Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 11 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 254

भगवतीसूत्रे
छाया-परमाणुपुद्गलः खलु भदन्त ! कि शाश्वतः, अशातः ? हे गौतम ! स्यात् शाश्वतः स्यात् अशाश्वतः, तत् केनार्थेन भदन्त ! एवमुच्यते स्यात् शाश्वतः, स्यात् अशाश्वतः ? गौतम ! द्रव्यार्थतया शाश्वतः, वर्णपर्यः यावत् स्पर्शपर्यवेः अशाश्वतः, तत् अथ तेनार्थेन यावत् स्यात् शाश्वतः, स्यात् अशाश्वतः ॥ मू० ३ ॥
टीका-पूर्व स्कन्धस्य परूपितत्वेन, तस्य च सन्धरूपत्यागात् विनाशो यथा भवति तथैव परमाणोरपि किं विनाशः स्यादित्याशङ्कय मरूायितुमाह'परमाणुपोग्गले ण भने' इत्यादि । 'परमाणुपोग्गले णं भंते ! कि सासए ? असासए ? ' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त परमाणुपुद्गल:-परमाणुरूपः पुद्गला खलु न तु स्कन्धरूप: पुद्गलः, किं शाश्वतः शश्वद् भवनात् शाश्वतो नित्यो भवेत् ?
परमाणुपुद्गलवक्तव्यता'परमाणु पोग्गले गं भंते ! किं सासए असासए' इत्यादि।
टोकार्थ-पहिले स्कन्ध की प्ररूपणा की गई है । सो यह स्कन्ध जब अपनी स्कन्धाता का परित्याग कर देता है तब उसका जैसा विनाश होता है उसी प्रकार से क्या परमाणु का भी विनाश होता है ? इसी आशंका के उत्तररूप प्ररूपणा सूत्रकार ने इस सूत्र द्वारा की है-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा ही पूछा है कि 'परमाणुपोग्गले णं भंते ! किं सासए ? असासए' हे भदन्त ! परमाणुपुद्गल शाश्वत है कि अशाश्वत है ? परमाणुरूप पुद्गल के उपादान से यह स्कन्धरूप पुद्गल के विषय में यह प्रश्न नहीं किया गया है ऐसा जानना चाहिये । शाश्वत शब्द का अर्थ
-५२YYasतव्यता" परमाणुपोग्गले णं भंते ! किं सासए असासए" ध्या:
ટીકાથ–પહેલાં સકંધની પ્રરૂપણ કરવામાં આવી તે સ્કંધ જ્યારે પિતાની સકંધ રૂપતાને પરિત્યાગ કરે છે, ત્યારે જેમ તેને વિનાશ થાય છે, એજ પ્રમાણે શું પરમાણુને પણ વિનાશ થાય છે, ખરે? આ આશ. કાનો ઉત્તર સૂત્રકારે આ સૂત્રમાં આવે છે. આ વિષયને અનુલક્ષીને ગૌતમ स्वामी महावीर प्रसुने सेवा प्रश्न पूछे छे 3-“परमाणुपोग्गले णं भंते ! किं सासए, असासए " हे भगवन् ! ५२मानपुर शुं शाश्वत , अशाश्वत છે. “પરમાણુ રૂપ પુદ્ગલના ઉપાદાનથી અહીં એવું સમજવું જોઈએ કે આ પ્રશ્ન કંધરૂપ પુદ્ગલના વિષયમાં પૂછવામાં આવ્યા નથી શાશ્વત એટલે નિત્ય અને અશાશ્વત એટલે અનિત્ય, અર્થ થાય છે,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૧