________________
૧૩૧
કાલાટ
કાલસૂત્ર કાલઘર જન્મેજય રાજાએ કરેલા સર્પસત્રમાં ઉત્પન્ન કરાવેલ પુત્ર. એ મોટો પ્રતાપી અને વરેલે એક સદસ્ય ઋષિ
યાદોથી જિતાય નહિ એ હતે. એક સમયે કાલજર મેકર્ણિકા પર્વતમાંને એક પર્વત એ મોટું સૈન્ય લઈ યાદવે ઉપર ચઢી આવ્યો. કાલંજર (૨) ભરતખંડસ્થ એક સામાન્ય પર્વત ઘણે ભયંકર સંગ્રામ થ અને કૃષ્ણને લાગ્યું (પિતૃવતી શબ્દ જુઓ.)
કે આની જોડે યુદ્ધ કરતાં જય મળવો કઠણ છે, કાલજિત લક્ષમણને સેનાપતિ. (કુશી લવ શબ્દ. જુઓ.)
માટે એને કઈ યુક્તિથી મારો જોઈએ. પછી કાલજિત્વ એક રુદ્રગણું
વિચાર કરીને યુદ્ધમાંથી પોતે ખોટે નાસવાને કાલાયક ભારતવર્ષીય દેશ ભાર૦ ભીષ્મ અ૦૦
ઢોંગ કરીને દેડડ્યા. કાલયવને જાણ્યું કે એ મારાથી કાલદંષ્ટ્ર દૈત્યવિશેષ
નાસે છે, એટલે એ શસ્ત્ર લઈને એમની પૂઠળ કાલદત્તક સર્ષવિશેષ / ભાર આ૦ પ-૬
ધા. એમ દેડતાં દેડતાં કણે પોતે પર્વતની કાલદા દેશવિશેષ | ભાર૦ ભી ૯-૬૩.
જે ગુફામાં મુચકુંદ રાજા ઊંઘતા હતા તેમાં કલનર સોમવંશી યયાતિપુત્ર અનુરાજાને પૌત્ર
જઈ, પિતાનું ઉત્તરીય મુચકુંદ રાજાને ઓઢાડવું અને સભાતર રાજાને પુત્ર. એના પુત્ર નામ
અને પિતે ગુફાના અંધારા ભાગમાં લપાઈને શું
થાય છે તે જોતા ઊભા. કાલયવન પછવાડે દેડો કાલનાભ તેર સૈહિકકામાંની એક (૨. સૈહિકેય આવતે જ હતા. કૃષ્ણને ગુફામાં ગયેલા જોઈ શબ્દ જુઓ.)
પિતે પણ પેઠે; અને કૃષ્ણનું વસ્ત્ર ઓઢીને સૂતેલા કાલનેમિ (૧) એક અસુરવિશેષ. (૩ તારક શબ્દ મુચકુંદને જોઈને ધાર્યું કે આ ઢોંગ કરીને કૃષ્ણ જુઓ.)
સુઈ ગયો છે. પછી પોતે પાસે જઈને તેને લાત કાલનેમિ (૨) લંકાને એક રાક્ષસ. જ્યારે યુદ્ધમાં
મારી. મુચકુંદ જાગી ઊઠયા. એમણે આંખ ઉઘાડી લક્ષમણ મૂર્ણિત થયા તે વખતે દ્રોણાચળ પર્વત
અને કાલયવન ઊભે હતો તેના સામું કે૫ ભરેલી ઉપરથી ઔષધિ લાવવાને મારુતિ જાતે હતા,
દષ્ટિથી જોયું. મુચકુંદના ધાગ્નિથી કાલયવન તેને નિરોધ કરવાને રાવણે આને મેકલ્યો હતો.
તત્કાળ બળીને ભસ્મ થઈ ગયે. ભાગ દશમ સ્ક એ ઋષિને વેશ ધારણ કરીને રસ્તામાં બેઠો હતે.
અ૦ ૫૧ ૦ પછી કૃષ્ણ અને મુચકુંદની ભેટ થઈ, મારુતિ ત્યાં પાણી પીવાને લ્યા. પણ કાલનેમિનું
પરસ્પર કાંઈ વાતચીત થયા બાદ મુચકુંદ ઉત્તરમાં કપટરૂપ તરત જ કળી ગયા. તેથી બિલકુલ બેટી
ચાલ્યો ગયે અને કૃષ્ણ દ્વારકા પાછા આવ્યા. ન થતાં એને મારી પોતે ઔષધિ લેવા ગયા. | વા૦
કાલરાત્રિ પાર્વતીની એક શક્તિ. (શંભનિશુંભ રા૦ યુદ્ધ સ૦ ૭. કાલનેમિ (૩) સે મુખવાળે એકદૈત્ય. એને વિષ્ણુએ
શબ્દ જુઓ.) માર્યો હતે. (મસ્ય. અ૦ ૧૭૭)
કાલવધ એક બ્રહ્મર્ષિ. વિશ્વામિત્ર થબ્દ જુઓ.) કાલભૈરવ કાશીપુરીને ક્ષેત્રપાળ, એક રુદ્રગણું
કાલવીર્ય એક અસુર. (૨ સૈહિકેય શબ્દ જુઓ.) કાલમાહી ભારતવર્ષીય નદી. | ભાર૦ ભીષ્મ અ કાલવેગ સપવિશેષ / ભાર૦ આ૦ પ~5.) ૯; મત્સ્ય અ, ૧૧૩
કાલશિખ એક બ્રાષિ (૩ વસિઝ શબ્દ જુઓ.) કાલપથ વિશ્વામિત્રને પુત્ર / ભાર૦ અનુ–૫૦ કાલીલ ભરતખંડસ્થ એક સામાન્ય પર્વત કાલમુખ મનુષ્ય અને રાક્ષસીથી ઉત્પન્ન થયેલી કાલસુત્ર એક નરક. એમાં દસ સહસ એજન વિસ્તારના પ્રજ, ડાઉસન–૧૪૧
તાંબાના પતરાની નીચે ધગધગતે દેવતા હોવાથી કાલયવન કેઈ એક યવનાધિપતિએ યાદવોના એ પતરું નિરંતર તપેલું જ હોય છે. જે પ્રાણી પરાભવ સારુ પિતાની સ્ત્રીની કુખે ગર્ગ મુનિ પાસે માતા, પિતા, બ્રાહ્મણ અને મુખ્યત્વે બ્રહ્મનિષ્ઠ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
