________________
અષ્ટકો
અષ્ટવાયન
લીધા. એ નારદને પૂછવા લાગ્યો કે અમારા ચારમાંથી વરુણ, વાયુ, સોમ કિંવા વૈશ્રવણ અને ઈશાન એ સ્વર્ગમાં ગયા પછી કેણું વહેલું પડશે? નારદે દિગ્યા હતા. એ ઉપરથી જ આજ પર્યત એ. કહ્યું કે તે બહુ ગૌદાન આપ્યાં છે. પરંતુ મેં બહુ દિશાએ એમનાં નામ વપરાય છે. પરંતુ ચાલું ગૌદાન આપ્યાં છે, એવો તારા મનમાં અહંકાર મન્વન્તરમાં છે તે દિપાલનાં નામ આ પ્રમાણે છે, સબબ સહુથી પહેલે તું પડીશ.
છે બાર આદિત્ય મહેલે ઈંદ્ર અથવા શુક્ર નામને પ્રતર્દનની પાસે એક બ્રાહ્મણે માર્ગમાં અશ્વ આદિત્ય, અનલ નામને વસુ, સૂર્ય પુત્ર યમ, માગ્યો હતો. એણે કહ્યું કે આપીશ, પણ બ્રાહ્મણે નિતિ નામને રુદ્ર, વરુણ નામના આદિત્ય, તત્કાળ માગવાથી પિતાના રથમાંથી છૂટો કરીને અનિલ નામને વસુ, વૈશ્રવણ અથવા કુબેર. અને બ્રાહ્મણને આપ્યો હતો. એને બીજા ત્રણ બ્રાહ્મણોએ ઇશ્વર નામને રુદ્ર, પૂર્વથી અનુક્રમે, આઠે દિશાના એવી જ યાચના કરવાથી, તેમને પણ આપી દીધા આ આઠ દિગ્વાલ છે. હતા. અને પિતે હાથે રથ ખેંચીને ઘેર આવ્યો અષ્ટદિગજ એરાવત, પુંડરીક, વામન, કુમુદ, હતા. છતાં એના મનમાં તે કાળે એમ વિચાર અંજન, પ્રપદંત, સાર્વભૌમ, અને સુપ્રતીક એ આવ્યું હતું કે કયે વખતે શું માગવું એનું આ
નામના પૂર્વથી માંડીને આઠે દિશાના પૃથિવીના બ્રાહ્મણોને ભાન નથી. એના મનમાં આવું આવ્યા આધારભૂત આઠ હાથીઓ છે તે.. માટે તે તારી (અષ્ટકની) પછી પડશે.
અષ્ટનાગ અનંત, વાસુકિ, તક્ષક, કર્કોટક, શપના, વસુમનાએ પોતાના રથનાં બ્રાહ્મણે વખાણ કર્યા કલિક, પદ્મ અને મહાપદ્મ, આવી આઠે નાગની તેથી એ રથ ઉપર એનું ચિત્ત ચોંટયું એમ ખબર જતિઓ છે તે. પડી છતાં એણે રથ આપ્યો નહિ, માટે પ્રતર્દનની
અષ્ટભૈરવ અસિતાંગ, ગુરુ, ચંડ, ક્રોધ ઉન્મત્ત પછી એનું પતન થશે. કેવળ શિબિ જ સ્વર્ગમાં
કુપતિ અથવા રૂપાલી, ભીષણ અને સંહાર. રહેશે, એવું નારદે કહ્યું હતું કે ભાર૦ વન અ૦
અષ્ટમર્યાદાગિરિ હિમાલય, હેમકૂટ, નિષધ, ગંધ૧૧૮. આ અષ્ટક વિશ્વામિત્ર કુળમાં પ્રવર-પ્રવર્તક
માદન, નીલ, વેત, ગવાન અને માલ્યવાનું. અને મંત્રદ્રષ્ટા હતા. એ પિતાના ત્રણે ભાઈઓ
આ આઠ મહાગિરિ વડે ભરતાદિ જંબુદ્વીપના નવ સાથે વનમાં તપ કરતા હતા. તેવામાં યયાતિ રાજા
દેશમાં વિભાગ પડે છે. આત્મલાધાના દોષને લીધે સ્વર્ગમાંથી નીચે પડયો હતા. તેને પિતાના પુણ્યનું ફળ આપી એણે
પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્યા, ઈશિત્વા, અને વશિત્વા, આ સ્વર્ગ માં મોકલ્યો હતો. (યયાતિ શબ્દ જુઓ.)
આઠે સિદ્ધિઓ માત્ર ઈશ્વરમાં જ છે. ઉત્પત્તિ, અષ્ટકા એક શ્રાદ્ધ દેવતા, હાલ તે દેવતત્વ
સ્થિતિ અને સંહાર કરવા સારુ, ગુણાનુસાર બ્રહ્મા, અદાકને છે..
વિષ્ણુ અને મહેશ એવાં નામ ધારણ કરતાં જ અષ્ટકલાચળ ભારતવર્ષીય ભરતખંડમાં જે આઠ
તેનામાં સહજ જ આવે છે. ઉપપર્વત આવેલા છે તે તેમનાં નામઃ ઉપગિરિ, અષ્ટમેથુન સ્ત્રી પુરુષને આઠ પ્રકારે થતે આનન્દ. હિમાલય, પારિયાન્ન, ઋષ્યવાનું અથવા ક્ષવાન , અષ્ટયોગિની દુર્ગાની આઠ પરિચારિકા રાક્ષસીએ. વિંધ્યાદ્રિ, સહ્યાદ્રિ, મલય, મહેંદ્રાચલ અને એમનાં નામ મંગળા, પિંગળા, ધન્યા, ભ્રામરી, શક્તિમાન.
ભદ્રિકા, ઉલ્કા, સિદ્ધા અને સકેટા. અષ્ટદિગ્યાલ કલ્પના આરંભમાં પૂર્વ દિશાથી માંડીને અષ્ટવાયન હેળકુંડ, સોપારી, દક્ષિણ, ખડ, ઈશાન દિશા પર્યત ઇન્દ્ર, અગ્નિ, પિતર, નિઋતિ, કંકણ, ધાન્ય, સૂપડું અને કાચમણિ; સૌભાગ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
