________________
કિન્સ
કુંભકર્ણ
ન્સ (૩) દશરથિ રામની સભામાં એક ઋષિ / કરતાં થકાં એણે અરાવતને એક દાંત ઉખાડી વા. રા. ઉત્તર ક્ષેપક સર્ગ. ૨,
નાખે; અને એ દાંતે દાંતે એને એટલો માર્યો કે સન્ય એક બ્રહ્મર્ષિ (૩. ભૂગુ શબ્દ જુએ.) ઈદ્ર ત્યાંથી પલાયન થઈ ગયું. પછી ઈદ્ર બ્રહ્મદેવ પાસે કુંદ ભારતવષય દેશ ભાર૦ ભીષ્મ અ૦ ૮. ગયે અને કુંભકર્ણનાં અદ્દભૂત કર્મો વર્ણવ્યાં. કુંદ (૨) શાલ્મલીદ્વીપમાને એક પર્વત
તેથી બ્રહ્મદેવે એને શાપ આપ્યો કે એ સદા કાળ કંદ (૩) કુબેરના નવ નિધિમાં એક
ઉઘેલે જ રહેશે. આ વાત રાવણને ખબર પડવાથી પતિ અષ્ટરમાં જે કપાલી કરીને કહેવાય છે એણે બ્રહ્મદેવની ઘણું પ્રકારે પ્રાર્થના કરી, સ્તુતિ તેનું જ બીજુ નામ.
કરી. તે ઉપરથી એમણે અનુગ્રહ કર્યો કે છ મહિનામાં કુપટ એક દનુપુત્ર / ભાર આ૦ ૬૬૨૬.
એક દિવસ જાગતે રહેશે. તે વારા યુદ્ધ સ૦ ૬૧. કુબેર (૧–૨. વૈશ્રવણ શબ્દ જુએ.)
પિતા ઉપર બ્રહ્મદેવના થયેલા કપનું નિવારણ કુજા કંસની દાસી. એ શરીરે ત્રણ જગાએથી થાય અને પોતાને અપાર અિશ્વર્ય મળે એ ઉદ્દેશથી કૂબડી હતી. કૃષ્ણ અને બળરામને ધનુર્યોગને બહાને એણે ગોકર્ણક્ષેત્રને વિષે ઉગ્ર તપ કરવા માંડ્યું. ગેકુળથી મથુરા તેડાવ્યા, તે વખતે કંસને કરવાનું દશહજાર વર્ષના તપને અંતે બ્રહ્મદેવ એની આગળ ચંદન એણે કૃષ્ણને લેપન કર્યું. આથી પ્રસન્ન થઈને પ્રત્યક્ષ થયા અને વરદાન આપવા તત્પર થયા. કૃષણે એનું કૂબડાપણું ટાળીને એને સરળ કરી. | એટલામાં દેવોએ એમની પ્રાર્થના કરી કે એણે ભાગ ૧૦ ૪ ૦ ૪૦ ૪ર.
આજ સુધીમાં ઇદ્રની સાત અપ્સરાઓ, દસ દેવકુજા (૨) કેકેયીની દાસી મંથરાનું બીજું નામ
દૂત અને અસંખ્ય ઋષિએને મારી ખાધા છે, (૨, મંથરા શબ્દ જુઓ.)
માટે એને વરદાન વિચારીને આપે. બ્રહ્મદેવે કુંભકુબેર વૈશ્રવણ તે જ, ઉત્તર દિપાળ. એનું મુખ્ય
કર્ણની જીભ ઉપર સરસ્વતીને બેસવાની આજ્ઞા નામ સેમ. તે ઉપરથી ઉત્તર દિશાનું નામ સૌમ્ય
કરી અને પછી એને પૂછ્યું કે તારે શે વર પડયું છે. એની સ્ત્રીનું નામ ઋદ્ધિ હતું | ભા૨૦
જોઈએ છીએ ? બુદ્ધભ્રષ્ટ થવાને લીધે એણે ઘણું સ. ૧૦-૬૦એના પુત્રનું નામ નલકુબર અને એની
કાળપર્યત નિદ્રા કરવાનું ઇચ્છું છું એમ માગ્યું. સ્ત્રીનું નામ ભદ્રા. | ભાર૦ સ. ૧૦-૬; ૧૦–૧૦
બ્રહ્મદેવે તથાસ્તુ કહ્યું અને સ્વસ્થાને ગયા. એમના ૨૧૬-૬, કુરુજાવતી તીર્થ વિશેષ / ભાર૦ ૧૦ ૮૨-૪૦.
ગયા પછી એને ભાન ઠેકાણે આવતાં લાગ્યું કે મેં કુજામ્રક ભારતવર્ષીય ક્ષેત્ર અને તીર્થ.
આ શું માગ્યું ? મેં મારું બધું તપ વૃથા ગુમાવ્યું!
આમ કરીને બહુ પસ્તાવા લાગ્યા. તેવા ૦ ૦ કુંભ પ્રહલાદ દૈત્યના પુત્રોમાં એક કુંભ (૨) કુંભકર્ણને મોટા પુત્ર (કુંભ-નિકુંભ
ઉત્તર૦ સ૦ ૧૦. શબ્દ જુઓ.)
એ કેટલોક કાળ રાવણની જોડે શ્લેષ્માતક કુંભ (૩) લંકાને એક સામાન્ય રાક્ષસ.
વનમાં રહેતે હતે. પછી જ્યારે રાવણને લંકાકુંભકર્ણ વર્તમાન વૈવસ્વત મવંતરમાંના પુલસ્ય નગરી મળી ત્યારે ત્યાં જઈને રહ્યો. વિરોચનના
પુત્ર. વિશ્રવાષિને કેકસી નામની ભાર્યાની કુખે પુત્ર બલિએ પિતાની દૌહિત્રી – દીકરીની દીકરી એને થયેલા ત્રણ પુત્રોમાંને બીજે, રાવણને કનિષ્ઠ ભાઈ. પરણાવી. એનું નામ વજનવાળા હતું. વજજન્મતી વખતે એ મોટા પર્વત જેવડો અને ભયંકર વાળાનું બીજુ નામ વૃત્રાજવાળા એવું પણ હતું. હતો અને જન્મતાં જ પ્રજામાંથી એક હારને એ લંકામાં એને નિદ્રા કરવાની અડચણ થવા લાગી ખાઈ ગયો. એથી ઈદ્ર રાવત ઉપર બેસીને એના એટલે રાવણે એને માટે એક યોજન પહોળું અને બે ઉપર ધાઈ આવ્યું. ઈ કરેલો વજીમહાર સહન યોજન લાંબું એવું એક મંદિર કરાવ્યું. એ મંદિરમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
