinAmekAdaza parISahAH / vedanIyodayodbhUtAH kavalAhArasAkSiNaH // 13 // TIkA-akSarArthaH spaSTa eva / jAvArthastvayam-sayogikevaliguNasthAnavartinAM kutpipAsAzItoSNadaMzacaryAvadhamalazayyArogatRNasparzaladANA ekAdaza parISahA javaMti / yadAgamaH-"egavihabaMdhagassa NaM te sajoginavatyakevakhissa kA parIsahA paNattA / goyamA ekkArasa parIsahA paNattA nava puNa vedaMtitti / tathA "veyaNikoNaM jaMte kamme kA parIsahA samoaraMti / goyamA ekkArasa parIsahA samoaraMti paMceva ANupubI cariyA siGgA tahe va roge ya / taNaphAsa jasameva ya ekkArasavayaNijamiti" jagavatyAm / tathA-"bAvIsaM bAdarasaMparAya caladasaya suhumarAyami / unamatyavIyarAge caudasa ekArasa jimi // 1 // "asyA arthaH dhAviMzatirapizabdasya khuptanirdiSTatvAt ghAviMzatirapi parISahA bAdarasaMparAyanAmni guNasthAnake / ko'rthaH nivRttibAdarasaMparAyaM navamaguNasthAnaM yAvatsarve'pi parISadAH saMjavatIti / tathA caturdaza ca zabdasyaiva For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. // 36 // kArAvAccaturdazasaMkhyA eva ca kut 1 pipAsA 2 zIta 3 uSNa 4 daMzamazaka 5 caryA 6 zayyA 7 vadha 0 asAla parIkSA. e roga 10 tRNasparza 11 makha 12 prajJA 13 ajJAna 14 rUpAH parISahAH sUkSmarAge sUkSmasaMparAyanAmni dazamaguNasthAnaka udayamAsAdayanti mohanIyasya kSapitatvenopazamitatvena vA saptAnAM cAritramohanIyaprakRtipratibajhAnAM darzanamohanIyaprakRtiprativacasya caikasyAsaMjavAditi naavH| tathA udma AvaraNaM tatra sthitaH badmastho vIto'pagato rAgo yasya samastamohopazamAtsakalamohadayAcca sa tathA tataH karmadhAraye udmasthavItarAgazabdanopazAMtamohadIpamohalakSaNaM guNasthAnakaghyaM parigRhyate / tatrApyuktarUpA eva caturdaza parISahAH saMjavaMti / tathA jine sayogikevaDyayogikevakhikhaNe trayodazacatudazaguNasthAnakaSaye parISadakAraNanUtasya vedanIyasyaiva sanAvAttatpratibajhA evaikAdaza parISahAH saMjavaMti / uktaM ca-"kut pipAsA ca zItoSNe daMzAzcaryA vadho malAH / zayyArogatRNasparzA jine vedyasya saMjavAt // 1 // " iti pravacanasArojhArasUtravRttau 11e patre / tatra kutparISahavijayaH kiM dughedanAmuditAmAgamavihitena jaktena samayato'neSaNIyaM pariharatazca navati uta sarvathAhAraparihAreNaiva javati / zrAdye kevalinAM kvlaahaarsiddhiH| ditIye tu SaSThaguNasthAnavartinAmapyAhArAjAva zrApadyate / nanu javanta eva jaNaMtu prathamapadAMgIkAre kiM caturdaze'pi guNasthAne kavavAhAro nApadyata iti | cenna khAghavena dhyAnavirahasahakRta eva guNasthAne etanniyamasya bodhyatvAt / anyathA kiMcidUnapUrvakoTiparyaMtaM kevalinA zarIraM kathamavatiSThate ? na ca paramaudArikazarIrAnyupagame nAyaM doSa iti vAcyam tatrApyaudArikatvAnapagamAnavadanimatasya / / // 35 // |nirastatvAcca / na ca jagavataH kudanIyodayo mandatama evati ne kavakhAhAracikitsAmapekSate tAdRzasya tasya parISahazabda Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only Adelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vyapadezya tAnaItvAt parISahazabdavyapadezasya tu tasya kavasAhAracikitsAmaMtareNa zarIrabalApacAyakatvasva suprasiddhatvAt / na ca jagavatAmanantavIryatvenedaM dUSaNamasaMbhavIti vAcyam balaM zArIraM sthAma vIrye cAntaraH zaktivizeSa iti tayorjina - tvAt / tasmAkinAnAM kutparISada vijayo'pi kavalAhAraM siddhAMtayatyeveti // 13 // zracaitasyAryAghayena digaMbara kaDipatavi| kalpayanirAkaraNenAprayojakatvazaMkAM nirasyati kiM rAgaddAnya tizayo yathA tathA naiSu muktyajAvasya / AhArakathAmAtrAt kathaM ca sAdhoH pramattatvam // 14 // vedyodaye'pi taulyAsa cikathAyAzca mohjnktvaat| pratiSeddhavya iti lapannupAsakAdhyayanaTI kAkRt // 15 // yugmam // TIkA- eSu kevaliSu yathA rAgahAnyatizayo rAgAjAvasya paramaprakarSa AkhyAyate tathA nuktyajAvasya kavasAhArAjAvasyAtizaya iti zeSaH kiM nAkhyAyate / yadi kevalini rAgAjAvAtizayo'nyupagamyate tarhi nuktyajAvAtizayo'pyanyupagamyatAM samAnakakSatvAdityarthaH / caH punararthe / sAdhorapramattasyeti samabhivyAhAragamyam / zrAhArakathAmAtrAt pramattatvaM kathaM bhavatItyavayavArthaH / jAvArthastvayam yathA kazcit puruSastIvrarAgastadapekSayA kazcinmandarAgaH kazcitpunarmandatamarAga | iti vipakSabhAvanAvaza prAgAdInAM hAnyatizayadarzanAt paramaprakarSaH kevalini prasiddhastathA jojanAbhAvaparamaprakarSo'pi tatra kiM na syAt tanAvanAto jojanAdAvapi hAnyatizayadarzanAvizeSAt / tathA hi-ekasmin dine yo'nekavAraM bhuMkte vipakSa Jain Educatinational For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSA. adhyAtmi. nAvanAvazAt sa eva punarekavAraM suMkta kazcitpunarekadinAghantaritajojanaH zranyaH punaH pakSamAsasaMvatsarAcaMtaritajojana / iti / tathA apramatto hi sAdhurAhArakathAmAtreNApi pramatto javati, tuMjAnA zrapi kevalino na tatheti mahaccitram, yatkazrAmAtramaMva pratyavAyakAraNaM tapanoge punaH kiM nigAdyamiti // 14 // athetannirasyati-vedyeti / iti jahapana pUrvoktavikaTapadhyamavicArapUrvakamupanyasyan samaMtajajopAsyopAsakAdhyayanasya TIkAkAraH prajAcaM saMjJako digaMbaraH pratiSedhavyastiraskaraNIyaH tatparikaTripatasya vikhpysyaakiNcitkrtvaadityrthH| tatra hetughayamAha-vedyeti / zrAdyavikaTapasya kevalini tuktyanAvaparamaprakAnyupagame vedanIyodayAnAvaparamaprakarSasyApi prasaMgAt / zrAhArakathAyAzca mohajanakatvAdeva pramAdahatutvAnyupagamAdityavayavArthaH / lAvArthastvayam-yattAvayuktaM rAgahAniparamaprakarSadarzanAnutyanAvaparamaprakarSo'pi kaMvalinAM sidhyatIti tadasmatpratibaMdIpacaMmamujaraprahArajarjaritaM spaMditumapi na zaknoti / yata ekasya vedanIyodayastIvrata* rastadapekSyA kasyacinmando'parasya punarmandatama iti vipakSanAvanAvazAghedanIyodayAjAvAtizayadarzanAt kevalini tadanAva paramaprakaSa sijerapyApatteH / na ca vAcyaM vedanIyodayasyASTAdazadoSAnantarjAvAttadanAvaparamaprakarSasAdhanamayauktikam / kutpipAsayozcASTAdazadoSAntanUtatvAt rAgahAnivattadanAvaparamaprakarSa sidhau nuktyajAvastu saMjavatyeva / tathA cAnupadameva vyAkhyAtam / "kutpipaasaajraatNkjnmaantklysmyaaH| na rAgaSamohAzca yasyAptaH sa prakIrtyate // 1 // asyArthaH-kucca bunukSA, pipAsA ca tRSNA, jarA ca vRkSatvaM, AtaMkazca vyAdhiH, janma ca karmavazAccaturgatiSUpattiH, antakazca mRtyuH, jayaMcehaparalokAdAtraguptimaraNavedanAkasmikalakSaNaM, smayazca jAtikulAdidarpaH, rAgaSamohAH prsijhaaH| cazabdAccintAratini Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only S helibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VAvismayaviSAdakhedasvedA gRhyante / ete'STAdazadoSA yasya na santi sa zrAptaH prakIrtyate pratipAdyata iti / jagavatAM - sipAsayorapahAtumazakyatvAnmohanIyApagamena tadalAve kalpanIye audArikazarIrAdikamapi kiM nApahrotumIhase / vastutastu aSTAdaza doSA ajnyaanaadikaaH| tathA coktam-"annANakohamayamANa, mAyA khoja raIa araI zaniddAsogavizravayaNa. coriyAmacaranayA ya // 1 // pANavahapemakIlApasaMgahAsAi jassa iya dosA / zradhArassa vi pANaThA, namAmi devAdidevaM |taM // 2 // " iti tatra kutsipAsayoranantAvana kevakhinAM tadalAvasAdhanaprayAso haridaMbarANAM vyartha eveti|yccoktm-"thaahaarkthaamaatrennaapi apramatto yatiH patati kevalI taM nuMjAno'pi na tatheti kathaM saMgachate" tatredamuttaram-zrAhArakathA tAvadAhAraviSayaprItitakSAmamohajaniti tasyAH pramAdahetutvaM na canamAhArasyApi zarIrAderiva mohasahakRtasyaiva tasya tathAtvAnyupagamAt / na ca bujuhAlakSaNamohamantarA kavatAhAro na lavatyeveti vAcyam etasya nirastataratvAt kud bujuH| tAdAtmyapratItistu zAkhAgracaMjamA itivaupacAramAtranibandhaneti / tasmASacanaracanAcAturItaraMgiNIptAvyamAno murgatinatA upAsakAdhyayanaTIkAkartA nyAyakumudacaM'vacanazINakuzAnavakhaMbamAnaH na kathamapi svAtmAnaM raMkSituM pranurityAryA- II dhyArthaH // 15 // athatasya yuktijAlasya phalaM prakaTayatihI paraMparAparAghAtasaMjAtamativiplavAH / tadevaM pratiSezavyA yuktiniIridaMbarAH // 16 // TIkA-haridevAMbaraM yeSAM te haridaMbarA nannATAH / atha ca "kacivandasAmAnya vizeSatAtparyasahAnAM vizeSavAcakatvamiti" nyAyAcaridiva sUryodayAvachinnA prAcIvAMbarANi yeSAM te haridaMbarA raktapaTA ityarthaH / etena parenyo'cekhaM cAri For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. 13 dharma prarUpayantaH svayaM ca viDikAkarmamvAdInyanyatIthikacihAni dadhAnA rakAni ca vAsAMsi vasAnA vRyava mahAnaparIza. tibirudaM vibayaMto mAtuH pituH prasavamivaivaMvidhAdapi svadharmAt sajatiphalamajitapaMtaste jagacanakhaMpaTAH kadAgrahagrahilA evetyuktaM javati / tattasmAt kAraNAt kevakhinAM kavavAhAraM prati vipratipadyamAnA iti zeSaH / evaM pUrvoktAniyuktitiH pratiSedhabyAstiraskaraNIyAH tadarthametatsthalamasmAniH kRtamiti bhAvaH / kathaMjUtAste paraMparAparAghAtasaMjAtamativiplavAH paraMparAyAH parAghAta candastena saMjAto materbudherviplavo namo yeSAM te tathoktAH / zrayaM jAvaH yeSAM mate siddhAntaH pramANaM taH paripATIprAmANyaM prathamata evAnyupagantavyaM siddhAntaprAmANyasyApi tatrAmANyAdhInatvAt anyathAtmAgamAnantarAgamayorgaNadharatahiSyAMtatvena maunazaraNa eva nagnATaH syAt / tatra ca zrIsudharmasvAminaH prArajya zrIvijayadevasUrizrIvijayasiMhasUriniH sAMpratamakhaMkRtaiveyamacinnetyaMgIkartavyam / anyeSAM tu zivajUtyAdeH saMmUrvitatvena tatparipATyAcinnatvAnAvAt / tathA hi-ihaiva jaratakSetre rathavIrapuraM nAma nagaram / tadvahizca dIpasArAjidhAnamudyAnaM tatrAryakRSNanAmAnaH sUrayaH samAgatAH / tasmiMzca nagare sahasramajho rAjasevakaH / sa ca rAjaprasAdAdilAsAn kurvannagaramadhye paryaTati rAtrezca praharaSaye'tikrAMte gRhamAgavati / tadetadIyA nAryA tanmAtaraM prati jaNati sma / "nirveditAhaM tvatputreNa / na khaDveSa rAtrau vevAyAM kadAcidapyAgachati tata ujAgarakeNa bujukSyA ca bAdhyamAnA pratidinaM tiSThAmi / " tatastayA proktaM "vatsa yadyevaM / tarhi tvamadya svapihi / svayamevAhaM jAgariSyAmi / tato vadhvA tathaiva kRtam / tasyAstu jAgratvA rAtripraharapaye'tikrAMtI // 38 // zivajUtinA samAgatyoktaM "ghAramudghATayeti" tatazca kopAkukhayA tayA caNitaM "re puzIla!zrasyAM velAyAM yatra dhAra 1bnythaasNgmetiprtii| Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only V elibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudghATitaM javati tatra gh|" tatazca so'pi kopAhaMkAraprerito nigataH / paryaTatAca tenodghATitadhAraH sAdhUpAzrayo / dRSTaH / tatra ca tena sAdhavaH kAkhagrahaNaM kurvanto vaMditvA vratagrahaNaM yAcitAH / taizca mAtrAdijirananujJAto'yamiti kRtvA vrataM na dattaM tataH khelamanakApakSAM gRhItvA svayameva socamakarot / sAdhavazca liMgaM samarpayAmAsuH sarve'pi ca te sAdhavobanyatra vihtaaH| kAlAMtareNa punarapi tatrAgatAH / rAjJA ca zivajUtaye kaMbalaratnamarpitaM gurunizca zivajUrti pratyuktaM "sAdhU nAmadhvAdiSvanarthasArthanibaMdhanaM kimarthametahItamiti" / tatastena gurvAjJAmanAdRtyApi mUyA pracannatayA tadhdhRitam / pratyahaM pAca tadayaM saMjAsayati na ca kasyacidane pradarzayati / tatazca "mUrvito'yamiti" gurujiravagatya tamanApRSThAcaiva tatkaMbakhara vidArya sAdhUnAM projanakAni kRtAni / so'pyavagatavyatikaraH pracannakaSAyakaluSitahRdayastiSThati / ekadA ca surayo jinakahipakAna varNayati / tathA hi-"jiNakappizrA ya 5vihA pANIpAyA pamiggahadharA ya / pAuraNamapAjaraNA kikkA te nave suvihA // 1 // yuga ti canakka paNagaM nava dasa kAraseva bArasagaM / ee a vigappA jiNakappe iMti ubahissa // 3 // ityAdi / tadetannizamya zivajUtiruvAca-"hanta yadyevaM tarhi kimidAnImatAvAnupadhiH parigRhyate sa eva jinakapaH kiM nAbhiyate" / gurujiruktaM-"jaMbUsvAmini vyucinno'sau sAMprataM tathAvidhasaMhananAdyanAvAtkartuM na shkyte"| tataH zivajUtirakhapat-"mayi jAgrati kayamayaM vyuvidyate nanvahameva taM kariSyAmi / paralokArthinA hi sa eva niSparigraho jinakaTpo'GgIkAryaH kimanena mU didoSahetunA parigraheNeti / " sUriniruktaM-"dharmopakaraNamevaitanna tu parigrahaH / tathA-"jantavo bahavaH saunta udRzyA mAMsacakSuSAm / tenyaH smRtaM dayArtha tu rajoharaNadhAraNam ||1||aasne zayane sthAne nidepe grahaNe Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only 1. elibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paratA. mApa kuto bhavet / yaH punarativAdaNaM yuktaM yaH syAnina sva prajAgRhyate evaM vastrAdidhAraNa dhyAtmi. tathA / gAtrasaMkucane ceSTaM tena pUrva pramArjanam // 2 // " tathA ca-"santi saMpAtimAH satvAH sUdamAzca nyApino'pare / teSAMka rakSAnimittaM ca vijJeyA mukhavatrikA ||1||kiNc-nvnti jantavo yasmAdapapAneSu keSucit / tasmAtteSAM parIkSArtha pAtra1 // grahaNamipyate // 1 // aparaM ca-samyaktvajJAnazIkhAni tapazcetIha sikSye / teSAmupagrahArthAya smRtaM cIvaradhAraNam // 1 // zItavAtAtapaidazemazakaizcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAna na samyaka saMvidhAsyati // 2 // tathA vastrAjAve zItAtapadaMzamazakAdipImAvyAkukhitasyAgnisevAdiAnasaMcave saMyamavirAdhanA syAt / tathA pAtrAjAve bAkharakhAnAdInAM vaiyAvRtyamapi kuto javet / yaH punaratisahiSNutayA etadantareNApi na dharmabAdhakastasya naitadasti / tathA cAha-'ya etAn varjayaddoSAn dharmopakaraNAhate / tasya tvagrahaNaM yuktaM yaH syAbina iva prnuH||1|| sa ca prathamasaMhanana eva na cedAnIM tadastIti kAraNAlAvAtkAryasyApyannAvaH tasmAdyathA saMyamopagrahArtha jaikSAdikaM gRhyate evaM vastrAdidhAraNamapyucitameve" tyAdiyuktyA prajJApyamAno'pyasau tathAvidhakaSAyamohanIyakarmodayAnna svakadAgrahAnyavartata kiMtu cIvarAdikaM tyaktvA nirgtH| tatazca bahirudyAne sthitasya tasya vaMdanArthamuttarAnAmnI jaginI samAgatA / sA ca tathAvidhaM svaM jJAtaramavalokya svayamapi cIvarANi tyaktavatI / tato jidArtha nagaramadhye praviSTA sA gaNikayA'valokitA / tata "evaMvidhAmapi bIjatsAmimAM dRSTvA nAgarikaloko mAsmAsu viraMsIditi" viciMtya tayA paridhApitAsau / tata eSa vyatikaro'nayA zivajUtaye nivepaditastato'nena "vivastrA yoSinitarAM bIjatsA javatIti" viciMtya tAM pratyuktam-"ityameva tvaM tiSTha etaghastraM tvayA na tyaktavyaM, devatayA hi tavedaM pradattamiti" / tataH zivajUtinA kauMminyakauTTavIrau dIkSitau tAnyAmAcAryaziSyavaNA JainEducade For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMparA pravRttetyAdi / tasmAtsidhAntaprAmANyamanyupagacahniH paraMparAprAmANyamevAnusartavyamiti mithyAtvamohanIyakarmodayavazAdhiparItaprarUpaNApravaNA digaMbarAH tanmatAnuyAyinazcAdhyAtmikA dUrataH pariharaNIyA ityasmAkaM hitopadeza iti // 16 // evaM sAMpratamumnavadAdhyAtmikamatanirdasanadakSamAracitamidaM sthalamamalaM vikacayatu satAM hRdayakamasam17 samajani yatsthasametatsukRtaM sRjato'nusRtya vRkssvcH|mm tena javyasoko bodhimaNeH sukhanatAM sajatAm / | TIkA-sugamamidamAryAdhyam // 17 // 10 // // // vivudhanikarasenyaH zojate prauDhimAdhistapagaNasurazAkhI rizAkhAnirAmaH / zrajani rajaninAyasaddikIrtipratAno mtijitsursuurihiirsuuristdiishH||1||shrkkhydth khIkhAM tasya paTTodayAjI mahati vijayasenaH sUrirAjaH sjaanoH|prsprti ghanagAre yasya kIrtipratAne vidhurajavaDUnAM khmmaatroplkssyH||2||vijyivijydevH sUrirAT tasya paTTe sa jyti| yatikoTImaukhikoTIrakalpaH / kalayati na sapanIvarvIkSya gaurIkRtA yavidhudhavakhayazoniH zailaputrIdizaH kim // 3 // zrIvijayasiMhasUristatpaTTaviyannanomarjiyati / yasya pratApapUSA ditamaH zamaM nayati // 4 // vAcakapariSattikhakazrIma-4 kalyANavijayaziSyANAm / gaMgAjakhavimakhadhiyAM ziSyA budhavAjavijayAnAm // / // zrIjItavijayavibudhAsteSAM gaLe jayaMti / zudhiyaH / rAjati tatsatAH zrInayavijayAniSA vibudhAH // 6 // tacaraNakamakhasevAmadhukarakarapena yshovijygnninaa| svopakAdhyAtmikamatasaMmnacirviracitevam // 7 // . . For Personal & Private Use Only ww.italibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmi. parIhA. 1180 iti zrIsakasapamitacakacakravartipamitazrIjItavijayagaNisatIrthyapaMmitazrInayavijayagaliziSyagaNyizo vijayakRtaM saMghadattAdhyAtmikamataparIkSAparanAmakamAdhyAtmikamatakhamanaprakaraNaM saMpUrNam // - - 1 // 4 // --- Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ath yatikhakSaNasamuccayaprakaraNam // siJcattharAyaputtaM titthayaraM paNamiUNa jattie / suttozmaNIie samma jazkharakaNaM vuvam // 1 // ussaggavavAyANaM jayapAjutto jaI sue jaNi / biti zra puvAyarizrA sattavihaM vakaNaM tassa // 2 // maggANusArikiriyA pannavaNikattamuttamA skaa| kiribAsu appamA zrAraMjo sakaNukANe // 3 // garuDa guNANurA gurutrANArAhaNaM tahA paramaM / araka ya caraNadhaNANaM sattavihaM kharakaNaM eyaM // 4 // suttAyaraNANugayA sayalA maggaNusAriNI kiriyA / sujhAkhaMbaNapunnA jaM jaNi dhammarayANaMmi // 5 // maggo AgamaNII ahavA saMviggabahujaNAnnaM / unnayANusAriNI jA sA maggaNusAriNI kiriyA // 6 // annada jANive pi sue kiMcI kAlAi kAraNAvirakaM / zrAznamanahaJciya dIsA saMviggagIehiM // 7 // kappANaM. pAvaraNaM zragozaraccAu~ jokhiAniskA / navaggahikamAhaya tuMbayamuhadANadorAI // // sikkiganirikavaNA pakrAsavaNAra tihipraavtto| jozraNavihiannattaM emAI vivihamannaM pi||e|| jaM sabahA na sutte pamisijhaM nava jiivvhhej| taM sabaMpi pamANaM cArittadhaNANa jaNibhaM ca // 10 // zravakhaMbitaNa karkajaM kiMci samAyarati gIyatyA / zrovAvarADabaddaguNaM sabesiM taM pamANaM tu // 11 // jaM puSa pamAyarUvaM guruvAghavaciMtavirahiyaM svhN| suhasIlasaDhAinnaM carisiNo taM na sevaMti // 12 // jaha saDesu mamattaM rADhAi asumuvahijattAi / niddijAvasahi tUsI masUragAINa parijogo // 13 // cAI asamaMjasamalegahA khuddacininaM khoe / baduehivi AyarizraM na pamANaM sudhacaraNANaM // 15 // sArasita pariNAmo na piyANadorAI / saMvigagIya // 10 // Jain Educat For Personal & Private Use Only lelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatila . samuccaya ahavA uttamaguNappalapavaNo / iMdinujaMgamanavizrAyAmasamAyo ma maggo // 15 // itthaM suhohanANA suttAyaraNA ya nANavirahe vi / guruparataMtamaINaM juttaM maggANusAritaM // 16 // eyArisassa jamiha gamaNamaNAloga vi maggaMmi / zranappaviciMtaehiM sadaMdhaNI nava // 17 // kho'vaMcakajoe gakhie tha zrasaggahaMmi jvmuukhe| kusakhANubaMdhajuttaM evaM dhannANa sNjv|| 17 // eyaMmi nANaphala: hemaghamasamA mayA parehiMpi / kiriyA jaM jaggA vi du esA muMca Na tanAvaM / // 19 // naNu jAvacaraNasiMga kaha maggaNusAriNI nave kiriyA / jaM zrapuNavaMdhagANaM davajaINaM pisA izA // 20 // jAya zra nAvacaraNaM vAlasaha khae kasAyANaM / maggaNusArittaM puNa ivika tammaMdayAe vi||1|| saduatte kammANaM tIe jaNizcaM tayaM ca gunnbiiaN| vavahAreNaM jaya nANAjuraM ca Nicaya // 22 // nANAivisesajuoM Naya taM siMgaM tu nAvacaraNassa / tayatnAve tanAvA mAsatusAINa jaM jaNiyaM // 23 // gurupArataMtanAeM saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / itto u carittINaM mAsatusAINa bhaNiddi // 24 // tesiM pidavanANaM Naya rumittArDa dabadasaNau~ / gIyacapissiAeM caraNAlAvappasaMgArDa // 25 // viho puNo vihAro jAvacarittINa lagavayA napi / ego gIyavAeM biti tamissiANaM ca // 26 // saMkhevAvirakAe ruiva daMsaNe ya dabattaM / jannai jeNuvagijAz zrayAemANe vi sammattaM // 27 // savavaesA lanna khiMge atarassa caraNassa / lAjaM dalarUvaM davaM kalAvannaM ca jaM jAvo // 28 ||nn ukkamarUvasarisaM nAvavirahINaM javAnieMdINaM / ahava kahaM pi visihaM liMgaM sA jAvacaraNassa ||she|| iskurasagumAINaM mahuratte jaha phurma vinimattaM / taha apuNabaMdhacaraNAjAvarDa vi supsiyo||30|| maggaNusArikiriyA jAvizvacittassa jAvasAhussa / vihipamisehesu jave pannavaNibattamujujAvA // 31 // For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vihitamavannayajayaca ssagavavAyatanayagayA / suttAI bahuvidAI samae gaMjI rajAvAI // 32 // piMkesaNaDumapattayari DimiyAinarayamaM sAI / batIvegavihArA vAditiginchA ya pAyAI // 33 // tesiM visayavibhAgaM mujhar3a kuggaD zrayAto / bode taM ca pAuM pannavaNikaM susIlagurU // 34 // vasiSThaM gavittA biMtiya zrAyaraparakavAyaM se / pariNAmei sa | sammaM jaM jaNiyaM kappajAsaMmi // 35 // saMviggajAvivANaM : buddhyadinaMtanAvizvANaM ca / muttUSa khittakAlaM jAvaM ca kaheMti sunaM // 36 // soviya sammaM jAei gurudinnaM niravasesapannavaNaM / paya uttApamaIe pallavamitte davai io // 37 // jada bomizrAzvayaNaM soThaM vAyarammamUDhanayaM / vavadArAipahANA taM koi sujhA visesei // 38 // e ya jAi ipa|rie apariNainayA kayammi mUDhanae / kAliyasumi pAyaM uvaDhaMgaM tieha jaM jayiM // 35 // mUDhanAM sukhaM kAlizcaM tu na yA samoaraMti idaM / zrapuhatte samocAro etthi puhatte samoyAro // 40 // tathA / eehiM dinivAe parUvaNA suttaatyakaraNAya / iha puNa avagamo zrahigAro tIhi sannaM // 41 // pAyaM pasiddhamaggo apariNaI nAipariAI vA vi I apasiddhe tanAvo budehiM tA sudiTThami // 42 // vakkatyAidisAe zramesu vi evamAgamatthesu / parivAra jAvatthaM nikhaNaNaM pannavito // 43 // jo naya pannavaNiko guruvayaNaM tassa pagaimaduraMpi / pittakaragadissa va gurukhaMkakakuzramAjAi // 44 // pannava kissa puNo uttamasaddhA have phalaM jIse / vidisevA ya annA sudesA khakhiAparisuddhI // | // 45 // sAsU saciju vihisAraM caiva sevae kiriyaM / tapparakavAyada yo Na have davAidose vi // 46 // jada sammamudhizrANaM samare kaMkAiNAnamAzyaM / jAvo na parAvacai emeva mahANujAvassa // 47 // mAkhaiguSasuSomahuarassa tappa For Personal & Private Use Only * Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatikha samanvaya. mArakavAyahINataM / pamibaMdhe vina kazyA emeva mukhissa suhajoge // 40 // apayaTTo vi payaho jAveNaM esa jeNa tssttii| zraska liyA nivimA kammakavasamajogAu~ ||e|| nira jukarasannU kiMci avatthaMga asuhamannaM / muMja tammi na rajAi suhajozraNalAkhaso dhaNikaM ||50||shy sudhacaraNasahita sevaMto dabarDa viruvaM pi / saghAguNeNa eso na jAvacaraNaM azvamai // 51 // zravahapannAjaNikaM jAvaM pAleTamAyaraskAe / tIe ceva Na hANI suakevakSiNA jalaM jaNiyaM ||5||ciskilbaakhmaavysrennukNttgtnne bahuzrajale zrAkhogo viniya pahe ko Nu viseso jayaMtassa // 53 // jayaNAjayaNaM ca gihI sacittamIse parittaNaMte shr| na vijAeMti yAsiM zravahapannA aha viseso|| 55 // avizva jANe maraNanayA parissamajayAla te vivaje / te guNadayApariNayA muskAmisI pariharaMti // 55 // avisimi vi jogami bAhire hoi vidurayA ihraa| sidhassa u saMpattI aphlA jaM desizrA samae // 56 // kami vi pANivahami desi sumahaMtaraM samae / emeva NikaraphalA pariNAmavasA bahuvihIzrA // 57 // je jattizrA ya heU javassa te catra tattiA murake / gaNaNAIyA khogA ehavi punnA jave tujhA // 50 // irizrAvahivAIvA je ceva havaMti kammabaMdhAya / ajayANaM / te ceva u jayANa zivANagamaNAya // ee|| egaMteNa Niseho joge sa e desi vihI vA vi / dakhiraM pappa hisaho huba vihI vA jahA roge // 6 // jaMmi jiseviLate azvAro duGa kassai kayA vi / teNeva ya tassa puNo kayA sohI dvijaahi||1||annumitto vi na kassai baMdho paravatyupaJcaTa napi / taha vi khalu jayaMti jaI pariNAmavisopAhimicaMtA // 6 // jo puSa hiMsAyayaNAiesu vaha tnnupriinnaamo| pucho ya ta siMga hoDa visudhassa jogassa // 63 / / Jain Education intonal For Personal & Private Use Only Bihelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamhA sayA visuddhaM pariNAmaM zvayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA save pariharizravA payattaeM // 64 // eeNa pabaMdheNaM vihisevAlaskapAzsaghAe / jAvajazttaM jaNivaM azppasaMgo phumo iharA // 65 // pAuNa va tittiM sajhAkhU nANacaraNakosu / veyAvaccatavAzsu apuvagahaNe ya ujamai // 66 // muggayayaravararayaNalAhatujhaM khu dhammakiccaM ti / ahiAhiakhAjatthI aNuvarazvo havA taMmi // 67 // buhivassa jahA khaNamavi vinijANeva jozraNe zlA / evaM moskatyINaM nikara zvA e kami // 6 // itto ceva asaMgaM havaaNuSaNamo pahANyaraM / tammattaguNAI saMgo tittIca egatya // 6 // suparicizrAgamattho vaDhaMgayasuyaguruaNumA / majjatyo hiakaMkhI suvisudhe desaNaM kuNa // 70 ||nn paricitrA jaNa. suzrA samayatyA tassa esthi aNuGago / so sattUpayaNiko jaMjaNi saMmaI maM // 71 // jaha jaha bahussu saMmale zra sIsagaNasaMparivuDDo / zraviNivina zra samae taha taha sitapariNI // 12 // nAsA jo visesaM na jANae zyarasatyakusalo vi| miThA tassuvaeso mahANisIhaMmi jaM naNiraM // 13 // sAvakrANavajANaM vayaNANaM jo na jANa visaMsaM / vuttuM pi tassa e khamaM kimaMga puNa desaNaM kAlaM // 4 // dANapasaMsaNisehe jaha kira puha vijAsaNaM visamaM / sakkaDa gIyatyehiM suzrANurUvaM tu doehaM jaM // 5 // pattami jaM padinnaM aNukaMpAsaMgayaM ca jaM dANaM / jaM ca guNaMtarahaka pasaMsaNikaM | taya hoi|| // zramassa ya pamisehe suttaviroho e khesavi nave / jeNaM pariNAmavasA vitti vahitthA va ||7||pttN | ca hotivihaM darasabajayA ya ajysudinii| paDhamiTyudaM ca dhammizra mahigicca vayani liNgii||7||vvhaarnnenn puNoM pattamapattaM ca hoi pavijataM |nnijy puNa baGgaM pattamapattaM ca NoNiyayaM ||7eaajN puNa apattadANe pAvaM jaNi dhuvaM jgviie| Jain U bonal For Personal & Private Use Only dinelibrary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatikha // 43 // 17 | taM khalu phuruM apatce pattAniveisamahicA // 80 // iharA u dANadhamme saMkue hoi pavayaNuDDAho / minuttamo jaya zya enA desaNAsuddhA // 81 // iyaresu vi visaesa jAsA guNadosajAe evaM | jAsaI savaM sammaM jaha jaNi khINadosehiM // 82 // | guruNA ya aNumA gurunAvaM desau laDuM jamdA / sIsassa huMti sIsA e huti sIsA asIsassa // 83 // satyaghuNA | vi tara manatpreNeva sAsitaM savaM / sadaM no jaMpa jamesa zrahacca NizraM ca // 84 // jaMca e sute vihie ya | parisiddha jami cirarUDhaM / samavigappiyadosA taM pie dUsaMti gIyattha // 85 // saMviggA gIyatamA vihirasiyA pariNo zrasI / tadadUsi mAya risaI ko zivAre // 86 // zraisAhasametryaM jaM ussuttaparUvaNAkamuvivAgaM / | jANaMtahi vihikar3a giddosA suttabanatthe // 87 // yiyAvAsAI gAravara siyA gahittu mujhajaNaM / zrasaMbaNaM puDhaM | pAraMti pamAyagattaMmi // 88 // AlaMbaNANa nari logo jIvassa zrajayakAmassa / jaM jaM pichar3a loe taM taM zrAlaMbaNaM kuNDa || 87 // jo jaM sevai dosaM saMNihipamuhaM tu so aniiivadyo / ThAveza guNamahejaM zravavAyapayaM puro kAuM // e0 // | parihara5 jaM ca dosaM sachaMdavihAra ani vidyo / kappiyasevA vi du luMpai taM koI pariNI // 1 // taM purA visu| UsaLA susaMvAyaM viNA e saMsaMti / zravahI rijaNa navaraM suprANurUvaM parUviMti // 92 // vaisai dhammagunaM hi zrakaMkhI | appaNo paraMsiM ca / pattApattavivego hi kaMkhittaM ca hi // 93 // pattaMmi desalA khalu piyamA kallANasAhaNaM hoI / kur3a kA pattapattA viNivAyasahassakomI // e4 // viphalA imA apatte issalappA tarja jarja jAi / paDhame kuThe | | vitie mUDhe duggAhie taie // 2 // zrame ghare hittaM jahA jakhaM taM gharaM vilAsei / iya siddhaMtarahassaM appAhAraM Jain Education donal For Personal & Private Use Only samuccaya. "18 11 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viNAsa // e6 // ya evaM saMkoe jujhAe taba puNa tusataM / taM mannatyattaM aviskaNDa sapatubattaM // 7 // ke ya pu-1 gniccA' vayaNacciya vavajyiM eyaM / zya desaNA visudhA zyarA milttgmnnaaii||e // zrAuTTiyAzjaNi kayAzcaraessa kahavi azyAraM / pAUNa vizramaNAe soheMti muNI vimalasajhA // ee|| zrAuhiyA uviccA dappo puNa ho / vaggaNArcha / vigahAla pamA kappo puNa kAraNe karaNaM // 10 // sajhAkhU apamatto havitra kiriyAsu jeNa teNeva / kiriyAeM sAphajhaM janaNiyaM dhammarayaNaMmi // 1.1 // pavaLa vihAM pi va sAhaMto hoi jo pamAzyo / tassa Na sina esA kara' garukaM ca avayAraM // 10 // pamilehaNAI ci bakkAyavighANI pamattassa / jaNiyA suaMmi tamhA apamAI muvihina hujA // 13 ||rskr vaemu khaliyaM uvautto hoi samizguttIsu / vakrAra avahelaM pamAyacarithaM sudhircitto||14|| kAlaMmi apUNahizra kiriyaMtaravirahiu~ jahA suttaM / zrAyara saccakiriyaM apamAI jo iha critii| // 105 // jaha NivigdhaM sigdhaM gamaNaM maggannuNo egaralAle / heka taha sivakhAne NicaM apamAyaparivuDDI // 106 // kanmAeM apamAyA aNubaMdhAvaNyaNaM ca hojAhi / tatto akaraNaNiyamo suskarakayakAraNaM hoii||17||pnibNdhaauNvi saarDa kaMTagajaramohasaMnijAu~zra / havaH zraNubaMdhavigamA payANanaMgo diihyro||10||khaauNvsmiglaave daDhajattakayaM muhaM aNucANaM / parivamizra piya dukA puNo vi tanAvabuTTikaraM // 10 // zranAmahAgiricarizraM jAvaMto mANasaMmi ukama / aNigRhiya NiyathAmaM apamAyassesa kasabaTTo // 11 // saMjamajogesu sayA je puNa saMtaviriyA visiiaNti| kahate vimujhacaraNA bAhirakaraNAkhasA iMti // 111 // aNubaMdhajunaM kusakhoNibo, appaNo apamAyaM zrAyaguruliMgapaccayamujhaM khisA Itirakasabahokara // 10, For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatila / / 44 / / Jain Educa sarka ciya kuto // 112 // sahasA asAcArI parapamAyaMmi jo parui palA / khakhamittiva cha kiriyA salAha zikA |ive tassa // 113 // davAinAnijarAM zravamanaMto guruM asakacAri jo / sivanUiba kuto hiMrui saMsArarannaMmi // 114 // |davai sakAraMjo akkarisajaeee kammeNa / nikhaNeNa sApubaMdhaM ekAi pue esaUiM ca // 115 // saMghayaNAdaNurU sakAraMje va sAhae bahuaM / caraNaM nivarui na puNo zrasaMjamo teNimo garu // 116 // saMghayaNAIAvaNaM tu siDhilA - e jaM caraNaghAI / sakAraMjA tayaM tabuDikaraM jarja jayiM // 117 // saMghayaNakAla baladUsamArayAlaMbaNA dhiNaM / savaM / ciya liyamadhuraM ziruDamATha pamuccati // 118 // kAlassa ya parihANI saMjamajuggAi etthi khittAI / jayAi vaTTizrabaM pa | u jayaNA jaMjae aMgaM // 119 // jAya guNesu rAgo paDhamaM saMpattadaMsaNasseva / kiM puNa saMjamaguNa zrahie tA taMmi vattavaM // 120 // guNavuDhi paraggayaguNaratto guNalavaM pi saMsei / taM caiva puro kADhaM taggayadosaM vehe // 121 // jaha amuttayamuoi puro kayaM AgamesinaddattaM / therA puro na puNo vayaskhakhi vIraNAdeNaM // 122 // etacciya ki kamme ahigiJcAsaMbaNaM sudayaM / guNaleso vi ahiga jaM jAiM kappajAsaMmi // 123 // daMsaNanANacaritaM tavaviSayaM jattha jati pAse / jipannattaM jatti pucae taM tahiM jAvaM // 124 // paraguNasaMsA uciyA anakSasAdAraNatta kSetra thaa| jaha vihiyA jievaiyA guNa nihiNA goamAINaM // 125 // paraguNagahaNAveso jAvacarittissa jaha nave pavaro / / dosalaveNa vi niNaM jahA guNe nigguNe guNai // 126 // paribaMdhassa na deU piyamA eyassa ho guNahI ho / sayaNo vA sIso vA gaNivarDa vA jayaM jamizraM // 127 // sIso sanila vA gaNibarDa vA na soggaI pei / je tatva nANadaMsaNacaraNA te ational For Personal & Private Use Only samuca J whelibrary.org Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suggiimggo|| 10 // karuNAvaseNa navaraM gavaI maggamitaM pi guNahIeM / zraccaMtAjuggaM puNa aratto uvehe // 12 // guNarAgI ya pava guNarayaNanihINa pArataMtaMmi / sadhesu vi kakresu sAsaNamAkhinnamiharA u 130 // teNa khamAsamaNAeM hatyeNaMti ya jaNaMti samayaviU / avizrattavadhijuttA savattha vi pusamajAyA // 131 ||nn vaha jo guNarAyaM dosalavaM kahilaM guNaDDhe vi / tassa NiyamA carittaM natyitti naeMti samayann // 13 // guNadosANa ya jaNiyaM mannatyataM viniciyamavivee / guNadoso puNa khIkhA mohamahArAyANAe // 133 // sayaNappamuhehiM tA jassa guNaDaMmi pAhilaM raago| tassa na daMsaNasuddhI katto caraNaM ca nivANaM // 13 // // uttamaguNANurAyA kAlAIdosana apattA vi / guNasaMpayA paratya vi na nahA hoi laSANaM // 135 // guNarattassa ya muNiNo guruANArAhaNaM have NiyamA / bahuguNarayaNanihANA taNa ahiTa jau ko vi|| 136 // tihaM duSpamizrAraM ammApiThaNo taheva nahissa / dhammAyariyassa puNo naNi guruNo viseseuM // 137 // zraNavatthAI dosA guruvANArAhaNe jahA iMti / iMti ya kayabruvAe guNA garekSA jA jaNiyA // 130 // nANassa hoi jAgI thirayara dasaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 13 // saghaguNamUkhajUna jaNi zrAyArapaDhamasuttami / gurukukhavAso tattha ya dosA vi guNA jarja naNithaM // 140 // eyassa paricAyA suddhaMgaviNeva hiyayANi / kammAi vi parisuca gurutrANAvattiNo biti // 11 // zrAyattayA mahAguNa kAlo visamo saparakayA dosA / zrAitiganaMgeNa vi gahaNaM jaNizaM pakappaMmi // 14 // gurutrANAe cAe jiNavarANA na hoiliyameza / sAhuMdavihArASaM harijaddeNaM jaLa jamikaM // 143 // ecammi paricatte thANA khalu jagavarDa parihattA / li - JainE For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatikha samuccaya. tIe a paricAe 5 vi khogANa cA ti|| 14 // naNu evaM kaha jaNi dighto gAmajoznaravazNo / jannara apatavisae gurupo lamgA na jAvANA // 14 // tityayaravayaNakaraNe AyarizrAeM pae kayaM ho / ettocciya naNiamiNaM yaraaralAvasaMvahA // 146 // jiNakappAipavittI guruvANAe virohiNI na jahA / taha kakraMtaragamaNe visesakajAssa pamibaMdho // 14 // jAvassa duNirakeve jiNaguruANANa hoi tubattaM / sarisaM pAsA jaNiyaM mahANisImi phumameyaM * // 14 // guNapulassa vi vutto gozramaNAeNa gurukule vaaso| viSayasudaMsaNarAgA kimaMga puNa vaccamizrarassa // 14 // ya mottabo eso kulavahuNAeNa samayanapieNaM / banAnAve vizha saMvego desaNAhiM // 150 // khaMtAzguNukkariso suvihiyasaMgaNa baMjaguttI ya / guruveyAvacceNa ya hoi mahANikarAlAho ||15||muuddho zmassa cAe eehiM guNehiM vaMciThe ho| egAgivihAraNa yassara naNizaM ca uhami // 15 // jaha sAgaraMmi mINA saMkhohaM sAgarassa ashNtaa| niti ta suhakAmI niggayamittA viessaMti // 153 // evaM gabasamudde sAraNamAIhiM cothA saMtA / niti ta suhakAmI mINA va jahA viNassaMti // 154 // naNizrA zraAyAmi vica doseNa NAvariyanti / taddinIe iccAzvayaNa gurukukhaM garukaM // 155 // jaM puNa nayA khanijA iccAIsuttamegacAritte / taM puNa visesavisayaM suninaNabudhihi davaM // 156||paavN vivakrAyaMto kAmesu tahA asatrAmANo shr| tatyutto eso puNa gIyatyo ceva sNjv|| 157 // bAgI annANI kiM kAhiccAzvayaNa ho / zraviyattassa vihAro aviya Nisizo phulaM samae // 158 // gIyatyo zra vihAro bIu~ gIyatthanIsiTa napi / etto tazcavihAro nANunA jinnvrehiN|| 15 // egAgiyassa dosA ityI sANe taheva pminniie| // 5 // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only v ranelibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiska visohi mahavaya tamhA sabijAe gamaNaM // 160 // jArja a ajArja ya muviho kappo ya hoi vine / ikkiko pu viho sammattakappo samo // 161 // gIyatthajAyakappo agI puNa jave ajArja / papagaM samattakappo tadU| ego do samatto // 162 // ulabace vAsAsu satta samatto tadUgo iyaro / asamattAjAyAeM uhe na hoi zrajarva | // 163 // tA gIyaMmi imaM khalu vayaNaM khAnaMtarAyavisayaMti / suttaM zravagaMtavaM piDaNehiM taMtaNIIe // 164 // ikkassa puNo tassa vi visame kAle tahA vi e vihAre / jaNavavAyanayArja vavarji esa taMtaMmi // 165 // kAkhaMmi saMkilihe kAyadayAvaro vi saMviggo / jayajogINamalaMne paNagannayareNa saMvasai // 166 // iya egAgivihAre idaMpatAttha suparisuddhe / gurukulavAsaccAnu' lese vi jAvaI etthi // 167 // guNavaM ca gurU sutte jahatyagurusaddajAyaNaM iho / iyaro purA vivarI ganhAyAraMmi jaM ja i // 168 // titthayarasamo sUrI sammaM jo jiemayaM payAsei / zrANaM ca kaMto so kApuriso e sappu | riso // 167 // jahAyAro sUrI jachAyArANuvirakarja suurii| ummaggadhi sUrI timivi maggaM paNAsaMti // 170 // ee | guruNo guNA pavakArihaguNehiM pabakA / gurukulavAso kA sayA arakayasI lattamavi sammaM // 171 // khaMtI samo damo vi tattattaM ca sutta anAso / sattahiAMmi rayattaM pavayavalayA garuI // 172 // jabANuvattayattaM paramaM dhIrattamaviya sohaggaM / ziyaguruNANulAe paryami sammaM zravANaM // 173 // zravisA paraloe thirahatthovagaraNovasamasaddhI / niNaM dhammakahittaM gaMjI rattaM ca iccAI // 114 // ujayaciya kiriyAparo imo pavayaNANurAgI ya / sasamayapavarDa pariNA poya ca // 175 // jo deuvAyaparakaM mi heca Agame zra Agami / so samayapakSavarDa siddhaMtavirAgo zro For Personal & Private Use Only Phelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatikha samu // 46 // 176 // kasidosaMmizra Nivike egAiguNunphirDa vi hoi guruu| mUkhaguNasaMpayA jara arakavizrA hoi jaM jaNi // 17 // guruguNarahi vihaM dabo mUlaguNaviutto jo na guNamittavihUNotti caMjharuddo udAharaNaM // 10 // khaguNasaMjuassa ya guruNo vi ya uvasaMpayA juttA / dosakhave vi a sirakA tassucitrA Navari jaM jANive // 17e / mUlaguNasaMpatto na dosakhavajoga zmo hercha / mahurovakkamaLe puNa pavattiabo jahuttami // 10 // patto susIsasaddo eva / kuNaMteNa paMthageNAvi / gADhappamAzNo vi du sekhagasUrissa sIseNa // 11 // naNu sevagasevAe jai khaca sekhagatsa sIsattaM / taM muttUNa gayAeM tA paMcasayANa tamakhadhaM // 18 // tassa ya mUlaguNesu saMtesu gmnnaannaa| tesiM tassa ya juttiskamA kaha hoti vehammA // 13 // mUlaguNasaMjuassa ya dose vi avajaNaM uvakkamiDaM / dhammarayaNaMmi naNiraM paMthagaNAyaMti ciMtamiNaM // 14 // janna paMcasayANaM caraNaM tulaM ca paMthagassAvi / ahigicca u gururAyaM visesi paMgharDa tahavi // 10 // |NiyameNa caraNajAvA paMcasayAeM pijavi gururaa| tahavizra pariNAmavasA nakkiko paMthagasseso // 106 // eya evaM umeyaM jaM gosAkhovasaggie pAhe / zramAviskAi su bADhaM ratto suNaskatto // 17 // paDuaNuratteNa tahA runnaM sIheNa maakhunaakche| tanAvapariNayappA pahuNA sadAvi zra zmo // 17 // kassa vi katthA pII dhammovAyami daDhayarA ho / eyazrabhukSAvAhA mUkhalezAvahA evaM // 17e // amehiM paMthagassa u gururAgukarisa va saMgAro / gurusevAi sa ratto akhe| anuzAyavihAre // 10 // sekhayamApuSThittA gavittA paMthagaM ca aNagAraM / guruveyAvazvakaraM viharatANaM pi ko doso // 11 // 1 sNtemucittumhnvnntthaannaaii| // 36 // Jan Education For Personal & Private Use Only brary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaLe vi dhammaviNyaM jatyuttariyaM khanija akSattha / Apucittu vihAro tatya ja jAsiDa kppe|| 19 // saMviggavihArINaM. kiM puNa tesiM mahANujAvANaM / zraha uvasaMpayANaM kappianabovayArANaM // 13 // dhammaviSa vi tesiM Aputriya pachizrANa jaha paramo / taha tehi gAvidhassavi NAyabo paMthagamuNissa // 14 // eso vi a siDhilotti ya pamimArimayaM iyaM havA itto| sAhUhiNa siDhilo takane aNuma hoi|| 15 // kappisevAkhaghAvagAsadappeNa sekhagassAvi / siDhi khattaM pa u naMge mUkhapannA jaMjaNikaM // 16 // siDhilizrasaMjamakahAvi hoLa ujAmati jai pahA / saMvegA to basekhava zrArAhayA hoMti // 17 // pAsatthayAzdosA sijAyarapiMjozraNAhiM / uvavAzzrA ya itto NAyanayaNassa vi tIe // 18 // zranujA vihAro ettocciya muttu teNa pambiMdhaM / pamivanno mUlAI vayanaMgo puNa jana jaNinaM // 1 // assa jAva dANaM tAvayamegaM piNo azkkamai / egaM azkkamaMto azkkame paMca mUlaNaM // 200 // lavavajA nttrgunn-|| virAhaNAe ahIsaNikattaM / jaha u sukumAliAe IsANuvavAyajoggAe // 201||nnikkaarnnpmisNvaa caraNaguNaM NAmatti jaMjaNikaM / zranavasAyavisesA pamibaMdho tassa paThitte // 20 // iya guNajuyassa guruNo ucmavatthaM kayA' pattatsa / / sevA paMthagaNAyA jiddosA hoNAyabA // 203 // je puNa guNehi hINA mitruddiThI ya svpaassthaa| paMthagaNAyA mujhe mIne bokhaMti te pAvA // 204 // caraNadharaNAkhamo vizra sujha maggaM parUvae jo so / teNa guNeNa gurucciya gavAyAmi jaM nANiyaM // 205 // sujhaM susAhumaggaM kahamANo java tazcaparakaMmi / appANaM zyare puNa gihatyadhammAGa cukaMti // 206 // javi na sakaM kAuM samma jipajAsikaM aNuvANaM / to sammaM nAsikA jaha jASikaM khINarAgehiM // 207 // usano ya-10 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only TATibrary.org Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatila samuccaya. -vihAro kammaM soheza sukhahabohIzra / caraNakaraNaM visuI uvavUiMto parUvaMto // 20 // sammaggamaggasaMpaThiyANa sAraNa # kRNa vacanaM / usahalesakoNa ya sayamannaNaM tu kAreI // 20 // eyAriso Na pAvo asaMjaLa saMjarja tti jNpNto| jaNi titthayaraNaM jaM pAvo pAvasamaNije // 10 // kiM puNa titthapajAvaNavaseNa eso pasaMsaNijAguNo / sazANumoSaNAe bAjogA ya jaM jaNiyaM // 11 // nANAhi varataro hINo vidupavayaNaM pnaavNto| e ya mukkaraM karaMto sucha vi appA *gamo puriso // 1 // hIessa vi sujhaparUvagassa nANAhiassa kAyabA / zya vayaNA tassa vi sevA uciyA susApAhaNaM // 13 // tamhA sujhaparUvagamAsajaguru Na ceva muMcaMti / tassANA suvihiyA savisesaM uUmati puNo // 14 // | eaM avamannaMto vutto suttami pAvasamaNutti / mahamohabaMdhago vi akhisaMto aparitappaMto // 15 // savisesaM pi jayaMto| tesimavarka vivAe sammaM / to daMsaNasohI suI caraNaM lahai sAhU ||16||shy sattakharakaNadharA zrANAjogeNa gakhiapAbamalA / pattA eMtajIvA sAsayasurakaM annaabaaii||17||sinissNti apaMtA sitaMti aparimizrA videhami sammaM pasaMsaNijo tamhA eyAriso sAhU // 18 // eyAriso zra sAhU mahAsaGa ho| dUsamAe vi / gIyatthapArataMte muppa-- sahaMtaM jarja caraNaM // 15 // jo puNa aviratattaM daDu sAhUNa jaNa vunche / tassa u pAyacittaM evaM samayaMmi uvaI / // 150 // jo jaNaNasthi dhammo ya sAmaaMNa ceva ya vayAI / so samaNasaMghabato kAyabo sabasaMgheNa // 11 // bahumuMmAzvayaNa ANAjuttesu ghiapmibNdho|vidd'to vimuNicciya agahikhagahikhassa piiiie||shaaatypyjaavnnaannN arattauThassa suddhacittassa / dosalave viviNassa e jAvacaraNaM jjnni||33|| bakusakusIlehi titvaM dosakhavA tesu Niyama-17 // 40 // Jain Education int onal For Personal & Private Use Only wmamelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjaviNo / jaztehiM vANijo avajANijo tpsthi||shvaaaasysucisht guruparataMtassa sukhaviMgassa lAvajazttaM jucaM | anappatANaNirayassa // 25 ||shy sattakharakaNatyo saMgahi subahutaMtavakkatyaM / phumavizrako vi ya jaNi saparesimaNuggahachAe // 226 // tavagaNarohaNasuragirisiriNayavijayAnihAevibuhANa / sIseNaM pi arazcaMpagaraNamenaM suhaM de||27|| // iti zrIyatikhakSapasamuccayaprakaraNam // Jain Education a nal For Personal & Private Use Only Manorary.org Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatikha0 // 48 // // iti zrIyatilakSaNasamuccayaprakaraNam // Jain Education in t onal For Personal & Private Use Only wwfainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education international For Persona & Private Use Only