Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 457

श्रुतस्कन्ध. १ विमोक्ष० अ. ८. उ. १ पुत्रादिवत् सर्वथाऽसत्त्वं तव प्राप्तं, तर्हि मुधैवाऽसता त्वया सह वादकथाऽऽरम्भः।
अनेकान्तवादिनामस्माकं मते त्वेकान्ततः सत्त्वस्यासत्त्वस्य वा न सम्भवः, किन्तु द्वयोरपि सम्भवोऽस्ति, तथा हि-घटादिः स्वस्वरूपेण सन् परकीयरूपेण चाऽसन्-स्वद्रव्य-क्षेत्र-कालभावैः घटादेः सत्त्वं परकीयैश्च तैरसत्त्वमिति । उक्तञ्च
" सदेव सर्व को नेच्छेत् , स्वरूपादिचतुष्टयात् ।
असदेव विपर्यासान्न चेन्न व्यवतिष्ठते ॥१॥" इति । लोकके अंतर्गत अपने आपको नहीं मानते हो तो तुम्हारी वन्ध्यापुत्रकी तरह स्वतन्त्र सत्ता ही सिद्ध नहीं हो सकती; अतः असत्यात्मक होने से तुम्हारे साथ वादविवाद करना भी व्यर्थ है । वादविवाद सत्के साथ होता है, असत् वन्ध्यापुत्र के साथ नहीं।। __ अनेकान्तवादी हम लोगोंके सिद्धान्तमें न किसीका एकान्तसे एकत्व माना गया है और न एकान्तसे किसीका असत्त्व ही । सत्त्व और असत्त्व ये दो धर्म हैं और इनका सम्भव स्वद्रव्यादि-चतुष्टयकी अपेक्षासे ही स्वीकृत है, जैसे-घटादि द्रव्य अपने द्रव्य, क्षेत्र, काल और भाव की अपेक्षासे ही है, परद्रव्य-पटादिकके द्रव्य-क्षेत्रादिकी अपेक्षासे नहीं। उनकी अपेक्षासे तो उसका असत्त्व ही अंगीकृत है । कहा भी है
सदेव सर्व को नेच्छेत् स्वरूपादिचतुष्टयात् ।।
असदेव विपर्यासात् न चेन्न व्यवतिष्ठते ॥ १॥ રૂપથી લોકની અંદર પોતાને માની રહ્યા છે. જે લોકની અંદર પોતાને ન માનતા હો તે તમારી વધ્યાપુત્રની તરહ સ્વતંત્ર સત્તા જ સિદ્ધ થઈ શકતી નથી. એટલે અસત્યાત્મક હોવાથી એ અંગે તમારી સાથે વાદવિવાદ કરે વ્યર્થ છે. વાદવિવાદ સત્યની સાથે હોય છે, અસત્ય વધ્યાપુત્રની સાથે નહીં.
અમારા અનેકાન્તવાદિઓના સિદ્ધાંતમાં ન કેઈનું એકાન્તથી એકત્વ માનેલ છે અને ન તે એકાથી કેઈનું અસત્વ. સત્વ અને અસત્વ આ બે ધર્મ છે. અને એને સંભવ સ્વદ્રવ્યાદિ-ચતુષ્ટયની અપેક્ષાથી જ સ્વીકૃત છે. જેમઘટાદિ દ્રવ્ય પોતાના દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાથી જ છે, પરદ્રવ્ય પટાદિકના દ્રવ્ય-ક્ષેત્રાદિની અપેક્ષાથી નહીં. એની અપેક્ષાથી તે એના અસત્વરેજ मी२ छ. यु ५६ छ
" सदेव सर्व को नेच्छेत् , स्वरूपादिचतुष्टयात् । असदेव विपर्यासानचेन्न व्यवतिष्ठते ॥ १॥” इति ।
श्री. मायाग सूत्र : 3