Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 03
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
- भैषज्य रत्नाकरः ।
[ ५८ ]
(३०५५) दाडिमाद्यं घृतम् (२)
( ग. नि. । घृता.; च. सं. । चि. अ. २०. ) दाडिमात्कुडव धान्यात्कुडवा पले पलम् । चित्राच्छ्रङ्गवेराश्च पिप्पल्यष्टमिका तथा ॥ कल्कैस्तै विंशतिपलं घृतस्य सलिलाढके । सिद्धं हत्पाण्डुगुल्मार्थः प्लीहवातार्त्तिशूलनुत् ॥ दीपनं श्वासकासनं मूढवातानुलोमनम् । दुःखमसविनीनां च वन्ध्यानां चैव पुत्रदम् ॥
२० पल (२॥ सेर) घी, ८ सेर पानी और २० तोले अनारकी छाल ( या अनारदाना ), १० तोले धनिया, तथा ५-५ तोले दन्ती और सांठ एवं २ ॥ तोले पीपलके कल्कको एकत्र मिलाकर पकावें । जब पानी जल जाय तो घीको छान लें।
भारत
1
यह घृत हृद्रोग, पाण्डु, गुल्म, अर्श, तिल्ली वातव्याधि, शूल, श्वास, खांसी, और मूढवात को नष्ट करता तथा अग्नि प्रदीप्त करता है । जिन स्त्रियोंके सन्तान न होती हो या जिनको प्रसवके समय अधिक कष्ट होता हो उनके लिए हितकारी है 1
( मात्रा १ से २ तोले तक । ) (३०५६) दाडिमाद्यं घृतम् (३)
( भै. र.; वं. से.; र. र. । प्रमे.; वृ. यो. त. । त. १०३; भा. प्र. ख. २ । प्रमे. ) दाडिमस्य तु बीजानि कृमिघ्नस्य च तण्डुलाः । रजनी fastent त्रिफला नागरङ्कणा || Preventa बीजानि यमानी धान्यकन्तथा । वृक्षाम्लञ्चपलाको सिन्धूद्भवसमायुतम् ॥
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ दकारादि
कल्कैरक्षसमैरेभिर्धृतप्रस्थं विपाचयेत् । पाने भोज्ये च दातव्यं सर्वर्त्तषु च मात्रया ॥ प्रमेहान् विंशतिविधान् मूत्राघातांस्तथाश्मरीम् । कृच्छ्रं सुदारुणञ्चैव हन्यादेतन्न संशयः ॥ विबन्धानाहशूलघ्नं कामलाज्वरनाशनम् 1 दाडिमाद्यं घृतं नाम्ना अश्विभ्यां निर्मितं पुरारा ॥ ( अत्र चपला पिप्पलीमूलमिति छन्दः
गजपिप्पलीति पद्मसेन त्रिपुरकवीन्द्रौ ।)
१
अनारदाना, बायबिडंगके चावल, हल्दी, चव, जीरा, हर्र, बहेड़ा, आमला, सोंठ, पीपल, गोखरू, अजवायन, धनिया, वृक्षाम्ल ( तितंडीक ), पीपलामूल (या गजपीपल), बेर और सेंधा नमक । हरेक चीज ११-१| तोला लेकर सबको पानीके साथ पत्थर पर पीसकर कल्क बनावें । तत्पश्चात् २ सेर घी में यह कल्क और ८ सेर पानी मिलाकर पकायें और पानीके जल जाने पर घीको छान लें ।
यह घी २० प्रकारके प्रमेह, मूत्राघात, अश्मरी, भयङ्कर मूत्रकृच्छ्र, विबन्ध, अफारा, शूल, काला और ज्वरको नष्ट करता है ।
इसे सभी ऋतुओं में भोजन के साथ खिला सकते हैं या वैसे ही पिला सकते हैं ।
( मात्रा - १ से २ तोले तक । ) (३०५७) दाधिकं घृतम् (१)
( वा. भ. । चि. अ. १४. ग. नि. । परि. घृता. ) दशमूलं बलां कालां सुपवीं है। पुनर्नवौ । पौष्करैरण्डरास्नाश्वगन्धाभाङ्गर्यमृताशठीः ॥
१ - बायबिडंगको धानोंकी तरह कूटकर निकाली हुइ तुष रहित गिरी 1
For Private And Personal Use Only