Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Book Title: Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 459
________________

श्रुतस्कन्ध १ विमोक्ष० अ. ८ उ. १
३९७
जामा तिन्नि उदाहिया, जेसु इमे आयरिया संबुज्झमाणा समुद्विया, जे णिव्या पावेहिं कम्मेहिं अणियाणा ते वियाहिया ॥ सू०४ ॥
छाया - तद्यथेदं भगवता प्रवेदितम् आशुप्रज्ञेन जानता पश्यता, अथवा गुप्तिर्वचोगोचरस्येति ब्रवीमि सर्वत्र सम्मतं पापं तदेवोपातिक्रम्य एष मम विवेको व्याख्यातः, ग्रामे वा अथवाऽरण्ये, नैव ग्रामे नैवारण्ये, धर्ममाजानीत प्रवेदितं माहनेन मतिमता, यामास्त्रय उदाहृताः, एषु इमे आर्याः सम्बुध्यमानाः समुत्थिताः, ये निर्वृताः पापेषु कर्मसु अनिदानास्ते व्याख्याताः । सू० ४ ॥
टीका - तद्यथा - इदम् अनेकान्तरूपं पूर्वोक्तं सकलव्यवहारानुसारि कुत्राप्यस्खलितं मतं आशुप्रज्ञेन - शीघ्रबुद्धिना आवरणक्षयात् सततोपयुक्तेन, जानता - ज्ञानोपयुक्तेन पश्यता - दर्शनोपयोगवता भगवता = तीर्थङ्करेण प्रवेदितं = प्ररूपितम् । एकान्तवादिनां धर्मो न स्वाख्यातो भवति तत्र हेतुदृष्टान्ताभावात् सर्वज्ञोपदिष्टस्तु स्वाख्यातः प्रतिज्ञा - हेतु - दृष्टान्तादिसद्भावादिति बोध्यम् । अथवा पक्षान्तरे वाग्गोचरस्य=
9
कोई भी वस्तु एकान्तरूपसे न अस्तिरूप है और न नास्तिरूप है, किन्तु अस्ति - नास्तिरूपता वस्तुओं में स्वद्रव्यादि चतुष्टयकी अपेक्षासे ही मानी जाती है - यह बात तृतीय सूत्रकी व्याख्याके अंतमें संक्षेपरूपसे बतलाई गई है। इसीका नाम अनेकान्त है। इसकी स्वीकृति बिना दुनियाका कोई भी व्यवहार नहीं चल सकता है। ऐसी कोई भी वस्तु नहीं है जो इस अनेकान्तके साम्राज्यसे बहिर्भूत हो । ऐसी प्ररूपणा आशुप्रज्ञ - अनन्त ज्ञानशाली और अनन्तदर्शनोपयोगी श्री तीर्थङ्कर भगवान् ने की है। हेतु और दृष्टान्तके अभाव से एकान्तवादिसंमत धर्म स्वाख्यातनिर्दोषरूप से प्रतिपादित नहीं हुआ है । प्रतिज्ञा, हेतु,
કોઈ પણ વસ્તુ એકાન્તરૂપથી ન અસ્તિરૂપ છે અને ન તો નાસ્તિરૂપ છે. અસ્તિ—નાસ્તિરૂપતા વસ્તુઓમાં સ્વદ્રવ્યાદિચતુષ્ટયની અપેક્ષાથી જ માની શકાય છે. આ વાત ત્રીજા સૂત્રની વ્યાખ્યાના અંતમાં સંક્ષેપરૂપથી કહેલ છે. એનું જ નામ અનેકાન્ત છે. એની સ્વીકૃતિ વગરદુનિયાના કોઈ પણ વહેવાર ચાલી શકે નહીં. એવી કાઈ પણ વસ્તુ નથી જે આ અનેકાન્તના સામ્રાજ્યથી મહિદ્ભૂત હોય. એવી પ્રરૂપણા આશુપ્રજ્ઞ-અનન્તજ્ઞાન અને અનન્તદર્શનશાળી શ્રી તીર્થંકર ભગવાને કરી છે. હેતુ અને દૃષ્ટાંતના અભાવથી એકાન્તવાદી—સંમત ધર્મ સ્વાખ્યાત–નિર્દોષરૂપથી પ્રતિપાહિત થયા નથી. પ્રતિજ્ઞા, હેતુ અને દૃષ્ટાંત આદિના સદ્ભાવથી
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૩


Page Navigation
1 ... 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719