Book Title: Tattvavalokan Samiksha
Author(s): Abhayshekharsuri
Publisher: Kantilal Chhaganlal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005882/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namottha NaM samaNasa bhagavao mahAvIrassa tattvAvalokana-samIkSA samIkSaka muni abhayazekhara vijaya prakAzaka zA. kAntilAla chaganalAla (K. C.) 111, bAlubhAI nivAsa, daphtarI roDa, malADa (pUrva), muMbaI-400 097 dozI ramezacandra amRtalAla 9, jijJeza eNpArTamenTa, sAMInAtha roDa, malADa (pazcima), muMbaI-400 064 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Notyu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa tattvAvalokana-samIkSA samIkSaka muni abhayazekhara vijaya prakAzaka zA. kAntilAla chaganalAla (K. C.) 111, bAlubhAI nivAsa, daphtarI roDa, malADa (pUrva), muMbaI-400 097 dozI ramezacandra amRtalAla 9, jijJeza eNpArTamenTa, sAMInAtha roDa, malADa (pazcima), muMbaI-400 064 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tatvavlokan Samiksha (Critical Comments] by Muni Abhayshekhar Vijay . prakAzaka : zA. kAntilAla chaganalAla dozI ramezacandra amRtalAla malADa (I) muMbaI-97 * (c) kopIrAiTa : zrI zramaNapradhAna jaina saMgha * prathama AvRtti : Disembara, 192 vi. saM. 2049 - * mUlya : rU. 35/pAMtrIsa rUpiyA I + * TAipa-saeNTiMga : prA. rAjana ema. kaDiyA, ema.e asara TAipogrAphikala senTara sevA", 7/ aMbikA nagara mahesANA-384002 * mudraNasthAna : hemAMga prinTarsa 303, amita inDasTriyala esTeTa DaoN. esa. esa. rAva roDa, parela, muMbaI-400 012 phonaH 41 20 467 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya zrI jayavIyarAyasUtranA iSTaphalasiddhi' padanI vyAkhyAnA saMbaMdhamAM siddhAMtamahodadhi sva. pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayaprema sUrIzvarajI mahArAjAnA be prabhAvaka ziSyaratno sva. pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayarAmacaMdra sUrIzvarajI mahArAja ane pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAja vacce vicArabheda upasthita thatAM te banne pakSa taraphathI svamatanA samarthaka zAsrapATho rajU karavApUrvaka ghaNo vicAravinimaya cAlyo. Akhare zrIsaMghanA pracaMDa puNyodaye dIrgha vicAraNAonA aMte khanne pUjyo vacce samAdhAna thayuM.te samAdhAnane khanne pUjyonI sahI sAthenA zAstrIya mArgadarzaka paripatrarUpe ghoSita karavAmAM AvyuM.te sAthe ja jainasaMghanA eka carcAspada khanAvela praznano sukhada aMta Avyo, je samAdhAnakArI mArgadarzaka paripatra A pustakamAM mudrita karavAmAM Avyo che. banne pUjyo vacce vicAra-aikaya thayAne cAra-cAra varSa vItI gayA pachI, punaH te viSayane sparzatA A pustakane prakAzita thatuM joIne sahu koIne Azcarya thaze. paNa,te Azcaryano aMta lAvavA te aMgeno TUMko itihAsa jANavo khUba jarUrI che. vi.saM. 2047 mAM jagadguru zrI hIravijayasUri jaina upAzraya,maMlADamAM pU. A. de. zrImad vijayajagacaMdra sUrIzvarajI ma.sA. cAturmAsa birAjamAna hatA.ratnapurI,malADamAM vasatA suzrAvaka bAbubhAInA nivAsasthAne tapazcaryA nimitte pUjya AcArya bhagavaMtanAM pagalAM thayAM. te prasaMge suzrAvaka khAjIbhAInI vinaMtIthI ratnapurI aMtargata upAzrayamAM cAturmAsa birAjamAna pU. munirAjazrI nayavardhanavijaya ma.sA. paNa padhAryA. pUjya AcArya bhagavaMtanA prasaMgocita pravacana bAda bhAgyazALI pU. munirAjazrI nayavardhanaviSayajIe 10-15 miniTa pravacana karyuM,jemAM zAstra tathA samAdhAna paTTakanI uparavaTa jaIne aneka coMkAvanArAM pratipAdano karyAM, jevAM ke - * mokSano abhilASa na hoya tene derAsaranAM pagathiyAM caDavAno paNa adhikAra nathI. 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSanA Azaya vinAnI dravyakriyAnI phUTI badAma jeTalI paNa kiMmata nathI. vagere... potAnI nizrAmAM AvAM jinavacana-nirapekSa pratipAdana thayelAM jANIne pU. AcArya bhagavaMtazrIne khUba du:kha thayuM. tyAMthI chUTA paDyA pachI pU. AcArya bhagavaMte patra lakhIne munizrI pAse te pratipAdano aMge lekhita spaSTatA maMgAvI. munizrI taraphathI lekhita spaSTatA to na maLI; paNa rUbarUmAM A aMge be kalAka vicAravinimaya thayo. pUjyapAda AcArya bhagavaMta vagere vidvAna mahAtmAoe aneka zAstra pATho rajU karIne munizrIne sAco zAstrArtha samajAvyo ane temanAM ekAntika pratipAdanomAM zAstravacano, yuktio ane prayuktiothI doSo batAvyA.banne pUjyapAda AcArya bhagavaMto vacce thayelA samAdhAnavALo mArgadarzaka paripatra temane batAvavAmAM Avyo. Ama, te carcA-prakaraNa tyAM pUrNa thayuM. paNa, A rIte, samAdhAnapaTTakathI vivAdAspada prazna ukalI gayA pachI paNa,te ja viSayane haju vAraMvAra chaMcheDIne zAstravacana tathA mArgadarzakapatrathI nirapekSa evAM pratipAdano hajI paNa keTalIka gyAe thatAM rahe che. tathA, jainazAsana" jevAM keTalAMka sAptAhika ke mAsika mukhapatromAM paNa tevAM zAstranirapekSa lakhANo avAranavAra pragaTa thatAM rahe che. tema thavAthI alpajJa ane bhadrika jIvo bhramamAM paDI javA ane geramArge doravAI javA saMbhava che. tethI, madhyastha buddhivALA jIvo taTasthapaNe satyane samajI zake te mATe AvA pustakanuM prakAzana karavuM atyaMta jarUrI banyuM. A pustakanuM lakhANa navuM nathI.be pUjyo vacce A saMbaMdhamAM vicArabheda cAlu hato tyAre sva.pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA "dharmasvarUpadarzana" nAmanA pustakanI bhAgyazALI pU. munirAjazrI kIrtiyazavijayajI likhita "tattvAvalokana' nAmanI 300 thI vadhu pAnAMnI vistRta prastAvanAmAM svamatanA samarthana mATe zAstravacanonA arthakathananI zAstrIya maryAdAne abharAIe caDAvIne aneka vAto rajU karAI hatI.AmAMnI zAstraviparIta ghaNI vAtono zAstra pATho, yuktio ane tarkothI radiyo ApatI eka vistRta samIkSA pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnuM sUrIzvarajI mahArAjAnA vidvAna praziSyaratna pUjya munirAjazrI abhayazekhara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayajIe taiyAra karelI. tenA uparathI 92 phulaskepa pejanuM eka saMkSipta lakhANa karIne tenI nakala vi. saM. 2042 mAM lAlabAganA upAzraye pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayarAmacaMdra sUrIzvarejI mahArAjAne paNa hAthohAtha pahoMcADavAmAM AvelI, jeno koI pratyuttara maLelo nahIM. tyAra bAda, vi.saM. 2043 mAM tenuM samAdhAna thaI javAthI A samIkSAne prakAzita karavAnuM koI prayojana nahotuM. ' paNa, uparokta kAraNosara A samIkSAnA prakAzananI have AvazyakatA UbhI thatAM "tattvAvalokana samIkSA' nAmanuM A pustaka ane prakAzita karI rahyA chIe. A pustakamAM pUrvagraharahitapaNe ane zAsasApekSa rahIne vidvadharya pU. munirAjazrI abhayazekharavijaya.mahArAje,tattvAvalokanakAra bhAgyazALI pU. zrI kIrtiyazavijayajI mahArAje zAstra pAThonAM karelAM visaMgatibharelAM arthakathanomAM rahelI visaMgatio darzAvIne, zAstrAdhAro sahita yathArtha zAstrArtha batAvIne tathA sacoTa tarko ane yuktio ApIne, tattvAvalokananAM aneka viparIta pratipAdanonI atyaMta sUkSma ane sacoTa samIkSA karI che. koI paNa taTastha vyakti saraLatAthI satyane samajI zake tevI adbhuta chaNAvaTa pU. munirAjazrIe karI che. * madhyastha ane bhadrika jI pratyenA bhAvaupakAranI buddhithI ame A pustaka prakAzita karI rahyA chIe. prastuta viSayano jinavacanamAnya nirNaya karavAnA icchukane to kharI ja, paNa buddhine zAstravacanonA yathArtha artha pakaDI Ape tevI ane koIe karelA ayathArtha arthamAM zA doSo rahelA che, te pakaDI Ape evI sUkSma tArkika banAvavAnA icchukane paNa A samIkSAnuM madhyasthatApUrvaka cIvaTathI adhyayana karavA khAsa bhalAmaNa che. A pustakanuM sUkSmatAthI adhyayana karI, sahu koI jinavacananuM hArda samaje ane banne pUjyo vacce thayelA samAdhAnavALA mArgadarzaka patrane ziromAnya kare, e ja abhyarthanA ! malADa (pUrva) li. muMbaI-400 097 zAha kAntilAla chaganalAla dozI ramezacandra amRtalAla Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che namaH prastAvanA syAdvAdasiddhAntamaya zrI jinapravacananAM zAstromAM judI judI bhUmikAne AzrayIne judI judI apekSAe bolAyelAM vividha vacano TheraThera jovA maLe che. mATe eka ja bAbata aMgenAM zrI jinapravacananAM keTalAMka vacano upalaka daSTie virodhAbhAsavALAM hovAM paNa jaNAya che. emAMthI amuka cokkasa bhUmikAvALA jIvo aMge amuka cokkasa apekSAe bolAyelAM te te vacanone, ekAntavAdamAM taNAI gayelA keTalAka mahAnubhAvo, jANe ke e vacana sarva apekSAe bolAyelAM na hoya ? ema samaje che. paNa A emanI gerasamaja che. UbhI thayelI A gerasamajanA kAraNe A badhAM vAkayo judI judI bhUmikA aMge judI judI apekSAe bolAyelAM che. ane tethI ahIM koI vAstavika virodha nathI.' ityAdi rIte ukta upalakiyA virodhanuM teo samAdhAna karI . zakatA nathI ane tethI ukta virodha na rahe evuM dekhADavA ane anya apekSAe bolAyelAM te vacano paNa pote pakaDelI apekSAne anusaranArA arthane ja dekhADanArAM che evuM ThasAvavA teone te anya apekSAe bolAyelAM vacanone keTakeTalAM tANavAM paDe che, svavacanano virodha thAya ke anya zAsanA vacanano virodha thAya evuMya keTakeTaluM lakhavuM paDe che, e "dharmasvarUpa-darzana" pustakanI vistRta prastAvanArUpe lakhAyelA tatvAvalokanamAM jovA maLe che. eka bAju karmanirjarA sivAya bIjA koI udezathI ta5 (dharma) karAya nahIM evAM zAstra-vacano maLe che, jyAre bIjI bAju jo tuM zreSTha viSayasukha vagerene icche che, to tuM dharmamAM je udyama kara." ityAdi jaNAvanArAM zAstravacano maLe che. arthAt, zreSTha viSaya-sukhAdinI icchAthI paNa dharma ja karavAnuM jaNAvanArAM zAstravacano nathI maLatAM ema nahIM, paNa maLe ja che. uparachallI najare paraspara virodhavALAM jaNAtAM AvAM vacanonuM sIdhuM, saraLa ane sAcuM samAdhAna e che ke A banne vacano judI judI apekSAe bolAyelAM hoI vastutaH paraspara viruddha nathI. jema ke lokamAM ekanI eka vyaktino paNa judI judI (svaputra-svapitAnI) apekSAe pitA tarIke ane putra tarIke ullekha karanArAM vacano maLe che, je vastutaH paraspara viruddha hotAM nathI. Azaya e Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke amuka apekSAe (putra lava-kuzanI apekSAe) "A pitA che e rIte pitA tarIke ullekhAyelI vyaktino (rAmano) putra tarIke ullekha karanAra A putra che evo anya vacanaprayoga joIne A anya apekSAe kahevAyeluM che eTalI saraLa vAta paNa jeo svIkAravA taiyAra thatA nathI ane uparathI putra tarIkenA thayelA ullekhathI, A pitA che e ja vAta sAcI, e rIte pote ekamAtra pakaDelA pitA' tarIkenA ullekhano virodha na thAya e mATe pachI, "A putra che evuM vAkaya paNa "A pitA che evA arthane jaNAve che; evuM siddha karavA prayatna kare, to teoe keTakeTalA kutarko laDAvavA paDe ? A rIte prastutamAM paNa, dharma mokSa mATe karavo evI rIte ullekha pAmelA dharma aMge ja "viSayasukhanI icchAthI paNa dharma ja karavo evuM uttarAdhyayana sUtranuM TIkAvacana joIne jeo A banne judI judI apekSAe bolAyelAM vacano che eTalI saraLa vAta samajI zakatA nathI ane viSayasukhanI icchAthI paNa dharma ja karavo joIe evA zAstravacanathI, pote je ekamAtra pakaDelI vAta che ke "dharma mokSa mATe ja thAya evo artha tANavA koI vyakti prayatna kare, to teNe keTakeTalA kutarko lagADavA paDe tenI ahIM thoDIghaNI vicAraNA prastuta karavAmAM Ave che. - pitA tarIke ullekha karanAra vacanaprayoga upalabdha hovA chatAM anya apekSAe putra tarIke ullekha karanAra vacana-prayoga paNa jema karI ja zakAya che tema dharma karmanirjarA sivAya anya prayojanathI na karavo evo vacanaprayoga upalabdha thato hoya, to paNa anya apekSAe "viSayasukhAdinI icchAthI paNa dharma ja kara." evo vacanaprayoga paNa karI ja zakAya che. bAkI viSayasukha, zarIrasukha, dhanavaibhava Adi mATe dharma karavo e mahAbhUMDo che." evuM jeo mAne che, teonA mate nIce jaNAvelI je bAbato phalita thAya che temAM zuM teo saMmata che kharA ? (1) bajAramAM peDhI jAmI jAya ane lAkhonI Avaka thAya, te mATe paNa nIti-prAmANikatA to jALavavI ja joIe." AvA vicArathI nItiprAmANiktA jALavavArUpa mArgAnusArI kakSAno karAto dharma e mahAbhUMDo che. eTale ke lAkho kamAvA mATe karAtI anIti, bheLaseLa, lUMTaphATa vagere mahApApa karatAMya e vadhu bhUMDo che ! (2) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) IMDAM vagere karatAM magaphaLI vageremAM proTina-kaeNlarI vagere vadhAre che; tethI jo mAre vadhAre zArIrika zakti joItI hoya to IMDAM na khAvAM joIe'AvA saMsAranA sukhanA vicArathI IMDAno tyAga karAya e bhUMDo,enA karatAM to IMDAno tyAga na karavo. IMDAM khAvAM e ochuM bhUMDuM che !! (kema ke A IMDAtyAga e paNa zArIrika zaktirUpa bhautika padArtha mATe karAyela eka tyAgadharma che.) vaLI, AvI samaja ApIne jeo loko pAse IMDAno tyAga kare-karAve che teo paNa lokonuM bhUMDuM karI rahyA che !! (?) (3)je pazunuM mAMsa hoya,te pazumAM rahelA rogo paNa mAMsa khAnArAmAM saMkrAMta thAya che. mATe jo Arogya jALavavuM hoya to mAMsa na khAvuM.'AvA zarIra-ArogyanA sukha mATe mAMsanA tyAgano dharma karavo e mahAbhUMDo,eTale ke enA karatAM to mAMsabhakSaNano adharma vadhAre sAro !!! zuM A badhI khAkhato sAcA dharmIne saMmata hoya? sAvadhAna - A AkhI prastuta vicAraNA parathI koI rakhe ne evuM samajI besatAM ke (1) mokSanA AzayathI kasatA dharmane gauNa banAvAI rahyo che athavA AvuM paNa koI mAnI na lezo ke (2) mokSanA AzayanI kAMI jarUra nathI, mokSanA Azaya vinA karAyelo dharma ja yAvatu mokSa sudhIno badho abhyudaya sAdhI Apaze'evuM koI sthApavA mAge che. athavA to (3) evI rIte koI kalpanA na karI besazo ke cAlo !A rIte dhana vagerenI icchAthI paNa dharma karavAmAM vAMdho nathI, to ApaNe je dharma karIe chIe tenA phaLa tarIke dhana vagere mAgIe... (AvuM badhuM siddha karavAnI amArI icchA che, evuM koI mAnazo nahIM...) evuM to jarUra mAnavuM ane kahevuM joIe ke mokSano Azaya pradhAna che ja... dhana vagere meLavavAnI icchAthI, te icchApUrtinA sAdhana tarIke anya upAyo na ajamAvatAM dharma ja je karavAmAM Ave che;tenA karatAMya nirAzaMsa bhAve (mokSecchAthI) karAyelo dharma ghaNo UMco che ja... (mATe ja evI paNa bhalAmaNa che ke bhautika cIjanI icchA UbhI thAya, tyAre sau prathama to ene dUra karI devAno prayAsa thAya te ja rUDuM che. e icchApUrti mATe paNa je dharma karavAnuM mana karyuM hoya te dharmane paNa,e icchAne dUra karI nirAzaMsa bhAve karAya e vadhu sAruM paNa che; paraMtu e icchAne pUrNa karavA mATe je te bhautika pApa 8 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAyo ajamAvavAnA ja hoya, to e bhautika prayatno karatAM to dharma karavo vadhu hitAvaha che.).prastuta vicAraNAmAM to khAsa eTalo ja prayAsa che ke dhana vagerenI UbhI thayelI icchAnI pUrti mATe karelo dharma mahAbhUMDo che' evA ekAntanuM jorazorathI pratipAdana thaI rahyuM che te yogya nathI, evuM zAravacanothI siddha karavuM.ema UbhI thayelI AvazyakatAnI pUrti mATe dharma to karAya ja nahIM, e mATe karelo dharma pariNAme bhayaMkara duHkho ja Ape evI paNa je gerasamaja lokonA manamAM UbhI karavAmAM AvI che te ayogya che, evuM sAbita karavAno A prayAsa che. vaLI, jeonA manamAM AvI mAnyatA ghara karI gaI che. teoe paNa niSkapaTapaNe potAnuM AcaraNa tapAsavAnI jarUra che ke sAMsArika Apatti AvavAnI saMbhAvanA UbhI thaI jAya, tyAre tene TALavA mATe zuM teo navakAra gaNavA mAMgatA nathI ? vaLI sujJa vAcakone A paNa bhalAmaNa che ke A pratipAdana parathI evI bumarANa koI na macAvI mUkazo ke tame saMsAra mATe ja dharma karavAnuM kaho cho. amArA pratipAdanano tAtparyArtha badhAe barAbara samajI levA jevo che. sAmAnyathI, dharma saMsAra mATeya karAya evuM ame kahetA ja nathI. to zuM kahIe chIe ? A koI pUche ke dharma zA mATe karavo ?' to eno javAba ame A ja ApIe ke dharma mokSa mATe ja karavo. have koI ema pUche ke dhana vagere sAMsArika cIja mATe zuM karavuM ? "sAMsArika cIja mATe paNa dharma ja karavo. dharma sAMsArika cIja mATeya karAya evuM ame je nathI kahetA,ane sAMsArika cIja mATe paNa dharma ja karavo evuM je kahIe chIe, temAM koI virodha nathI, e samajavA mATe e be vacanono sUkSma taphAvata samajI levA jevo che. behozI e bimArI che.bhAnamAM hovuM e Arogya che. DaoNkTarane koI pUche ke "davA zA mATe levAnI ? DaoN. ema ja kahe ke "davA Arogya mATe ja levAya." davA bimArI (anArogya) mATeya levAya" evuM na kahe. have, koI mANasa AvIne DaoN.ne zarIra batADe che. mejhara oNparezana karavuM Avazyaka che. e mATe behozI Avazyaka che. dardI DaoNkaTarane pUche che, behozI mATe zuM karavAnuM (karazo)?" trIje mALathI bhUsako mAravAthI paNa behoza thaI zakAya, mAthAnA pAchaLanA bhAgamAM koInI pAse phaTako marAvavAthI paNa behoza thaI zakAya. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema chatAM, DaoN.ene behozI mATenA upAya tarIke paNa klorophorma sUMghADavAnI ke ijekazana mAravAnI davAno upAya ja darzAvaze. Ama, "davA anArogya mATeya levAya" evuM na kahevAtuM hovA chatAM anArogya (behozI) mATe paNa davA ja levI evuM jema kahI zakAya che, emAM koI virodha ke asaMgati nathI, tema "dharma sAMsArika cIja mATeya karAya evuM kahevAtuM na hovA chatAM "sAMsArika cIja mATe paNa dharma ja karAya" evuM kahI ja zakAya che, emAM koI virodha ke asaMgati nathI. uparanA daSTAntano upAya - DaoN.=gItArtha saddaguru. pelo mANasa = saMsArI jIva.behoMzIrUpa-anArogya = dhana vagere rUpa sAMsArika cIja.bhUsako mAravo vagere =AraMbha-samAraMbhanA dhaMdhA - lUMTaphATa vagere. klaoNrophorma vagere davA = dharma. A dRSTAntanA upanaya parathI amArA pratipAdananuM tAtparya samajI levuM joIe. . paNa DaoN. behozI mATe davA levAnuM je kahe che, te dardIne behoza karI, oNparezana karI vadhu Arogya bakSavA mATe ja kahe che AvI dalIlanuM samAdhAna e jANavuM ke "gItArtha sadguru artha-kAma mATe paNa dharma ja karavAnuM je kahe che te sAmo jIva dharma dvArA artha-kAma pAmI emAM ja phasAI jAya evI icchAthI nahIM, paNa A rIte enI dharma pratyenI zraddhA - ruci vagere pedA karI - vadhArI ane mokSamArgamAM AgaLa vadhAravA mATe ja." vaLI behozI mATe paNa davA ja levAya evA vacananuM tAtparya jema AvA vidhAnarUpe nathI karI zakAtuM ke "davA anArogya mATeya levAya?,(AvuM tAtparya jeo kADhe teonI e ajJAnatA che athavA vakratA che)tema "sAMsArika cIja mATe paNa dharma ja karavo evA amArA pratipAdananuM "dharma saMsAra mATeya karAya evuM tAtparya phalita karI zakAtuM nathI. mATe amArA pratipAdana parathI "ame, "dharma saMsAra mATeya karAya" evuM kahIe chIe evuM tAtparya kADhIne lokone je bhaDakAvavAmAM Ave che e tevuM tAtparya kADhanArAonuM zuM ajJAna nathI ? mATe ja amArA pratipAdanamAM koI usUtra vagere che nahi, e dareka sujJa vAcako samajI le.ane tethI pachI, saMghahitaciMtaka nyAyavizArada saMvignagItArtha bahuzrutapUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijayabhuvanabhAnuM sUrIzvarajI mahArAjA vagere aMge je managhaDaMta khoTI kalpanAo ane kathano karavA dvArA mahAbhayaMkara pApakarmo upArjita karAI rahyAM che temAMthI bacI javAya. 10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' vaLI, eka mahatvanI vAta e paNa che ke AmAM ghaNI sUkSma buddhigamya vicAraNAo che, mATe amArA magajamAM bese evI nathI... ityAdi vicArathI koI A pratipAdananI upekSA na karazo. anya sUkSma buddhigamya tArkika vicAraNAo kadAca na samajI zakAya,to paNa keTalIya bAbato evI che ke jyAM tattvAvalokana' karanAre zAstrapAThono sarAsara khoTo artha karyo che...bahu UMDo vicAra na karIe to paNa -mAdhyaaithI jarAka vicAravAmAM Ave to paNa - evAM saMkhyAbaMdha sthAno tattvAvalokana prastAvanAmAMthI jaDI Ave che. prathama daSTie pakaDAtI bhUlo' evA zIrSaka sAthe keTalIka bhUlo A pustakamAM darzAvelI che. je vyaktie mAnelI ane prarUpelI vAto jo kharekhara sAcI hoya, to te vyaktie potAnI te mAnyatAone siddha karavA mATe zAstrapAThono Dagale ne pagale managhaDaMta ayogya artha karavAnI jarUra UbhI na thAya, e dareka sajjane manamAM sthira karI levA yogya bAbata che. mArA dilanI vAta gRhasthapaNAmAM, muMbaI jhaverI bajAramAM nivAsasthAna hatuM. eTale jyAre kyAreka paNa vyAkhyAna sAMbhaLavAnuM thAya, to lagabhaga bhUlezvara lAlabAganA upAzraye ja javAnuM thatuM. eTale sva, AcAryadeveza zrImad vijayarAmacandra sU.ma.sA.nA ke teozrInA mahAtmAonAM pravacano sAMbhaLelAM. vaLI,upadhAna tapa tathA anya paNa je kAMI ochIvattI ArAdhanA karelI; e paNa lagabhaga teozrInI nizrAmAM ja. ane, "teozrI zAstravacanonA khAsa AgrahI che, siddhAntasaMrakSaka che, jarAya bAMdhachoDa kare nahIM, koInI zehazaramamAM taNAvuM nahIM, koI paNa nirNaya karavo hoya to zAstrone najara sAme rAkhIne ja karavAno, jyAM jinAjJA tyAM huM, ne jyAM jinAjJA nahIM tyAM huM paNa nahIM... AvI badhI sAttvika vicAradhArAvALA che ane tethI, sAme game eTalA vidvAno paNa hoya, to paNa jhUkI paDe evA nathI." vagere mAnyatA to, anekavidha tevI tevI vAto sAMbhaLIne mArA dilamAM ghaDAyelI hatI (jevI Aje paNa ane konA dilamAM ghaDAyelI che). eTale teo zrImanuM mArA dilamAM eka viziSTa pUjyasthAna hatuM ja. bIjI bAju, pUjyapAda gurudeva AcArya bhagavaMta zrImad vijayabhuvanabhAnuM sU.ma.sA.no mane cAritrajIvananI prAptimAM ananya upakAra che. cAritra 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananAM prAraMbhika varSomAM teo zrImanI nizrAmAM ja rahevAnuM saubhAgya sAMpaDyuM, jethI teo zrImannA bAhya ane Abhyantara vizALa guNavaibhavanI kaMIka jhAMkhI thaI. bahuratnA vasuMdharA. Aje paMcamakALamAM paNa, acAnya ArAdhanAomAM sArI rIte AgaLa vadhelA mahAtmAonAM darzana thAya che. koka tyAgI che, koka tapasvI che, koka vidvAna che, koka paramAtmabhakta che, koka prabhAvaka pravacanakAra che, koka lekhaka che, koka bahoLo ziSya-parivAra dharAve che. paNa pUjyapAdazImAM to badhI ja sAdhanAono saravALo thayo che; je A viSamakALamAM ghaNI ja virala ghaTanA che. paMcAcAranA pAlanamAM atyaMta apramattatA,artha-kAmanI vaibhavI choLo vacce rahelA kaoNlejiyana yuvakone paNa vairAgyabhInA karI, saMyamamArga sudhInI bhAvanAmAM ullasita karI de evI pravacanadhArA,tapa-tyAga ane titikSA to kharAM ja.vaLI, teozrI pAse ghaNA granthonuM adhyayana paNa karavA maLyuM. nyAya-parikarmita sUkSma prajJAnA kAraNe zAstronAM yathArtha rahasyo kADhavAnI bhAre sUjha...ne sAthe sAthe sarvazanAM zAstro pratyenI prabaLa zraddhAprayukta paripUrNa vaphAdArInAM paNa teozrImAM. darzana thayAM... A badhAnA kAraNe teo zrImadunuM paNa eka viziSTa pUjya sthAna mArA dilamAM AkAra pAmyuM. have, A banne pUjanIya dhuraMdhara mahApuruSo vacce ijhaphaLasiddhi' vagere zAstrIya vAto aMge matabheda thavAthI carcAo cAlI. pahelAM patravyavahAra dvArA vicAraNA cAlI, pachI sAmayiko vamAM paNa potapotAnA abhiprAyonuM jAhera pratipAdana thavA mAMDayuM. virya pUjyapAda jayasuMdaravijaya ma.sA.nA paNa A viSayaka lekho prakaTa thayA. aneka prakaraNa, Agama, nyAyazAstronAM adhyayana-adhyApanamAM tathA mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjanA adhyAtmamata parIkSA vagere granthono bhAvAnuvAda karavAmAM karelA parizramanA kAraNe devagurunI kRpAthI mAro paNa kaMIka kSayopazama khIlelo. tethI, huM paNa A viSayamAM kaMIka lakhuM evI keTalAkanI apekSA paNa hatI.tema chatAM,nIcenAM kAraNoe huM A bAbatamAM paDavA mAgato nahoto - pakyo nahoto (1) pUjya upAdhyAyajI mahArAjanA granthonA bhAvAnuvAda - saMpAdana vagere kAryomAM vyastatA... (2) banne AcArya bhagavaMto samartha vidvAnuM che, chatAM nirNaya nathI thaI zakato eTale A viSaya vadhu gahana-sUkSma haze. mAruM emAM gaju nahIM evI thoDIghaNI dhAraNA. (A viSayano nirNaya nathI Avato te A viSayanI . 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmatA ke durbodhatAnA kAraNe nathI Avato evuM nathI,evI e vakhate kalpanA paNa nahotI.) tathA (3) banne mahApuruSonuM dilamAM ucca sthAna hatuM. e arasAmAM dharmasvarUpadarzana"pustaka prakAzita thayuM. mArA hAthamAM AvyuM. emAM zo viSaya che, enI paNa e vakhate koI kalpanA nahotI ke ene vAMcavAno paNa koI vicAra nahoto. paNa pustaka hAthamAM AvyuM eTale sahaja rIte uparachallI najara karavA mATe kholyuM. koka sArI bhavitavyatAnA yoge, kudaratI je pRSTha (naM.130)khUlyuM, tenA para heDiMga vAMcavA maLyuM ke "bhagavAna zrI neminAthanA nAme asatya vAta" eTale jijJAsA jAgI ke zuM asatya vAta che?ne jyAM nIcenuM lakhANa vAMcyuM ke tarata khabara paDI gaI ke A vartamAnakAlIna carcA aMgenuM pustaka che. zrI nemanAtha bhagavAne dvArikAnA lokone nagaradAhathI bacavA mATe dharma karavAno upadeza Apyo che e vAta zAstrasiddha hovA chatAM ene ahIM "asatya"tarIke jAhera karAI rahI che e jANIne; temaja, dvArikAnA lokoe nagaradAhathI bacavA je AyaMbila vagere karyA enAM prazaMsAtmaka vAkayo zAstromAM vAMcyAM hovA chatAM,ne khuda pU.A.zrI rAmacandrasUri ma.sA.nA mukhe paNa vyAkhyAnamAM enuM prazaMsanIya rUpe ja varNana sAMbhaLyuM hovA chatAM, "viSAnuSThAna kema na kahevAya?' evuM heDiMga mArIne (pR. 131 pa2) dvArikAnA lokonAM e dharmAnuSThAnone viSAnuSThAna tarIke nirUpalAM jANIne sakheda Azcarya thayuM. - pachI to AgaLa-pAchaLa paNa pAnAM uthalAvavAnuM mana thayuM. jema jema najara karato gayo, tema tema TheraThera zAstrapAThono sIdho artha karavAmAM paNa garabaDa thayelI ane tAtparyArtha kADhavAmAM paNa bhrAnti thayelI najaramAM AvI. AnAthI to bhAre anartha thaze, e jANIne duHkha thayuM. joke mAre mATe to dharmasvarUpadarzananI prastAvanA tarIke lakhAyeluM tattvAvalokana anarthakara nahIM; paNa arthakara = lAbhakartA ja nIvaDayuM che; kAraNa ke emAM je TheraThera UMdhuMcatuM jovA maLyuM, enAthI mahadaMze mane e nirNaya thaI gayo ke je abhiprAyanI siddhi karavA mATe ATalI badhI garabaDa karavI paDe che e abhiprAya sAco na hoI zake ! tema chatAM, paripUrNa nirNaya karavA mATe, banne pakSanAM pratipAdanono, aneka grantha-sandarbhonA anusaMdhAna sAthe vicAra karato gayo. jema jema vicAra 18 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karato gayo tema tema kayo abhiprAya zAstrAnusArI che ane kayo abhiprAya zAzvasaMmata nathI e vadhu ne vadhu spaSTa thatuM gayuM. vaLI, tattvAvalokanamAM karAyelAM amuka amuka viparIta pratipAdanomAM kayAM kayAM bhUla thayelI che, je tAtparyArtho darzAvelA che te kema asaMgata che, saMgata tAtparyArtha zuM hoI zake vagerenuM zAstrAnusArI tarkasaMgata lakhANa paNa cAlu karyuM. baMne pakSanuM vyavasthita adhyayana karyA pachI niSkapaTapaNe mArA dilanI vAta kahuM, to mane niHzaMkapaNe A nirNaya thaI gayo che ke "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo joIe evo upadeza aMzamAtra paNa jinAjJAbAhyA nathI ke dharma mokSa mATe ja karAya" evA zAstrasiddha pratipAdanathI viruddha nathI. Ama, A jinavacana-saMmata nirNaya thavAmAM, "tasvAvalokana". eka mahattvanuM nimitta banyuM che. ane tethI ja, sAcuM kahuM to tattvAvalokananA racayitA zrI kIrtiyazavijaya mahArAjane, A rIte to huM upakArI ja mAnuM chuM... anyathA, kadAca Aje paNa huM A bAbatamAM anirNAta avasthAmAM ja rahyo hota ! daramyAnamAM, upara jaNAveluM lakhANa lagabhaga 160 phulaskepa jeTaluM thayuM. badhuMya lakhANa pUjyapAda jayasuMdaravijaya mahArAja vagere vidvAno sAvaMta tapAsI gayA. je kAMI sudhArA vagerenI sUcanAo maLI, e mujaba sudhArA vagere karyA.tasvAvalokanamAM thayelAM keTalAMka anucita pratipAdanonI samIkSA AmAM AvI nathI, paNa AzA che ke AmAM jeTalI samIkSA thayelI che eTalAthI paNa jijJAsuone jarUra tattva-nirNaya thaI jaze. mArAM saMsArI mAtuzrInI amadAvAdamAM dIkSA nizcita thaI, eTale amAre muMbaIthI vihAra karIne amadAvAda javAnuM hatuM. vaLI, pU.A.zrI rAmacandra sU.ma.sA. Adi amadAvAdathI muMbaI padhArI rahyA hatA. eTale vicAra rAkhelo ke vihAramAM ucita sthaLe bhegA thaIne rUbarUmAM carcA karIzuM. vaDodarAmAM bhegA thavAnuM paNa thayuM. paNa, sAhebajInuM svAthya kathaLeluM hatuM. teozrI be-aDhI kalAka besI zake evI paristhiti paNa nahotI ke teozrIne carcAno evo parizrama Apavo e ucita paNa nahotuM; eTale vAta mananI manamAM rahI gaI. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI ame amadAvAda pahoMcyA. A bAju sAhebajI muMbaI pahoMcyA. mArAM 160 pAnAM jeTalA lakhANa parathI thoDo saMkSepa karIne eka bIjuM lagabhaga 2 phulaskepa jeTaluM lakhANa taiyAra thayuM ane tenI eka kaoNpI sAhebajIne lAlabAgamAM hAthohAtha pahoMcADavAmAM AvI. (jeno Aje cha varSa sudhImAM koI javAba prApta thayo nathI. tema chatAM jo evo pracAra thato hoya ke AvuM koI samIkSAnuM lakhANa amane maLyuM nathI to te pracAra sadaMtara khoTo che ema jANavuM. pachI to, vi. saM. 2043 mAM "ISTaphaLasiddhi' vagere aMge banne AcArya bhagavaMtonI ekamatI sadhAI ane bannenI sahI sAtheno eka mArgadarzana Apato paripatra paNa taiyAra thayo. acAnya sthaLe cAturmAsa birAjamAna badhA mahAtmAone enI kaoNpI mokalavAmAM paNa AvI. A samAdhAnapadaka jinavANI? pAkSika ane divyadarzana' sAptAhika e bannemAM chapAvavAnuM nizcita thayuM hatuM. "divyadarzanamAM to e chapAI gayo, paNa koI akaLa kAraNasara "jinavANI pAkSikamAM e prakAzita thayo nahIM (A pustakamAM aMtabhAge e chapAyelo che). tema chatAM, badhA mahAtmAone enI kaoNpI maLI gaI che. tethI, A bAbata jyAre nIkaLaze tyAre A mArgadarzanane anusarIne ja vidhAno thaze evIM AzA hatI. paNa A AzA ThagArI nIvaDI. keTalAka mahAtmAo to jANe ke upadeza ApavA mATe bIjo koI viSaya ja na hoya, ema A viSayane ja jyAM ne tyAM cheDyA kare.(jo ke cheDe tyAM sudhI vAMdho nathI, paNa e viSaya para zAstrothI atyaMta pratikULa evI managhaDaMta prarUpaNAo paNa ADedhaDa karyA kare, e kharekhara ghaNI ja AghAtajanaka vAta che. tethI e mahAtmAone paNa mAdhyaccapUrvaka zAstravacanonA tAtparyArthano nirNaya karavA maLe, temaja caturvidha zrIsaMghanA jijJAsuone paNa sAcA-khoTAno nirNaya karavA mATe kaMIka mArgadarzana maLe, e hetuthI mAruM lagabhaga 160 pRSa jeTaluM taiyAra kareluM A lakhANa thoDA vadhArA sAthe prakAzita thaI rahyuM che. huM eTaluM jarUra kahIza ke "ame A kahI rahyA chIe mATe sAcuM che; Ama vicArIne A pratipAdanone svIkAravAnI jarUra nathI. jyAre AvI be pakSanI judI judI vAto jANavA maLatI hoya, tyAre phalANAe kahyuM che, mATe sAcuM 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ne "phalANAe kahyuM che mATe khoTuM che. A rIta sujha jijJAsuoe tattvanirNaya mATe apanAvavI na joIe. evo nirNaya sUripuraMdara zrIharibhadrasUri mahArAjAe nIcenAM kathana dvArA karyo che - pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // artha : mane, (jainadarzananA puraskartA) zrIvIraprabhu para koI pakSapAta nathI ke sAMkhya vagere darzanonA praNetA kapila vagere para koI dveSa nathI.(eTale zrIvIre kahyAM che mATe sAcAM, ne kapilAdie kahyAM che mATe khoTAM,ema rAgakeSathI huM nirNaya karato nathI. to tame, kapilAdinAM vacanono asvIkAra ane zrIvIraprabhunAM vacanono svIkAra Avo bheda kema karo cho ?to ke)jenuM vacana yuktisaMgata lAge teno svIkAra karavo joIe (e nyAye mane zrIvIranAM vacano tarkasaMgata lAgyAM che ane tethI ame ene sAcAM mAnIe chIe) mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje dharmaparIkSA graMthamAM spaSTa rIte jaNAvyuM che ke chatI saMyoga-sAmagrIe paNa tattva ke atattvano nirNaya karavA koI prayAsa na karavo, ane phalANAe kahyuM che, mATe sAcuM" AvuM vicArIne nirNaya karI levAmAM samyakatva saMbhavatuM nathI. eTale huM evuM paNa jarUra icchIza ke dareka jijJAsuM, "tasvAvalokanane paNa sAthe ja rAkhIne A tattvAvalokana samIkSAnuM adhyayana kare. A bannenuM madhyastha daSTipUrvaka karavAmAM AveluM nirIkSaNa satya tattvanirNaya tarapha vAcakane laI jaze. A ja eka mahattvanuM kAraNa che ke A samIkSAmAM meM je kAMI pratipAdana karyuM che enA para saMbhavita prazno-zaMkAo uThAvI uThAvIne enuM samAdhAna ApavAno prayAsa karyo che. saMbhava che ke evA prazno-zaMkAono (sAmA pakSa taraphathI potAnA pratipAdanarUpe) ullekha "tatvAvalokanamAM bhaLato na paNa hoya, A paNa huM atyaMta nikhAlasapaNe jaNAvavAnI rajA mAgI lauM chuM ke meM A AkhI samIkSA sAmA pakSane toDI nAkhI, amArA pakSano vijaya thaI jAya e udezathI nathI karI. eTale ja sAmA pakSanA pratipAdanamAM kevI bhUla thaI che; mAtra e darzAvIne ja huM aTakI nathI gayo; paNa e bhUla darzAvavA mATe upayukta dalIlathI svapakSasaMbhavita Apattine paNa praznarUpe uThAvI enuM zAstrIya samAdhAna ApavA prayAsa karyo che. pakSapAtazUnya vAcakane A vAtanI 18 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIti Thera Thera thaze ane eno AnaMda thaze. je dalIla-prayukta ApattinuM zAstrIya samAdhAna vathI maLyuM, evI dalIlathI paNa sAmA pakSanI vAta tUTI jatI hoya, to eka vAra toDI nAkhavI ne svapakSamAM saMbhavita Apatti aMge AMkhamIMcAmaNAM karavAM; AvI paddhati kyAMya apanAvI nathI. kAraNa tarIke punaH jaNAvI dauM ke mAro A Akho prayAsa tattvanirNaya mATe che, hArajIta mATe nahIM. ane mane e vAtano khUba ja AnaMda che ke A samagra samIkSA daramyAna ukta anucita paddhatine varjavAmAM huM saphaLa rahyo chuM. haju paNa, dharmavAdanI maryAdAne anurUpa koI paNa zaMkA ke dalIla vyakta karavAmAM Avaze, to huM,bhAvanA rAkhuM chuM ke enuM paNa zAstrAnusArI samAdhAna ApavA prayAsa karIza... mAre khuda kaMIka vicAra karavA jevo haze ke pheraphAra karavA jevo haze to jarUra karIza. paNa mAtra ADedhaDa - sAva tarkazunya -mAtra patharA pheMkavA jevI vAto koI potAnA sAmayika vageremAM prakAzita karaze, to huM enA javAbo ApavA ucita mAnato nathI; kAraNa ke evI vitaMDAono koI cheDo hoto nathI ke evI vitaMDAo tattvano nirNaya karavAnI icchAthI - thaI hotI nathI, balake tattvanirNayamAM avarodha thAya e mATe thaI hoya che. - jemake -zrIne manAtha bhagavAne dvArikAnA lokone nagaradAha aTakAvavA mATe dharma karavAnuM kahyuM nathI, AvuM je pratipAdana "tattvAvalokanamAM thayuM che enI sAme bhagavAne paNa e upadeza Apyo che evuM jaNAvanAro pAMDavacaritrano pATha ApavAmAM Ave tyAre, koI jo ema kahe ke A to zrIkRSNa jarAkumArane badho vRttAnta kahI rahyA che. ane zrI kRSNa to asatya paNa bolI zake che. jema ke pote sRSTinA kartA ke hartA kAMI ja na hovA chatAM evuM hovAnI vAta phelAvavAno deva banelA baLadevane anurodha karyo che, tema prastutamAM paNa teo asatya bolyA che. bAkI bhagavAne kAMI tevo upadeza Apyo nathI. to A, game te rIte paNa pote potAno bacAva karI levo... e mATe karelo kutarka che. jo ke AvA kutarkonA paNa, -"pote ATalA samartha hovA chatAM potAnI dvArikAne bacAvI zakyA nahIM evI laghutA lokomAM na thAya, e mATe deva banelA baLadevane khoTI vAta phelAvavA jaNAvyuM hatuM; evuM granthakAra A prasaMganA ullekha vakhate jema spaSTa karI de che, ema zrIkRSNa jo prabhunA upadeza 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathananI A asatya vAta kahI hoya, to zA prayojane ? eno koI khulAso na maLe ? kSAyika samakitI ane zalAkApuruSa evA zrI kRSNa niSThayojana asatya bolyA hatA evuM mAnavAmAM to emanI AzAtanA ja che e spaSTa che. paramAtmAe dhAro ke upadeza Apyo na hoya, to "bhagavAne upadeza Apyo hato" ema kahevAthI zo phera paDavAno hato ke lAbha thavAno hato ke jethI zrI kRSNa asatya bole ? ane have jyAre mota najara sAme dekhAI rahyuM che ane pote zubha bhAvanAomAM caDavAnA che, tyAre nimprayojana jUTha bolyA hoya evuM mAnavuM e (kutarkonI) hada thaI gaI ne ? - AvA javAba zakya hovA chatAM pariNAma kaMI AvatuM nathI, kAraNa ke jeoe kutarka karavA hoya teo to A javAba para paNa kaMI ne kaMI kutarka karI zake che. eTale AvA kutarkono javAba Apavo ucita nathI. vaLI, AjakAla jemaNe gurugamathI vividha zAstronuM adhyayana-parizIlane karyuM nathI evA gRhastho paNa, koI copAniyA ke evAmAMthI thoDuMghaNuM vAMcyuM-jANyuM hoya, eTalAmAtrathI jAtane bahuzruta gItArtha mAnI carcAspada banelA viSayo para kalama calAvavA besI jAya che. A teonI sva-pArane durgationI ghora gartA tarapha dhakelI janArI pravRtti che, kAraNa ke jJAnI puruSoe agItArthone eka zabdanI paNa prarUpaNA karavAno adhikAra Apyo nathI. jo zrIjinavacananI ArAdhanA karavI hoya to sva-pa2hitecchu vyaktie adhikArabAhya pravRttithI jarUra viramavuM joIe. Atmahitecchu bhAvukone paNa huM evI bhalAmaNa karavA icchuM chuM ke agItArthakRta pratipAdanone vAMcavAM paNa nahIM. - chelle, dareka jijJAsune huM, bIjA koI ja bhAvane manamAM lAvyA vinA, mAtra karuNAbhInA dile eka vinati karuM chuM ke ekadama madhyastha bhAve dhyAnapUrvaka A vicAraNAone vAMcazo..."ame je vicAratA AvyA chIe, mAnatA AvyA chIe, prarUpatA AvyA chIe ene have zI rIte choDI zakAya? AvA koI ja bhAvone, huM ekadama hArdika bhAve apIla karuM chuM ke vacce lAvazo nahIM, mAtra AtmAne paralokane puNya-pApane... ane mokSa prAptine ja najaramAM rAkhazo. chevaTe, potAnI mAnyatAo karatAM paNa AtmA" ja vadhu mahattvano che. e mahattvanI vAtane satata najara sAme rAkhavI atyaMta Avazyaka che. mAnyatAne sAbUta rAkhavA mATe AtmAne gumAvI devAnuM valaNa eka bhayaMkara - 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jugAra thaI paDe che. AvA jugAramAM phasAI na javAya e mATenI sAvadhAnI rAkhavAnI dareka Atmahitecchune punaH punaH bhalAmaNa karuM chuM.... zAstrAnusArI vicAraNAo maLe, ene madhyasthatAthI vicAratAM vicAratAM potAne paNa potAnI mAnyatAo aMge manamAM zaMkAo UbhI thavA mAMDe, e mAnyatAo galata hovI bhAsavA mAMDe. ane e ja vakhate nahIM, nahIM... A to mArI mAnyatA UDI jaze.. AvA koI bhAvanA kAraNe e zAstrAnusArI vicAraNAone ja paDatI mUkI devI... Ane jJAnIo dRSTirAga kahe che. kAmarAga ane sneharAgathI paNa atyaMta bhayaMkara evA A dRSTirAgathI acavA sahu koI prayAsa karo ane emAM saphaLatA pAmo evI maMgalakAmanA huM vyakata karuM chuM... ... zAstrapAThono sarAsara ayogya artha karanAra vyakti para paNa dveSabuddhi, tiraskArabhAva ke durbhAva na AvI jAya, enI A lakhANa daramyAna pUrepUrI kALajI rAkhI che. ane e mATe ja e vyaktino vAraMvAra mahAtman !' 'munivara !' vagere zabdothI A vicAraNAmAM ullekha karyo che. pUjyapAda paramopakArI gurudevonI asIma kRpAnA baLe teo pratyenA maitrI vagere bhAvone jALavI rAkhavAmAM lekhaka ghaNuMkharuM saphaLa banyo che. tema chatAM, A vicAraNAthI koInAM paNa dilane du:kha thAya to tenuM micchAmi dukkaDam.... svakSayopazama mujaba jinAjJAne anusarIne karelI A vicAraNAthI je puNyabaMdha thayo hoya,tenA prabhAve bhavya jIvo mithyA mAnyatAone tilAMjalI ApI sva-para hita sAdho evI zubhecchA... temaja, chadmasthatA, ajJAna, anAbhoga vagerenA kAraNe A vicAraNAmAM, jinAjJAne pratikULa hoya evuM je kAMI paNa prastuta thaI gayuM hoya, tenuM vAraMvAra micchAmi dukkaDam. temaja madhyastha bahuzruta gItArtha mahAtmAone tenI zuddhi karavA vinamra bhAve vinati che. pU. A. zrImad vijayabhuvanabhAnu sU.ma.sA.nA paTTAlaMkAra sva. A. zrImad vijayadharmajita sU.ma.sA.nA ziSyaratna pU. A. zrImad vijaya jayazekhara sU.ma.sA.no ziSyANu muni abhayazekharavijaya 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSAMka 8-6. 8-19 anukramaNikA viSaya * prakAzakIya prastAvanA anukramaNikA * prathama dRSTie pakaDAtI bhUlo 1. "varasiyasuha zlokano rahasyArtha, 2. kumArapALa bhUpAlane Apelo AzIrvAda 3. manoramA kathAnA vighAnanuM rahasya 4. daSTAnta e siddhAnta nathI. 5. dvArikAnA dAhano vRttAnta , 6. anAmikAnA niyANAnI vAta . 7. "lajjAto bhayato zlokano tAtparyArtha 8. kayo dharma kiMpAka phaLatulya ? ' , 9. viSayAbhilASI mATe paNa gharma ja kartavya 10. tapa paMcAzakanuM rahasya 11. visao padanI vizeSatA 12. satatAbhyAsAdi vicAra 13. "dhanArthinA zabdathI sUcitArtha 14. kabapaccakkhANa vicAra 15. cAra puruSArtho 103 110 118 133 151 153 157 164 pariziSTa * * * * - 211. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ra na aa . zrI bhuvanabhAnusUrIzvara sadgurubhyo .mH| me che ? prathama draSTie pakaDAtI bhUlo... noMdha: zAstraparicita vAcakone eka bhalAmaNa karuM chuM ke ahIM ApelA zAstrapAThono prathama svabuddhipratibhAthI svayaM artha vicArI levo ane pachI yathArtha artha tarIke meM lakhelo artha vAMcavo. tyAra bAda "tattvAvalokanamAM karelo artha vAMcIne be vacceno pharaka tapAsavo. pachI A samIkSAmAM e aMgenuM pratipAdana jevuM. (1) sAbhyazca mukhyavRtyA mokSArthaH tatkAraNatayA dharmArthaH prasaMgatatarAviti..... * . * (paMcAzaka daraja, vRtti) yathArtha artha: mukhyavRttie mokSapuruSArtha sAdhya che, tenA kAraNa tarIke ghapuruSArtha sAdhya che ane prasaMga (paristhiti vizeSa)ne pAmIne Itara = artha-kAma puruSArtha sAdhya che. - tasvAbhAM artha : (pR.32) "mukhyarUpe mokSarUpa padArtha sAdhya che, gharmarUya padArtha mokSanA kAraNarUpe sAdhya che ane artha, kAma prAsaMgika AnuSaMgika che? arthamAM pheraphAra - artha-kAma prasaMgataH sAdhya che, ema granthakArano Azaya che, jyAre tattvAvalokanakAre prAsaMgika/AnuSaMgika ema lakhIne artha-kAma AnuSaMgika phaLarUpa che evo artha upasAvavAno prayAsa karyo che. (2) tArA pati tu vinA svAminuM ! ... (zrI kumArapAla-bhUpAlaviracita sAghAraNa jinastavananI 33mI gAthAnuM trIjuM pAda.) yathArtha artha : he nAtha ! (bahu puNyathI prApta thayela tuM ane guru zrI hemacandraprabhu...) ataH pa = A bethI vadhIne evI bIjI koI vastu nathI jenI huM prArthanA karuM ! - tatkAmAM artha: (pR.42) tethI he nAtha ! have koI evI vastu nathI. ke jenI huM mAgaNI karuM ! " arthamAM pheraphAra - "ataH pAM" ATalA aMzano artha uDADI dIdho che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja (3) jammi na saMsArabhayaM jammi na mokkhAbhilAsaleso'vi / iha dhammo so Neo viNA kao jo jiNANAe // 263 // ( upadezapada) yathArtha artha : jemAM saMsArano bhaya nathI ane jemAM mokSanI leza paNa abhilASA nathI tathA je jinavacana vinA karAyo hoya che; te dharmane ahIM pariNAme asuMdara kiMpAkaphaLa jevo kahelo jANavo. tattvA0mAM artha : (pR. 54) teo zrImade (zrIvrajasvAmIe) to spaSTa vyAkhyA ApI ke jemAM saMsArano bhaya na hoya, jemAM mokSAbhilASano leza paNa na hoya ane je zrIjinezvaradevanI AjJA vinA karAto hoya evo dharma; pachI bhale te bAhyAkArathI dekhAto jainadharma hoya ke jainetara dharma hoya, te pariNAme kiMpAka phaLa jevo ja che. arthamAM pherAra - AmAM, pachI bhale te... ItyAdi vAta potAnI ghusADI che. (4) 3pAlevA saMsAre dharma varSaH savA vizuddho muktaye sarvaM yato'nyad duHkhakAraNam // zAstravArttA0 11 // yathArtha artha : A saMsAramAM paMDita puruSoe hamezAM mokSa mATe vizuddha dharma ja Adaravo joIe; kAraNa ke khIjuM badhuM duHkhanuM kAraNa che. tattvA.mAM artha : (pR.58) A saMsAramAM budha puruSoe sadA mATe koI paNa jAtanI AzaMsA vinA eka mAtra mukti mATe ja vizuddha dharma AcaravAyogya che. A sivAya priyasaMyoga, saMpattio vagere badhuM duHkhanuM ja kAraNa che. arthamAM pheraphAra - mokSa mATe vizuddha dharma ja'nA badale 'mukti mATe ja vizuddha dharma' - ema 'ja'kAranuM sthAna badalIne artha karyo che. (1) vava ! pADiLo niniSadhamAM soLa saMpiti, hiMgyAno ? (manoramAjhyA) yathArtha artha : bhagavan ! pAkhaMDIo potapotAnA dharmane suMdara kahe che, to ame kayA dharmamAM joDAIe ? tattvA0mAM artha (pR. 72) : bhagavan ! dareka pAkhaMDavALAo potapotAnA dharmane sAro kahe che, to mAre kayo dharma karavo ? arthamAM pheraphAra - ame (ke amAre) ema bahuvacananA sthAne 'mAre' Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : :::: 6 : artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] ema ekavacanano artha karyo che. (Avo pheraphAra paNa saprayojana che,e AgaLa samIkSAmAM jaNAze.) (6) tItivinAno parva caturviyaM gItA tattvAminaH paramapadasAdhanaM sarvamevaitat // SoDazaka 10.2 // yathArtha artha : tat = te = sad anuSThAna, prItianuSThAna, bhaktianuSThAna, vacana anuSThAna ane asaMgaanuSThAna ema cAra prakAranuM tattvanA jANakAroe kahyuM che. etat sarvameva= A badhuM ja anuSThAna mokSanuM kAraNa bane che. . - tasvAbhAM artha (pR. 165) prIti-anuSThAna, bhakti anuSThAna,vacanaanuSThAna ane asaMga anuSThAna. A rIte mokSanA kAraNabhUta sadanuSThAna cAra prakAranuM che, ema tatvanA jANakAroe kahyuM che. arthamAM pheraphAra -granthakArano Azaya cAreya prakAranA anuSThAnane uddezya banAvI, emAM mokSakAraNatAnuM vidhAna karavAno che. jyAre tattvAvalokanakAre mokSanA kAraNabhUta sadanuSThAnane uddezya banAvI,emAM caturvidhatvanuM vidhAna karyuM che. Ama uddezya-vidheya bhAva badalI nAkhyo che. (7) - mugaganAnAM = aDyusaravutriovAnAM hita vahu = vyava - (vA. 01-22 vRtI) - yathArtha artha : mugdha jIvone = avyutpanna buddhivALA jIvone hitakara ja = pathya je che (arthAtuM ahitakara nathI). - tasvAbhAM artha (pR. 213) :- te uparathI spaSTa jaNAI Ave che ke A rohiNI vagere taponuM vidhAna mugdha jIvo mATe che, nahIM ke mugdhatara mATe. tattvAvalokanakAre A pramANe jaNAvI evo artha upasAvyo che ke A rohiNI vagere tapa mugdhajIvone ja hitakara che, mugdhatara jIvone nahIM. Ama, mugdha jIvone hitakara ja che' evA graWkAranA pratipAdanathI viparIta mugdha jIvone ja hitakara che evo artha ja kAranuM sthAna badalIne karyo che. (8) - 3 = rakta prArthanA jarmanAvIa tapa kutaH ? tyAda - ArothodhinArInAM = AruggabohilAbhaM samAhivaramuttamaM diMtu ityevaMrUpA yA prArthanA = yAcA tatpradhAnaM yacittaM = manastena tulyaM = samAnaM yattadAsegyabodhilAbhAdiprArthanAcittatulyamiti kRtvA / iti gaayaarthH|| (laMvAza 16-43 vRttI) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja yathArtha artha A prArthanAgarbhita evo paNa tapa saMgata che; kAraNa ke e "AgsaborilAbha samAviramuttamaM riMtu AvA prakAranI ArogyabodhilAbhAdinI je prArthanA hoya che, tenAthI garbhita cittatulya che. | tasvAbhAM artha (pR. 236) AthI A tapa prArthanApUrvakanI hovA chatAM paNa sarvathA saMgata che; kAraNa ke A tapamAM karAtI prArthanAthI yukta citta e Arogya dhilAbhAdinI prArthanAyukta citta jevuM ja che. ' arthamAM pheraphAra - granthakAre tapane cittatulya kahyo che, jyAre tattvAvalokanamAM tapamAM karAtI prArthanAthI yukta cittane cittatulya kahyuM che. paMcAlaka mULa ke vRtti kazAmAM tapasaMbaMdhI cittane jaNAvanAra koI zabda-prayoga che nahIM, sIdhI tapanI ja vAta che. (1) vinomiti samajyA, prapha thoDA ' - rAyanA ba6 vAvALAnA chANa / davArA 88aaaa che yathArtha artha : dravyathI grahaNa karAtuM paNa A paccakhANa "A zrI jinezvaradeve kaheluM che evI sadUbhaktinA prabhAve bAdhyamAna hoya che (enI dravyarUpatA bAdhA pAme che, ane tethI e bhAvapaccakakhANanuM kAraNa bane che. ' tattAmAM artha (pR. 284-285) : dravyathI grahaNa karAtuM paccakakhANa paNa "A jinanuM kahevuM che' - e prakAranI sadUbhaktinA yoge tenI dravyarUpatA bAdhita thaI jAya che ane tethI bAdhita thayeluM e dravyapaccakakhANa, bhAvapaccakhANanuM kAraNa bane che. arthamAM pheraphAra -pranthakAre bAdhyamAna evA karmaNi vartamAna kRdantano upayoga karyo che, jyAre tattvAvalokanamAM artha karavAmAM "bAdhita ema karmaNi, bhUtakRdantano upayoga karAyo che. anartha kevo thaI jAya che ke jo paccakhANanuM dravyapaNuM bAdhita thaI gayuM hoya, to e bhAva pacca" ja banI gayuM hoya che, pachI ene bhAvapacca0nuM kAraNa banavAnuM rahetuM nathI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaMkhezvara pArzvanAthAya nama: viSaya - 1 vasiyasudaM zlokano rahasyArtha (tatvA pR. 196) upadezamALA-puSpamALAmAM jaNAvyuM che ke, vizva viSaya-tRtIni suvAni jAti tathApi parva poSa survighupati gAi - baravisayasuhaM sohaggasaMpayaM pavararUva-jasakittiM / jaI mahasi jIva ! nibaM tA bhamme AyaraM kuNasu // 415 // baMdhAI gayelA khyAlane siddha karavA tamoe apanAvelI vyAkhyApaddhatimAM rahelI bhUlo vicArIe : (1) ahIM avataraNikAmAM "viSayAlIni' zabda je kahyo che teno munivara ! tame sAcI tRpti = saMtoSa, artha karyo che. paNa evo artha karIe to e ja avataraNikAmAM tathApi" zabda je rahyo che te asaMgata banI jAya che. zI rIte ? A nAte - sAcI tRpti, saMtoSa e moTo saddaguNa che. jema mokSa e dharmapravRttino mukhya uddeza che; tema karmakSaya, jJAnAdi guNo, kSamA, saMtoSa Adi guNo e paNa mukhya uddezarUpa ja che. e kAMI gauNa uddezarUpa nathI. tethI mokSa mATe dharma karavo e jema prathama naMbare che, tema guNa-prApti mATe dharma karavo e paNa prathama naMbare ja che. e koI ApavAdika pravRttirUpa ke hInatvayukta uddezavAnI pravRttirUpa nathI. kema ke mokSa saMpUrNa guNamaya avasthArUpa hovAthI saMtoSAdi guNa mATenI pravRtti e vastuta: mokSa mATenI pravRttirUpa banI jAya che. tethI jo tame mokSane Iccho cho to dharma karo" evA vacananI jema "jo tame saMtoSaguNane Iccho cho to dharma karo" e paNa mukhya vRttie ja bolAtuM vacana che, ane tethI jo tame mokSane Iccho cho to paNa tamAre dharmamAM ja udyama karavo joIe. evuM kahevuM jema yogya nathI, tema jo tame saMtoSAdi guNone Iccho cho to paNa tamAre gharSa karavo joIe. evuM kahevuM paNa yogya TharatuM nathI. kAraNa ke evI kaI xyz cIja che, je vaktAnA manamAM mokSa karatAM paNa vadhAre mahattvanI dharmasAdhya cIja tarIke rahelI hoya, ane enI mahattAne akSata rAkhavA vaktA "jo tame mokSa Iccho cho to paNa ItyAdi prayoga kare?, mukhyavRnyA ghAnya mATe karAtI khetInI kriyA aMge 'topaNa' zabdanA prayogavALuM jo tame ghAva meLavavA Iccho cho, to paNa tamAre khetI karavI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja joIe evuM vacana kAMI saMgata karatuM nathI. hA, mukhyavRnyA jene mATe khetI karAtI nathI tevI ghAsaprApti mATe karAtI khetI" kriyA aMge e zabdaprayogavALuM vacana yogya rahe che, jema ke "jo tame ghAsa Iccho cho, to paNa tamAre khetI karavI joIe." zaMkA : mokSa mATe dharma karavo e ja mukhyavRttie che, karmakSaya-guNAdi mATe karavo e gauravRttie ja che. te samAdhAna AvI zaMkA yogya nathI, kema ke to pachI "karmakSaya mATe tapa karavo joIe" ItyAdi je je vacano zAstromAM Thera Thera jovA maLe te badhAM gauNavRttie hovAM banI jAya, ane to pachI ahIM jema tathApi' zabda vaparAyo che tema tyAM paNa sarvatra tathApi ke api jevo zabdaprayoga Avazyaka banI javAnI Apatti Ave... mokSane uddeza tarIke kahevAmAM Ave, eTale A saMtoSa vagere guNa, karmakSaya vagere paNa uddeza tarIke AvI ja jAya che." A tame paNa mAno ja cho,e vAta tame pR.20852 lakhelI vAta parathI jANI zakAya che "jinezvara deve darzAvela sAdhudharma ane zrAvakadharma sivAya bIjo koI mokSano upAya nathI. AthI je sAdhudharma ane zrAvakadharmathI bhraSTa banyo che, te gharmaviSayaka pratyeka prakArathI bhraSTa thayo che. 470 mI gAthAno A artha jaNAvyA bAda,tame tyAM lakhyuM che ke .... A gAthA dvArA paNa granthakArazrI e vAta spaSTa kare che ke zrAvakadharma ane sAdhugharma sivAya mokSano bIjo koI upAya nathI. jyAre A gharma sivAya mokSano bIjo koI upAya na hoya, tyAre te gharmano upayoga zA mATe karavo joIe ? e zuM spaSTa karavuM jarUrI rahe che ke dharma mokSa ke mokSa sAdhavAmAM sahAyaka zakti saMyoga ke sAmagrI meLavavA sivAya bIjA - mokSasAdhanAmAM bAdhaka thAya tevA - koI hetuthI na karavo ?" vaLI, AmAM jyAre A dharma sivAya..." ItyAdi kahevAnuM sAhasa to, munivara ! tame ja karI zako ! "dUdha sivAya bIjo koI zuddha ghIno upAya nathI." e bAbata parathI "dhI joItuM hoya to dUdha aMge ja prayatna karavo joIe." evA phalitArthanA badale, jo Avo artha phalita karavAmAM Ave ke jyAre A dUdha sivAya zuddha ghIno bIjo koI upAya ja na hoya tyAre te dUdhano upayoga zA mATe karavo joIe? e spaSTa karavuM jarUrI rahe ke dUdhano ghI ke ghInI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [ 7 sahAyaka sAmagrI meLavavA sivAya bIjA zuddha ghInI prAptimAM bAdhaka thAya tevI cA vagere meLavavA mATe upayoga na karavo" to te phalita vacanane mUrkhAo sivAya bIjA koNa svIkAre ? kema ke sujJa puruSo to cA vagere pAmavA paNa dUdhano upayoga kare ja che. mahAtmanuM! eka bIjo paNa khulAso... daSTAnta ekadezI hoya che e vAta dhyAnamAM rAkhazo. anyathA, daSTAnta parathI, dASTratika sivAyanI vAtane AgaLa karI asadu doSAropaNa karavAnI pravRtti paNa ghaNI jovA maLatI hoya che. prastutamAM paNa, dharma sivAya bIjo koI mokSano upAya nathI" ATalI granthakArazrInI vAta parathI tame je "jyAre A dharma" ItyAdi phalitArtha jaNAvyo che e keTalo bhUlabharelo che e jaNAvavA mATe ja A dUdha vagerenI vAta jANavI. astu. ApaNI mULa vAta ahIM e hatI ke gauNa uddeza mATe karAtI pravRttine jaNAvanAra vAkyamAM A rIte "tathApi' zabda prayoga thAya che, je mukhya uddeza mATe karAtI pravRttino samuccaya karI Ape che. eTale ke "jo tame ghAsane Iccho cho, to paNa tamAre khetI karavI joIe. evo vAkyaprayoga A vAtane kheMcI lAve che ke jo tame dhAnyane Iccho cho to to tamAre khetI karavI ja joIe. paNa jo tame ghAsane Iccho cho to paNa tamAre khetI ja karavI joIe. saMtoSaguNanI prApti "rmakSaya vagere dharmanA mukhya uddezarUpa ja che. ApavAdika -gauNa uddezarUpa nathI, mATe te aMgenA vAkyaprayogamAM tathApi" zabda saMgata Thare nahIM.' vaLI, zlokanI avataraNikAmAM 'rika li' zabdo je rahelA che te paNa A vAtane jaNAve che. kema ke enI uparanI 410,411mI gAthAmAM mokSa, mokSa sahAyaka sAmagrI mATe dharmamAM udyama karavAnuM kahI gayA che. tethI giri arthAtu "vaLI jo ema kahIne je avataraNikA vRttikAre ApI che te pAchuM ema ja jo jaNAvatI hoya ke "vaLI jo tame saMtoSAdine Iccho cho to e avataraNikA asaMgata banI javI spaSTa che ja... pahelAM "mokSa, mokSa sahAyaka sAmagrIbhUta saMtoSAdi guNo mATe sAdhudharma ane zrAvakadharma e be dharmamAM daDhacittavALA banavuM joIe. ema kahI gayA pachI "vaLI jo tame saMtoSAdine Iccho cho to paNa dharmamAM ja udyama karo" evuM kahevuM e zuM asaMgata nathI? Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja vizva (vaLI) zabdano prayoga ja jaNAve che ke ahIM, pUrve kahI gayA enA karatAM koI bhinna uddezathI dharma karavAnI navI vAta karavI che... . prazna:410-411mI gAthAmAM mokSa mATe dharma karavAnuM kahyuM che ane ahIM tenA sAghana-sAmagrIbhUta saMtoSaguNa mATe te kahyuM che.tethI ahIM kahevAnI vAta pUrvokta vAta karatAM judI che ja... ane to pachI "mi' vagere zabdaprayogane asaMgata kahevo zI rIte saMgata bane ? uttara : have jo tame AvuM kahezo to tamAre pUrvApara virodha thavAno doSa Avaze kema ke 10mI gAthAmAM kahelI mokSanI vAta parathI tame tenI sAmagrInI paNa bhegI ja vAta hovI svIkArIne to pR. 208 52 "dharma mokSa ke mokSa sAdhavAmAM sahAyaka zakti saMyoga ke sAmagrI meLavavA sivAya" ItyAdi lakhyuM che. ane have kaho cho ke "ja10mI gAthAmAM mAtra mokSanI vAta che', "ahIM tenI sAmagrInI vAta che" ItyAdi... mATe ahIM viSayagzAlIna' zabda je vaparAyo che teno sAcI vRti = saMtoSaguNa evo artha thaI zakatI nathI, kintu tatkALapUratI thatI tRptirUpa viSayabhoga ja thaI zake che. Ama, "viSayagyArIri' zabdanA artharUpe pAyo ja tamAro khoTo hovAthI, pachI pAnAMnAM pAnAM bharIne tame enA upara je pattAno mahela cagyo che, te prastutamAM vyartha Thare che. * , (2) have "ravisara zabdanA tame karelA arthano vicAra karIe. "vara' zabda zreSThatAsUcaka che... viSayomAM zreSThatA be rIte thAya che : svarUpata: ane pariNAmataH emAM svarUpa zreSatA eTale je viSayo svarUpathI udAra suMdara hoya che. jemake IndracakravartI vagerene maLelA viSayo svarUpathI zreSTha che ane bhikhArI vagerene maLela eMThaMjaThuM anna vagere viSayo svarUpathI azreSa-hIna che. pariNAmataH zreSTha viSayo eTale je viSayo jIvane Asakti-dubuddhi vagere na karAve, paNa udAra Azaya pravartAvavA dvArA anAsaktithI bhogavAya ane uttarottara AtmAno abhyadaya sAdhI Ape che. enAthI viparIta koTInAM hoya te azreSa-hIna ...AmAM e khyAla rAkhavo ke svarUpata zreSTha evA paNa cakravartI vagerenA viSayo pariNAmataH hIna paNa hoI zake che. ane svarUpataH hIna evA paNa bhikhArI vagerenA bhoge pariNAmataH zreSTha paNa banI zake che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] have prastuta mAM vi2' zabdathI je zreSThatA jaNAvI che, te A svarUpa ane pariNAmataH e bemAMthI kaI levAnI che? e vicArIe to jaNAya che ke tame je rAmata zreSThatAno artha laIne, tamArA abhiprAya pramANe vistAra karyo che te ahIM yogya nathI; kema ke zAstrakArane e pramANe jaNAvavAno jo abhiprAya hoya to emanA pa2 "ko vAyata bolatAMnI sAthe ja potAnuM vacana khoTuM TharI javuM" (jema ke "mArI mA vAMjhaNI che" evuM vacana) e doSa AvI paDavAnI Apatti Ave che. te A rIte, "koI paNa bhUmikAmAM rahelA jIve koI paNa paristhitimAM viSaya sukhAdinI IcchAthI dharma karAya ja nahIM, evA daDha ekAnta abhiprAyavALA tamArA mate (1) koI paNa jIva jo viSayasukhanI IcchAthI gharma kare, to enAthI ene pApAnubaMdhI puNyabaMdha ja thAya. jenA kAraNe bhogaprApti kALe durbaddhi thavA dvArA tIvra Asakti vagere thAya ane pariNAme e vadhu pApo bAMdhavAthI e viSayo pariNAmataH asuMdara banI jAya. tattvAnA pRSTha 79 para tame lakhyuM che ke "xxx niSkAmabhAve dharma karanArAne puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che. saMsAranAM sukhonI IcchAthI pUjA karanArane te pUjAthI kadApi puNyAnubaMdhI puNya baMdhAtuM nathI. xxx vaLI, tamArA abhiprAya pramANe (2) pariNAmataH suMdara e ja viSayo bane, je viSayAdinI IcchA vinA karelA dharmathI prApta thayA hoya. arthAt viSayamAM pariNAmataH azreSThatva ke zreSThatva e te te viSayanI prAptinA kAraNabhUta dharma viSayecchAthI karAyo che ke te vinA karAyo che tenA para AdhArita che. vizeSa karIne tamArA abhiprAya mujaba to viSayecchAthI karAyelo dharma pariNAmataH zreSTha viSayone ApI zakato ja nathI. have zlokano tamArA abhiprAyavALo artha vicArIe - . - "he jIva! jo tuM pariNAmataH zreSTha evA viSayasukha, saubhAgya, saMpatti, pravararUpa, yaza ane kIrtine Icche che to hamezAM dharmamAM Adara kara. AmAM vadatovyAghAta doSa spaSTa che. eka bAju pariNAmataH zreSTha viSayasukha kahevuM ane bIjI bAju tevI viSayecchAthI dharma karavAnuM kahevuM e paraspara viruddha ja che; kema ke evo dharma paNa pariNAmataH zreSTha viSayo na ApI zake, evuM tamArA mate to grantha kAranA manamAM beTheluM ja che. pariNAmata suMdara viSayonI IcchAthI dharma thavo ane enAthI pariNAmataH zreSTha viSayonI prApti thavI e vAta ja azakya prAyaH che. "A gharmathI mane viSayo maLo, paNa ene bhogavavA chatAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja huM emAM Asakti nahIM karuM ane tethI mArI sadagati thAo, uttarottara unnati thAo evI IcchA ja kharekhara jAtane ThaganArI che. jema ke gharamAM beThAM beThAM paNa kokane kevaLajJAna thAya kharuM, paNa je ema mAne ke gharamAM beThAM beThAM paNa kevaLajJAna thAya eTale ApaNe to gharamAM ja besIzuM ane kevaLajJAna meLavIzuM; to ene to kevaLajJAna na ja thAya, paNa samyakatvanA paNa vAMdhA thaI jAya. pote kadAca ghara na choDI zakato hoya to paNa mAnavuM to ema ja paDe ke "ghara choDIne dIkSA lIdhA vinA kevaLajJAna na thAya ane tethI tene IcchA paNa ghara choDIne dIkSA levAnI ja hoya, gharamAM beThAM beThAM kevaLajJAna levAnI nahIM. gharamAM beThAM beThAM kevaLajJAna levAnI IcchA ene ThagArI ja nIvaDe.ema prastutamAM paNa mane viSayo maLe kharA, huM ene bhogavuM paNa kharo ane chatAM emAM Asakti nahIM karuM ane tethI e mAre mATe pariNAmataH zreSTha sukharUpa bano. evI IcchA ja jAtane ThaganArI che. TUMkamAM, jema eka bAju mAtA"zabdathI saMtAnajanana kahevuM ane bIjI bAju vaMdhyA zabdathI saMtAnajananAbhAva kahevo, emAM vadatovyAghAta doSa che; tema eka bAju "vara' zabdano pariNAmataH zreSTha artha karI viSayecchAno abhAva kahevo ane bIjI bAju mahasi zabdathI tevA viSayanI IcchA kahevI emAM vadatovyAghAta spaSTa che. arthAtu, tamArI mAnyatA pramANe tamAro artha Avo phalita thAya che ke jo tuM icchA vagara maLatAM sukhone Icche che to." AmAM "IcchA vagara maLatAM sukho' kahI pAchuM tenI IcchA kahevI emAM vadatovyAghAta doSa suspaSTa che. tame kahyuM ja che ke "xxx bhautika sukhone ( viyesukhone) meLavavAnA uddezathI karAyelA dharmathI puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya nahIM ane pApAnubaMdhI puNyathI maLatuM viSayasukha, saubhAgya, saMpatti, rUpa, yaza, kIrti vagere pariNAmataH zreSTha kakSAnAM kahI zakAya nahIM xxx vaLI, A mujaba to pariNAmata zreSTha viSayonI IcchA koI paNa jIva mATe prAyaH karIne asaMbhavita ja che; kAraNa ke (1) viSayomAM pariNAmataH zreSThatva zuM che? ane e zI rIte UbhuM thAya enI jene khabara che, tene to pariNAmataHzreSTha sukhanI IcchA thaI zakatI ja nathI, kema ke e jANe che ke IcchA karavA jaIza to viSayomAM pariNAmata zreSTha raheze ja nahIM. ane (2) jene Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [11 pariNAmataHzreSThatva zuM cIja che ? enI khabara nathI ene paNa tenI IcchA thaI ja zakatI nathI; kema ke jJAna e IcchAnuM kAraNa hovAthI jJAna vinA IcchA thaI zakatI nathI. Ama,pariNAmataHzreSTha viSayonI IcchA asaMbhavita che.ane tema chatAM, jo granthakAre AvA pariNAmataH zreSTha sukhanA abhiprAyathI A upadeza zloka pharamAvyo hoya, to evo paNa doSa Ubho thAya che ke asaMbhavita cIjano teoe upadeza Apyo che.mATe Avo doSa na Ave e mATe svIkAravuM joIe ke ahIM pariNAmataH zreSTha viSayasukhonI vAta nathI, paNa svarUpataH zreSa viSayasukha' vagerenI vAta che. khAkI, 'mane A dharmathI pariNAmataH zreSTha viSayo maLo, jene huM bhogavuM paNa kharo ane Asakti nahIM karuM, tethI pariNAme mArI durgati na thAo.' evI kahevAtI IcchAthI dharma karavAthI viSayo paNa bhogavavA maLI jAya ane chatAM sadgati thAya e vAta jo zakya hota ane zAsrasiddha hota, to to brahmadata cakravartIno jIva saMbhUti muni ke jeo gItArtha mahAtmA hatA (ane tethI A zAsrasiddha vAta jANatA hatA ),teo paNa AvI ja IcchA na karata? kema ke teone viSayabhoga maLI jtA hoya,to pachI AvI icchA rAkhavAmAM koI vAMdho hato nahIM... uparathI AvI IcchA rAkhavAmAM durgati maLavAnI sajAmAMthI khacavAnuM hoI te sutarAM ISTa ja hatI ane AvI icchA rAkhI hota, to narakamAM dhakelAvuM na paData !!! vaLI jyAre citramunie paNa jANyuM ke have AnI viSayeccha chUTavAnI nathI to teo paNa saMbhUti munine pariNAmataHzreSTha viSayasukhanI IcchA rAkhavAnuM ja na kaheta ? mATe ahIM 'vara' zabdanA artha tarIke pariNAmataH suMdaratva levAnuM nathI. kintu svarUpata: zreSThatva levAnuM che. A ja rIte pavara vajasakitti' zabdamAM rahelA pravara' zabda aMge jANavuM. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 2 kumArapALa bhUpAlane Apelo AzIrvAda (tasvA. pU. 38) mahAtmana ! kalikAlasarvajJa bhagavaMtanI oLakhANa, teozrIe yogazAstramAM "mokSa agraNI che tenA karelA varNananI sAkSIo, kumArapALa mahArAjanuM Icchita,te aMge teoe racelA sAdhAraNa jinastavananA zloko, ane aMte INita zabdanI zrI somadaya gaNivare karelI vyAkhyA vagere tame tattvAvalokananA pR.38 thI 43 pa2 ghaNuM ghaNuM kahyuM che. paNa A vicAraNA zrI prabhAcaMdrasUri mahArAje karelI aihika-pAralaukika evI vyAkhyAnA je vacana para UbhI thayelI che, te aMge to "AcArya mahArAja mokSanA ja AzIrvAda Ape." ItyAdi mAnyatArUpa svamatanI puSTi kare evuM samanvayAtmaka kAMI kahyuM ja nahIM. tethI mAro tamane prazna eTalo che ke te vyAkhyA tamane mAnya che ke nahIM ? e mAnya nathI evuM to tame kahevAnA nahIM, kema ke tame jAte ja tattvAvalokananA pR.24ra para lakhyuM che ke "xxx evA ekAda granthamAM darzAvela vidhAna pratye paNa upekSA ke anAdarano bhAva vyakta karavo,te zrIjainazAsananI praNAlikA sAthe sarvathA asaMgata che xxx tethI tame jo ema kahezo ke "amane zrIprabhAcaMdrasUri mahArAje karelI e vyAkhyA mAnya che - AdaraNIya che? to pachI mAre kahevuM che ke e vyAkhyAmAMthI to kumArapALa mahArAja mokSa prApta karo" evA AzIrvAdano artha tame paNa kADhI zakyA nathI. jo kADhI zakatA hota, to to te kADhIne svamatanI puSTi tame karI ja hota ! paNa tame to evo artha kADhavAno prayAsa sudhdhAM karyo nathI ! enA parathI zuM evuM sUcita nathI thatuM ke e vyAkhyA tamArA abhiprAyathI viruddha hovAnA kAraNe tamane enA pa2 aruci pragaTI hoya, ane tethI tame e vyAkhyAne koI mahattva ApatA nathI ? praznazAstrano eka paNa akSara amane amAnya to nathI ja, paNa ame zrI yogazAstra vagerenAM vacanone anusarIne tattvAvalokananA pR.80 para siddha karI ja dekhAyuM che ke xxx "mahArAjA kumArapALanA svAdhyAya mATe racAyela yogazAstra ane vitarAgastotramAM kalikAlasarvajJa prabhue ja khuda IhalokaparalokanA hetu mATe karAyelA dharmane bhavabhramaNano hetu jaNAvyo che. to AvuM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? varSa ja]. [ 13 bhavabhamaNa thAya evA IprAptinA AzIrvAda teozrI Ape, evI kalpanA paNa karI zakAya kharI ? evI kalpanA karI teozrIe e pramANe karyuM hatuM evo mithyA Aropa temanA para mUkavo e teozrInI temaja mahArAjA kumArapALanI mahAAzAtanA nathI ? xxx mATe amAruM mAnavuM evuM che ke "saMvignagItArtha AcAryabhagavaMta zrIprabhAcaMdrasUri mahArAje paNa zrI hemacaMdra sUrIzvarajI mahArAjAe AvA ehika Amumbika arthanA AzIrvAda ApyA hatA evuM jaNAvavAno Avo mithyA Aropa jANIne mUkyo hoya ane e AzAtanA karI hoya evuM to saMbhavatuM ja nathI. tethI lAge che ke teozrIe INita phaLanI vyAkhyA "mokSa" evI karavAne badale je judI rIte karI che te vyAkhyA kadAca anAbhogathI ja thaI gaI hoya. ane tethI anAbhogathI thaI gayelAM e vacanone mAnya na karIe to paNa zo vAMdho? uttara : munivara ! AvuM atisAhasa na karo, kema ke abhiprAyane jANavo nahIM ane pUrvAcAryanA vacanamAM A rIte anAbhoga prayukta asatyatA sthApavI ane e rIte e zAstrano uccheda karavo, emAM moTI AzAtanA lAge che. juo, pU. upAdhyAyajI mahArAje dharmaparIkSA granthamAM kahyuM che keptu pareNokta - pattu kvavidAdhunikaprakaraNAdI pramApanAyAgamaviruddhAni vacanAni bhavanti, tatra tIrthAntarvatinAmasadgrahAbhAvAdanAbhoga evaM kAraNam / tathA abhavyA na vyavahAriNo, nApyavyavahAriNaH, kintu vyavahAritvAdivyapadezavAhyA iti te vyAvahArikamadhye na vivakSitAH, teSAM 'samyaktvapatitAnAmanantabhAgavartitvenAlpatvAditi - tadatisAhasakjRimbhitam, abhiprAyamajJAtvA prAcInaprakaraNavilope mahA''zAtanAprasaMgAt / (dharmaparIkSA, zloka 10 vRttau) artha pUrvapakSIe je kahe che ke (pUrvapakSIe uThAvelI zaMkA): - "(1) Adhunika prakaraNa vageremAM (ahIM pUrvapakSIne Adhunika prakaraNa tarIke bhavabhAvanA vRtti vagere abhimata che, jeno pU. upAdhyAyajI mahArAje uttarapakSamAM prAcIna prakaraNa tarIke ullekha karyo che. te tyAMnA granthasaMdarbhathI jANI levuM.) prajJApanA vagere AgamathI viruddha je vacano maLe che temAM te prakaraNakArono anAbhoga ja kAraNa mAnavo, kema ke tIrthamAM (pravacanamAM) ja rahelA te AcAryomAM asagraha(khoTI pakaDa)no to abhAva ja hoya che. arthAt teo te viruddha vacanane asadugrahathI bolyA na hatA, kintu anAbhogathI bolyA hatA; evuM mAnavuM joIe tathA (2) abhavyo vyavahArI nathI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ane avyavahArI paNa nathI. paNa vyavahArityAdi ullekhathI para che. tethI teonI vyAvahArika jIvomAM vivakSA karI nathI,kema ke teo samyaktvapatita jIvo karatAM paNa anaMtamA bhAge koI alpa hoya che.' pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe te pUrvapakSIne Apelo javAba H pUrvapakSInuM to te (AvuM) kathana atyaMta sAhasika ceSTArUpa che,kema ke prakaraNakArano abhiprAya jANyA vagara prAcIna prakaraNano vilopa karavAmAM moTI AzAtanA thaI javAno doSa lAge che. (pUrvapakSInI khIjI abhavyo aMgenI zaMkAnI ahIM AvazyakatA na hoI teno pU. upAdhyAyajI mahArAje karelo uttarapakSa lakhato nathI.) Azaya e che ke prajJApanA sUtravRtti parathI vyAvahArika jIvanI kAyasthiti AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya jeTalA pudgala parAvarta jeTalI phalita thAya che, jyAre bhavabhAvanA vRtti vageremAM koi jIvonI tenA karatAM paNa vadhu kALa khatAvyo che. tethI te be vacano vacce virodha.Ubho thAya che.tethI pUrvapakSI evo nicoDa kADhI ApavA mAge che ke pAchaLathI thayelAM (ane tethI Adhunika) evAM bhavabhAvanA vRtti vagere praka2NomAM te te asaMgata TharatAM vacanone prakaraNakAranA anAbhogathI thayelAM mAnI khoTA TheravI devAM joIe, jethI Agamano virodha na thAya.' paNa pU. upAdhyAyajI mahArAjano A spaSTa abhiprAya che ke Agama grantho ja sAcA ane pachInAM prakaraNo khoTAM evA ekAntamAM taNAIne pUrvAcAryakRta prakaraNazAstrone A rIte khoTAM TheravI devAM e zrutajJAnAdinI mahAAzAtanArUpa che.tethI e vacanone paNa satya to mAnavAM ja joIe.ane te saMgata thAya e rIte prajJApanA vageremAM kahelA kAyasthiti pratipAdakAdi te te sUtrone vyAvahArika vizeSa (amuka cokkasa prakAranA vyAvahArika) jIvo aMgenAM jANavAM joie, athavA te te sUtrano bIjo ja koI abhiprAya hovo joIe. A khAkhatamAM bahuzruto ja pramANa che. juo, teozrInA zabdo (pUrvapakSInA trIjA anumAna aMge pUjya upAdhyAyajI mahArAjA kahe che) : AvalikA saMkhyeyabhAgapudgalaparAvartamAnatvena vyAvahArikANAM sarveSAM siddhyA- pattistu syAt, tatrAbhavyasya vyAvahArikatvAnurodhena nigodatvena tiryaktvanapuMsakatvAdinA ca kAyasthitipratipAdakAnAM sUtrANAM vyAvahArikavizeSaviSayatvaM vA kalpanIyaM, anyo vA kazcitsUtrAbhiprAya ityatra bahuzrutA eva pramANam / (dharmaparIkSA, jo. 10 vRttAM) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T15 artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] artha :vyAvahArika jIvonI sthiti AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganA samaya jeTalA pudgalaparAvarta kALa hoI, badhA vyAvahArika jIvonI siddhi thaI javAnI - trIjA anumAnamAM pUrvapakSIe je Apatti ApI che te haju kadAca UbhI rahe che, paNa temAM paNa vicArIe to jaNAya che ke abhavya jIva paNa vyAvahArika hovo siddha to che ja (ane tethI anaMtA pudgala-parAvarta sudhI e vyAvahArikapaNe ja saMsAramAM rahevAno che te paNa siddha che.) mATe vyAvahArika jIvonI nigAdarUpe, tiryaMcarUpe, napuMsaka vagere rUpe rahevAnI kAyasthiti jaNAvanArAM je sUtro che te amuka cokkasa prakAranA vyAvahArika jIvo aMge che. evuM kalpavuM joIe athavA to te sUtrono bIjo ja koI vizeSa abhiprAya che evuM mAnavuM joIe. A aMge zuM mAnavuM, temAM bahuzruto ja pramANa che. bhAgyazAlin Ama, pUjya upAdhyAyajI mahArAjA paNa prAcIna zAstravacanone anAbhogathI paNa khoTAM bolAyelAM mAnavA taiyAra nathI, paNa sAcAM ja mAnIne e be vacce saMgati karavA prayatna kare che, tyAre tame pU. prabhAcandrasUrIzvarajI ma.nI e vyAkhyAne khoTI mAnI kalikAlasarvajJa bhagavaMta 52 mithyA Aropa mUkavArUpa mAno cho !! pUjya upAdhyAyajI mahArAjAthI paNa AgaLa vadhIne tame AvuM atisAhasa karavA taiyAra thazo evuM to zI rIte manAya ? mATe pU.prabhAcaMdrasUri mahArAjAnI vyAkhyAne sAcI mAnavI ja joIe. : prazna: to zuM zrI somadaya gaNivarazrIe Iti = darzana vizuddhi ane phaLa= karmakSaya" evI je vyAkhyA karI che te khoTI mAnavI ? uttara : nA, ene khoTI mAnavAmAM paNa mahAAzAtanA thaI javAnI Apatti UbhI ja rahe che. prazna : to pachI be vacce UbhA thatA virodhanuM zuM karavuM ? uttara : mahAtmana ! A koI vAstavika virodha nathI. eka eka sUtra anaMtA arthavALuM hovAnuM zAstrakAroe mAnyuM ja che ne ? yogazAstranA prathama zlokanA 108 atho karAyA nathI zuM ? e vividha artho parathI ApaNe to 1. savvanaINaM jai hujja vAluA savvodahINaM jaM udayaM / tatto aNaMtaguNio atyo ikkassa suttassa / / kalpasUtra subodhikA pR. 6 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharma zA mATe karavI ? mokSa mATe ja eTaluM ja samajavAnuM ke te te adhikAramAM AvelA te te zabdonA te te vyAkhyAkAre karelA te te arthe jinAjJAne aviruddha ja hoya che, ane tethI ApaNe paNa te te artho mAnya rAkhavA ja paDe. amAnya karIe to mahA AzAtanA lAge. mATe "zrI kalikAlasarvajJa bhagavaMta vagere suvihita gItArtha AcAryo AzIrvAda ApatA hoya che. ane AcAryAdie tevA AzIrvAda ApavA e jinAjJAne aviruddha che." evA abhiprAyathI pU.prabhAcaMdrasUri mahArAje tevI vyAkhyA karI che, e vAta teozrIe karelI vyAkhyA parathI ApaNe tAravI zakIe chIe. prazna: paNa e je aneka arthe karavAmAM AvelA dekhAya che te to paraspara aviruddha artho hoya che. Izita phaLa tarIke mokSarUpa ane Ihalaukika cIjarUpa ema be paraspara viruddha atho nahIM, tethI to virodha Ubho ja. che tenuM zuM ? uttara : Icchita phaLa tarIke mokSanI sAthe badhI ja Ihalokika pAralaukika cIjo kAMI viruddha hotI nathI. kSAyika samyaktvanA ghaNI ane tethI jeonuM Izcita phaLa mokSa hovuM to jaNAya ja che, tevA prazna zrIkRSNa vAsudeva - zrI zreNika mahArAjA vagerene, paralokamAM narakanAM duHkho sahana na karavAM paDavArUpa pAralaukika cIja paNa IkSita nahotI? hatI ja. kema ke te dukhone TALavAnI IcchAthI to te banne mahAnubhAvoe bhagavAnane potapotAnI naraka vAravA mATe prArthanA karI hatI, upAya mAgyo hato. vaLI, je e kharekhara mokSaviruddha ja hota, to zrI mahAvIra paramAtmA che teno upAya paNa dekhAData kharA ? prazna: "e upAya zakya nathI ane tethI narakavAraNa paNa zakya nathI." evuM jANatA hovAthI bhagavAne e upAyone to khAlI dekhADavA khAtara ja dekhADyA hatA. arthAta e Isita mokSa-viruddha to hatuM ja, paNa bhagavAna jANatA hatA ke A cIja kaMI banavAnI nathI. mATe bhagavAne te dekhAyA hatA. tethI bhagavAne dekhADyA hatA. e vAta parathI e pAralaukika cIja mokSaviruddha nahotI evuM zI rIte kahevAya? uttara : Avo prazna yogya nathI; kAraNa ke (1) jo e upAyI khAlI dekhADavAnA ja upAyarUpa hoya ane vAstavika upAyorUpa na hoya to bhagavAna ene upAyo tarIke kahe nahIM. kema ke sAmA jIvane "cAlo upAya to jANavA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 17 maLyA, have e mujaba karavA prayatna karIza' e rIte AzvAsana maLe, e mATe paNa anupAyaneM upAya tarIke jaNAvavA mATe jeTalI mAyA vagere kaSAyo joIe eTalA paNa te bhagavAnamAM hatA nahIM. nahIMtara to nUtana dIkSitone sAraNAdi mATe sthavirone zA mATe soMpe ? (2) naraka-duHkhavAraNarUpa pAralaukika cIja mokSa viruddha ja hoya to upAya puchAyelA bhagavAna tevI pAralaukika cIjanI IcchA kADhI nAkha' evuM kaheta athavA mauna raheta. paNa upAya dekhADavAno javAba na Apata. ema ihalaukika-pAralaukika cIjavastu mATe dharma karavAnuM na ja kahI zakAya.' e vAta paNa jo bhagavAnane mAnya hota topaNa bhagavAna A upAya na dekhAData. kema ke bhagavAnanuM e vacana naraka duHkhavAraNarUpa pAralaukika cIja mATe tuM sAmAyika meLavavArUpa, dAna devarAvavArUpa ke hiMsA aTakAvavArUpa dharma kara.' evA spaSTa arthamAM phalita thAya che. prazna : A badhI vAto javA do ne ! amane paNa zrI prabhAcaMdrasUri mahArAjAnI vyAkhyA mAnya ja che, paNa teoe je ihalaukika-pAralaukika cIja' evI vyAkhyA karI che, teno artha Aloka-paralokamAM maLanArA samyaktva-prabhubhakti-cAritra vagarerUpa mokSanAM kAraNo ja karavo; jethI somoya gaNivarganI vyAkhyAno virodha paNa na thAya. uttara : evo artha karavo e zrI prabhAcaMdrasUri ma. nA abhiprAyathI viruddha javArUpa che,kema ke jo teono abhiprAya samyaktvAdirUpa mokSasAdhaka sAmagrIne ja.jaNAvavAno hoya, to to e vastune jaNAvavA mATe teo 'aihika-AAmuSmika' zabdono prayoga na karata, te paNa eTalA mATe ke A zabdo zAstromAM ke lokamAM dhana-kIrti vagererUpa arthane tUrta upasthita karI ApanAra' tarIke atyaMta prasiddha che, atyaMta paricita che, mATe teozrIe mokSasAdhaka sAmagrIne jaNAvavA mATe jo aihika-AmuSmika' zabdono upanyAsa (ullekha) karyo hoya, to e asAMpradAyika (jainazAstrakAronA saMpradAyathI viruddha) khanI javAnI Apatti Ave, je tamane paNa abhipreta nathI.tethI mAnavuM paDe ke aihika-AmuSmika' zabdothI mokSasAdhaka sAmagrIrUpa samyaktva Adine jaNAvavAno teozrIno abhiprAya nathI. AS 2 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 18] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja prazna e zabdono upavAsa asAMpradAyika banI jAya evuM zenA AdhAre kaho cho ? uttara : pUjya upAdhyAyajI mahArAjAnAM vacano parathI. juo, teozrInA adhyAtmamata parIkSA graMthamAM Avato adhikAra (adhyAtmamata parIkSA graMthamAM uThAvAyelI) " zaMkA - hiteno pattiI sAraritI evuM sUtra ApanAra sUtrakAra bhagavaMtane siddha bhagavaMtamAM cAritrano abhAva jaNAvavo ja jo abhipreta che, to abhAvane jaNAvanAra nana prayogano Azraya karIne bipi garirI' arthAta, siddha acAritrI che evo ja TUMkamAM zA mATe ullekha karatA nathI ane Avo lAMbo ullekha kare che? . ' saiddhAtika taraphathI pU. upAdhyAya mahArAje tenuM ApeluM samAdhAna : evo ullekha eTalA mATe karatA nathI ke siddhAntazAstronA adhyayana AdinA anubhavathI te adhyayanAdi karanArAone evA saMskAro pedA thayelA hoya che ke "acAritra' zabdathI sIdho "avirati pariNAma ja tUrta magajamAM upasthita thaI ja jAya, "cAritrano abhAva nahIM. tethI "sile garirI evo upanyAsa karavAmAM siddhano jIva avirati pariNAmavALo hoya che evo anabhipreta artha bhAsato hovAthI, e upanyAsa asAMpradAyika banI jAya che. (vaLI tevo upanyAsa karavAmAM guNAbhAva(cAritrAbhAva) ane doSa (avirati pariNAma) e banne phuratAM hoya to paNa ahIM bemAMthI koNa yukta che? vagere vicAraNA karavI paDavArUpa kaThinatA pravarte che, je bhASAno prayoga karavA aMgenA doSarUpa hoI sUtrakAra mATe yogya nathI. have, A graMthasaMdarbhanI prastuta mAM vicAraNA karIe : jema "aputra' zabdathI putrano abhAva hovo jaNAI Ave che, tema acAritra" zabdathI cAritrano abhAva jaNAI javo zakya che ja. tema chatAM vividha zAstromAM temaja zAstrakArAdi gItArtha muni bhagavaMtonA paraspara athAbhAvArthakanajAzrayaNena 'acAritrI siddhaH' ityeva kuto nopadizyate ? iti cet ? na, samayAmnAyAnubhavopanIta saMskAramahinA acAritrapadAdaviratipariNAmasyaiva jhaTityupasthitau tathopanyAsasyA'sAMpradAyikatvAt, tAdRzapadAd guNAbhAvadoSAntara-sphUrtimAtrajanitakaThinabhASAnubaMdhidoSaprasaGgAcca / (adhyAtmamata parIkSA, mo. 939 vRttI) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [19 . vyavahAramAM acAritra eTale avirati pariNAma evA ja arthano vAraMvAra ullekha thato hovAnA kAraNe "cAritrano abhAvane jaNAvavA mATe e zabdano prayoga karavo, e jo asAMpradAyika banI jAya che, to "aihika AmuSmika zabdo ke jeonA prayoga zAstromAM temaja zAstrakArAdi gItArtha muni bhagavaMtonA paraspara vyavahAramAM Aloka-paraloka saMbaMdhI pasA-parivArakIrti vagerene jaNAvavA mATe thAya che, teno, samyaktvAdine jaNAvavA mATe karAyelo upacAsa paNa zuM asAMpradAyika na banI jAya? "aihika Amuki " zabdathI turaMta dhana vagerenI upasthiti thaI jAya che. e to zAstra-paricita vyaktione anubhavasiddha ja che. "acAritra' zabdathI to "aputra" vagere zabdonI jema haju thoDIghaNIye "cAritrAbhAva" upasthita thavAnI zakyatA che. jyAre "aihika Amumbika' zabdathI "samyaktvAdi upasthita thavAnI evI koI zakyatA dekhAtI nathI, mATe zrIprabhAcaMdrasUri mahArAje e zabdono ullekha samyaktvAdine jaNAvavAnA abhiprAyathI karyo hoya, to e asAMpradAyika banI javAnI Apatti AvavI spaSTa ja che. tethI teozrIe karelI te vyAkhyA paNa "mokSa sAdhaka sAmagrIbhUta samyakatvAdinA AzIrvAdane jaNAvavAnA abhiprAyavALI che. evuM kahevuM yogya nathI. bAkI, jo e rIte aihika-Amumbika' zabdothI samyaktvAdinI upasthiti thavI zakya hoya, to to tame paNa sIdho e artha kADhIne svamAnyatAnI puSTi karI ja dIdhI hota. paNa e upasthiti thaI zakatI nathI. ane tethI tamane paNa e upasthita thaI nahIM ane tethI ja tame evI sIdhI puSTino prayAsa sudhdhAM karyo nahIM. vaLI, "yogazAstramAM zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe dharmane, Aloka-paralokanA sukhanuM sAdhana hovAnA kAraNe suvarNabeDarUpa puNyakarmabaMdhanuM kAraNa hovothI bhavalAmaNanA hetu tarIke jaNAvyo che. to zuM ahIM vItarAga stotramAM sAMsArika ISTaprAptinA AzIrvAda teozrI Ape evI kalpanA paNa karI zakAya kharI? AvA matabalanuM lakhANa tame pR. 40 para karyuM che. e aMge lakhavAnuM ke eka sthaLe anya apekSAe lakhelI vAtane upalaka daSTie viruddha dekhAtI hoya tevI paNa vAta graMthakAre anyatra anya apekSAe karI hoI, emAM koI asaMgati ke pUrvApara virodha vagere rUpa doSa hovA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] [5rma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja saMbhavita na hoI tamAruM A lakhANa ayogya Thare che: (1)" je bhikSa taSNa ane baLavAna hoya teNe eka pAtra rAkhavuM. AvuM kahenArA graMthakAro pAtraka ane . mAtraka ema be pAtramAM rAkhavAnuM kahe evI kalpanA paNa karAya kharI? (2) kaMTakezvarI devIe maraNAMta kaSTano bhaya pedA karavA chatAM dharma choDavA taiyAra na thavuM evI joradAra zraddhA jeoe kumArapALa mahArAjAmAM UbhI karI hatI athavA to anyadharmIoe camatkAra dekhADIne paramArhat kumArapALane svadharmamAM kheMcavA prayAsa karyo tyAre kumArapALa rAjA te dharma na karavA mAMDe, e mATe jeozrIe camatkAra dekhADI tene jainadharmamAM sthira karyo, e kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA siddharAjane sarva dharmo ArAdhavAnI (arthAta jaina sivAyanA anya zavAdi ghama ArAdhavAnI paNa) saMmati dekhADe evI kalpanA paNa thAya kharI? A be vAto.jema kalpanArUpe nahIM, paNa vAstavikatArUpe banI che; tema prastutamAM paNa jANavuM.siddharAjane sarva dharma ArAdhavAnI teozrIe saMmati dekhADI hatI, te prabaMdhaciMtAmaNinA nIcenA adhikAra parathI jaNAya che. jema svarUpe nahIM jaNAvela te bheSajakure paNa IdanI siddhi karI, tema kaliyugamAM mohanA kAraNe pAtranuM parisAna tirohita hovA chatAM, bhaktipUrvaka jo sarvadarzanane ArAdhavAmAM Ave, to emAM bheguM bheguM cArI saMjIvanI cAra nyAyathI, svarUpe nahIM jANeluM evuM paNa pAtra bhaktino viSaya banI javAthI muktiprada bane che e vAta nirNata che. zrI hemacaMdrAcArye sarvadarzananuM sanmAna -bhakti karavAnuM A rIte nivedana karyuM chate zrI siddharAje sarva dharmone ArAdhyA. kahevAno Azaya e che ke "(eka sthaLe) AvuM kahenArA (dharma, arthakAmanuM sAdhana hovAthI bhavabamaNahetu che ItyAdi kahenArA) mahAtmAo (anya sthaLe) AvuM (artha-kAma mATe paNa gharma ja karavo joIe, evuM) kahe kharA?' mAtra eTaluM ja kahIne ane bIjI koI zAstrokta yukti dekhADyA vinA 9. so miluptaruNo chavAnuM ja udde patra lIcAn ! . 2. yathA tadajJAtasvarUpo'pi bheSajAMkuraH samIhitakAryasiddhiM cakAra tathA kaliyuge mohAttadapi tirohitaM pAtraparijJAnaM sabhaktikaM sarvadarzanArAdhanenAviditasvarUpamapi muktipradaM bhavatIti nirNayaH / iti hemacandrAcAryaH sarvadarzanasanmAne nivedite sati zrI siddharAjaH sarvadharmArAdhanAM (prAthAima, kAra-3) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karuM? dharma ja]. [ 21 tame ahIM tathA manoramAkathA, zrIajitazAMtistava, zrIuttarAdhyayana sUtravRtti vagerenAM vidhAno Adi sthaLe svamatanI puSTino ane zAstrIya matane toDavAno je prayAsa karyo che te sAva anucita che. vaLI, tattvAvalokananA pRSa41 para kumArapALa mahArAjAnuM Icchita AvA zIrSaka heThaLa emaNe racelA zrIsAghAraNa jinastavananA zloko TAMkI, chevaTe upasaMhAra karatAM tame lakhyuM che ke xxx temanA AvA prakAranA haiyAnA bhAvo vAMcyA pachI have to emanuM Iti, aihika ane Amumbika' zabdathI - saMsAranA sukhanuM hatuM - evI kalpanA zAsagarbhita che ke kadAgrahagarbhita ? e madhyasthabhAve vicAraNIya che. xxx samIkSA : zrIprabhAcandrasUri mahArAje aihika-pAralaukika evI ja vyAkhyA karI che ane tame amAnya to karI ja zakatA nathI. to tamAre mATe mahatvanI pharaja e hatI ke A zabdono tame zo artha karo cho enI chaNAvaTa karavI. jyAre tame ene to svaryA ja nathI ne bIjI ghaNo ghaNo vistAra khaDo karI dIdho. have e zlokomAM emanA haiyAnA bhAvo je vAMcavA maLe che, enA para thoDo vicAra karIe. * * * * huM ema kahuM chuM ke emanA haiyAnA bhAvo parathI paNa "e vakhate emane - Ihalaukika-paralaukika cIjanI IcchA nahotI ema siddha thaI zakatuM nathI. - prabaM: are ! A tame zuM kahI rahyA cho ? e stavananI 33mI gAthAno artha karatAM, tatvAvalokananA pR.42 para kahyuM che ne ke xxx "tethI he nAtha! have koI evI vastu nathI ke jenI huM mAgaNI karuM! paraMtu bhavobhavamAM mane tArI AjJA pratyeno Adara vadhato ja rahe evI prArthanA karuM chuM. xxx zuM AnAthI nathI jaNAtuM ke temane koI vastunI IcchA nahotI ? uttara: mahAtman ! eka sAmo prazna pUchuM? e gAthAmAM ataH param' ATalo ja aMza che teno artha tame kema lakhyo nathI tethI kharo artha Avo che ke deva tarIke vItarAga paramAtmA ane guru tarIke zrI hemacandrAcArya je maLyA che tenAthI vadhIne koI vastu nathI, jenI huM mAgaNI karuM dunyavI koI paNa cIja deva ane guru karatAM vadhu to nathI ja ke jenI huM mAgaNI karuM. Avo emanA haiyAno bhAva ahIM prakaTa thAya che. paNa eTalA mAtrathI emane koI , Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja vastunI IcchA paNa nahotI ema kahI zakAtuM nathI. khAvuM-pIvuM e rAjyaprAptithI vadhu na hovA mAtrathI, cakravartI pAse zakyatA joIne, nAnAmoTA rAjyanI mAgaNI karanArA vAcaka-ne khAvApIvAnI IcchA hoya ja nahIM, evuM kAMI che nahIM. hakIkata to e che ke "kayAre (1) mamatva vagerene choDI AtmAne ja sAra mAnanAro banuM, (2) AtmasvarUpamAM AnaMda karanAro banuM, (3) saMyamanuM pAlana karanAro banuM..." ItyAdi emanI bhAvanAo jaNAve che ke mamatva vagere choDavAnI emanI bhAvanA che. haju e chUTyAM nathI...ne mamatva vagere UbhAM che eTale kAMIne kAMI IcchA to thavAnI ja.zrAvaka evI bhAvanAmAM to ramato hoya ke he prabho ! kyAre A dhanasaMpattino tyAga karI sAdhu banuM; paNa eTalA mAtrathI ene, jyAM sudhI e sAdhu banyo nathI, tyAM sudhI dhanaprAptinI IcchA na ja thAya evuM kyAM che? kumArapALa mahArAjA sAdhu nahotA ke jethI emane AlIMka-paraloka saMbaMdhI koI IcchA ja na rahe. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyonA udayanuM kArya ja A ke evI IcchAo UbhI karAvyA kare. zuM kumArapALa mahArAjAne potAnA nAmano saMvatsara calAvavAnI IcchA nahotI jAgI ? eTale, zrI kumArapALa mahArAjAne Ihalaukika-pAralaukika koI IcchA nahotI ema kahI zakAtuM nathI. temaja zrIprabhAcandrasUri mahArAje karelI vyAkhyA parathI gItArtha AcAryabhagavaMto aihika Amumbika cIjanA AzIvada na ja Ape evuM nathI" e vAta tamAre svIkAravI joIe. zuM gItArtha saMvigna mahAtmAo paNa "bRhatuMzAMtimAM "alIkhozoThArA narapatavA javanuM vAha'-"rAjAo dhana-dhAnyanA akhUTa bhaMDAravALA thAo ema nathI bolatA? tattvAvalokanamAM aneka zAsapATho ApelA che. DhagalAbaMdha zAstronA AdhArapUrvaka kahevAyelI vAto zuM khoTI hoI zake ? mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje "dharmaparIkSA grantha dvArA e sUcana karyuM che ke koI vyakti zAstavacanone TAMkavApUrvaka potAnI vAta karatI hoya, eTalAmAtrathI enI vAtone bedhaDaka sAcI mAnI levI na joIe; kAraNa ke potAnA kutarkonA jore zAstavacano parathI paNa anartha phelAvI zakAya che." Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-3 manoramA sthAnA vidhAnanuM rahasya (tasvApU. 68) samIkSA : A prakaraNamAM kevaLa zabdArthagrAhI na banAya. AgaLapAchaLano saMdarbha tapAsI tAtparyane pakaDavuM joIe." ItyAdi tame ghaNuM kahyuM. tamArI e vAta amane mAnya paNa che ja, paNa emAM vadhAro eTalo karavo Avazyaka che ke je tAtparyArtha pakaDavAno hoya, te adhikRta zlokanA zabdo parathI paNa nIkaLato hovo joIe. e zAstra pAThanA zabdono jo koI AdhAra ja levAno na hoya, e zabdone jo AkAzamAM adhdhara uDADI ja devAnA hoya to e koI rIte yogya na Thare. kema ke emAM tamAre mane evo artha phalita thaI jAya ke "zAstrakAre tyAM vAparelA te zabdo to sAva nirarthaka ja che ane Avo phalitArtha zAstrakAronI mahAna AzAtanArUpa che. te paNa eTalA mATe ke tamArI e kalpanAmAM zAstrakArone unmatta thayelA mANasa jevA, raste babaDatA jatA rakhaDatA mANasa vagere jevA TheravavAnuM thAya che. kema ke tevA mANaso ja artha vagaranA game tevA nirarthaka lavArA karyA karatA hoya che. vaLI, tamArI kalpanAmAM evuM paNa phalita thaI jaze ke zAstrakArane potAne je vAta * jaNAvavI che tenA vAcaka zabdonuM jJAna nathI, jethI game tevA nirarthaka zabdo vAparI nAkhyA. je paNa eka bhayaMkara AzAtanArUpa che. . munivara ! i pariddhi ane javAba0 - A be zlokonA zabdo parathI tamane abhipreta tAtparyArtha kaI rIte nIkaLe che e darzAvavAno to tame koI ja prayAsa karyo nathI. to zuM e zabdomAM, e abhipreta tAtpayArthane jaNAvavAnuM koI sAmarthya ja nathI ? e zabdonuM zuM koI mahattva ja nathI? ane tema chatAM samartha zAstrakAro evA vyartha zabdono upayoga kare evuM tame mAno cho?mahAtman ! khoTuM nA lagADazo, paNa zAstrIya tAtparyAIne jaNAvavA ame je je zAstravacano TAMkyAM che enA paranAM tamArAM ghaNAMkharAM avalokanomAM A ja paddhati jovA maLe che ke e zAstravacanone gauNa banAvI, enA parathI artha kADhavAno prayAsa sudhdhAM na karI, AgaLa-pAchaLa zAstrakAro zuM kahe che eno ja vistAra khaDo karI devo. ane jyAM artha kADhavAno tame prayAsa karyo che tyAM, artha-kAmanI IcchAthI dharma to karI zakAya ja nahIM ke gharma karavAno upadeza Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja to ApI zakAya ja nahIM, evo tamAro abhipreta artha tame niSkapaTapaNe kADhI zakya ja nathI. juo, tamAruM sAtamuM avalokana (pR.12thI 112) samuditakrayavikrayAdiprArambhe cAvimenAbhimatalAbhAdikAryasiddhyartha parameSThismaraNa zrIgItamAdinAmagrahaNa kiyatabastuzrIdevagurvAyupayogitvakaraNAdi kartavyaM, dharmaprAdhAnyenaiva sarvatra sAphalyabhAvAt // zrAddhavidhi, patra -99-e / zApikAnA nA A adhikArano artha spaSTa che ke jaththAbaMdha (athavA anekanI bhAgIdArImAM) kharIda-vecANano prAraMbha karatAM pUrve nirvidhrapaNe I. ' lAbha,vepAranI saphaLatA vagere kAryasiddhi thAya e mATe paMcaparameSTInuM smaraNa karavuM. zrIgautamasvAmInuM nAma levuM, lAbhamAMthI amuka hisso deva-gurunA kAryamAM upayogI banAvavAno saMkalpa vagere karavuM... kAraNa ke sarvatra saphaLatA dharmane pradhAna karavAthI ja maLe che. vepAramAM napho vagerarUpa kAryasiddhi mATe paMcaparameSTInA smaraNa vagere rUpa dharma karavAnuM A spaSTa vidhAna che. A ane AvAM anya zAstravacanonA AdhAre ja ame, artha-kAmanI IcchA hoya topaNa dharma je karo vagere pratipAdana karIe chIe, je tamane aniSTa lAge che. A zAstrapAThano, spaSTa vidhAnAtmaka Avo artha, cAlo tamane mAnya nathI, to mahAtmana ! tame A zAstravacanono zo artha karo cho ? e to jaNAvo... A avalokanamAM pUrAM agiyAra pRSo tame bharyA che, emAM, A zrAddhavidhi vagere grantha bhAvazrAvaka mATe racAyelA che, ane bhAvazrAvaka kevo hoya ? ItyAdi ghaNuM ghaNuM lakhyuM che; paNa A prastuta pAThano ukta vidhAnAtmaka arthatame nathI karatA to zo artha karo cho ? e jaNAvavA eka zabda paNa lakhyo nathI. to zuM kazA artha vagaranAM nirarthaka vacano zAstrakAra maharSi bolyA che evuM tame mAno cho ? jo nA, to nizcita thayuM ke A zAstrapATha paNa viziSTa artha dharAve ja che, ane ukta vidhAna sivAya bIjo koI artha to tame paNa kADhI zakatA nathI, mATe siddha thAya che ke ukta zAstrAdhikAra,vepAramAM ISTasiddhi mATe dharma karavo joIe evo ja artha jaNAve che. [vaLI, pR. 109 para tame jaNAvyuM che ke xxx A vidhAna saMsArathI virakta ane ekamAtra mokSane ja upAdeyarUpe aMtaranI pUrNa tamannAthI jhaMkhatA samyagadaSTi vagere avasthAmAM rahelA bhAvazrAvaka mATe karAyeluM che. 44 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? varSa ja] [ 25 mahAtmana ! tamArA A pratipAdanathI e spaSTa che ke (1) Avo bhAvazrAvaka mugdha nahIM, paNa mugdhatA hoya che, kAraNa ke e mokSane jANe che, samaje che ane upAdeyarUpe pUrNa tamannAthI jhaMkhe che; ane (2) AvA mugdhatara jIva mATe zAstrakAroe vepAramAM ISTasiddhi vagere mATe gharma karavAnuM vidhAna karyuM che. vaLI, jeo haju mokSane samajatA ja nathI, evA mugdha jIvo mATe to sAbhiSaMga (artha-kAmanI apekSAvALA) rohiNI vagere tapa-dharma karavAnuM vidhAna paNa tame mAno ja cho. tethI tamArA pratipAdana parathI evuM nizcita thAya che ke mugdha ke mugdhatara koI paNa jIvane arthakAmanI IcchAthI paNa dharma karavAnuM vidhAna zAsakAro kare ja che. bhAvazrAvakathI paNa upara rahelA sAdhuo mugdhatara che. paNa teone to apratyA ane pratyA kakSAnA rAgano udaya na hovAthI bhautika IcchA ja hotI nathI. mATe evI IcchAthI zuM karavuM enuM vidhAna hovAno prazna ja raheto nathI. tethI ja, kSAyika samIkItI zrIkRSaNa, atyaMta dharma pariNata zrI pALakuMvara vageree paNa evA prayojanathI gharma karyAnI vAto zAstromAM jovA maLe che. vaLI, pR.109 para tame lakhyuM che ke xxxparaMtu tenI sAmagrI meLavIne mojamajA karI levA mATe nahi. xxx mahAtman ! AvuM badhuM zA mATe lakhavuM paDe che? "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo joIe e zAstravacanone TAMkIne ame Avo je upadeza ApIe chIe, te zrotA e rIte dharma kare, artha-kAma meLave ane pachI emAM lIlAlahera karato thaI jaI dharmamAM AgaLa to na vadhe, paNa dharmane bhUlI ja jAya; e mATe ame Avo upadeza ApIe chIe? evuM amAruM pratipAdana kyAMya che ke jethI tamAre AvuM lakhavuM paDe ? amArA pratipAdanamAMthI koI doSa nIkaLato na hovAthI, je anucita pratipAdana vastutaH ame karatA nathI, e anucita pratipAdana paNa jANe ke ame karI rahyA chIe, evo vAcakanA manamAM bhAva Ubho karavA mATe ja AvuM badhuM lakhAya che ne ? to pachI madhyasthatA kyAM rahI? hakIkata e che ke svAISTa arthakAmanI prApti dharmathI karIne,dharma pratye zraddhA-ruci vagere vadhAravA dvArA AgaLa vadhato jAya ane e rIte AgaLa vadhatAM vadhatAM sAmo jIva evI bhUmikA sudhI pahoMcI jAya ke sAbhinkaMgamAMthI nirabhimpaMga anuSThAna karato thaI jAya ane saMpUrNa Atmahita sAdhI jAya. evI zubha bhAvanAthI ja zAstrakAroe AvAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] [[dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja vidhAno karyA che ane (e vidhAnone anusarIne)ame Avo upadeza ApIe chIe.] munivara ! A to saprasaMga tamArA sAtamA avalokana aMge kaMIka kahevA yogya kahI dIdhuM. tamArI paddhatino eka bIjo namUno dekhADe. pRSa ra4ra para tame lakhyuM che ke xxx potAnI upara mujabanI vicAradhArAnA samarthana mATe temanA dvArA zrI yogabindunA keTalAka zlokono AdhAra levAmAM Avyo che; paraMtu prAmANikapaNe vicAratAM zrIyogabindunA te zloko temanI vicAradhArAne leza paNa puSTi ApatA nathI.**munivara !tame A pramANe jaNAvyuM che, paNa zrIyogabindunA je zlokono AdhAra levAyo che e zloko ApIne sAmI vyakti potAnI vicAradhArAnuM enA AghAre kaI rIte pratipAdana kare che. emAM kayAM bhUla thAya che ke jethI e vicAradhArA aprAmANika Thare, ane e aprAmANika che to e zloko parathI tamane prAmANika tarIke abhipreta. vicAradhArA kaI rIte nIkaLe che? A badhuM to tame kAMI ja darzAvyuM nathI.Ano artha zuM evo na thAya ke tame je kahevA mAMgo cho e zAstrAdhArita nathI, mATe tame zAstrAdhAra laIne nirUpaNa karavAnuM TALyuM che? ApaNI prastuta vAta e hatI ke "arthakAma mATe paNa gharma ja karavo joIe, Avo upadeza ApI zakAya nahIM. AvI je tamArI mAnyatA che te adhikRta zAstravacano parathI kaI rIte siddha thAya che? te darzAvavAnI koI javAbadArI ja tame samajatA nathI ne e vacanone to havAmAM adhdhara ja uDADI do cho, e eka bhAre khedajanaka bInA che! trIjA paMcAzakanI 4lmI gAthA -"ArohakanI vRttino artha karatAM tame paNa pR.190 para jaNAvyuM che ke xxx mAtra vicAraNAthI tattvabodha thaI zakato nathI. tattvanA bogha mATe pUrvApara kayAMya bAdha na Ave te rIte vicAraNA karavAnI AvazyakatA rahe che. xxx AmAM, pUrvApara kayAMya bAdha na Ave te rIte vicAraNA je karavAnI che, te konI vicAraNA pUrvAparanA saMdarbhonI to nahIM ja, kemake ene to enI sAthe virodha AvavAno prazna ja hoto nathI.eTale - e vicAraNA to adhikRta vacano paranI ja joIe ne? e to tame karatA ja nathI ! to tattvabodha zI rIte thaze? astu. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [27 mahAtman ! kevala zabdArthagrAhI na banAya." ItyAdi kathananI vAstavikatA e che ke (1) je zabdAdinI vizeSa vyAkhyA karavAmAM na Ave ane mAtra yathAzruta artha levAmAM Ave, to koI anya zAstrArthano bAgha thato hoya; athavA (2) je zabda, vAkya ke lokAdi parathI aneka artho nIkaLatA hoya ane tethI AgaLa-pAchaLanA saMdarbhane anukULa na hoya, tevA artha pakaDIne koIne bhrama Ubho thayo hoya to gItArtha mahAtmA tene AgaLa-pAchaLano saMdarbha samajAvI tene anukULa tAtparyArtha te zabdAdi parathI kADhI Ape; ane anya zAstrArthanA bAdhaka arthane ke te bhAntapuruSe je khoTo artha pakaDayo hoya tene, tenA magajamAMthI dUra kare. bAkI e zabdo parathI je abhipreta yathArtha tAtparyArtha nIkaLato na hoya ane anabhipreta viruddha (ane tethI) ayathArtha evo artha mAtra nIkaLato hoya, to to te zAstra ja apramANa banI jAya. mATe je zabdAdi parathI viparIta artha grahaNa thayo hoya, saMdehAdi paDyA hoya, vivAdAdi UbhA thayA hoya te te zabdAdi parathI abhipreta yathArtha artha kADhI batAvavo joIe ane pachI tenuM saMdabhadithI samarthana karavuM joIe. prastutamAM tame "manoramA kathAnA kathAkAra pote ja saMsAranAM sukhone . kevAM jaNAve che te juo - je. ghana, suvarNa, dvipada, catuSpada vagere addhivALA sukhI che,te paramArthathI duHkhI ja che." ItyAdi AgaLa-pAchaLanA zlokono artha TAMkyo che ane pachI lakhyuM che ke A rIte saMsAra-sukha tAttvika daSTie virasa che, dAruNa che, duHkharUpa che. ItyAdi pharamAvanArA kathAkAra ghana vagerarUpa saMsAra-sukha mATe dharma karavAno upadeza zI rIte Ape ? AvuM lakhI devA mAtrathI svamAnyatAnI siddhi thaI jatI nathI. eTale ke tamArI je mAnyatA che.ke "jo tame ghanariddhine Iccho cho, jo tame guNaprAptine Iccho cho, jo tame jagatamAM suprasiddhine Iccho cho, to atyaMta sugaMdhI dravyothI zrIjinezvaradevanA bibanI pUjA karo. vagere jaNAvanAra "nA vADhi vagere zloko paNa ghana vagerenI bhautika IcchAvALA jIvone gaMdhapUjA karavAnuM vidhAna karatA nathI te svamAnyatAnI, AgaLa-pAchaLanA zlokonA artha lakhI devA mAtrathI siddhi thaI jatI nathI. tame to munivara! "ame zAsaMmata keTalA badhA zloko TAMkIe chIe, amArI vAta ja zAstrasiddha che; bIjI koI vAta zAstrasiddha nathI." ItyAdi Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] [[dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja dekhAva Ubho karavA ane carcAspada blokone jANe ke bhulAvI devAnA IrAdAthI puSpapUjA vagere aMgenA zloko TAMkITAMkIne pAnAMnAM pAnAM bharI dIdhAM! paNa .. ane " 'zlokanA zabdone pakaDIne tenA parathI svAbhipreta, tAtpayArtha kADhavAno prayAsa sudhdhAM karyo nahi. zAstrakAronAM vacananA gItArtha mahAtmAoe karelA artha para avalokana = samIkSA karavA beThelA tame, zAstromAM paNa aneka sthaLoe AvI je samIkSAo Ave che, tyAta vyakti onI bhAnti dUra karanAra prarUpaNAo Ave che, te joI haze. je zabda vAkyAdi parathI ja kAM to te viparyAsa-zrama-saMdeha dUra karavA ane kAM to anya vacanAdi parathI te kAma-saMdeha dUra karIne pachI e jamanA nimittabhUta te zabdAdi parathI paNa Avo ja (abrAnta) artha athavA ene anukULa artha nIkaLe che, evuM tAravI dekhADavuM e zAstrakAronI lagabhaga aneka sthaLe jovA maLelI praNAlikA che. juo - (1) "vikAnapapo pUre atyAra sArAnucinApati, satyAtti' , A vedavacana parathI indrabhUti gautama bahANane jIva aMge UbhI thayelI zaMkAnuM pratyakSa - anumAnAdi pramANothI nirAkaraNa karI, pachI bhagavAne A vacano parathI paNa svAbhipreta arthanI yAne jIvadravyanI siddhi karI ApI (A vAta, ghaNI prasiddha che. mATe lakhato nathI. juo vizeSAvazyaka bhASya, bloka naM. 1588 thI 1596). joke ahIM to, bhagavAna svAbhipreta artha kadAca e vacanomAMthI kADhI Apyo na hota, topaNa veda apramANa thavAno je prazna Ubho thAta, te potAne ApattirUpa nahoto. tema chatAM bhagavAna svAbhipreta yathArtha artha tenA parathI paNa kADhI Apyo che. yogazAstranA (4-87) zlokamAM je "lA sajAnA ginAnuM kahyuM che, tene pakaDIne mithyAtvIne sakAma nirjarA na ja hoya evI mAnyatAvALo pUrvapakSI "navA phalA sAna niba-ganA vahinAma' (lokAzA-4-87) phatyane yogazAstrasyaiva, vacanAntareNa yatInAmeva sakAmanirjarA sidhyati, mithyAdRzAM tu karmakSayAdyartha tapaH kaSTaM tanvatAmapyakAmaiveti, 'jJeyA sakAmA yaminAm' ityAdi vacanasyotkRSTasakAmanirjarA-svAmikathanaparatvAt, utkRSTa hi sakAmA nirjarA teSAmeva bhavediti / anyathA dezaviratAnAmaviratasamyagdRzAM cAkAmanirava prApnoti, teSAmapi yamizabdAvyapadezyatvena vizeSAbhAvAt / na caitadiSTaM, tasmAdaitadvacanamutkRSTasakAmanirjarAdhikArikathanaparamiti na dossH|" . (dharma rIlA- rU7, vRttijhA pRi cha30) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 29 kahe che ke yogazAstranA A bIjA vacanathI siddha thAya che ke sAdhuone ja sakAma nirjarA hoya che.mithyAtvIone to karmakSaya vagere mATe tapa-kaSTa karatAM hoya topaNa akAma nirjarA ja hoya che.' pUrvapakSInA A vacana aMge pU. upAdhyAyajI ma. kahe che ke hovA sAmA yaminAm' evuM je kahyuM che te utkRSTa sakAma nirjarA teone ja hoya che' e rIte utkRSTa sakAma nirjarAnA svAmIne jaNAvavAnA tAtparyamAM che. jo AvuM tAtparya na mAno to dezavirati ane avirata samyagdRSTi jIvone paNa akAma nirjarA ja hovI.siddha thaI jAya; kema ke teo paNa camI' zabdathI vAcya na hoI ayamI'rUpe to mithyAtvI karatAM koi vizeSatA dharAvatA nathI. paNa teone akAma-nirjarA ja hoya e zAstrakArane iSTa nathI, tethI A vacana utkRSTa sakAma-nirjarAnA adhikArIne jaNAvavAnA tAtparyamAM che, ema mAnavuM joIe... jethI koI doSa raheto nathI. ahIM pU. upAdhyAyajI mahArAjA "dezavirati ane avirata samyaktvI jIvone paNa sakAma nirjarA hovI to anyatra zAstrAdimAM prasiddha ja che, jeno A zlokanA sIdhA arthathI virodha thAya che. tethI AgaLa-pAchaLano saMdarbha tapAsI, Avo virodha na,thAya e mATe kahevuM joIe ke A zloka 12thI mithyAtvIone paNa sakAma nirjarAno niSedha siddha karI zakAto nathI." eTaluM ja kahIne aTakI gayA nathI, kintu zloka 52thI ja tAtparyArtha kADhI mithyAtvIone paNa sakAma nirjarA hovI saMbhave che; evA svAbhipretArthanI siddhi karI che. (ahIM je dharmaparIkSA ane adhyAtmamata parIkSAnA saMdarbho TAMkyA che, te laMbANa karavA mATe nahi, paNa tamArI paddhati zAsrakAronI paddhati karatAM keTalI badhI viruddha ane alpajJatA bharelI che te darzAvavA mATe che, enI noMdha levA vinaMtI che.) prazna : paNa ame paNa pha pha... ane cA... e be zloko pUjAno mahimA darzAvanArA che, paNa tevAM sukho meLavavA mATe pUjA karavAnI preraNAvidhAna karanArA nathI ityAdi tAtparya dekhADayuM ja che ne ? to pachI tame kema ema kaho cho ke ame e zlokone adhdhara ja uDADI daIe chIe... ityAdi! uttara : hA ! tame tAtparya dekhADavAno AbhAsa Ubho karyo che kharo, paNa zAstravidhAnanA zabdo sAthe taddana asaMgata hoya tevuM tAtparya dekhADayuM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja che. jemAM A rIte vidhyartha prayoga thayo hoya (jo tame Ane Iccho cho to Ama karavuM joIe? ItyAdi vidhAnarUpa prayoga thayo hoya) tevuM vAkya vastunA mAtra svarUpanA mahimAne jaNAvanAruM hotuM nathI. kintu temAM kahela vAtamAM pravartaka hoya che =pravRtti karAvanAra hoya che, tevuM karavAnI preraNA karanAra hoya che. juo, zrI dharmaparIkSA graMthamAM pU. upAdhyAyajI mahArAja pharamAve che - gharmaparIkSAmAM Avela "pUrvapakSa kathana -jJAnAdinA kAraNe sAdhuo je apavAdane sevavAnI pravRtti kare che, te paNa jinopadeza karAvI hotI nathI. arthAtu jinavacana sAdhune apavAdamAM pravartAvatuM nathI, kintu ApavAdika cIja kathya che." ItyAdi rUpe vastunuM svarUpa ja jaNAve che ane pravRtti to sAdhu pote ja jinavacane Ane kaccha jaNAvyuM che, to te mAre karavuM ucita che. evA zAnathI kare che. (AvA pUrvapakSano pU. upAdhyAyajI mahArAjAe karelo) uttarapakSa : pUrvapakSInuM A kathana agAdha lamasamudramAM DUbavAthI thayelI ceSTArUpa che. jinopadezathI kazyapaNAno bogha thaye charte sAdhu pote ja pravRtti kare che = svayaM pravarte che" evuM kahevuM e avicarita-ramaNIya che; eTale ke : vicArIe nahIM tyAM sudhI ja e suMdara bhAse evuM che; paNa vicArIe eTale to e khoTuM hovuM jaNAI ja jAya che. kAraNa, kacchatAne jaNAvanAra upadeza ja, pravRttijanaka je IcchA, tenuM janaka je jJAna ("A mArA ISTanuM sAdhana che' ItyAdirUpa je jJAna) tenA viSayabhUta ISTasAghanatA vagereno bodhaka hoI pravartaka che. AvA ISTasAdhanatA vagerenA bodhaka hovuM e ja sarvatra vidhyartha kALanA pratyayanuM pravartakatva che, evuM zAstro mAne che.vidhyartha pratyaya pravartaka hovAthI ja jyAM kacchatA vagerenA bodhaka arthavAda (prazaMsAdarzaka) vacano hoya, tyAM paNa vidhi pratyayanI kalpanA karAya che ane te vacanothI pravRtti thAya che." pUjya upAdhyAyajI mahArAjAnAM A vacano parathI nirNata thAya che ke vidhyartha prayogamAM je ISTasAghanatA-jJAnajanakatva hoya che, te ja temAM raheluM 1. yadapi jJAnAdyarthamapavAdapratiSevaNepyanAdisiddhakalpyatvAdilakSaNavastusvarUpAvabodhaka eva jinopadezaH, pravRttistvaucityajJAnena svata evetyuktaM, tadapyagAdhabhramasamudramaanavijRmbhitam, jinopadezAt kalapyatAbodhakasyopadezasyaiva pravRttijanakecchAjanakajJAnaviSayeSTasAdhanatAdibodhakatvena pravartakatvAd, etadeva hi sarvatra vidheH pravartakatvamabhyupayanti zAstravidaH / vidheH pravartakatvAdeva ca kalpyatAdibodhakAdarthavAdAdapi vidhikalpanamAdriyate |(dhrmpriikssaa, lo.55 vRttiH) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 31 pravartakatva hoya che. prastutamAM paNa jo tame dhanaRddhine Iccho cho' e bhAga ISTa tarIke dhanaddhino nirdeza kare che, to tamAre pUjA karavI joIe' e prAmANika vacana pUjAmAM rahelI te ISTanI sAdhanatAnuM jJAna karAve che. Ama, ahIM thato vidhyartha prayoga paNa ISTasAdhanatAnuM je jJAna karAve che, te ja tenuM pravartakatva hoI tene mAtra svarUpadarzaka-mahimAdarzaka mAnavA e zAstravacananA bhAnu sAme dhULa uDADavA kharobara che. Ama, jo tame dhanaddhine Iccho cho to tamAre zrIjinezvara devanI pratimAnI sugaMdhI dravyothI pUjA karavI joIe' e rIte vidhyartha prayoga thayo hoya, to paNa ene zAstrakAroe pravartaka mAnyo che, to pachI jo tame dhanaRddhine iccho cho to tame sugaMdhI dravyothI zrI jinezvara devanI pUjA karo' evo AjJArtha prayoga thayo hoya, to to te vacanane sutarAM pravartaka mAnavuM ja paDe; mAtra svarUpadarzaka-mahimAdarzaka nahi. (kema ke preraNA karavAmAM, tAre Ama karavuM joIe' ityAdi vidhyartha prayoga karatAM paNa 'tuM Ama kara' evo AjJArtha prayoga vadhu asarakAraka che.) na prazna : paNa AmAM tame ja kahI gayA ke e vidhyartha prayoga ISTasAdhanatA vagereno khodhaka hoI pravartaka ane che. tethI, jyAM vidhyartha prayoga thayo hovA chatAM ISTasAdhanatAno khodha na thato hoya,tyAM te prayoga pravartaka khanato nathI; e to tamAre paNa mAnavuM ja paDaze ne ? ane to pachI e ja granthamAM 474.75 mI gAthAmAM dhana vagerenA sAMsArika sukhane paramArthathI duHkharUpa kahyA che. vaLI, duHkha to jIvane aniSTa che ja. tethI dhanaRddhi vagerenuM aniSTa tarIke manamAM anusaMdhAna thavAthI 'nak du vagere zlokamAM rahelA vidhyartha-AjJArtha pratyayathI iSTasAdhanatAno khodha ja thaze nahi. ane to pachI te pravartaka paNa zI rIte ane ? ane e pravartaka na banato hoya, to pachI mahimAdarzaka ja mAnavo paDe ne ? uttara : puNyazAlin ! te te zlokonAM sthAno para najara nAkhI hota, to A prazna pUchavo na paData... dhana vagerene paramArthathI duHkharUpe jaNAvanArA zloko Ave e pUrve ja A zloko AvI gayA che. tethI jyAre A zloko sAMbhaLavAmAM AvI rahyA che; tyAre zrotAne dhana vagerenI aniSTa' tarIke upasthiti na hovAthI ke ghanaddhinA sAdhana tarIke jinapUjA vagerenI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja "aniSTanA sAghana' tarIke upasthiti na thavAthI e pratibaMdhaka nahi bane. tethI sukha ane pUjAdi dharma e benI ISTa ane ISTasAdhana tarIke upasthiti thaze ane tethI te aMge pravRtti karavAnI preraNA paNa A zlokathI thaze ! . vaLI, mahattvanI vAta to, mahAtman ! bIjI e che ke tema chatAM je ghanaddhi vagerenI zrotAne aniSTa tarIke ja upasthiti thavI mAnIe, ane tethI A zloko tamArA abhiprAya mujaba pravartaka na bane, evuM paNa mAnIe, to pachI, "e vacana zrotAone gaMdhapUjAnuM mahimAdarzaka bane che. evuM paNa mAnI zakAze nahi. je vastune tame aniSTa tarIke lekho cho, te vastune A gaMdhapUjA lAvI ApanAra che? AvuM jaNAvanAra vacanane mahimAdarzaka zI rIte . manAya? "corI karo ke jethI tamane aniSTa evI jelanI prApti thaze AvuM vacana kAMI corIno mahimA dekhADatuM nathI, uparathI niMdArUpa hItA dekhADe che. temaja ghanatraddhine aniSTa tarIke upasthita thanArI mAnavAmAM upadezakanA vacanamAM vidatovyAghAta doSa Avaze. jo tame dhanaddhine = aniSTa tarIke - upasthita thanArI cIjane Iccho cho......AmAM aniSTanI IcchA kahevAmAM vadatovyAghAta spaSTa che. vaLI, bIjI rIte kahuM to mahAtmanuM! A upadezazravaNa karanAra zrotA kevo che ? arthakAmanA AkarSaNavALo ke vagarano ? jo e arthakAmanA AkarSaNavALo haze, to jo ghanane Iccho cho to jinapUjA karo" ItyAdi upadeza vacanathI e jinapUjAmAM pravartaze ja. ane tethI ene mATe to A upadezavacana pravartaka ja banaze, mAtra mahimAdarzaka nahIM. jo e zrotA arthakAmanA AkarSaNa vagarano haze, (arthAt arthakAmane tuccha - anarthakArI mAnato haze) to e to jo tame ghanatraddhine Iccho cho." ATalo aMza sAMbhaLIne ja vicAraze ke mAre mATe A upadeza nathI, kAraNa ke huM to dhanasaddhine Icchato nathI ane AvA vicArathI e A vacanane gauNa karI nAkhaze, dhyAnathI sAMbhaLaze paNa nahIM. upadezakanI sAme beTho che, mATe sAMbhaLaze to kharo ja, ema mAnI laIe topaNa upara kahyA mujaba enA mATe to AvuM vacana niMdAdarzaka banI raheze, mahimAdarzaka to nahIM ja. vaLI, zAstrakAro zabdaprayoga karavAmAM bahu cokkasa hoya che. koI paNa bhUmikAmAM rahelI koI paNa vyaktine koI paNa paristhitimAM ghana-kIrti vagere Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [33 mATe dharma karavAnuM kahevAya ja nahi." Avo jo abhiprAya zAstrakAranA manamAM tamArI jema gUMjato rahyo hoya, to "bhAI ! jo tuM ghanahine Icche che to gaMdhapUjA kara (athavA tAre gaMdhapUjA karavI joIe.) Avo vacanaprayoga ja kare nahi. kema ke zAstrakAranA manamAM e barAbara khyAla hoya ja che ke "mAro A vacanaprayoga sAmI vyaktine ghanaddhinI IcchAthI pravRtti karavAmAM preraka banaze ja, kAraNa ke A vacanaprayoga parathI zrotA A vacana to khAlI mahimA jaNAvavA mATe kahyuM ke, mAre karavA mATe nahi evo bhAva kADhI zake tema nathI. te paNa eTalA mATe ke evo bhAva sAhajika rIte ja nahi, thoDI muzkelIthI paNa kADhI zakAya evo nathI. kara ema kahevuM ane chatAM huM kAMI ene karavAnuM nathI kahI rahyo evo abhiprAya vaktAnA manamAM AvI ja zI rIte zake? zuM upadezaka mahAtmA zrotAne ThagI rahyA che ke jethI manamAM to na karavAnI vAta beThI che, chatAM bahAra karavAnuM kahI rahyA che. cAlo ne, huM tamane ja pUchuM ke dhana vagere mATe paNa dharma ja karavAno upadeza apAya ja nahi,evo khyAla jeonI rageragamAM vaNAI gayo che evA tame badhA mahAtmAoe vyAkhyAnAdimAM kyAreya paNa Avo vAkyaprayoga karyo che.hA, evo kadAca karyo haze ke dharma karavAthI ghana vagere maLe che paNa jo ghanane Iccho cho to gharma karo evA prakArano vAkyaprayoga to nahi ja.... kema ? kema ke tamane e pUrepUro khyAla hoya ja che ke A vacanaprayoga zrotAone amArA mananI je vAta che enA karatAM viparIta ja jANakArI Apaze. ' - praznA: amArAthI paNa kyAreka evo prayoga anAbhogathI thaI paNa gayo hoya ! ane to pachI eTalA mAtrathI amArI rageragamAM vaNAI gayelI vAta kAMI thoDI UDI jAya? uttara :bhAgyazAlin! potAne mATe anAbhogathI thaI gayo hoya evuM kahI zakAya ane enuM micchAmi dukkaDaM paNa daI zakAya. paNa zAstrakArono tevo vacanaprayoga anAbhogathI thaI gayo hoya evuM kyAreya na kahI zakAya... ema kahevAmAM to UlaTI bhayaMkara AzAtanA che, e vAta AgaLa dekhADI gayo chuM. e zuM bhUlI gayA ? AS 3 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja prazna : paNa zAstromAM jude jude ghaNe sthaLe evI vAto Ave che, jeno sIdho sAdo artha thato hoya, ane pachI gItArtha sadguru pAse enI vyAkhyA (vivecanA) sAMbhaLIe, tyAre emAMthI vizeSa artha dhvanita thato hoya.tethI AvA sthaLe paNa gItArtha sadguru pAse jaIne zlokanI vyAkhyA sAMbhaLIe; eTale A zloka mahimAdarzaka che,preraka nathI' evo vizeSa artha dhvanita thai ja jAya ne ? uttara : sUtra vagerenI racanAmAM zAstrakAroe TUMkamAM gaMbhIra arthavALA zloko TAMcA hoya ane tethI vyAkhyAnato vizeSapratipatti:' e nyAye vyAkhyAthI enA vizeSa artho dhvanita thAya e badhI vAta sAcI; paNa jyAM vyAkhyAnamAM bhagavAnanI vANInuM vizad vyAkhyAna thatuM hoya, tyAM vaLI gUDha arthavALA saMkSipta zloko thoDA TaMkAya ?tyAM to badhI vAto spaSTa rIte,vizeSa arthapUrvaka kahevAtI hoya ! gUDhArthavALo koI zloka kholAyo hoya, topaNa tenuM vizada vyAkhyAna tyAM ja thaI gayuM hoya, jethI zrotA .khoTo artha pakaDIne na jAya,nahitara to zrotAne khakhara paNa zI rIte paDe ke A rIte vistRta ane spaSTa rIte prarUpaNA karanArA A badhA zlokonI vacamAM amuka pelo je zloka Avyo hato teno meM je artha karyo che te kharAkhara nathI ane tethI mAre pAchuM gurumahArAja pAse jaIne eno vizeSa artha samajavAno che ! mATe pU. priyaMkarasUri mahArAje 'garphe Drphe dhaLiivaM' vagere zloko gaMdhapUjAnuM vidhAna karavA mATe nathI kahyA,kintu mahimAdarzaka tarIke ja kahyA che' evuM kahI zakAya tema nathI. vaLI,vidhyartha-AjJArthanA prayogavALAM vacano vidhAna karanArAM na paNa hoya, mAtra svarUpadarzaka-mahimAdarzaka hoya' A vAta paNa jo zakaya hoya,to pU. upAdhyAyajI mahArAjAe jJAnasAramAM je dalIla' karI che ke 'kSenavAmAM vyakti viSNu ?'te teozrI karata nahi, kema ke tamArA mata mujakha to A dalIla sAva pokaLa banI jAya che, te A rIte brahmayajJarUpa anya karmayajJane karavAne Icchato ane jyenayajJa karavAne na Icchato vAdI ahIM kahI zake che ke zatrune haNavAnI IcchAvALAe kSenayAga karavo' evuM jaNAvanAra je vedavAkaya maLe - 1. vedoktatvAnmana zuddhyA karmayajJo'pi yoginaH / brahmayajJa icchantaH zyenayAgaM tyajanti kim ? ( jJAnasAra niyogASTaka 3 ) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [35 che te zyanayAganuM vidhAna nathI karatuM, phakta te yajJano mahimA ja jaNAve che. - tethI, jema tame je mokSanI IcchAvALA cho, to gharma karo (athavA tamAre dharma karavo joIe) ItyAdi rUpavAkyone vidhAnarUpa mAnI e mujaba pravRtti karo cho, paNa jo tame vanaddhine Iccho cho to tame dharma (jinapUjAdi) karo" (tamAre jinapUjA karavI joIe); ItyAdi vAkyone mahimAdarzaka mAnI e mujaba pravartatA nathI. emAM kahelI vAtano AcaraNamAM tyAga karo cho, tema ame paNa vedamAM kahelA brahmayajJane jaNAvanArA vacanane vidhAnAtmaka mAnI te mujaba pravartIe chIe. paNa zyanayAgane jaNAvanArA vacanane to mAtra svarUpadarzaka = mahimAdarzaka ja mAnIe chIe ane tethI AcaraNamAM teno tyAga karIe chIe. tethI vedokta brahmayajJane karatAM ame vedokta zyanayAgano kema tyAga karIe chIe?" evuM tame pUchI zakatA nathI. Ama, je dalIlano javAba Avo saraLa,spaSTa ane zIgha upasthita thaI javAvALo hoya, te dalIla sAva pokaLa to kahevAya ja... ane jo e tarata UDI jAya evI pokaLa hoya to samartha tArkika - avarNanIya pratibhAzALI pUjya upAdhyAyajI mahArAjA eno upayoga kare e jarAya saMbhavatuM nathI. paNa teozrIe eno upayoga to karyo ja che, tethI jaNAya che ke e dalIla pokaLa nathI. ane je pokaLa nathI to pUrvapakSI taraphathI ukta rIte eno javAba paNa ApI zakAto na hovo joIe. ane je e javAba ApI zakAto nathI to * mAnavuM ja joIe ke "AjJArtha-vidhyartha prayogavALAM vacano vidhAnAtmaka hoya ' che, mAtra svarUpadarzaka-mahimAdarzaka nahi? . vaLI AjJArtha vidhyarthanA prayogavALAM vacano paNa jo svarUpadarzaka - ' mahimAdarzaka banI zaktAM hoya, to upadezamALA-puSpamALAnA vitA-. zloka aMge paNa tame evuM ja kahI zakatA hovAthI e zlokano artha karavAmAM tame je chabaraDA vALyA che te tamAre vALavA na paData. mATe mahAtmanuM ! pU. A. zrI priyaMkarasUri mahArAje samudradattane ApelI dezanAmAM AvelA naphaphaTa' vagere zlokonuM mahimAdarzaka tarIke arthaghaTana karavuM koI rIte yogya nathI. vaLI ra8rAmara'. zlokane vighAna karanAra mAnIe ane mahimAdarzaka ja mAnIe, to e paNa phalita thaI jAya ke e zloka mokSa mATe paNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja akSatapUjAnuM vidhAna nathI karato; paNa mAtra mahimA dekhADe che.? kema ke e zlokamAM cakravartInI ddhi sAthe ja bhegI mokSanI vAta che.tethI jo ene mokSa mATevidhAna karanAro mAnavo hoya to cakravartInI Rddhi vagere mATe paNa dharmanuM vidhAna karanAra mAnavo ja paDaze. e zlokamAM kahyuM che ke ? jo tame cakravartIpaNAnI ke devapaNAnI Rddhine Iccho cho, jo mokSanAM akhaMDa sukhone Iccho cho; to tame zrIjinezvaradevanI AgaLa nirmaLa ane akhaMDa evA akSatane sthApita karo. vaLI tame pR. 81, para je kahyuM che ke xxx jo A badhA varNanane mahimArUpa na mAnatAM vidhAna rUpa mAnIe, to 265 mA zlokamAM je jaNAvyuM ke bakhkhAM pattivuM ya - dhUpapUjA karavI e ja manuSya-janmanuM phaLa che.? A vAkayane paNa vidhAnarUpe mAnavuM paDe. ane ema mAnIe,to ahIM je anya pUjAnuM vidhAna karyuM te paNa-nirarthaka Thare... i' xxx tenuM paNa, mane lAge che ke tamane samAdhAna maLI gayuM haze. e samAdhAna A che ke AmAM koi AjJArtha-vidhyartha prayoga thayo nathI (kema ke emAM adhyAhAra paNa 'jo'vagereno thaI zake che) ke jethI e mahimAdarzaka banatuM aTakI zake. mAre to eTaluM ja kahevuM che ke jyAM vidhyartha-AjJArthano prayoga thayo hoya, tevA vAkayane mahimAdarzaka tarIke ghaTAvI zakAya nahi. mATe nara jI '... zloka ane A zlokamAM AjJArtha ke vidhyartha pratyayanA prayoga ane aprayogarUpa mukhya khAkhatanI javiSamatA hoi A zlokane mahimAdarzaka ghaTAvI, 'khaDu chata'... zlokane paNa mahimAdarzaka ghaTAvavo te zAbdabodhanI maryAdAthI viruddha che. mATe munivara ! pU0 0 zrI priyaMkarasUri mahArAje svadezanAmAM gar phrU' ityAdi je zloko kahyA che te dhanaRddhinI IcchA hoya topaNa dharma karavAnI preraNAno artha jaNAvavAnA abhiprAyathI ja kahyA che te mAnavuM joIe. ane te jo mAnavuM joIe, to jo tame dhanAdine Iccho cho to dharma karo' ityAdi upadeza sAdhuthI ApI na ja zakAya evo Agraha rAkhavo na joie. prazna : paNa jo A rIte dhanAdi mATe dharma karavAnuM teAzrIe kahyuM hoya to, upadeza zarU thatAM pUrve ja tyAM je jaNAvyuM che ke AcArya bhagavaMte saMsArathI 1. 'cakkaharAmariddhiM icchaha jai mokkhasokkhamakhaMDaM / to akhaMDe vimale jiNapurao akbara khivaha ||462 // (maNoramAkahA ) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja]. - [ 37 nirveda pamADanArI dharmadezanAno prAraMbha karyo te zI rIte saMgata thAya? * uttara : je dizAmAM jIvone bhavanirveda pamADavAno Azaya hoya, ane e Azaya saphaLa thAya e mATe svazaktizayopazamAnusAra niSkapaTa zAstravihita prayatna hoya, te badhI dezanA bhavanirveda karanArI kahevAya. pachI bhale emAM koI bhAgamAM artha-kAma puruSArthAdinI vAto paNa hoya !brIupamiti bhavaprapaMcAkSAmAM kahyuM che ke kharekhara A jagatamAM je jIvane je rIte bodhanuM bhAjana karI zakAya (bodha pamADI zakAya) tema hoya, te rIte hitakArIe prayatna karavo joIe. mugdha buddhivALA jIvone pahelAM manamAM dharma rucato nathI, tethI kAma ane arthanI kathA kahevA vaDe teonuM mana AkarSavAmAM Ave che. A rIte AkarSAyelA teo gharma pamADI zakavA zakya bane che. mATe A rIte AkarSaNa dvArA saMkIrNa satkathA kahevAya che; tethI saMkIrNa kathAnA guNonI apekSAvALI kayAMka saMkIrNarUpatAne dhAraNa karatI evI A zuddha dharmanI ja kathA kahevAze." ahIM paNa, kyAMka saMkIrNapatAne dhAraNa karanArI A kathAno paNa zuddha dharmanI ja kathA tarIke ullekha karavAmAM Avyo che. prastutamAM paNa sAmo jIva AnuSaMgika gharmaphaLanI prAsiM dvArA gharmazraddhA vadhArIne saMpUrNa dharma pAme - bhavanirveda pAme, e daSTie ukta zloko kahevAyA hovAthI e dezanAne "bhava- nirvahakAriNI' kahevAmAM koI vAMdho nathI. tethI ukta zlokone preraNA karanArA mAnavAmAM koI vAMdho raheto nathI. ane tethI dhanAdinI IcchAthI paNa dharma ja karavAnuM sAdhuthI kahevAya ja nahi evo Agraha khoTo che e svIkAravuM joIe. sAdhuone paNa AvuM kahevuM sarvathA niSiddha nathI ja, e vAta svIkAro. 1. kilAtra yo yathA jantuH zakyate bodhabhAjanam / kartuM tathaiva tadbodhye vidheyo hitakAribhiH // 47 // na cAdau mugdhabuddhInAM dharmo manasi bhAsate / kAmArthakathanAttena teSAmAkSipyate manaH // 48 // AkSiptAste tataH zakyA dharma grAhayituM narAH / vikSepadvAratastena saMkIrNA satkathocyate // 49 // tasmAdeSA kathA zuddhadharmasyaiva vidhAsyate / bhajantI tadguNApekSAM kvacitsaMkIrNarUpatAm // 50 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja mATesto zrIupamiti graMthamAM A rItano adhikAra che : jyAre saMsArI jIva saddharmaguruone, temanAM vacanone sAMbhaLavAnI IcchAthI kaMIka abhimukha thayo che, tyAre parahitakaraNanA ajoDa vyasanavALA hovAnA kAraNe sanmArgadazanA karatA evA teo saddharmaguru (A pramANe kahe che ke he bhadra! sAMbhaLa. saMsAramAM rakhaDatA A jIvane dharma ja ativatsala hRdayavALo pitA che, dharma ja gADha snehavALI mAtA che, gharma ja abhinna hRdayAbhiprAyavALo bhAtA che. ItyAdi ghaNuM ghaNuM kahIne dharmano mahimA varNave che. A sAMbhaLIne dharmamAM thoDo rasavALo thayelo jANIne pachI ene AgaLa kahe che ke saumya!te dharma cAra prakAre che :dAnamaya,zIlamaya,tapomaya ane bhAvanAmaya. tethI jo tane sukhanI AkAMkSA hoya, to tAre A cAreya prakArano dharma karavo yogya che. supAtrone yathAzakti dAna apAya, samasta pApothI ke pUla pApothI, prANAtipAtathI ke mRSAvAdathI, corIthI ke parastrIgamanathI, aparimita parigrahathI ke rAtribhojanathI, madyapAnathI ke mAMsabhakSaNathI, sajIva phaLo khAvAthI ke mitradrohathI, gurupatnIgamanathI ke jeno parihAra zakya hoya tevA anya pApathI (A badhAthI tuM) aTaka,tathA yathAzakti koI tapavizeSa kara.niraMtara zubha bhAvanAone bhAva, jethI nizaMkapaNe tane ahIM ane paralokamAM sakala kalyANI maLe." A adhikArano barAbara vicAra karIe to jaNAya che ke ahIM mokSanI koI vAta karI nathI. tethI mokSa mokSanA sukhanI to saMsArI jIvane jANakArI nathI. jenI jANakArI na hoya, tenI to IcchA paNa hotI nathI. vaLI, A AkhAya 1. yadA'yaM jIvaH saddharmagurUNAM tadvacanAkarNanaspRhayA manAgabhimukho pravati tadA te parahitakaraNaikavyasanitayA sanmArgadezanAM kurvANAH khalvevamAcakSate yaduta AkarNaya bho bhadra ! saMsAre paryaTato'sya jIvasya dharma evAtivatsalahadayaH pitA, dharma eva gADhasnehabandhurA janayitrI, dharma pravAmalayAmiprAyo prAtA.. 2. saumya ! sa dharmazcacaturvidho bhavati, tadyathA-dAnamayaHzIlamayastapomayo bhAvanAmayazceti / ato yadi bhavato'sti sukhAkAsA tato'yamanuSThAtuM caturvidho'pi yujyate bhavatA, dIyatAM supAtrebhyo yathAzaktayA dAnaM, kriyatAM samastapApebhyo vA sthUlapApebhyo vA prANAtipAtAdvA mRSAvAdAdvA cauryakaraNAdvA paradAragamanAdvA aparimitagrahaNAdvA rAtribhojanAdvA madyapAnAdvA mAMsabhakSaNAddhA sajIvaphalAsvAdanAdvA mitradrohAdvA gurvaGnAgamanAdvA anyasmAdvA zakyaparihArAt nivRttiH, tathA vidhIyatAM yathAzakti kazcittapovizeSaM, bhAvyatAmanavarataM zubhabhAvanA bhavatA vena te saMpadyante nisaMzayamihAmutra savajIvAtyALAnIti . (3mati pusta, pR. 24), Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 39 adhikAramAM dharmanI ja mahattA sthApI che ane chelle paNa ema ja kahyuM che ke - "tuM supAtrone yathAzakti dAna kara, samasta pApothI ke sthUla prANAtipApa vagere pApothI aTaka (zIla pALa), yathAzakti tapa kara ane niraMtara bhAvanAo bhAva ke jethI tane ni:saMzayapaNe Aloka-paralokamAM sakala kalyANanI prApti thAya." A vacanaprayoga zrotAne Aloka-paralokanI cIjanI prAptinI IcchAthI dAnAdi karavA prere che, e spaSTa ja che. prazna: paNa A adhikAramAM to Aloka-paralokamAM kalyANanI prAptinI vAta che ane kalyANa to ene ja kahevAya che ke je mokSanA hetubhUta hoya. ghanadhAnyAdi bhautika cIjo kalyANarUpa nathI, e amArAM avalokanomAM batAvI ja gayA chIe. to tame kema ema kaho cho ke saddharmaguruoe A adhikAramAM saMsArI jIvane Iha-pAralaukika cIja mATe dharma karavAnI preraNA karI che ? uttara : tame zAstrakArane kalyANa zabdathI zuM abhipreta che, enI tamArI mAnyatAne puSTa kare eTalI ja vyAkhyAo (pR. 19452) ApI che. tamArI mAnyatAthI viparIta jAya evI zAstromAM TheraThera je vyAkhyAo maLe che, tene chupAvIne evo je artha upasthita karavA prayAsa karyo che ke kalyANa eTale "mokSanA kAraNabhUta samyakatvAdi ja." te zuM anya zAstravacanonA a5lAparUpa ane naryA pakSapAtarUpa nathI ? zrIkalpasUtranI subodhikAvRttimAM pUjya vinayavijayajI mahArAjAe eka sthaLe kalyANano artha samRddhi karyo che. bIje upadravAbhAva karyo che. ema yogabindu mahAzAstramAM ja eka sthaLe kalyANano artha zaiveyakAdimAM utpattirUpa karyo che te A rIte - tayA pALabApA = pravezavAyutpattivaH sthAna mAnati arthAt tathA kalyANa. bhAgina: = zaivekAdikarUpa zreya: sthAnane pAmelA. tathA zrIvAsudeva hiMdImAM kalyANa - bALa' zabda lagnanA arthamAM vaparAyo che. juo, tyAM kahyuM che ke "mAtApitAnA kula-zIlane anurUpa ane te ja nagaramAM rahelA ghanavasu sArthavAhanI dhanadattA patnInI yazomatI nAmanI putrI hatI, je kamala vinAnI lakSmI jevI ane lakSmIne samAna vezavALI hatI.teNInI sAthe navayauvanamAM ArUDha thayelA tenuM milanuM) kalyANa (lagna) thayuM. 1. uvAruhaMtanavajovvaNassa ya se ammApiUhiM kulasIlasarisANurUvA tammicevanayare dhaNavasussa satyavAhassa bhaJjAe dhaNadattAe dhUyA niyayamehuNayAjasamatI nAma dAriyA sirI viva paUmarahiyA sirisamANavesA / tIse saha kallANaM se vattaM / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja vaLI, saddharmaguruo A saMsArI jIvanI hAlata-bhUmikA jANe che. A jIva prathama prathama dharmadizanA sAMbhaLI rahyo che; tethI kalyANa eTale mokSanA hetuo vagere rUpa artha e jANato nathI ke eNe sAMbhaLyA nathI ke eNe sadA nathI.e saddharmagurubarAbara jANe che, tethI A upadeza tevA ja arthathI pravRtti karavAnI preraNArUpa che.vaLI "Aloka-paraloka A zabdo ja tamAro mAnelo kalyANa' zabdArtha prastutamAM aprastuta che evuM jaNAvI rahyA che. - prazna: enA manamAM bhale evo artha upasthita thavAno hoya, paNa dharmaguruo to kalyANano artha barAbara samaje che. tethI teoe to mokSahetubhUta samyakatva vagere rUpa kalyANa mATe ja dharma karavAno upadeza karyo kahevAya ne? uttara : nA, jyAre dharmaguru pote jANe che ke amArA A zabdathI sAMbhaLanArane ghana vagere ja upasthita thavAnAM che ane tenA uddezathI ja pachI e pravRtta thaze tyAre temanA potAnA manamAM rahelo huM to samyakatva prApti Adi rUpa kalyANanI apekSAthI dharma karavAno ene upadeza ApI rahyo chuM evo abhiprAya akiMcitkara banI jAya che. kahevAno bhAva e che ke jo prAthamika kakSA vagerenA jIvone AkarSavA vagere nimitte paNa dhanaddhi vagere mATe dharma karavAnI preraNA na ja karI zakAtI hoya, tevI preraNA karavI e zAstraviruddha ja hoya to potAnA manamAM rahelo A abhiprAya evo upadeza ApanArane koI bacAva ApI zakato nathI. juo, dharmaparIkSA granthamAM Avato nIceno adhikAra - 'pUrvapakSa: marIci vaDe A vacana kapilane asatyabodha thAo evA abhiprAyathI ja bolAyeluM hatuM. te A jANato ja hato ke "A mAruM vacana kapilane parivrAjaka darzanamAM dharma hovAnI buddhi karAvaze, mATe A rIte ja ene bodha Apavo. AvI jANakArI ene na hoya, to e ene parivrAjaka veSa zA mATe Ape ? mATe kapilanI apekSAe asatyabodhano abhiprAya 1. marIcinA tu prakRtavacanaM kapilasyAsatyabodhAbhiprAyeNaiva prayuktam / sa hyevaM jJAtavAn etanmadvacanaM kapilasya parivrAjakadarzane dharmabuddhijanakaM bhaviSyatItyevamevAyaM bodhanIya iti, kathamanyathA'sya parivrAjakaveSamadAsyad ? iti mahadvaiSamyamiti cet ? hanta tarhi utsUtramevedaM prAptamiti gatamutsUtramizreNa / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM? varSa ja] [41 hovAthI ane apekSAe dezaviratidharmanI gaNatarI hoI, satya bolavAno abhiprAya hovAthI e utsutra mizra ja hatuM (mATe bhagavAnanA vacanamAM ane marIcinA vacanamAM ghaNuM vaiSamya che). uttarapakSa: jo marIci A jANato hoya ke "mAruM A vacana kapilane parivrAjaka darzanamAM dharma hovAnI buddhi karAvaze ane tema chatAM ene tevo bodha thAo evA abhiprAyathI evuM vacana bole, to pachI e vacana usUtra ja banI jAya. e utsutra mizra hovAnI vAta UDI gaI. pachI bhale ne huM to mArI dezaviratinI apekSAe kAMIka dharma hovAnuM kahuM chuM evo manamAM mithyA saMtoSa mAnavAno hoya. prastutamAM paNa dharmaguruo jANe ja che ke kalyANa' zabda vAparavAthI paNa sAmA jIvane kAMI mohetubhUta samyakatvAdinI buddhi thavAnI nathI. tethI sAmAne tuM dAnAdi kara jethI Aloka-paralokamAM samyakatvAdi pAme evo bodha karAvavAnA abhiprAyathI to e vacana bolavuM zakaya nathI. vaLI, e vacanone koI paNa abhiprAya vagara ja saddharmaguru bolyA che tevuM to mAnI zakAtuM ja nathI. mATe tuM dAnAdi kara, jethI Aloka-paralokamAM kalyANa = ghanAdi sukha pAme evo sAmAne bodha thavAno che, evuM ane e vyakti dharmamAM pravRtti karavA paNa tevA Aloka-paraloka saMbaMdhI sukhanI IcchAthI prerAya evuM jaNavAvALA guruno e vacana bolavA pAchaLano abhiprAya paNa zrotAne tevo arthabodha karAvavAno ja hovo mAnavo paDe che, ane tethI evA bodha karAvavAnA abhiprAyathI evuM vacana bolavuM e ja zAstraviruddha hoya, to AvuM upadezavacana usUtra banI ja jAya, pachI bhalene dharmagurunA manamAM potAnI apekSAe - kalyANa zabdathI samyaktvAdinI upasthiti thatI hoya. A prazna : paNa A rIte zrotAno abhiprAya ja jo mukhya gaNAto hoya, ane zrotA jo UMgho artha pakaDe, to eTalA mAtrathI zAstrasaMmata vacano bolanAra mahAtmAne paNa utsutra bhASaNa lAgI javAno doSa Ubho nahi thAya ? uttara:hA,vaktAne ja khabara hoya ke mArA A vacanaprayogathI sAmAne, mArA manamAM rahela zAsaMmata abhiprAyathI viruddha hoya evo artha ja upasthita thavAno che, tema chatAM vaktA jenAthI tevo viparIta bogha thAya evo vacanaprayoga kare to tene sUtra viruddha bolavAno doSa lAge ja. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] [ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja vaLI,zrotAne anya arthanI upasthiti thavAnI che evI jANakArI hovA chatAM potAnA manamAM anya abhiprAya rAkhIne te abhiprAya mujaba bolavAmAM mRSAvAdAdi doSo lAge ja che e vAta zAstrasiddha paNa che mATe to zrI bRhatkalpabhASya chaThThA uddezamAM nIceno adhikAra che - 'te alIka vacano (mRSAvacano) je sthAnomAM saMbhave che, te badhAne prAyazcitta sahita jaNAvavAnI IcchAvALA granthakAra be dvAra gAthAone kahe che... "pracalApada, Adrapada, makapada, pratyAkhyAnapada, gamAnapada, paryAyapada, samudezapada, saMkhaDIpada, zullakapada, pAriharipada, ghATakamukhI pada,avazyagamana pada,diguviSayapada, ekakulagamana pada, ekadravyagrahaNa pada, pratyAkhyAyagamana pada ane pratyAkhyAyabhojanapada. A 17 sthAnomAM mRSAvAda lAge che ane mAsalaghu vagere prAyazcitta Ave che. / 6066-6067 | have pratyAkhyAna (paccakakhANa) dvAra kahe che - koIka sAdhune anya sAdhue bhojana veLAe kahyuM, bhojana karo. te sAdhue kahyuM ke "mAre paccakakhANa che. A pramANe kahI pachI te tarata ja mAMDalImAM besIne bhojana karavA - maMDI paDyo. tethI bIjA sAdhue kahyuM ke "Arya! tame to hamaNAM kahyuM hatuM ke mAre paccakakhANa che. (arthAtuM jo tamAre bhojana karavAnuM hatuM to "mAre paccakakhANa che evuM zA mATe kahyuM?) te sAdhue javAba Apyo ke kema, mAre hiMsA vagerenI aviratinuM paccakhANa zuM nathI ? ke jethI mAre pacca0 che" e vAkya asaMgata Thare ? / 6071 || 1. taccAlIkavacanaM yeSu sthAneSu sambhavati tAni saprAyazcittAni darzayitukAmo dvAragAthAdvayamAha payalA ulle marue, paJcakkhANe ya gamaNa pariyAe / samuddesa saMkhaDIo, khuDuga parihAriya muhIo // 6066 // avassagamaNa disAsuM, egakule ceva egadabbe ya / paDiyAkhittA gamaNaM, paDiyAkhittA ya bhuMjayaNaM // 6067 // atha pratyAkhyAna dvAramAha bhuMjasu paJcakkhANaM, mahaMti takkhaNa pamu~jio puTTho / kiM va Na me paMcavihA, paJcakkhAyA aviraI u ||6071 // ko'pi sAdhuH kenApi sAdhunA bhojanavelAyAM bhASitaH bhuGva' samuddiza; sa prAha pratyAkhyAtaM mayA iti; evamuktvA maNDalyAM tatkSaNAdeva 'prabhuktaH' bhoktuM pravRttaH / tato dvitIyena sAdhunA pRSTaH-Arya ! tvayetthaM bhaNitaM 'mayA pratyAkhyAtam'; sa prAha kiM vA mayA prANAtipAtAdikA paJcavidhA'viratirna pratyAkhyAtA yena pratyAkhyAnaM na ghaTate ? // 6071 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [43 A adhikAramAM spaSTa jaNAya che ke pote potAnA hiMsA vagerenI aviratinA paccakakhANanA abhiprAye pacca hovAnI je vAta karI che, e abhiprAyathI sAcI hovA chatAM, potAne khabara che ke "A vacanaprayogathI bhojanaveLAnA avasare sAMbhaLanAra sAdhune upavAsanA paccakakhANano khyAla AvavAno che ane tethI e vacanaprayoga mRSAvAda banI jAya che. emAM potAnA manamAM rahelo aviratinA paccano abhiprAya bacAva ApI zakato nathI. vaLI, pR. 82-83 para tame lakhyuM che ke xxx AvI avasthAmAM rahela te AvA zabdono viparIta artha grahaNa karIne bhautika sukhone meLavavA paramAtmAno upayoga nahIM ja kare, tevo AcAryazrIne pUrNa vizvAsa hato. eTale ja teozrIe pUjAno mahimA varNavavAmAM tevA prakAranA zabdono prayoga karyo hatoje.koI zrotA mATe Avo vizvAsa dharmopadezakane pragaTyo hoya ane AvA bhASAprayogathI zrotA bhautika sukha mATe dharma karato thAya, tevo anartha thavAnI saMbhAvanA na jaNAtI hoya, tevA zrotA samakSa AvI bhASAno prayoga karavo anucita nathI. paNa jyAM zrotAvarga tevo vivekI na hoya, zabdanA vAstavika paramArthane samajI zake tevo na hoya ane mAtra zabdArthane pakaDIne bhautika sukha mATe dharma karato thaI jAya evI saMbhAvanA hoya, tevA zrotAo samakSa AvI bhASAno prayoga karavo te sva-para mATe anarthakara nIvaDe che. xxx .. tamArA A lakhANa parathI paNa ATaluM to nakkI thaI ja jAya che ke potAnA vacanaprayogathI zrotAne jevo abhiprAya Ubho thavAnI upadezakane jANakArI hoya, tenAthI viparIta abhiprAyathI (pachI bhale ne te abhiprAya potAnI daSTie sAco paNa hoya) upadezaka vacanaprayoga kare, to e bhASAno prayoga sva-para mATe anarthakara nIvaDe che. have tamArA A lakhANamAM zI asatyatA che te joIe. upamiti bhavaprapaMcAkathAnA ukta adhikAramAM e vAta spaSTa che ke saddharmaguru sArI peThe jANe che ke tuM dAnAdi dharma kara, jethI tane Aloka-paralokamAM badhA kalyANonI prApti thAya AvA potAnA vacanaprayogathI zrotA saMsArI jIvane tuM dAnAdi gharma kara, jethI tane Aloka-paralokamAM samyaktvAdi badhA kalyANonI prApti thAya evo artha to khyAlamAM AvavAno ja nathI. kema ke A saMsArI jIva Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja haju samyaphatyAdine jANato ja nathI, to e ja kalyANarUpa che evuM to zI rIte jANI zake ? ane tethI ja ghoMpadezakane e paNa barAbara khabara che ke A jIva to "kalyANathI ghana vagere bhautika cIjone ja jANavAno che ane tema chatAM teozrIe Avo vacanaprayoga karyo che ke tuM dAnAdi dharma kara, jethI tane Aloka-paralokamAM badhA kalyANonI (dhana vagerenI) prApti thAya?A vacanaprayogathI saMsArI jIva bhautika IcchAthI dharma karavA mAMDaze" e vAta spaSTa samajAya evI che tema chatAM saddharmagurue evuM kahyuM che. vaLI, saddharmagurunuM te vacane anucita ke sva-para mATe anarthakara to nahotuM ja.tethI zrotA bhautika sukha mATe gharma karato thAya e vAta anartharUpa che evI ke zAsakArone mAnya nathI evI tamArI mAnyatA kadAgrahagarbhita che ke nahi?te zAMta citte vicAravA yogya bAbata che. vaLI, zAstromAMthI kalyANa zabdano potAne manaphAvato artha maLI gayo hoya te prastutamAM Aloka-paraloka zabdo sAthe saMgata che ke asaMgata eno vicAra karyA vinA lAMbuMlacaka karI devAnI vRtti zvAvya nathI. bIjI eka A bAbata paNa vicAraNIya che ke pU.A. zrI priyaMkarasUri mahArAje paNa che 4i parisi... vagere zloko dharmadezanAmAM je kahyA che, te ekalA samudradattane nahi, paNa anya nagara-lokonI sabhA samakSa kahyA che... juo, manoramA-kathAno e adhikAra . eka vAra eka gAmathI bIje gAma vihAra karatAM karatAM tyAM zrI priyaMkarasUri nAmanA AcArya bhagavaMta padhAryA. tilakanaMdanavanamAM birAjyA. vaMdanA nimitte nagaraloko AvyA. samudradatta paNa tArAvalInI sAthe AcArya mahArAja pAse pahoMcyo. vaMdana karIne ucita Asana para beTho. AcArya bhagavAne saMsAranirvedajanaka dharmadezanA prAraMbhI... manoramA-kathAmAM AvatA A adhikAramAMthI e spaSTa jaNAya che ke tyAM nagaraloko paNa AvelA ja che. vaLI, samudradatta ucita Asana para beTho" 1. aNNayA gAmANuggAmaM viharatA samAgayA tatya piyaMkarAbhihANA sUriNo, samavasariyA tilayanaMdaNakANaNe, samAgayA vaMdaNAnimittaM nayaraloyA / samuddadattovi samaM tArAvalIe saMpatto sUrisamIve vaMdiUNa nisaNNo uciyAsaNe |paarddhaa bhagavayA saMsAranivveyajaNaNI dhammadesaNA / (manoramA, pR. 944) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [5 e vAkya paNa jaNAve ja che ke tyAM anya zrotAo paNa beThA che ane samudradatta `potAnA sthAna pramANe yogya Asana para beTho che. e ekalo ja hota, to granthakAre evuM lakhyuM hota ke 'gurune saMmukha beTho.' vaLI AvI suMdara dezanA relAtI hoya topaNa AvelA loko e dezanA sAMbhaLavA tyAM khese ja nahi e to jarAya mAnI zakAya evI vAta nathI. A koi pU. AcAryamahArAja ane samudradattanI khAnagI vAto nahotI ke jethI lokone pU.AcArya bhagavaMte niSedha karyo hoya !. prazna : paNa jo nagaraloko paNa tyAM beThA hoya to AcArya mahArAja samudradattano ja zA mATe vAraMvAra saumya' vagere zabdamAM ekavacanathI ullekha kare ? bho bho lokA? (he loko) ityAdirUpa bahuvacanathI zA mATe ullekha na kare ? uttara : e to sabhAmAM te zreSThI tarIke mukhya hovAthI ene uddezIne A dharmadezanA apAI hovAthI eno vAraMvAra ullekha karyo che. paNa eTalA mAtrathI tyAM bIjuM koI hatuM ja nahi evuM siddha thaI jatuM nathI. nahitara to bhagavAnanI dezanAmAM paNa vAraMvAra gautama svAmIno ja ullekha AvyA karato hovAthI tyAM paNa bIjuM koI hatuM ja nahi evuM mAnavAnI Apatti Ave. vaLI, ahIM eno ja ullekha je vAraMvAra thayo che te tenI mukhyatA hovAne kAraNe ja thayo . hato, khIjuM koI tyAM nahotuM e kAraNe nahIM. e vAta tenA parathI paNa jaNAya che ke tyAM tArAvalI to hAjara hatI ja...' mATesto dezanA pUrNa thayA pachI tyAM kahyuM che ke A pramANe sAMbhaLIne niraticAra-samyaktvanuM paripAlana karavAno abhigraha svIkArela, samyak jinapUjA karavAnA ullasita vizuddha pariNAmavALo samudradatta zrIpriyaMkara AcAryanA caraNa-kamaLane vaMdana karIne tArAvalInI sAthe nagaramAM pravezyo. ' vaLI,saMkhodhanamAM rahelA ekavacananA prayogathI ja jo tyAM khIjuM koI nahotuM ema siddha karavAnuM hoya to to munivara! tyAM ja samudradatte je kahyuM che 1. evaM soUNa paDivaNNaniraiyArasammattaparipAlaNAbhiggahI sammaM jiNapUyAsaMpAyaNasamullasaMta-' visuddhapariNAmevaMdiUNa piyaMkarAyariyapAyapaMkayaM samaM tArAvalIe paviTTho nayaraM samuddadatto / manoramAkahA, pR. 243 * Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ke he bhagavan! baghA ghamIo potapotAnA dharmane suMdara kahe che. to ame kayA dharmamAM joDAIe ? temAM "ame kayA dharmamAM joDAIe ?" evo bahavacanano prayoga na karata...kema ke guru AgaLa kaMI potAnI jAtanA bahumAnArthe bahuvacanano prayoga teNe karyo hoya tevuM saMbhavatuM nathI. pote ekalo hota to evuM kahetA ke "huM kayA dharmamAM joDAuM? ['mAnI A prAkRta bhASAnuM rUpa bahuvacananuM che e tame jANatA ja na ho evuM to mAnI na zakAya, kema ke to to tame zArapAThono arthanirNaya karavAnA adhikArI ja na raho. paNa A bahuvacananA rUpano artha bahuvacanavALo karuM, to to AcArya bhagavaMte samudradattanI pariNatine jANIne ene ja A upadeza Apyo che evuM jaNAvavAno abhiprAya tyAM ja khaMDita thaI jAya; kAraNa ke bahuvacanavALo prayoga, "A dezanA aneka vyaktio samakSa thaI rahI che, mAtra samudradattane nahIM evuM spaSTa jaNAve che. zuM AvA koI DarathI tame, to mAre kayo gharma karavo ?' evo ekavacana vALo artha karyo che] vaLI,AcArya bhagavaMta samudradattane to evacanathI saMbodhe che te "somAM suNa (manoramAkathA, patrAMka 183) ItyAdi zabdothI jaNAya che. tame paNa eno artha saumya ! sAMbhaLa" ema ekavacanathI karyo che. jyAre kabajiyazlokamAM cha ane "mA e be kriyApado bahuvacanamAM che, jeno tame paNa Iccho cho ane pUjA karo" ema bahuvacanathI artha karyo che: eTale A zloko mAtra samudradattane nathI kahevAyA; paNa nagaraloko (sabhA) samakSa kahevAyA che e spaSTa che. ane tethI ja tattvAnA pRSTha 8283 para "samudradattanI viziSTa avasthA taiyAra karI hovAthI mahimA jaNAvavA mATe tenI samakSa AvAM vacano kahI zakAya. jyAM zrotAvarga evo vivekI na hoya, tyAM Avo bhASA-prayoga karavo anarthakara nIvaDe che. Avo bhAva jaNAvatuM je lakhANa karyuM che te asatya kare che; kAraNa ke baghA nagaralokonI kAMI evI avasthA nirmANa thaI hotI nathI ke upadezaka mahAtmAne e badhA mATe evo vizvAsa pedA thayo hoto nathI. 1. etyaMtare avasaraM lahiUNaM jaMpiyaM samuddadatteNa bhayavaM ! savvevi pAsaMDiNo niyaniyadhamma sohaNaM saMgiraMti kahiM laggAmo ? manoramAkahA; - pR. 144 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] | [47 vaLI, tame pR. 84 para lakhyuM che ke A pachI bhavanA aMta sudhI kyAMya ullekha jovAmAM nathI Avato ke samudradatta kyAreya manuSyapaNAnI ke devapaNAnI meLavavA mATe gharma karyo hoya. xxx A aMge lakhavAnuM ke A rIte emAM kayAMya evo ullekha nathI Avato ke "samudradatte UbhI thayelI bhautika AvazyaktAonI pUrti mATe dharmano kyAreya Azraya na lIdho hoya." Ama nakkI thayuM che ke zrI priyaMkarasUri mahArAje A dezanA ekalA samudradattane ApI nathI, paNa sabhA samakSa ApI che ane tethI ja nakkI thAya che ke "jo tame ghanatrahine Iccho cho to tame zrIjinabiMbonI pUjA karo" ItyAdi upadeza sabhA samakSa paNa ApI zakAya, tema ja A rIte bhautika IcchAthI paNa jIvo dharmamAM joDAya to emAM sva-paranuM koI ahita nathI. kAMI anartha nathI... upadezaka mahAtmAnuM paNa tevuM ahita eTalA mATe thatuM nathI ke A rIte arthakAma mATe dharma ja karavAno upadeza ApIne paNa chevaTe to ene dharmamAM ja AgaLa vadhAravAno teono Azaya hoya che. dharmathI arthakAmane meLavIne pachI e arthakAmamAM ja aTavAI jAya eTalethI ja paripUrNatA mAnI le evuM kAMI saMvinna gItArtha upadezaka mahAtmAonA dilamAM hotuM nathI. tAttvikA vayamevAnye bhrAntAH sarve'pyatAttvikAH / iti matsariNo dUrotsAritAstattvasArataH / / yogasAra 2-10 // mAtra ame jatattvanA sAcA jANakAra=gItArtha chIe.bIjA badhA to tattvane samajavAmAM bhrAnta thayelA che ane tethI tattvanA anabhijJa = agItArtha che." (AvI mAnyatA dharAvanArA) matsarIo tattvanA sArathI kayAMya dUra pheMkAI gayA che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 4 vRSTatA e siddhAta nathI (tasvAvalokana, pR.64). samIkSA : mahAtman ! daSTAMtane koNa siddhAMta kahe che? paNa eTaluM to jarUra kahIe chIe ke hetuvAdamAM je koI siddhAMta (niyama-vyAti) nakkI karyo hoya te pramANabhUta che ke nahi? enI parIkSA mATe kApadikAnuM kAma daSTAMta kare che.bAMdhelA siddhAMtano daSTAMtamAM samanvaya thato hoya to te bAMdhelo siddhAMta yathArtha TharAvI zakAya.eka paNa daSTAMtamAM mAnelA siddhAMtano samanvaya jovA na maLato hoya, to te mAnI lIdhelA siddhAMtane pramANabhUta TharAvI zakAto nathI. taduparAMta, vivaNita eka paNa daSTAMtamAM mAnI lIdhelA siddhAMtano vyabhicAra. Avato hoya, to te vyabhicArane dUra karavA mAnI lIdhelA siddhAMtano saMkoca paNa karavo paDe che athavA e mAnI lIdhelA siddhAMtanuM arthaghaTana pheravavuM paDe che. xxx daSTAMta uparathI siddhAMtano nirNaya karavAnI praNAlI jenazAsanamAM nathI.A to sarvasanuM zAsana che, je pUrNa che. e saMzodhanathI UbhuM thayeluM zAsana nathI. akhatarA ane prayogonA AdhAre sthapAyelA siddhAMto vaDe cAle te sarvasanuM zAsana na kahevAya. A to sarvasanI zAnadaSTimAM sunizcitarUpe bhAsita thayelA siddhAMtonA pAyA para cAlatuM zAsana che.xxx ItyAdi tame je kahyuM che te mAnya ja che. bhagavaMta zrIjinezvaradevoe potAnA kevalajJAnamAM sunizcitarUpe joyelA siddhAMto ja ApaNane kahelA che, paNa e siddhAMto sUkSma buddhigamya, rahasyamaya mahAna arthane jaNAvanArA hoI ApaNe enuM jevuM arthaghaTana mAnatA hoIe, temAM daSTAMtono acUka sahAro levo ja paDe che. zrI sarvajJa bhagavaMtanAM vacano parathI ApaNe ApaNA alpaSayopazamane anusarIne jene siddhAMta mAnI beThA hoIe te bhagavAnanA jJAnamAM dekhAyelA siddhAMtane anurUpa ke ananurUpa che tenI khAtarI to daSTAMtamAMthI ja thaI zake. e sivAya zemAMthI thAya?kema ke bhagavAnanA anaMta jJAnamAM dekhAyelA siddhAMto trikALa abAdhita hoI, koI dRSTAMtamAM vyabhicAravALA hotA nathI. je vyakti potAnA mAnI lIdhela. siddhAMtanI kaSAdi parIkSA karanArane aTakAve, parIkSA karAvavA taiyAra ja na thAya, tene Abhigrahika mithyAtva abhinevaza mithyAtva Ave te to tame jANatA ja hazo! xxx vizvanA banatA banAvo uparathI ke daSTAMtamAM AvelA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [49 artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja]. prasaMgo uparathI siddhAMto kadI nakI na karAya. xxx AvuM je tame lakhyuM che. e aMge paNa AvuM ja jaNAvavAnuM ke enA parathI siddhAMta nakkI na karAya" e vAta kone amAnya che? kema ke siddhAMto ApaNe nakkI karavAnA nathI. zrI jinezvara bhagavaMto nakkI karIne ApI ja gayA che, paNa teozrI siddhAMtajJApaka je vacano ApI gayA che, tenA parathI ApaNe je arthaghaTana mAnI beThA hoIe te, zAstrIya daSTAMtomAM je anyathA dekhAtuM hoya to avazyameva pheravavuM paDe. xxx paNa siddhAMtabAghaka daSTAMtano Azraya laI xxx mahAtmanuM! A zuM lakhI nAkhyuM? zAstrIya daSTAMto zuM kyAreya paNa siddhAMtabAdhaka hoya kharAM? "daSTAMta zabdano artha ja vicAro ne !AgamAdithI dekhelA (jANelA) artha(siddhAMta vagere rUpa padArtha)ne aMta pamADe - nizcita banAve - "A siddhAMta Avo che" e pramANe saMvedana karAve e dRSTAMta. daSTAMta zabdano A artha che. tethI jo ApaNe kalpI lIdhelo siddhAMta koI zAstrIya dRSTAMtamAM bAdhita thato hoya, to e kalpelo siddhAMta Ubho rahe kharo ? ene pheravavo na paDe? eka paNa daSTAMtamAM bAdhita thato hoya evo paNa siddhAMta jo Ubho rahI zakato hoya, to to kAle UThIne tamane koI evo siddhAMta Apaze ke, jyAM jyAM agni hoya, tyAM tyAM : dhumADo hoya to AvA siddhAMtane paNa tamAre svIkAravo paDaze, kema ke evo siddhAMta batAvanAranI sAme tame lAlacoLa tapelA lokhaMDanA goLAmAM agni - hovA chatAM dhumADo na hovArUpa AvatA vyabhicArane jo dekhADazo, to e mANasa evuM kahIne Ubho raheze ke "rasoDuM, yajJanI vedikA vagere vagere aneka diSTAMtomAM agni che, to dhumADo paNa che ja... to e eka daSTAMtamAM kadAca dhumADo na raho to paNa zuM? eTalA khAtara amAro mAnI lIdhelo siddhAMta na badalAya ! e vyakti AvuM kahe, to zuM tame AvA siddhAMtane svIkArI lezo ke pachI e siddhAMta ApanArane paNa kahezo ke "bhAI ! tasa ayogolakamAM vyabhicAra Ave che, mATe tArI mAnelo siddhAMta barAbara nathI. tAre siddhAMta bAMdhavo ja hoya, to evo kahe ke jyAM jyAM ADaeN najanya (lIlA bhejavALA - baLataNamAMthI pragaTelo) agni hoya, tyAM tyAM dhumADo hoya ja. paNa jyAM jyAM agni hoya, tyAM tyAM dhumADo hoya evo nahi." ' dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAMtaH atIndriyapramANadRSTaM saMvedananiSThAM nayatItyarthaH / (zrIvaza hamakavRtti) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja vaLI,tame je kahe ke xxx(bAdhaka) daSTAMtano Azraya laIne te viSayamAM mugdha jIvomAM buddhibheda karavAno prayatna na karAya. 44 te aMge munivara ! mAre eTaluM ja kahevAnuM ke buddhibheda karavAno prayatna na karAya, paNa buddhibheda thayo hoya athavA apasiddhAMtamAM siddhAMtano bhrama thayo hoya, tene TALavAno jarUra prayatna karAya ne ! "jainoe palAdana na karAya" evI baMdhAyelI buddhi (abhiprAya)no upalaka daSTie bheda karI nAkhanAra evo paNa kRSNa-saMbaMdhI palAdananA daSTAMtano pU0 upAdhyAyajI mahArAjAe pUrvapakSInA mAnelA siddhAMta aMge thayela jamabuddhine bhedavA mATe zuM upayoga nathI karyo ? vaLI tame xxx daSTAMtono upayoga karI (joke tame ahIM durupayoga karI ema lakhyuM che, paNa daSTAMtano thayelo upayoga e durupayoga che ke sa6 upayoga e pahelethI nakkI thaI zakatuM nathI,enI paNa lAMbI carcA karavI paDe che. mATe huM mAtra "upayoga karI ema lakhuM chuM) siddhAMtone pheravavAno ke tenA arthaghaTanamAM pheraphAra karavAno prayAsa sva-para hitaghAtaka che. A vAta koI paNa bhavabhIru AtmAe bhUlavA jevI nathI. xxx A aMge huM pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjAno havAlo ApuM chuM. teozrIe zuM karyuM che te tame vicArazo eTale tamAruM uparokta vidhAna keTaluM svaghAtaka che. te tamane ApoApa samajAI jaze. ummaNamaggasaMpaDiANaM sAhUNa goamA ! nUNaM / ' saMtAI ja jato roDa sAgANI (Two . ) artha : unmArgarUpa mArga para caDhI gayelA sanmArganAzaka sAdhuono he gautama ! saMsAra kharekhara anaMta hoya che. usmRtabhAsagANaM bohiNAso aNaMtasaMsAro / pANacAe bi dhIrA usmRtaM tA Na bhAsaMti // artha : usUtrabhAsaka jIvano bodhinAza thAya che, anaMta saMsAra thAya che; tethI vIra puruSo prANatyAga thato hoya to paNa utsutra bolatA nathI. zrI gacchAcAra prakIrNaka vagerenAM A vacano parathI pUrvapakSIe siddhAMta bAMdhyo ke utsutrabhASI jIva niyamA anaMta kALa saMsAramAM rakhaDe have Avyo daSTAMtano prazna, marIcie utsutra bhASaNa karyuM hovA chatAM asaMkhya kALa ja i- Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 1 saMsAramAM rakhaDyA. jamAlie utsUtra bhASaNa karyuM hovA chatAM mAtra paMdara bhava ja saMsArabhramaNa karavAnuM che. Ama, bAMdhelA siddhAMtano virodha thAya evAM be hRSTAMto upasthita thayAM.e virodhane dUra karavA pUrvapakSIe daSTAMtane khAtara mAnI lIdhelo siddhAMta na badalAya' evA tamArA jevA ja abhiprAyathI, pote khAMdhelA siddhAMtane na badalyo; paNa daSTAMtane badalavAno = macaDavAno prayAsa karyo. marIcinI khAkhatamAM tenuM 'viA Si Si' evuM vacana utsUtra nahotuM, paNa utsUtramizrita hatuM ane tethI anaMta saMsAra na thayo' evuM samAdhAna ApyuM; ane jamAlinI khAkhatamAM kahyuM ke teNe paMdara bhava ja rakhaDavAnuM che evuM nathI, paNa pAMca vAra tiryaMcagatimAM rakhaDavAnuM che.' daSTAMta badalavAnA abhiprAyavALA pUrvapakSIno jamAlinI khAkhatamAM kahevAno Azaya e che ke tiryaMcagatimAM bIjI gatimAM gayA vagara vAraMvAra javAnuM thAya topaNa e badhuM eka ja vAra gamana karyuM kahevAya. anya gatimAM vacce javAnuM thAya to ja pachI pAchuM tiryaMcagatimAM thayeluM gamana khIjI vAranuM gamana kahevAya.Ama pAMca vAra tiryaMcagatimAM te rakhaDavAno che ane tethI tiryaMcamAM eka eka vAramAM paNa anaMta kALa pasAra thaI zakato hoi teNe karavAnA bhramaNano kula kALa paNa anaMta kALa hovo aviruddha che. pUrvapakSIe AvuM samAdhAna ApyuM che. Ama, potAnA mAnI lIdhelA svacchaMdI siddhAMtane *badalavo nathI tethI dRSTAMtane badalavAno pUrvapakSIe prayAsa karyo. paNa pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjAne A rIte dRSTAMta aMge ADIavaLI dalIlo karIne, kalpelA siddhAMtane pakaDI rAkhavo e jarAya yogya lAgatuM nathI.tethI dharmaparIkSA graMthamAM vistArathI pUrvapakSanA nirUpaNapUrvakanuM khaMDana karyuM che. AmAM ApaNe eTaluM ja vicAravAnuM che ke siddhAMtano jemAM virodha thayo hoya, evAM paNa daSTAMto duniyAmAM saMbhavI zake che.' evuM jo pU. upAdhyAyajI mahArAjAne saMmata hota, to to A be sthaLoe paNa pUrvapakSIne evuM ja kahI deta ke bhAI ! A rIte siddhAMtano virodha thavAmAtrathI zAstra ane saMpradAyathI viruddha evI AvI badhI marIcinuM vacana utsUtramizra hovAnI' ane jamAlino saMsAra anaMta kALa hovAnI' kalpanAo karavAnI koI jarUra nathI ke te kalpanAone siddha karavA aneka kliSTa kalpanAo doDAvavAnI paNa koI jarUra nathI; kema ke koI koI dRSTAMtamAM siddhAMtathI viruddha Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja banAva jovA maLato hoya, to paNa koI vAMdho nathI. enAthI siddhAMta khoTo paNa TharI jato nathI" ItyAdi. paNa teozrIe AvuM kAMI kahAM nathI, UlaTuM daSTAMtanI puSTi karatAM, marIcinuM vacana utsutra ja hatuM evuM ane jamAlino saMsAra paMdara bhava ja che evuM siddha karyuM che. AnA parathI nakkI thAya che ke siddhAMtano jemAM virodha thAya tevAM paNa daSTAMto duniyAmAM banavA saMbhavita che? e vAta upAdhyAyajI mahArAjAne mAnya nathI. prazna : paNa to pachI siddhAMtano virodha thAya che tenuM zuM? . uttara : A aMge teozrIno abhiprAya evo che ke - ukhANAmAM rohitI sAvaMtarA" evA Agamavacana parathI anaMta saMsAra-bhramaNAno '' siddhAMta hovo upalaka dRSTie dekhAya che kharo ! paNa A daSTAMtomAM virodha Avato hovAthI ja jaNAya che ke tevo siddhAMta bAMdhavo yogya nathI. AvAM vacana ke jamavAnA saMpAdiyA ItyAdi vacana parathI usUtrabhASIne niyamo anaMta saMsAra thavAno jo niyama bAMdhI devAmAM Ave, to e rIte to zItala- : vihArathI bhagavAnanI (bhagavAnanA zAsananI) avazya AzAtanA thAya che. mATe zItalavihAranA kAraNe jIvano klezanI bahulatAvALo anaMta saMsAra thAya che, kema ke kahyuM che ke "tiyayASavarga evA upadezapadanA (2) vacanathI zItalavihArI (zithilAcArI) pAsatyA, vagerene paNa niyamA anaMta saMsAra hovAno niyama mAnavAnI Apatti Ave. paNa e bAbatamAM to pariNAmabhede saMsArabheda hovo manAya che. (arthAta jevAM pariNAmo hoya te mujaba ochovatto saMsAra hovo manAya che.) to e rIte utsutra bhASaNa aMge paNa adhyavasAya nimittaka ochovatto saMsAra hovo mahAnizIthasUtramAM kahelI rIta mujaba mAnavo joIe. prazna : to zuM pU. upAdhyAyajI mahArAjA "" ItyAdi vacano parathI koI tAravaNI ja kADhatA nathI? 1. ummaggamagga saMpaTThiyANaM ityAdinotsUtrabhASiNAM niyamAdanantasaMsArasiddhau ca sIala vihArao khalu bhagavaMtAsAyaNANiogeNa / tatto bhavo aNaMto kilesabahulo yato bhaNitam / / 422 // titthayarapavayaNasuaM // 23 // ityAdhupadezapadavacanAcchItalavihAriNAM pArzvasthAdInAM niyamAdanantasaMsArApattiH / iSyate ca tatra pariNAmabhedAneda ityatrApyadhyavasAyapratyayaH saMsAravizeSo mahAnizIthoktarItyA shrddheyH| (dharmaparIkSA, zloka 40, prata pR. 151) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [53 uttara : ukta vacano parathI (1) utsutra bhASaNamAM svarUpa: anaMta saMsArahetatA rahI che, evo siddhAMta bAMdhavo joIe athavA (2) utsutra bhASaNathI bahulatAe (moTe bhAge) anaMta saMsAra thAya che, evI tAravaNI kADhavI joIe; evo upAdhyAyajI mahArAjAno abhiprAya che. e teozrInAM nIcenAM vacanothI jaNAya che. AvA utsutra vacanamAM svarUpe anaMta saMsArahetutA kahevAmAM koI prakriyA-virodha nathI (AgaLa pUrvapakSI prakriyAvilopanI Apatti ApI gayA che, mATe ahIM koI prakriyAvirodha nathI ema kahyuM che). jema ke je narakamAM javAno ja nathI evo carama-zarIrI je AraMbha samAraMbha kare che, temAM paNa svarUpata narakanI hetatA kahevAmAM koI prakriyAvilopa nathI. A vAta samyagu vicAravI. 2 usUtrabhASIone anaMta saMsAra thAya che, evo niyama jo A rIte nahi mAno to pachI utsurAbhASaNano koIne bhaya ja raheze nahi!" evI zaMkA na karavI. kema ke utsutra bhASaNathI niyamA anaMta saMsAra thAya evo ekAMta na hovA chatAM paNa bahulatAe je ukta phaLa maLe che tene lIdhe hiMsAdi pApathI jema bhavabhIru Astika jIvane bhaya lAge che, tema utsutra bhASaNathI paNa bhaya lAgavo saMgata bane che. Astika jIvamAM raheluM Astikya ja asadupravRttithI bhaya lAgavAnuM nimitta kAraNa che. Ama, usUtrabhASIone anaMta saMsAra hovAnA siddhAMtamAM "e svarUpataH hetatA hovAno siddhAMta che. "phaLarUpe anaMta saMsAra thAya ja evo siddhAMta nathI evo athavA utsutra bhASaNathI bahalatAe anaMta saMsAra thAya evo siddhAMta che, niyamA anaMta saMsAra thAya evo nahi. e jAtano, pUrva- kalpita siMddhAMtano pheraphAra (saMkoca) karavAnuM ja pU.upAdhyAyajI mahArAjAne abhipreta che; paNa daSTAMtamAM anyathAtva jovA maLatuM hoya, topaNa daSTAMta te kalpelA siddhAMtane kAMI karI zakatuM nathI, e daSTAMta tyAM akiMcitkara che, enI 1. IdRzotsUtravacane svarUpato'nantasaMsArahetutvavacane caramazarIrikriyamANArambhe'pi svarUpoM narakahetutvavacanavat prakriyA'virodhAditi samyagvibhAvanIyam / (dharma0 zlo. 40, pR. 148) 2. na caivamutsUtrabhASiNAmanantasaMsArA'niyamanAttatto bhayAnupapattiriti zaGkanIyam, ekAntAbhAve'pi bAhulyoktaphalApekSayA hiMsAderivotsUtrAdAstikasya bhayopapatteH / AstikyaM hyasatyapravRttibhayanimittamiti dig| (gharSaparIkSA, e. 7, prata pR. 29) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] [dharma zA mATe karavo ? pakSa mATe ja upekSA karavI joIe ane kalpelA siddhAMtane vaLagI rahevuM joIe... ItyAdi vAto abhipreta nathI, e A badhI prarUpaNA parathI jaNAya che. tAtparya ke daSTAMtanA AdhAre bhagavAnano siddhAMta na ja phare (kema ke daSTAMtamAM teno vyabhicAra hoto ja nathI); paNa ApaNe bhagavAnanA vacananuM tAtparya samajyA vinA koI ayogya siddhAMta mAnI beThA hoIe to te avazya pheravavo paDe. A ja vAtanuM samarthana parama pavitra parvazAsa-ziromaNi evA zrI kalpasUtra parathI paNa thAya che. temAM kahyuM che ke A vAta nizcita che ke evuM bhUtakALamAM banyuM nathI, vartamAnamAM banatuM nathI ke bhaviSyamAM banaze nahi ke zrI arihaMta paramAtmAo, cakravatIo,baLadevo ke vAsudevo atyakulomAM, ' prAMta kulomAM, tucchakulomAM, daridrakulomAM, kRpaNa kulomAM, bhikSAcarakulomAM ke brAhmaNakulomAM bhUtakALamAM AvyA hoya, vartamAnakALe AvatA hoya ke - bhaviSyakALamAM garbha tarIke AvavAnA hoya. (kalpasUtra, 16) A pramANe A vAta nizcita che ke arihaMta paramAtmAo, cakravatIo, baLadevo ke vAsudevo ugnakulomAM, bhogakulomAM rAjanyakulomAM, IkvAkukulomAM, kSatriyakulomAM, harivaMzakulomAM ke tevA prakAranA anya vizuddha jAti kulavALA vaMzomAM bhUtakALamAM utpanna thayA che, vartamAnamAM thAya che, bhaviSyamAM thaze. (ka, 17) tema chatAM, lokamAM Azcarya(accherA)rUpa Avo paNa eka bhAva (banAvI che ke je anaMta utsarpiNI avasarpiNI kALa pasAra thaye chate bane 1. na khalu eaM bhUaM, na eaM bhavvaM, na eaM bhavissaM janna arihaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tucchakulesu vA daridkulesu vA kivaNakulesu vA bhikkhAcarakulesu vA mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA // (vAlpasUtra, chU.. 6) 2. evaM khalu arahaMtA vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA uggakulesu vA bhogakulesu vA rAyannakulesu vA ikkhAgakulesu vA,khattiyakulesu vA harivaMsakulesu vA annayaresu vA tahappagAresu vA visuddhajAikulesu vA AyAiMsu vA AyAiMti vA AyAissaMti vA // (chatpasUtra, dU. naM. 07) 3. atthi puNa ese vi bhAve logaccherayabhUe aNaMtAhi ussappiNI-osappiNIhiM viikvaMtAhiM . samuppajai nAmaguttassa vA kammassa akkhINassa aveiassa aNijiNNassa udaeNaM jannaM arahaMtA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [55 che, athavA to aphINa, avedita, anirjI evA nAmagotra (nIcagotra)nA udayathI (evuM bane che ke, zrIarihaMta paramAtmAo, cakravartIo, baLadevo ke vAsudevo atyaMkulomAM, prAMtakulomAM, tuccha-daridra-kRpaNabhikSAcara ke brAhmaNakulomAM garbha tarIke bhUtakALamAM AvyA hatA. vartamAnamAM Ave che ane bhaviSyamAM Avaze. to paNa teoe te te kulonI strIonI yonimAMthI janma to bhUtakALamAM kyAreya lIdho ja nathI, vartamAnamAM letA ja nathI ke bhaviSyamAM leze ja nahi. (ka, 18) A sUtrono vicAra karIe to jaNAya che ke sattaramA aDhAramA sUtramAM sAmAnyathI zrIarihaMta paramAtmA vagerenI garbha tarIke utpatti kyA kyA kulomAM na thAya ane kayA kayA kulomAM thAya, eno siddhAMta dekhADyo che. paNa anaMtakALe paNa ekAda evuM dRSTAMta maLe che (jema ke zrI mahAvIra prabhunuM), . jemanI niSiddha kulamAM garbha tarIke utpatti thaI. to sUtrakAra zrIbhadrabAhu svAmIe anaMta kALe bananArA paNa A eka daSTAMtanI upekSA na karI ane tarata ja ogaNIsamA sUtramAM eno apavAda dekhADI, pUrvasiddhAMtano saMkoca karI dIdho. * prazna : 1lyA sUtramAM sUtrakAre apavAda ja dekhADyo che, 17-18mA sUtramAM kahI gayelA siddhAMtano saMkoca karavAnuM kyAM kahyuM che ? : uttara : e siddhAMtano saMkoca karavAnuM sAkSAt zabdomAM nathI kahyuM, paNa zabdonA tevA sAmarthyathI e jaNAya ja che. bAkI jo e sUtramAM mAtra apavAda ja jaNAvyo hoya, siddhAMtano saMkoca karavAnuM tAtparya na hoya, to e aDhAramA sUtramAM ja zrIarihaMta paramAtmA vagere tevA nIcakulanI strIyonimAMthI janma to na ja le;evo je siddhAMta dekhADyo che tene samAna ja A siddhAMta banI jAya. ane to pachI e janma-saMbaMdhI sUtramAM sUtrakAra bhagavaMte "ceva" zabdano prayoga karyo che ane garbhotpatti saMbaMdhI sUtramAM teno prayoga karyo nathI evo je bheda karyo che te na karata. vA cakkavaTTI vA baladevA vA vAsudevA vA aMtakulesu vA paMtakulesu vA tuccha-daridda-kiviNabhikkhAga-mAhaNakulesu vA AyAiMsu vA AyAiMsi vA AyAissaMti vA kucchiMsi, gabmattAe vakkamiMsu vA vakkamiti vA vakkamissaMti vA, no ceva NaM joNIjammaNanikkhamaNeNaM nikkhaniMsu vA nikkhamiti vA nikkhamissaMti vA // (7sUtra, .. 18) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56] [[dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja athavA to huM tamane pUchuM ke A 16-17 ane 18mAM sUtro bhaNIne zuM tamane jevo garbhotpatti aMgeno niyama magajamAM upasthita thAya che, tevo ja janma aMgeno paNa niyama upasthita thAya che ke kaMIka judA prakArano ? tamAre kahevuM ja paDaze, garbha tarIke nIca kuLamAM utpatti anaMta kALe kvacit accherA"rUpe haju thaI zake, paNa janma to "accherATarUpe paNa na ja thAya." e rIte kAMIka judA prakArano. e ja jaNAve che ke gatpatti aMgeno siddhAMta, janma aMgenA siddhAMta karatAM kaMIka saMkoca pAmelo che. mATe daSTAMtane khAtara (mAnI lIdhelA) siddhAMtamAM pheraphAra na karAya evI khoTI mAnyatA choDo. prazna:paNa A rIte jo niyamamAM saMkoca abhipreta hota to e sUtramAM prAya? ke evo koI zabda vApayo hota ne ! paNa evo koI zabda to vAparyo nathI, to AvA amuka dRSTAMtane choDIne anya zrItIrthakarAdi jIvo mATe A niyama che, badhA mATe nahi !" evo niyamamAM saMkoca hovo zI rIte mAnI zakAya ? uttara : niyama jaNAvanAra sUtramAM teno sUcaka zabda na hoya to paNa pAchaLa jaNAvela A apavAdasUtra vagere parathI paNa e saMkoca hovo jANI zakAya che. mATeto "ve pALA re jUgA save navA save sattA raktavA" (sarva prANIone, sarva bhUtone, sarva jIvone, sarva sattvone haNavAM nahi) evA Agama-vacanamAM "amuka jIvonI bAdabAkI"rUpa saMkocane jaNAvanAra koI zabdaprayoga thayo na hovA chatAM emAM saMkoca hovo pU.haribhadrasUri mahArAje kahyo che. jemAM pRthvIkAya, apUkAya vagere jIvonI hiMsA rahI che tevI nadI UtaravAnI kriyAnuM ke jinamaMdira bAMdhavA vagerenuM " pAna viSNA' ItyAdi sUtrothI vidhAna hovAthI, "have pApA" ItyAdi Agamavacana avidhikRta hiMsAviSayaka ja che. (arthAtu avidhithI thatI hiMsAno ja e niSedha kare che. vidhikRta hiMsAno nahi) evuM kahIne zrI haribhadrasUri mahArAje e niyamano saMkoca karyo che. ema,zrI sUyagaDAMga sUtramAM je kahyuM che ke jeo dAnane prazaMse che teo jIvonA vaghane Icche che ane jeo dAnano niSedha kare che teo dAna para 1. je u dANaM pasaMsaMti vahamicchaMti pANiNaM / je a NaM paDisehati vitticcheaM karaMti te // (sUyADAM) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [57 nabhanArA jIvanI vRttino (AjIvikAno) cheda kare che. arthAtu pariNAme * aMtarAya karma bAMdhe che. temAM "prAya vagere jevo koI zabda vaparAyo na hovA chatAM pU. upAdhyAyajI mahArAjAe viSayano saMkoca karI dekhADyo che. te A rIte - e sUtramAM dazAbheda arthAta vizeSa prakAranI avasthAne choDIne teno saMgata = yogya viMSaya paMDita puruSe vicAravo joIe. A zlokanI vRttimAM teozrIe pharamAvyuM che ke "padanA arthamAtramAM mUDha na thavuM, kema ke A sUtra apuSTa AlaMbanaviSayaka hoya to ja saMgata bane che. Ama, sUtramAM prAya? ke evo koI zabda na hovA chatAM "A vAta apuSkAbanaviSayaka che, puNAlaMbana viSayaka nahi? evo viSayasaMkoca teozrIe ahIM jaNAvyo che." ema laukika zAstromAM paNa Avo viSayasaMkoca hovAnI vAta prasiddha che. juo, 164mI kArikAnI siddhAMta-muktAvali TIkAmAM kahyuM che ke 'taduktaM mAnAniH sarvakarmANi bhasmasAt kurute'rjuna ! 'sIyante cAsya karmANi tasmin dRSTe parAvare' iti / nanu tattvajJAninastarhi zarIrAvasthAnaM sukhaduHkhAdikaMvA na syAt, mAnena sarveSAM karmaNAM nAzAditi cet / na prArabbetarakarmaNAmeva nAzAt / artha : kahyuM che ke he arjuna ! jJAnarUpI agni sarva karmone bhasmasAta | kare che. te parAvara = bahya dekhAya chate AnAM kama kSINa thaI jAya che? * zaMkA : A rIte to tattvajJAnIne zarIra TakI na zakavAnI ke sukhaduHkhAdino anubhava paNa thaI zakavAnI Apatti Avaze, kema ke jJAnathI sarva karmano nAza thaI gayo che. (arthAt zarIra TakavAnA kAraNabhUta ke sukhaduHkhAdinA kAraNabhUta karmano nAza thaI gayo che.) te samAdhAna: nA, AvI Apatti AvatI nathI, kema ke "jJAnAgni sarva ' karmane bhasmasAt kare che? ItyAdi je kahyuM che temAM je sarva karmano nAza kaho che teno artha "prArabdha bhinna sarva karmano nAza evo jANavo, sAmAnyathI badhAM ja karmono nAza nahi. (te zarIrathI bhogavavA yogya je karma hoya te prArabdha karma kahevAya evI teonI paribhASA che.) 1. ye tu dAnaM prazaMsantetyAdisUtre'pi saGgataH / vihAya viSayo mRgyo dazAbhedaM vipazcitA // (AnAiiza-13) 2. tu pArthane kRdanayA mArge puchAraMvanaviSayatavA panas (10aa, vRtti) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja Ama, ahIM paNa nAzya karmano saMkoca jaNAvanAra koI zabda vaparAyo na hovA chatAM sarva karmano artha prArabdhabhinna sarva karma' karavArUpa saMkoca karI dekhADyo ja che. mATe mahAtman ! mAnI lIdhelA siddhAMtano dRSTAMtamAM virodha thato hoya, to eTalAmAtrathI siddhAMtane khadalAya nahi.' ItyAdi sva-abhiprAya para punaH vicAra karo. prazna : paNa Avazyaka-niryuktimAM Avato A adhikAra tame joyo lAgato nathI. emAM kahyuM che, 'pUrvabhavamAM bAhya karaNa ane viziSTa bhAvanA rUpa Abhyantara karaNa,e baMneno jeoe abhyAsa karyo che tevA bharata cakravartI Adine AMtarakaraNa ja phaLasAghaka banyuM. eTale keTalAka maMdamati jIvo zrI jinezvaradeve kahelA potAnA ane anyanA cAritrano nAza kare che. (pAThAMtare khodhino nAza kare che.) zI rIte nAza kare che ? te A rIte - cAritrAdi kriyArUpa bAhya karaNa vagara ja bharata vageree kevalajJAna meLavyuM hatuM.' A rIte kAdAcitka bhAva kahIne (jeo pote paNa cAritrAdinA pAlanamAM zithila banI jAya che) teo prANAtipAta vagere pAMca sthAnothI padmasatthA bane che.' AmAM kAdAcitka bhAvone AgaLa karanArAo kevo anartha kare che e dekhADayuM che, tethI e phalita thAya ja che ke AvAM kayAreka banatAM dRSTAMtone AgaLa na karavAM joIe, tenI upekSA karavI joIe.' to tame prema kyAreka banatAM dRSTAMtone AgaLa karIne, mAnelA siddhAMtane badalavAnI vAta karo cho ? . uttara : puNyAtman ! meM e graMthAdhikAra joyo ja che, paNa e graMthAdhikArane jo tame A rIte AgaLa karo to mane to ema ja thAya ke haju tamane 1. patteyabuddhakaraNe caraNaM NAsaMti jiNavariMdANaM / AhaccabhAvakahaNe paMcahiM ThANehiM pAsatyA ||1151 // vyAkhyA : pratyekabuddhAH pUrvabhavAbhyastobhayakaraNA bharatAdayasteSAM karaNaM tasminnAntara eva phalasAdhake sati mandamatayazcaraNaM nAzayanti jinavarendrANAM sambandhibhUtamAtmano'nyeSAM ca, pAThAntaraM vA bodhiM nAsaMti jiNavariMdANaM / kathaM ? AhaccabhAvakahaNetti - kAdAcitkaM-bhAvakathane - bAhyakaraNarahitaireva bharatAdibhiH kevalamutpAditamityAdilakSaNe, kathaM nAzayanti ? paJcabhiH sthAnaiH prANAtipAtAdibhiH pAraMparyeNa karaNabhUtaiH, pArzvasthA dokSaLA kRti gAyArtha: ||1161|| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja]. [59 e grAdhikAranuM tAtparya samajAyuM nathI. emAM kyAreka banatA bhAvone AgaLa karIne, mAnelA siddhAMtamAM pheraphAra karanArane anartha thAya che evuM jaNAvavAnuM tAtparya nathI, paNa evA bhAvone AgaLa karIne jeo saMyamapAlanAdimAM zithila banatA jAya che - pramAdI banI jAya che, ane pAchA potAnA pramAdano bacAva karavA mATe zrI bharata thakI vagerenuM daSTAMta TAMke che. teone zo anartha thAya che te jaNAvavAnuM tAtparya che. bAkI AvA daSTAMtane AgaLa karIne, mAnelA siddhAMtamAM pheraphAra jo na karI zakAto hota to pUjya upAdhyAyajI mahArAjA zrIadhyAtma mataparIkSA pratha? mAM kevalajJAnAdinI prApti mATe bahiraMga sAdhuliMga avazya joIe ja evA digaMbara siddhAMtanuM khaMDana na karata. . prazna : paNa Ava0 niyaMtinI ukta gAthAmAM "bApA khAvA" ema lakhyuM che, A mA-bAvAne ema nahi. tethI kadAcitya bhAvane kahevAmAM pAsatyA banI javAya che. evo ja tAtparyArtha mAnavo yogya che. kadAcitka bhAvane AgaLa karIne zithilatA sevavAmAM pAsatyA banI javAya che evo tAtparyArtha mAnavo zI rIte yogya Thare? uttara H AvuM ja kahezo, to tamAre pUjya upAdhyAyajI mahArAjAne 'pAsatyA mAnavAnI Apatti Avaze, kema ke teo zrImada bhagavAne bAhaNane aDadhuM devadUSya je ApyuM te daSTAMtane kahIne siddhAMtano pheraphAra ja nahi, navo . siddhAMta siddha karI Apyo che. A mATe dAnabatrIsImAM Avato nIceno adhikAra jovA jevo che: bhagavAna zrI vardhamAna havAmInA daSTAMtane anusarIne, paMcamahAvratadhArI * zrI Arya suhastI mahArAje paNa puSTa AlaMbanane AzrIne raMkane anukaMpAdAna ApyuM hatuM. kahyuM che ke dIkSA lIdhela paNa dhImAna bhagavAna zrI mahAvIra 1. sAdhunApi dazAbhedaM prApyaitadanukaMpayA / dattaM jJAtAdbhagavato, raMkasyeva suhastinA // 10 // sAdhunApIti - sAdhunApi mahAvratadhAriNApi dazAbhedaM prApya puSTAlaMbanamAzrityaitadAnamanukaMpayA dattaM suhastineva raMkasya tadAha zrUyate nAgame AryasuhastyAcAryasya raMkadAnamiti' |kut ityAha - bhagavataH zrI vardhamAnasvAmino jJAtAt / taduktam - 'jJApakaM cAtra bhagavAnniSkrAnto'pi dvijanmane / devadUSyaM dadaddhImAnanukaMpAvizeSataH // 7 // iti / prayogazcAtra dazAvizeSe yaterasaMyatAya dAnamaduSTaM, anukaMpAnimittatvAt bhagavadvijanmadAnavadityAhu : // 10 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. ] [[dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja svAmIe vizeSa anukaMpAthI brAhmaNane devadUSyanuM dAna karyuM hatuM. te ahIM sApaka daSTAMta jANavuM. ahIM anumAna-prayoga Avo jANavo. amuka cokkasa prakAranI avasthAmAM sAdhu asaMyatane dAna Ape te aduSTa (nidoMSa) che, kema ke anukaMpA nimittaka che. jema ke "bhagavAne brAhmaNane kareluM dAna.A adhikAra parathI ApaNe e jANavAnuM ke "avasthA vizeSamAM sAdhu asaMyatane paNa dAna ApI zake? - Avo siddhAMta kalpI zakAya ke kahyA pachI enuM samarthana karI zakAya evuM koI sAkSAt Agamavacana to prAyaH jovA maLatuM nathI, UlaTuM jitino sevAdi vA ' gRhasthanI sarabharA na karavI" ItyAdirUpa tenAM virodhI vacano maLe che. vaLI, bhagavAne dIkSA pachI brAhmaNane dAna ApyuM te to ekadama kyAreka ja banatI vAta che. tema chatAM ene daSTAMta tarIke laI Arya suhastiI mahArAje paNa raMkane dAna ApyuM ane sUripuraMdara zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAjA tema ja pUjya upAdhyAya mahArAjAe uparokta siddhAMtano nirNaya karI Apyo che. tema ja jiLio jevA dina' e siddhAMtano saMkoca karI dekhADyo che. juo, batrIzImAM kahyuM che ke "gRhasthanI vaiyAvaccano je niSedha zAstramAM saMbhaLAya che te utsarga pade jANavo. tethI e apavAdapade baMdhAyelA A arthano = dazAvizeSamAM asaMyatane dAna ApI zakAya evA siddhAMtano bAdhaka nathI. apavAda utsargane bAdhita kare che, nahi ke utsarga apavAdane. mATe bhagavAna vagere saMbaMdhI kadAcituM banatA daSTAMtane gaNatarImAM nA levAya, enA parathI mAnelA siddhAMtamAM pheraphAra na karAya eTalI mAnyatA to yogya nathI ja. paNa uparathI "avasara Ave, na mAnelA siddhAMto paNa e daSTAMta parathI mAnI zakAya evI mAnyatAne, mahAtman ! svIkAro. 1. vaiyAvRttye gRhasthAnAM, niSedha zrUyate tu yaH |s autsargikatAM binanaitasyArthasya bAdhakaH / / 12 / / vaiyAvRttya iti -gRhasthAnAM vaiyAvRttye tuH sAdhoryo niSedhaH zrUyate, sa autsargikatAM bibhranaitasyApavAdikasyArthasya bAdhakaH / apavAdo putsarga bAdhate na tUtsargo'pavAdamiti // 12 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 5 dvArikAnA dAhano vRttAMta (tattvA. pR. 130) munivara ! A dRSTAMta aMgenuM tamAruM avalokana jotAM *gAprahI vata! ninIti yuri..' zloka yAda AvI gayo.'koi khoTI khAkhatano AgrahI khanI janAra mANasa, jemAM potAnI buddhi pesI hoya, arthAt potAnI buddhimAM je Agraha baMdhAyo hoya tyAM ghasaDIne (mArImacaDIne) yuktine lai javA icche che. (arthAt potAnI buddhimAM je pakaDa pakaDAi gai hoya tene siddha karavA mATe yuktio zodhe che. maLelI yuktione managhaDaMta rIte svAbhipreta arthamAM ghaTAvavA prayatna kare che.viruddha yukti hoya to tene toDI nAkhavA prayatna kare che.) jyAre pakSapAta vagarano madhyastha jIva, yukti jyAM jatI hoya tyAM potAnI buddhine lai jAya che. arthAt yukti je padArthane jevo jaNAvatI hoya, tevo potAnI buddhimAM jhIle che, svIkAre che !' A zloka eTalA mATe yAda AvI gayo ke AcArya-paraMparAthI je praghoSa cAlyo Ave che e tamArA pakaDAi gayelA abhiprAyathI virodhamAM jato hoi, ene tame uDADavAno prayatna karyo che... suvihita gItArtha AcArya bhagavaMtone pUcho ke nemanAtha prabhue dvArikAno dAha aTakAvavA AyaMbilAdi tapazcaryA vagere dharme vadhA2vAno upadeza Apyo hato' evo saMpradAya (AmrAya)teone maLyo che ke nahi ? vaLI xxx Ama chatAM emaNe koi pramANabhUta granthanA AdhAre A vAta rajU karI hoya,to teno cokkasa AdhAra jaNAvavo joie xxx ItyAdi kahIne granthano AdhAra hoya to ja vAta sAcI, e sivAya AcArya-paraMparAthI cAlI AvelI vAta hoya (praghoSa - Adeza hoya) to paNa khoTI... Avo abhiprAya rAkhanArA tamane zuM vizeSAvazyaka bhASyanI A gAthA khabara nathI ? accherayAI kiMci vi sAmantrasue na desiaM sabbaM / hoja va aNibaddhaM ciya paMcasayAesavayaNaM va // 3171 // . AgrahI bata ! ninISati yuktiM tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yuktiryatra tatra matireti nivezam // ( yogazataka, 89 iti) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja gAthArtha Azcarya vagere keTalIka vAto sAmAnya zratamAM badhI kahI hotI nathI, athavA vyutamAM gUMthAI hotI nathI. jema ke pAMcaso Adezavacana. sAmAnya vyutagranthamAM na kahI hoya eTalA mAtrathI zuM e badhI vAto asatya TharI jAya? vaLI, zrI dharmaratna-prakaraNanI gAthA paNa zuM tame nathI jANatA ? ke - jaMca na sutte vihiyaM na ya paDisiddhaM jarNami ciralaM / samai-vigappiyadosA taM pi na dUsaMti gIyatyA // 11 // gAthArtha je vAta sUtramAM vihita na hoya ke pratiSiddha na hoya ane tema, chatAM lokamAM cirakALathI rUDha thayelI hoya, te vAtane svamatithI doSonI kalpanA karIne gItAtha dUSita TheravatA nathI.arthAt A vAta khoTI che yogya nathI evuM kahetA nathI. zAstrano AdhAra na maLe eTalA mAtrathI paraMparA-prAsa vAtone uDADI. devAmAM to svapna utAravAnI prathA vagere paNa uDADI devI paDe ! vaLI, zAstronA AdhArono ATalo badho Agraha rAkhanArA tamaneya, pUchavAnuM mane mana thAya che ke (1) tame icchA visiM" vagare zlokone mahimAdarzaka hovA je kahyuM che te kayA zAstranA AdhAre? koI paNa zAstramAM kyAMya paNa AsArthavidhyartha kALanA prayogavALA zlokane mahimAdarzaka tarIke TIkAkAre jaNAvyo che ke jethI tame evI kalpanA karI zako? bIjuM e paNa pUchavAnuM mana thAya che ke "daSTAMta khAtara siddhAMtamAM pheraphAra na karAya !" AvuM paNa tame kayA zAstranA AdhAre kahyuM? koI paNa zAstramAM kayAMya paNa AvuM lakhyuM che ke daSTAMta akiMcikara che. mAnelA siddhAMtano emAM visaMvAda dekhAto hoya to paNa daSTAMtanI upekSA karavI, paNa mAnI lIdhelA siddhAMtane badalavo nahIM athavA to A rIte daSTAMtanI upekSA karI, siddhAMtanI ja tene na badalavArUpa puSTi karI hoya tevuM paNa kyAMya zAstramAM joyuM che ? (mahAtman ! A vAto parathI evI bumarA na macAvI maHzo ke huM, zAstranA AdhAranI koI jarUra ja nathI evuM kahevA mAguM chuM. huM zAstranA AdhAronI jarUrane paNa jarUra Avazyaka gaNuM ja chuM ane tethI ja tamArI uparokta be vAtone mAnavA taiyAra thato nathI. paNa jema zAstra - zrutapramANa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [ 63 che. tema "jIta = suvihita AcArya bhagavaMtonI paraMparAmAM cAlI AvelI vAto paNa pramANabhUta che... mATe AcAryonI paraMparAmAM AvelA A praghoSane zAstromAM lakhyuM nathI ema kahIne uDADI zakAya nahi) vaLI, pR.131 para dvArikAnA lokoe dAha aTakAvavA mATe je AyaMbilAdi karyo tene mATe viSAnuSThAna kema na kahevAya ?" evA zIrSaka heThaLa te badhuM viSAnuSThAna hatuM evuM siddha karavAno tame prayAsa karyo che. ane te pachI pR. 132 upa2, mahAtman ! tame lakhyuM che ke xxx jo A jIvonuM tapAdi anuSThAna vipAnuSThAnarUpa na banyuM hota, to temanA saccittano nAza na thayo hota. uparathI bAra bAra varSanA tapathI to saccitta ghaNuM ja puSTa banyuM hota xxx AvuM lakhIne te lokonA saMcittano nAza thaI gayo hato evuM siddha karavAno prayAsa karanArA tamAre zAstromAM lakhelI nIcenI binA vicAravA jevI che - atyAre kRSNa rAjAnI soLa hajAra patnIo vaDe samabhAvathI anazana karAyuM tathA agnithI bIdhelI yaduonI badhI vaghata strIonuM anazana thayuM." AmAM vicAravAnuM e ja ke jo A strIonuM saccitta nAza pAmI gayuM hota to, agnimAM baLI maravAnA prasaMge teo Arta - raudra dhyAnagrasta banI gaI hota ane anazana karavAnuM teone sUjhata nahIM.' ' tema chatAM, eka vAra tamArA abhiprAya pramANe e mAnI laIe ke zrI neminAtha bhagavAne dvArikAno dAha aTakAvavA mATe AyaMbila karavAno upadeza Apyo nahoto, topaNa zrI neminAtha bhagavAne pharI vaLelI jarA vidyAnuM nivAraNa karavA mATe zrIkRSNa pAse adrama karI, zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI pratimA prApta karavAno ane snAtra karI snAtra jaLa chAMTavA vagereno dharma to karAvyo ja hato. jarA nivAraNa karI sainyane prabuddha karI vijaya meLavavAnA AzayathI karelA A dharmamAM bhautika Azaya hato e vAta spaSTa ja che. 'aha pAyavovagamaNaM samabhAveNaM aNuTThiyaM taiyA / kaNhassa mahIvaiNo solasadevIsahassehiM / taha pAyavovagamaNaM saMjAyaM jAyavANa mahilANa / savvAsiM ciya dhammuJjayANa jalaNAu bhIyANaM / / (9mArA prativo) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja vaLI, koI zAstramAM A vAta lakhI nathI evuM kahIe paNa tame A vAta uDADI zako tema nathI. kema ke "zrI hIrasaubhAgya kAvya,zloka 35 mAM A vAta kahI ja che. temAM kahyuM che ke "zrI nemanAtha bhagavAnanA vacanathI araviMdanAbhi zrIkRSNa padhrApriya-dharaNendranI adramathI upAsanA karI, tenI pAsethI jANe ke mUrtine AzrIne rahelo zatru parano potAno vijaya ne hoya evA te jinane meLavyA. vaLI, zrI zaMkhezvara pArzvanAtha prabhunA caityavaMdanamAM paNa kahyuM che ke jyAre jarAsaMgha prayukta jarAvidyAnA baLathI potAnuM lakSya jarA pIDita thayuM, tyAre neminAtha bhagavAnanI vANIthI zrI kRSNa tapa karIne meM prabho! tane ahIM mRtyulokamAM lAvyA. he prabho ! tAruM snAtrajaLa chaMTAyeluM lazkara rogamukta banyuM." have A daSTAMtanA tame karelA avalokana aMgenI mahattvanI vAta... ' mahAtman ! prastuta adhikAramAM A badhuM upara je huM jaNAvI gayo chuM te eTalA mATe ke kadAca koI vAta potAne zAstramAM jovA na maLI hoya, to paNa eTalA mAtrathI ja ene uDADI devAno abhiprAya na rAkhavo joIe evuM tamane jaNAvavA huM je vAtane viSAnuSThAnAdi rUpa ghaTAvI rahyo chuM, te aMge ane tevI bIjI bAbato aMge prAcIna graMthakArono zo abhiprAya che?" eno anya aneka graMtho joI abhyAsa karavo joIe. mArI mAnyatAne A bAbata viparIta che ane zAstramAM e lakhelI jovA maLI nathI. ATaluM ja mAtra vicArIne khuza paNa thaI na javuM joIe ke e bAbatano virodha karavA paNa besI na javuM joIe. tame evuM karavA gayA ane kevI kevI bhUlo karI beThA e jaNAvavA mATe, temanAtha bhagavAne dvArikAnA lokone dharma karavAno upadeza Apyo che e vAta koI zAstramAM jovA maLI nathI" evI tamArI mAnyatAne anusarIne meM A badhuM jaNAvyuM. "zrI neminAtha bhagavAne AyaMbila karavAno upadeza Apyo hato e vAta kadAca tamane jovA na maLI, paNa jarAnuM 1. girAthanemeraravinda-nAbhirupAsya padmApriyamaSTamena / AnAyayattena jinaM tamAtmadviSajjayaM mUrtimivAzrayantam / / (hIrasaubhAgya, 1.35) 2. yadA jarAsaMghaprayuktavidyAbalena jAtaM svabalaM jarArtam / tadA mudA nemigirA murAriH pAtAlatastvAM tapasA ninAya // .. tava prabho snAtrajalena - siktaM rogairSimuktaM kaTakaM babhUva / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 65 nivAraNa karavA ama karavAno ane zrI zaMkhezvara pArzvanAtha prabhunuM snAtra karavAno upadeza Apyo hato e to tamane khabara hatI ane ! to pachI ATaluM vicAravuM na joIe ke nagaradAha-nivAraNa mATe AyaMbilAdi karavA ene viSAnuSThAnarUpe huM ghaTAvI daIza, to jarA nivAraNa mATe akrama karavo ene paNa mAre viSAnuSThAnarUpa mAnavo paDaze ane to pachI bhagavAna zrI neminAtha prabhue kRSNane viSAnuSThAna karavAno upadeza Apyo evuM phalita thaI javAnI Apatti Avaze. - mahAtman !tamane A badhI bAbatonI gaMbhIratAno khyAla Ave eTalA mATe meM nemanAtha prabhue AyaMbilAdi gharma karavAno upadeza Apyo hoya e vAta zAmAM jovA maLatI nathI evI tamArI mAnyatAne svIkArI A badhI vAto lakhI. bAkI vAstavikatA to e che ke "prabhue e upadeza Apyo che e vAta zAstramAM paNa Ave ja che. juo, zrI pAMDavacaritra, sarga 17, zloka 278. (zrI kRSNa tIrathI vIMdhAyA pachI jarAkumArane dvArikAno ahevAla ApI rahyA che te adhikAramAM jarAkumArane kahI rahyA che ke, " dvArikAnA loko svabhAvathI, mArA AdezathI ane bhagavAnanA upadezathI gharmakAryomAM ekasajja banyA. ' . dvArikAnA lokone e anuSThAnone viSAnuSThAna rUpe jAhera karavAnuM sAhasa karanArA, tamAruM, munivara ! abhimAna have kyAM UbhuM raheze ? ane pAMDavacaritra vagere zAstromAM A vAta jovA maLatI nathI evuM lakhanArA tame pAMDavacaritra vagere zAstrone kevAM joyAM vAMcyAM che ? enuM paNa AnAthI - sUcana zuM nahIM thAya ? . vaLI, mahAtmana ! tame potAnA tAnamAM AvI jaIne dvArikAnA lokonAM e AyaMbilAdi anuSThAnone vipAnuSThAna hovArUpe je lakhyAM che, te parama tAraka devAdhideva zrI neminAtha prabhu para, teozrIe viSAnuSThAnano upadeza Apyo hato evo Aropa mUkavArUpa nathI zuM? tamArI A dhRSTatAne kayA gharmapremI sujJajana sahana karI leze ? ema huM tamane ane lokone pUchuM chuM ke tame je koI granthamAM A prasaMganuM varNana vAMcyuM hoya ke jyAre kyAre koI paNa " svabhAvato mamAdezAdupadezAdapi prabhoH / babhUva dharmakarmaikasajjo dvAravatIjanaH / / 278 / / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja mahAtmAnA vyAkhyAnamAM A prasaMga sAMbhaLyo hoya, to yAda karIne mane kaho ke e granthanA granthakAroe ke vyAkhyAna karatA vyAkhyAtAoe jema mammaNanI tIvra dhanamUcha vagerene vakhoDatI rIte enA prasaMganuM varNana karyuM hoya che, tema A AyaMbilAdine paNa bhayaMkara viSAnuNAnAdirUpe - eka atyaMta azubha karaNIrUpe varNavyAM che ke prazaMsanIya zubha karaNIrUpe?" tamAre kahevuM ja paDaze ke badhA ja granthakAro ane vyAkhyAtAoe ene prazaMsanIya zubha karaNI rUpe ja varNavyAM che. vAstavikatA A hovA chatAM tame ene viSAnuSThAna rUpe kaho cho e badhA prathakAro ane vyAkhyAtA mahAtmAo sAmenI tamArI dhRSTatA nathI zuM ? vaLI, tattvAvalokananA pR. 131 para tame lakhyuM che ke xxx jo teonuM . anuSThAna viSarUpa na hota ane temanI pAse saccitta jIvaMta hota, to teo jevo svArtha pUrNa thayo ke tarata ja tapAdi dharmano tyAga karI mAMsAhAra, madirApAna jevA adharmanuM mathI Asevana na karata.xxx AvuM lakhIne tame evuM jaNAvavA mAgo cho ke teo mAMsAhAra vagere je sevana karavA mAMDyA e ja sUcave che ke teonuM tapa vagere anuSThAna viSAnuSThAna hatuM. paNa A yogya nathI. dvArikAnA loko mAMsAhAra-sevanAdi je karavA mAMDyA, te to teonI kulaparaMparAthI cAlI AvelI paraMparA che. tapa vagere karavA pUrve paNa e to teo karatA ja hatA, tethI tapa vagere pUrNa thayA pachI pAchA teo potAnI pUrva pravRttiomAM joDAI gayA. eTalA mAtrathI vacagALAmAM karelA tapa vagerene viSAnuSThAna kevI rIte kahevAya? nahitara to, upadhAna tapa karanAra paraNelo zrAvaka upadhAna pUrNa thayA pachI pAcho abrahma sevana vagere karavA mAMDe to eTalA mAtrathI zuM enuM e upadhAnanuM anuSThAna viSAnuSThAna banI jAya ? utsarge vA'pavAde vA, vyavahAre'tha nishcye| jJAne mA vADayuM retra tA jJAnarmita : (adhyAtmasAra H 6-35) jo koI virakta jaNAto muni utsarga ke apavAdanA viSayamAM, vyavahArake nizcayanA viSayamAM,jJAnake kriyAnA viSayamAM-kayAMya paNa ekAnta Agraha seve, to te munino vairAgya jJAnagarbhita na hoI zake. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 6 anAmikAnA niyANAnI vAta (tasvA0 pR. 132) samIkSA : "triSaSTi zAstramAM niyANAnI vAta nathI." - AvA heDiMga nIce tame lakhyuM che ke xxx Sabhadeva bhagavAnanA jIvalalitAge anAmikA pAse niyANuM karAvyuM che ane teNe niyANuM karyuM che.' AvA prakAranuM vidhAna triSaSTi zalAkApuruSa caritranA pahelA parvamAM karAyela rajUAtanA AdhAre jotAM taddana bhinna prakAranuM jaNAya che. jemAM niyANAnI koI vAta ja nathI xxx vaLI tame AgaLa lakhyuM che ke xxx paraMtu dharmanA arthAtu anazananA phaLarUpe "huM AnI patnI thAuM agara to mane A dharmanA prabhAve lalitAMganI prApti thAo." evo koI bhAva Avyo hoya tevo koI paNa nirdeza ahIM granthakAra zrI kalikAlasarvajJa prabhuzrI hemacandrasUri mahArAje Apyo nathI xxx triSaSTi zalAkAcaritranA zlokono artha karI phalitArtha tarIke AgaLa pAchaLa tame AvuM lakhyuM che. A badhI tame te zlokonI vyAkhyA karI kahevAya, kema ke sUtronA artha kahevo, phalitArtha tAtparyArtha kahevo e enI vyAkhyA che. A rIte vyAkhyA karIne niyANAno niSedha sUcavatAM tame upamahApuruSacariya" tathA kalikAlasarvajJanA guRI devacaMdrasUrikRta mUlazuddhiprakaraNavRtti granthane spaSTa rIte dUSita Theravyo che, jemAM niyANAnI spaSTa vAta lakhI ja che. tethI tamAruM A vyAkhyA-kathana apasiddhAMtarUpa che. A vAta vyAkhyA vagere aMgenAM pU.upAdhyAyajI mahArAjAnAM nIcenAM vacano parathI ApaNe tAravI zakIe chIe... xxx te (pUrvapakSIe karelI vyAkhyA) khoTuM che, kema ke prAcIna AcAyoe kahelI vyAkhyAnuM ullaMghana karIne viparIta vyAkhyA karavI te apasiddhAMtarUpa che. xxx - e (pUrvapakSIe kahelI vAta) barAbara nathI. eka zAstranuM avalaMbana laI anya zAstrane dUSita TheravavuM = khoTuM TheravavuM e mahA AzAtanArUpa che. mATe ubhaya zAstranuM samAdhAna thAya (evo artha karavo). e ja nyAyocita che. A ja vAtanuM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdra sUrIzvarajI 1. tadasat, prAcInAcAryavyAkhyAmullaGghaya viparItavyAkhyAnasyA'pasiddhAMtatvAt / . (dharmaparIkSA, bo. 24, vRtti) 2. maivaM, eMkazAstrAvalaMbanenAparazAstradUSaNasya mahAzAtanArUpatvAd ubhayazAstrasamAdhAnasyaiva vAdhyAta | (parIkSA, e. rU7, vRtti:) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja mahArAjAnA ayoga-vyavaccheda kAtrizikAnA nIcenA vacanathI paNa samarthana , thAya che. temAM kahyuM che ke " "anya darzanamAM thayelA pUrva puruSoe bhoLapaNathI je kAMI ayukta kahyuM hoya, tenAthI teonI paraMparAmAM thayela ziSyoe anyathA =viruddha nirUpaNa karyuM che. paNa potAnA pUrva puruSonA vacanathI viparIta vacana kahevArUpa Avo viplava he prabho ! tArA zAsanamAM thayo nathI. kharekhara, he prabho ! tArI zAsanazrI adhRSNA che arthAta jenI sAme koI paNa na TakI zake evI che." prastutamAM paNa, zrIcaupanna mahApurisacariyamAM nIcenI vAta kahI che: tethI mitra! tuM jaladI teNInI pAse jAte tane joIne nidAnAnubaMdha karaze. Ama kahIne Indrano sAmAnika mitradeva potAnA vimAnamAM gayo. lalitAMga paNa upayoga mUkIne aMbaratilakanAmanA zreSTha parvata para gayo. tyAM anazanamAM rahelI nimikAne joI. teNIne devatraddhi dekhADI. teNI vaDe tyAre niyANuM karAyuM. pachI anazanavidhithI AyuSyane khapAvIne lalitAMganI svayaMprabhA nAmanI mahAdevI tarIke utpanna thaI." vaLI, zrI caupannamahApuruSacariyuM granthamAM niyANAnI A vAta hovI tame paNa jANo ja cho ane tema chatAM enI virogha thAya evuM A lakho cho, e zuM apasiddhAMtarUpa nathI ? kharekhara to, mahAtmAnuM ! mAro kakko game te rIte kharo karavo evA abhiprAyamAMthI ja AvuM lakhANa thAya che. bAkI "mAre anya zAstrano virodha na thAya e pramANe lakhavuM che evo thoDo paNa jo mAthe bhAra rAkhavAmAM Avyo hoya, to zrIcaupanna mahApuruSacariyuM tathA mUlazuddhiprakaraNavRtti zAstramAM niyANAnI kahelI vAtanuM samarthana thaI jAya,e saMgata karI jAya evuM triSaSTizAstranA te zloko parathI paNa saheja ja vicAra karavA mAtrathI (bahu sUkSma, 1. yadArjavAduktamayuktamanyaistadanyathAkAramakAri ziSyaiH / na viplavo'yaM tava zAsane'bhUdaho ! adhRSyA tavazAsanazrIH // (ayoga vya0 dvA0 16) 2. 'tA mitta ! vaccasu sigdhaM tIe samIva / sA tuma daTThaNa NiyANANubaMdhaM karissai' iti / evaM bhaNiUNa gao iMdasAmANio NijayavimANaM / laliyaMgao ya (? gao) dAUNa uvaoge aMbaratilayaM pavvayavaraM / diTThA NiNNAmiyA aNasaNaTThiyA, daMsiyA devariddhI, kao NiyANANubaMdho tayA / tao aNasaNavihiNA khaviUNamAuyaM uvavaNNA laliyaMga(yossa sayaMpabhANAma mahAdevittaNeNa / / (35tra mahApurisa , pR. 30) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM?dharma ja] [ 69. lAMbo vicAra paNa karavAnI AmAM AvazyakatA nathI) jANI zakAya ema che. juo, 59bhA zlokamAM je lakhyuM che ke "vA matiH sA ri virA' tenA parathI zrI caupannamahApuruSacariyuMmAM kahelI niyANAnI vAtane AghAre ahIM paNa A pada parathI te artha kADhavo joIe evuM nakkI karavAmAM Ave to zuM e artha kADhavo muzkela che? zuM evo artha kADhavA mATe ja zrI hemacandrasUri mahArAje A nirdeza nathI Apyo? zuM zrIhemacandrasUrijI mahArAja svagurudevonA abhiprAyathI viparIta Azaya gharAvatA hoya kharA?tame paNa Ano ATalo artha to karyo ja che ke khare ja, aMte jevI mati hoya tevI gati thAya che? AnI ja prastutamAM anusaMdhAna karavArUpa spaSTatA karIe to, evuM sahelAIthI kahI ja zakAya che ke "arthAtu anAmikAne aMte jevI mati hatI ke "A anazananA prabhAve mane AnI patnI devI thavA maLo" evI tenI patnIdevI banavArUpa enI gati thaI." paNa vastuta: to potAnI pakaDathI viruddha thatuM hoI caupanna-mahApuruSacariyuMnI niyANAnI vAtanI zraddhA karavAnI taiyArI na hovAthI, enI AvI saraLa saMgati paNa zodhavAnuM mana kyAMthI thAya? svapakaDane pakaDI rAkhavAmAM caupanna-mahApuruSacariyuM ke mUlazuddhi-prakaraNavRtti jevA zAstranI azraddhA karavI paDatI hoI mithyAtva AvI javAnA bhayaMkara nukasAnamAMthI baco evI prabhune prArthanA... A prazna paNa ame pachI lakhyuM ja che ne ke xxx "zrIcaupanna mahApuruSacaritra zAstranA AdhAre ema jarUra kahI zakAya ke lalitAge niyANuM karAvyuM ane anAmikAe niyANuM karyuM xxx ItyAdi... to pachI ame tenI azraddhA karIe chIe evuM kyAM rahyuM? ane tethI mithyAtva AvI javAnuM bhayaMkara nukasAna paNa kyAM rahuM? uttara : hA, tame lakhyuM che kharuM ane tenA parathI "amane e vAtanI azraddhA nathI evuM kadAca siddha karI paNa zako, topaNa eTalA mAtrathI mithyAtva AvI javAnA bhayaMkara nukasAnane aTakAvI zakatA nathI; kema ke jo 'niyANAnI vAtanI zraddhA karazo to "zrI triSaSTizalAkA granthamAM niyANAnI vAta nathI evA tamArA abhiprAyanA kAraNe tamAre e granthanI azraddhA karavI paDaze, jenA kAraNe pAchuM e bhayaMkara nukasAna UbhuM ja raheze. e nukasAnane aTakAvavuM hoya to tamAre zrI triSaSTi granthanA te zlokonI ame upara batAvI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja evI aviruddha vyAkhyA karI temAM paNa niyANAno nirdeza karelo ja che evuM svIkAravuM joIe. prazna: 5Na zrI triSaSTigrasthamAM niyANAno spaSTa ullekha to karyo nathI, to pachI evI vyAkhyA karavAmAM e granthanI AzAtanA nahi thAya ? uttara :nA. eka sUtramAM bIjA sUtranI saMmati maLe, saMgati thAya e rIte vyAkhyA karavAmAM uparathI AzAtanA dUra thaI jAya che. evuM pU. upAdhyAyajI mahArAjAe gharmaparIkSAmAM jaNAvyuM che. " vaLI, xxx paraMtu eTalA mAtrathI niyANuM kartavyarUpe siddha thaI zakatuM nathI evuM je pU. 134 para tame kahyuM che tenA parathI to mahAtman ! mane ! evuM ja lAgyuM ke tamAre haju buddhine zAstrothI parikarSita karavAnI ane jenA nyAyazAstrothI sUkSma banAvavAnI ghaNI jarUra che, kema ke niyANAne kartavyarUpe siddha karavAnI vAta ja koNe kahI che ke jethI tamAre eno niSedha karavo paDe? kema ke xxx temAM aNasaNano pAchaLano bhAga spaSTa devI thavAnA uddezathI ArAdhyo, chatAM e viSakriyA na thaI ane bhavAmaNa na vadhyuM. xxx, AvAM vacano parathI kAMI tene kartavyarUpe siddha karavAnI te vAta phalita thaI jatI nathI. "mokSabhinna anya uddezathI thato dharma badhI avasthAmAM baghAne saMsAra vadhAranAra ja bane. evo ekAMta nathI,evuM dekhADavAnuM saraLa tAtparya paNa A vacano parathI je pakaDI zakatA na hoya temane ema kahevAnuM zuM mana na thaI jAya ke "bhAI! lakhavA besatAM pahelAM jarA buddhine parikarSita karavAnI jarUra che." vaLI, bhavabhramaNavRddhirUpa nukasAna na thayuM evuM jaNAvanAra A vAta parathI jo niyANuM kartavya hovuM siddha thaI jatuM hoya, to to pU. upAdhyAyajI mahArAje je palAdana kare tenAmAM samatva na ja hoya evA pUrvapakSIya ekAMtanuM khaMDana karavA je kahyuM che ke vaLI samyakatvadhArI kRSNa vageree palAdana karyuM hovA chatAM samyaktva cAlyuM gayuM nahotuM evuM zAstramAM paNa 1. xxx sUtrasya sUtrAntarasammatyA vyAkhyAnakaraNe AzAtanAyAH parityAgAt / (gharSaparIkSA, che. 8rU vRtti 2. kiJca samyaktvadhAriNAM kRSNaprabhRtInAM mAMsabhakSaNe'pi samyaktvAnapagamaH zAstre'pi zrUyate, talukyuM pachI (. 16, dU. 918) ta La se tulA rAyA........... - (dharmaparIkSA, jo 84, pR. 281) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] L[ 71 saMbhaLAya che. zrA aMga (adhyayana 16)mAM kahyuM che ke "tyAre te drupada rAjA... ItyAdi tenA parathI tamArA mate to samyaphatvadhArIone palAdana kartavya hovAnuM siddha thaI jAya. bAkI bhavabhramaNa na vadhyuM" evA zabdo parathI ja jo niyANAnI kartavyatA siddha thaI javI tame mAnatA ho, to pR.135 para prathama paMktimAM tame je lakhyuM che ke "paraMtu dareka jIva mATe tevuM (bhavavRddhinuM kAraNa) banatuM nathI." (arthAta niyANAthI koka jIvane saMsAravRddhi thatI nathI) enA parathI paNa enI kartavyatAnI siddhi zuM nahi thaI jAya ? paNa tamArA e vacana parathI jema niyANAnI kartavyatA siddha thatI nathI, tema "bhavabhramaNa na vadhyuM evA vacana parathI paNa te siddha thatI nathI. ane tethI niyANAnI akartavyatA siddha karavA tame je pAnAnAM pAnAM bharyA che, te A carcAmAM nirarthaka ja Thare che. ame paNa niyANAne akartavya mAnIe ja chIe... "nathI mAnatA" evuM nathI ke jethI tamAruM e lakhANa sArthaka bane. vaLI, pRSTha 134 para tame jaNAvyuM che ke xxx "anAmikA lalitAMganI pUrvaparicita vyakti hatI te vAta paNa triSaSTizAstra, caupannamahApuruSacariyuM, bharatezvarabAhubali vRtizAstra, Avazyaka niryukti zAsa, kalpasUtrasubodhivRtti tathA senaprazna vagere zAstragraMthonAM vidhAno jotAM nirAdhAra ane satyathI vegaLI jaNAya che. AvI nirAdhAra ane zAstrAdhArothI bAdhita thatI kalpanAothI kadI koI vAta siddha thaI zake nahi. xxx - mahAtman ! anAmikA lalitAMganI pUrvapatnI svayaMprabhAno ja jIva che, e vAta nIcenA zAstrAdhArothI zuM bAdhita che? e svayaM vicArI leza. : zrIdarzanaratnaratnAkara - prathama laharI, cothA taraMganA vistRta adhikAranI keTalIka prastutamAM Avazyaka uktio AvI che... .... sa suparvA taM lalitAMganAmAnaM nijamitramevamavAdIt 'mitra ! mA gaccha viSAdapadavIM yatastava prANavallabhAzuddhiH samyagavagatA'sti mayA, tAM ca mayA procyamAnAM sAvadhAnamanAH svasthIbhUya samAkarNaya / ' anena taddevoditavacanendusamudayena dayitAviyogavAsaratApasaMtApitaM tanmana kumudakAnanaM samAsadat samullAsam / evaM samullasitacetovRttiH sa lalitAMganAmA devastena sAmAnikasureNa nigadyamAnAM nijadayitAkiMvadaMtImevamAkarNayAmAsa sahitanA:.. paddhavadIyA praNayinI itazzutA dhAtakIkhaNDe pUrvamahAvideheSu naMdigrAme daridranara Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] dhirma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ziroralasya prAsaMjAtaRtu (6) mitatanayAvargasya nAgilAbhidhAna-gRha-patestatsamAnadharmiNyA nAgazrInAmikAyAstatpreyasyAH kukSikaMdare sutAtvena samutpannA... artha : te deve lalitAMga nAmanA potAnA te mitrane A pramANe kahyuM, "he mitra ! tuM viSAda na pAma; kAraNa ke tArI prANavallabha priyatamAnI meM ucita bhALa meLavI lIdhI che. mArA vaDe kahevAtI e vAtane tuM sAvadhAna manavALo thaIne tathA svastha thaIne sAMbhaLa. te deva vaDe kahevAyelA vacanarUpI candrano udaya thavAthI patnInA viyogarUpI divasanA tApathI saMtapta thayeluM tenuM manarUpI kumudavana ullasita thayuM. A pramANe ullasita cittavRttivALA te lalitAMga nAmanA deve te sAmAnikadeva vaDe kahevAtI potAnI patnInI vAtane sAvadhAna manavALA thaIne sAMbhaLI. (je A pramANe -) tArI priyatamA ahIM devalokamAMthI eNvIne ghAtakIkhaMDanA pUrvamahAvideha kSetramAM naMdigrAmamAM daridrataziromaNi, cha putrIonA pitA nAgilanI samAna dhArmika nAgazrI nAmanI patnInI kukSiAmAM putrI tarIke utpanna thaI. . ATalA adhikAra pachI e putrInuM nAma anAmikA (nirnAmikA) kema paDyuM? enuM daurbhAgya kevuM hatuM? e zramaNopAsikA kevI rIte banI, ItyAdi vistRta adhikAra tyAM che. tyAra pachI e deva lalitAMgadevane A pramANe kahe che - . ___'bho vayasya ! lalitAMganAmadheya ! cetsamIhase mahAvirahahutavahArttinivAraNAya saMyogaMtasyAH prANapriyAyAH punarapi, tadA tadane gatvA prakaTIkuru svakIyarUpaM, yathAnibhAlayitvA bhavaMtaM bhavadviSayanibiDapremanigaDanigaDitA satI dharmadhyAnaniratA vidhAya kAlaM prAproti punarapi bhavatpattIbhAvaM sA nirnAmikA nAmnI zramaNopAsikA / yataHprAntasamayasamAyAtamatimevAnusarati pretyagatiH sarveSAmapi prANabhAjAm ' evaM tena sAmAnikasurasattamena nivedite sati dayitAsaMprAptyupAye pramuditamanovRttiH sa lalitAMganAmA devaH svaM darzayAmAsa rUpaM tatpurastAta, nirIkSya ca nisargasundarataraM taddevarUpaM dharmadhyAna-vidhAnasAvadhAnA sA tanmohamohitAM satI nirmAya tadurbhagatAdoSadUSitatanunivAsaparyaMta punarapi prapede tasyaiva prAgbhavaprANapriyasya lalitAMgAbhiSasya sA prANapriyAbhAvaM pUrvabhavavat / artha :hemitra lalitAga ! mahAvirahAgninI pIDAne nivAravA mATe jo tuM te prANapriyAno puna:saMyoga Icche che, to tenI sAme jaIne tAruM rUpaprakaTa kara; jethI tane joIne tArA paranA gADha premanI sAMkaLathI baMdhAyelI ane dharmadhyAnanirata evI te nirnAmikA nAmanI zramaNopAsikA, kALe karIne pharIthI tArI patnIpaNuM pAmaze; kAraNa ke sarva jIvone aMta samaye jevI mati Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [73 hoya che ene anusarIne ja paraloka maLe che. A pramANe te sAmAnika sure patnInI prAptino upAya dekhADyo, eTale pramudita manavALA te lalitAMgadeve potAnuM rUpa te nimikAne dekhADyuM.gharmadhyAna karavAmAM sAvadhAna teNI, tenA sahajasuMdara rUpane joI tenA mohamAM mugdha thaI. ane durbhagatAdoSathI dUSita te zarIrano aMta lAvIne pharIthI pUrvabhavanA prANapriya te jalalitAMga devanI pUrvabhavanI jema prANapriyA banI. Ama, A darzanaratnaratnAkaranAM aneka vacano spaSTa rIte jaNAve che ke lalitAMga devanI pUrvapatnI svayaMprabhAdevI, anAmikA ane punaHthayelI devI svayaMprabhA e traNe eka ja jIva che. have triSaSTizalAkA puruSacaritrano granthAdhikAra joIe - mA viSIda mahAbhAga !bhava svastho'dhunA nanu |myaa mRgayamANena prAptAsti bhavataHpriyA / artha : he mahAbhAga! tuM viSAda na kara. have svastha bana; kAraNa ke zodhakhoLa karatAM meM tArI priyAne jANI che.. ATaluM jaNAvyA bAda, sIdhI anAmikAnI vAta cAlu thAya che. jemAM . chelle A pramANe Ave che - taraNitAphoDa sAtikALanI satI mRtA svayamAM nAma tatpalyajani pUrvavat / / . artha lalitAge paNa te kArya (svakIya rUpadarzana karAvavAnuM kArya) karyuM. te anAmikA paNa tenA para rAgavALI thaI. ane mRtyu pAmIne svayaMprabhA nAmanI tenI patnI pUrvavatu banI. A adhikAra parathI paNa spaSTa che ke mitradeve lalitAMganI priyA tarIke ja anAmikAne jANI che ne e ja chevaTe pUrve jema lalitAMganI priyA hatI. ema priyA banI che. dhAro ke pUrvanI svayaMprabhA devIno jIva anAmikA banyo na hoya, to tArI priyAnI meM bhALa meLavI che" ItyAdi jaNAvyA bAda, mitradeva lalitAMgane anAmikAnI vAta zarU na karatAM, e devIno jIva jyAM gayo hoya tenI vAta karata. eTale "anAmi lalitAMganI pUrvapatnIno jIva che e vAta A zAstrAdhikArothI siddha hovAthI, "anAmikA lalitAMganI pUrvaparicita vyakti che e vAta nathI nirAdhAra rahetI ke nathI satyathI vegaLI rahetI, enI noMdha levA bhalAmaNa che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 7 lAto bhagata zlokano tAtparcAI | (tatvA pR. naM. 149) mahAtmanuM! A zlokomAM lajjA vagere nimitta pAmIne zarU karAyelA gharmanI vAta che.lajjA vagerene sAthe rAkhIne karelA gharmanI vAta nathI. AvI tamArI je mAnyatA che te yogya nathI; kema ke bhavadeve bAra bAra varSa sudhI bhAInI lajjAthI saMyama pALyuM hatuM... "mAtra lajjAthI laIne pachI lajjAno kAraNe nahi, paNa lajjAzUnya zuddha bhAvathI pALyuM hatuM. ema nahi.ema zrIyake paNa Akho upavAsarUpa tapadharma bahena sAdhvInA snehathI karyo hato, snehanA kAraNe zarU karI, pachI snehane bAjue mUkIne karyo hato ema nahi (ema kullaka munie paNa varSonAM varSo sudhI AcArya mahArAja, mAtA sAbI vagerenI lajjAthI saMyama pALyuM hatuM).ema dharmaprAptinA nimittanI ja vAta che, pachI te te lajjAdi sAthe rAkhI dharma karavAnI ahIM vAta nathI. evI tamArI A mAnyatA;bharatacakrI, jaMbusvAmI vagere,gajasukumAlAdi, sudarzana zreSTha vagere, zreNika vagere, zrI hemacandrAcArya vagerenAM je daSTAMto upadezataraMgiNI kare ApyAM che temAM paNa khoTI Thare che. kAraNa ke - (1) bhAvathI gharmamAM bharatacakrInuM daSTAMta ApyuM che, to bharatacakrIe bhAvathI dharma prApta karIne pachI zuM bhAva choDI dIdho hato ? (2) vairAgyathI dharmamAM jaMbusvAmI vageree vairAgyathI cAritra grahaNa karI pachI vairAgyane zuM choDI dIdho hato ? (3)gajasukumAla vagerenuM daSTAMta kSamA aMge ApyuM che...to gajasukumAla Adi kAMI kSamArUpa nimitta pAmIne cAritradharma pAmyA nahotA ke jethI e rIte emanuM daSTAMta tamArA mate yogya Thare, kintu "kSamAM rAkhIne pariSaha sahana karavAno dharma karyo hato. te rIte jaNAvavA ja temanuM daSTAMta che.' . (4) zIla aMge ApelA sudarzana zreNI vagerenA daSTAMtamAM paNa zIlathI gharma prApta karyo hato, pachI zIla sAthe rAkhIne dharma karyo hato evuM nahIM e vAta khoTI hovI paSTa ja che. ( 1 kutva -nege apAyelA daSTAMtarUpa zreNika vageremAM teo Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM kahyuM? dharma ja] [ 5 samyakatvarUpa nimittathI gharma pAmelA, samyakatva sAthe rAkhIne dharma karyo nahoto e vAta khoTI Thare che. (6) prabhAvatA aMge zrIhemacandrAcArya vagerenA daSTAMtamAM paNa, temaNe prabhAvakatArUpa nimitte kAraNe dharmaprApti karI hatI, prabhAvakatAne sAthe rAkhI gharma karyo hato evuM nahi evI tamArI mAnyatAvALI vAta khoTI Thare che. ame zAsanA AgaLa-pAchaLanA saMdarbhano vicAra karI zAstrIya vAtonuM tAtparya prakAzita karIe chIe evuM dekhADavAno AbhAsa Ubho karanArA tame, ahIM evo vicAra karyA vagara ja "zabdo parathI paNa je bhAva nIkaLato nathI tevo apUrva tAtparyArtha (!) kADhavA je prerAyA, temAM koNa bhAga bhajavI gayuM eno jarA zAMta citte madhyasthatApUrvaka vicAra karavA bhalAmaNA. - tamArA kahyA mujabano bhAva to zabdo parathI paNa nIkaLato nathI, te vatanI siddhi A rIte - ahIM TUMko anvaya A pramANe che : ' arejhakAto nabaLatti Ano artha jeo lajjAthI (lAne AzrIne) gharmane seve che, Acare che evo thAya. jeo lAthI (lajjAne AzrIne) vIne AraMbhe che eTalo ja nahi. mATesto upadezataraMgiNIkAre chevaTe upasaMhAra karatAM paNa " nA ? sarvakAra jo pAchA nA pati' ema kahe che. arthAta vadhAre zuM kahevuM? (lajjAthI bhayathI vagere) badhI rIte karAyelo dharma mahAlAbha mATe thAya che. ema kahyuM che; paNa "vikA rANI mALakhAya evuM kazuM nathI.arthAtu badhI rIte AraMbhAyelo dharma mahAlAbha mATe thAya che evuM kahyuM nathI. vaLI, "lawAdithI karela gharma, jyAre lajjA vigere nIkaLI jaI mokSanA AzayavALo banavArUpe amala bane tyAre ja tenAthI amApa phaLa maLe. evuM je kahyuM ke A rIte paNa prastutamAM sarvathA yogya hoya evuM lAgatuM nathI, kema ke zrIyake upavAsarUpa Akho tapagharma snehathI karyo hato kema ke bahena sAdhvInA snehanA kAraNe TheTha upavAsa sudhI kheMcI gayA ane emAM ja kALa karI gayA.tethI pachI bIjo koI snehavinAno tapagharma karyo hovAnI zaMkA paNa nathI); ane tema chatAM temane amApa phaLa maLyuM hovA tarIke daSTAMtamAM ullekha che. athavA to jema rohiNI vagere devatAne udezIne kahela rohiNI vagere ta5 viSayAbhyAsarUpa hoya che. mugdha jIvo sau prathama karmakSayAdi uddezathI pravartI zakatA nathI, paNa abhyAsa paDyA pachI te Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06]. [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja udezathI pravartI zake che, tethI A prAraMbhano abhyAsarUpa tapa paNa vizuddha taparUpa anuSThAnane lAvI ApavA dvArA amApa phaLanuM paraMparAe kAraNa bane che; tema A lajjA vagere sAthe paLAtA saMyamAdi paNa vizuddha saMyama lAvI ApavA dvArA amApa phaLanuM paraMparAe kAraNa bane che. sarAga saMyamathI vItarAga saMyamamAM javAya che, e vAta koIe bhUlavI na joIe. sarAga saMyamane zAstrakAroe adharma nahIM, paNa dharma kaNo che. have, je bhavadeva vagerene jyAre teo lajjA vagerenA kAraNe ja saMyamamAM TakI rahyA hatA, tyAre teone tamArA jevA koI bheTI jAya ane kahI de ke "bhAI ! tuM mokSanI IcchAthI A saMyama pALI rahyo nathI! bhAInI lajjAthI ja pALe che,to enAthI tAro saMsAra vadhI jaze,tuM bhaviSyamAM ribAI ribAIne marIza, ane evA kathana para bharoso mUkIne teoe saMsAra vadhavAnA bhayathI gharmane mUkI dIdho hota, to emanuM zuM thAta ? hita ke ahita? teo jaMbu svAmI banI zakata ? mATe mukhyatayA amAruM to A ja kahevuM che ke "mahAtmana ! A rIte lobha-kIrti vagerene AzrIne jeo dharma karatAM hoya, teone paNa sAmAnyathI AvuM kahevuM na joIe. temanI AgaLa UMcI koTinA gharmanI prarUpaNA thaI zake, paNa teo je rIte kevalibhApita dharma ArAdhI rahyA hoya, tene "bhUMDo bhUMDo' kahIne vakhoDAya nahi ja. kema ke A rIte karAto dharma paNa abhyAsathI teone UMcI koTino dharma lAvI ApanAra bane, evo pUro saMbhava che. jene haju mokSanI IcchA jAgI nathI,kintu je Aloka-paralokamAM sukhI banavAnI IcchAthI gharma karI rahyo che te vimadhyama jIvane paNa AgaLa vadhavAno ghaNo ja saMbhava che. evuM khuda pUjya AzrIrAmacandrasU. mahArAja paNa pUrve kahI gayA che, e vAta AgaLa Avaze. mATe haju jeno eTalo mohanIyAdino kSayopazama thayo nathI, ane tethI enI kIrti vagerenI IcchA khasatI nathI, tevA jIvane "je tuM kIrtinI IcchAthI gharma kare che, mokSanI IcchAthI gharma nathI, karato... to tAro saMsAra vadhI jaze. AvuM jo tamArI jema saMbhaLAvAya,to e bicAro kIrti vagerenI IcchAne to tyAre khaseDI zakato na hovAthI gharmane ja choDI de... ane bhaviSyamAM thanAra saMbhavita lAbhathI vaMcita rahI jAya. enA badale jo e rIte paNa ene dharma karato rahevA devAya,to e gharmathI ja eno Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] mohanIyAdino udaya aTakI kSayopazama thaI, te icchA khasavI zakaya ane... kIrti vagerenI IcchAthI karelA dharmathI evo kSayopazama na ja thAya' ema na kahezo; kema ke jema devatAnA uddezathI karAyelo tapa paNa tevo kSayopazama karAvI Ape che ke karmakSayanA uddezathI tapa karAve(A vAta paMcAzaka zAstramAM prasiddha che), tema A khAkhatamAM jANavuM. 66 ] mokSa vagerenA tAttvika upayogazUnya dravyacAritrAdinI pravRttithI paNa paraMparAe bhAvacAritrAdinI prApti thAya che' evuM dharmabinduzAstramAM paNa kahyuM che. juo,tyAM kahyuM che ke hai jIvone bhogo dAnathI, devagati zIlathI, mukti bhAvanAthI prApta thAya che. tapathI sarva vastuo siddha thAya che.' ityAdi rIte dezanAmAM dAnAdine bhogAdinA kAraNa tarIke sAMbhaLIne tema ja (Adi zabdathI vizeSa zrutaprAptinI IcchA, svajana-upadeza, baLAtkAra vagere kAraNathI) goviMda vAcaka vagere keTalAkanI pravrajyAmAM pravRttimAtra thayelI jovA maLI che. arthAt tAttvika upayogazUnya mAtra pravRttine ja zAstrakAroe joI che. 60 zaMkA : bhAva vinAnI mAtra pravRttirUpa te pravrajyApAlana bhAvapravrajyA prAptikAlano hetu zI rIte banyuM ? 1. niyAnazravaLAvairapi yAMvitravRttimAtravarganAviti II60(427) 2. eSa nidAnazabdaH kAraNamAtraparyAyaH, yathA kimatra roMge nidAnamityAdau prayoge, tato nidAnasya bhogAdiphalatvena dAnAdeH zravaNAd dezanAyAM yathA 'bhogA dAnena bhavanti dehinAM suragatizca zIlena / bhAvanayA ca vimuktistapasAM sarvANi sidhyanti // 205 || AdizabdAttathAvidhazrutAdilipsAsvajanoparodhena balAtkArAdeH kAraNAd keSAJcit govindavAcakasundarInandAryasuhastidIkSitadramaka-bhavadeva-karoTaka - gaNiprabhRtInAM pravRttimAtrasya pravRttereva kevalAyAH tAttvikopayogazUnyAyAH prathamaM pravrajyAyAM darzanAt = zAstrakArairavalokanAt // 60 // nanu kathaM tatpravRttimAtraM sadbhAvapravrajyApratipattikAlaheturityAzaGkayAha - tasyApi tyaapaarmprysaadhnmiti II61 (428) 'tasyApi ' pravRttimAtrasya kiM punaranyasya bhavavairAgyAderityapizabdArthaH tathApAramparyeNa tatprakAraparamparayA sAdhanatvaM mAdhanabhAvaH, zrUyate hi kecana pUrvaM tathAvidhabhogAbhilASAdinA'SSlambanena dravyapravrajyAM pratipadya pazcAttadabhyAsenaiva vyAvRttA atitIvracAritramohodayAt bhAvapravrajyApratipattikAlArAdhakAH saMjAtAH, yathA amI eva govindAdaya iti // 61 // = Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] * [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja samAdhAna : (bhavavairAgyAdi hoya te to kharAM ja, paNa) tevI pravRttimAtra paNa tevA prakAranI paraMparAthI bhAva pravajyA prAtikALanuM kAraNa bane che. saMbhaLAya che ke keTalAka jIvo pahelAM tevA prakAranI bhoganI abhilASA vagerenA kAraNe dravya pravajyAne svIkArIne pachI tenA abhyAsathI ja, ati tIvra cAritra mohodayathI pAchA pharI, bhAva pravajyA prAptikAlanA ArAdhaka, banyA hatA. jema ke A ja zrI goviMdAcArya vagere. dA . e vAta alaga che ke jyAre niraticAra zuddha UMcI koTinA nirapekSa saMyamanI ja vAta cAlatI hoya, tyAre bhoganI abhilASAvALA saMyamAdi pAlanano niSedha paNa karyo hoya. paNa eTalA mAtrathI te sarvathA mahattvazUnya che ke bhUMDuM che, ema to kahevAya ja nahi. bAkI, "mokSabhinna anya AzayathI dharma karavo mahAbhUMDo che e gharmathI saMsAra vadhI jaze AvuM kahenArAone mATe A be bAbato paNa ghaNI sUcaka. che ke (1) saMbhUti munie niyANuM karyA bAda, citramunie ghaNuM samajAvavA chatAM e na samajyA to paNa evuM kahyuM nathI ke "jo tuM AvI strIratnanI IcchA choDI zakato na hoya to bahetara che ke tAro A anazana dharma choDI de." kahevAno Azaya e che ke strIratna meLavavAnI IcchAthI karAto dharma, kadAca gharma na karavo enA karatAM paNa vadhu bhUMDo hoya ane tethI niSedha karavA yogya hoya to paNa zAstrakArone koI paNa jIvane dharma karato aTakAvavo e prAyaH saMmata nathI... (2) brahmadattane 7mI narakamAM je javuM paDyuM te citramuninA bhAvamAM karelA anazanadharmanA kAraNe nahIM, kintu niyANuM karyuM, enA prabhAve cakravartIpaNAmAM dubuddhi sUjhI ane pApa karyo enA kAraNe dharmathI sukha maLe che ne pApathI duHkha A sanAtana satyane kyAreya vIsaravuM na joIe. vaLI, A rIte niyANApUrvaka anazana karI devalokamAM jaI, puNya pUruM thatAM aneka bhavomAM bhaTakIne saMbhUti munino AtmA brahmadatta cakravartI thayo xx AvuM paNa tame kayA zAstrane AdhAre 163 mA pRSTha para lakhyuM che te vicAraNIya che. kema ke zrI triSaSTigranya, uttarAdhyayananI pU.bhAvavijaya mahArAjanI vRtti vageremAM devalokamAMthI sIdho cakravatI thayo evI ja vAta Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 79 che. te A rIte -'citrano jIva pahelAM devalokamAMthI cyavIne purimatAla nagaramAM zreSThIputra thayo. saMbhUti munino jIva paNa devalokamAMthI cyavIne kAMpilya nagaramAM brahmarAjAnI culanIdevI rANInI kukSimAM avataryo.' aneka bhavomAM bhaTakavAnI vAta koI AnthamAM jovAmAM AvatI nathI. vaLI, A khAkhatamAM sakalAgama rahasyavedI sva. pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI dAnasUrIzvarajI mahArAjAe karelo nIceno praznottara paNa sAro prakAza pAthare ema che. prazna : jene mokSanI zraddhA ja nathI, evAM abhavya prANIo pAramezvarI dIkSA zAM hetuthI grahaNa karatAM haze ? uttara :aMtaragata zraddhA nahi hovA chatAM dravyAdika aneka dekhItA adRSTa kiMvA duSTa hetuothI paNa zubha anuSThAnane sevanArA jagatanA cokamAM dRSTigocara thAya che. e ja sanAtana niyama pramANe abhavya AtmAo paNa zraddhA nahi hovA chatAM tapazcaryA karavAthI jaMgatamAM svazlAghA - mAnapUjA vagere thAya che. tene arthe tathA keTalAka to mokSanI nahi, paraMtu paralokAdinI zraddhAvALA devAdikanA sukhanI prAptine arthe paNa cAritra grahaNa kare che. A saMbaMdhamAM zrI bRhat kalpabhASyanI pIThikAmAM lakhe che ke - dajiNavarANaM pUyaM antreNa vAvi kajreNa / suyalaMbho u abhabve havijA thaMbheNa uvanIe // sArAMza : graMthideza prApta thayela abhavya jIva zrIjinezvara paramAtmAnI devendra tathA narendrAdiko vaDe thatI pUjA dekhIne, aho ! tapazcaryAthI jagatamAM kevI pUjA thAya che !' evo vicAra utpanna thavAthI pUjAne arthe athavA keTalAka puNya tema ja pApakarmo ane tenAM phaLo paralokamAM prApta thAya che...' ityAdi zraddhAvALI tapazcaryAthI devalokAdi sukhanI prAptine arthe paNa jinadIkSA aMgIkAra kare che. A dIkSAnA pratApathI te sAmAyika caturviMzati-stavAdi dravyazrutanI prApti kare che. tema ja dravya paNa zuddha cAritrakriyAnA prabhAve te traiveyakapaNAnA sukhane paNa pAme che. 1. cyutvA jIvo'tha citrasya prathamasvargalokataH / pure purimatAlAkhye mahebhyatanayo'bhavat / / yuvA saMbhUtijIvo'pi kAMpilye brahmabhUpateH / bhAryAyAzcalanIdevyAH kukSau samavatIrNavAn // (nirdiSTha 3/1/103-104) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja Aje je ema kahevAya che ke jo zraddhA vagere zubhabhAva na hoya to jinapUjana, guruvaMdana, vyAkhyAna-zravaNa vagere zubha kriyAo zuM kAma kare te tadana geravAjabI che...te A uparathI spaSTa samajI zakAze.cAritra sudhInI kriyAo paNa jyAre anya IcchAothI upara mujaba karanAra karI zake che, to pachI sAghAraNa kriyAo mATe to pUchavuM ja zuM ? e eka vAta bIjuM, jeo kriyAone daMbha tarIke gaNI badhA ja dekhAva khAtara kriyAo kare che. ema mAne che, teonuM mAnavuM paNa geravAjabI che; kAraNa ke saghaLA e pramANe karanArA nathI hotA. paraMtu abhavi ane abhavitulya bIjA jeo bhavAkAMkSI tathA cAritrAdikane pAmIne paNa siddhAMta mArgane Atho mUkI manasvIpaNe laukika oghamArganuM sevana karanArA hoya che, teo e pramANe zraddhA vagere nahi hovA chatAM dekhAva vagere khAtara kriyAo karanArA hoya che. trIjuM,bhAva vinA kriyA karavI nakAmI che. meru sama oghA muhapatti thayAM, mana muMDAvyA viNa mAthuM muMDAvyuM zuM kAmanuM? vagere bolI jeo zubha kriyAone tathA saMyamanA viziSTa liMga ane AcArone vakhoDe che, teo paNa bhayaMkara bhUla kare che; kAraNa ke dravyakriyAo paNa bhAvanuM kAraNa che. ghaNA te rIte pAmelA paNa che tathA dravyacAritra to abhavi jevAne paNa navamA saiveyaka sudhI laI jAya che. zubha bhAva lAvavA mATe yatna karavo joIe, paraMtu te vinA A kriyAone vakhoDavAmAM to tenA uparokta aciMtya mahimA pratye kevala akhADA ja karavAmAM Ave che ke je vidvAno mATe leza paNa pasaMda karavA yogya gaNI zakAze nahIM. * A sivAya cothI vastu emAMthI samajavAnI che, te e ke abhavI saMyama laIne je eTaluM paNa dravyazruta pAme che, tathA potAnA AtmAne raiveyaka sudhI UMco laI jAya che te paNa suvihita muniliMgano Adara karavAthI, suvihita kriyAone niraticArapaNe anusaravAthI yAne cokhkhuM saMyama pALavAthI ane zAstrokta zuddha dezanA devAthI ja, (paNa) nahi ke kuliMga grahaNa karavAthI, manasvI kriyAo karavAthI athavA kriyAone UMcI mUkavAthI ke kaMcana tathA kAminInA saMsargathI, cAritrane malina karavAthI, kadAgraha ane kuzIlane AdhIna thavAthI, tema ja zAstrathI viparIta ane artha-kAmAdinI dezanAo ApavAthI.jaina nAma dharAvanAra sau koI Aje potAnA AtmahitArthe ATaluM samajI le e khAsa jarUrI che. vividha praznottara, bhAga-2, pR. 138). Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 81 vaLI, upadeza-taraMgiNIkAranI dRSTimAM' evA zIrSaka heThaLa tame je lAMbuM lAMbuM kahyuM che te paNa, mahAtman ! bhAre kheda sAthe kahevuM paDe che ke keTaluM badhuM asaMgata che ! xxx have ahIM vicAravAnuM e che ke siMhaguphAvAsI muni, sthUlabhadrajI paratvenA mAtsaryanA yoge kozA vezyAne tyAM cAturmAsa karavA gayA, tyAM emanI kevI dazA thaI ? tathA brahmadatta cakravartIe pUrvanA caMDAlanA bhavamAM niyANuM karyuM jenA pariNAme cakravartI thayA; paNa dharmanI prApti durlabha banI ane pariNAme narakamAM javuM paDayuM. xxx pR. 161 xxx zRMgAranI bhAvanAthI karela niyANAvALA dharmanuM pariNAma brahmadatta mATe zuM AvyuM, te A uparathI joi zakAya che. xxx pR. 164 xxx vaLI, TIkAkArazrI lakhe che ke 'haThanA viSayamAM bAhubalInI jema (mahAlAbha thAya).' ATaluM lakhyA pachI temaNe upadezamALAmo zloka TAMkatAM lakhyuM che ke jo dharma garva vagerethI thato hota, to khAhubalIjIe eka varSa aNNAhArIpaNe zIta, tApa, vAyu vagere traNe RtunAM kaSTa sahana na karyAM hota. xxx pR. 164 AvuM badhuM lakhIne tame e dekhADavAno prayAsa karyo che ke 'lajjA vagerethI karAtAM dharmano Avo mahAlAbha ! (arthAt vAstavamAM je mahAnukasAnarUpa che tevo mahAlAbha !) maLe che.' siMhaguphAvAsI muni vagerene maLela phaLa jo tamane mahAlAbha tarIke ja mAnya hota, to tamAre A traNa dRSTAMtono A rIte ullekha karavo na paData. paNa tame karyo che e jaNAvI Ape che ke tamArA abhiprAya pramANe, teone maLela phaLa, e jene mahAlAbha kahevAya athavA amAMpa phaLarUpa kahevAya tevuM nathI, paNa mahAnukasAnarUpa che. have A aMge vicAraNA karIe. ahIM lAto bhayato...' zlokanI vRtti cAlI rahI che. temAM lajjAthI, bhayathI vagerethI karAyelA dharma dvArA maLatA ameya phaLanI vAta cAlI rahI che. e ameya phaLanI vyAkhyAkAre mahAlAbha tarIke vyAkhyA karI che. tethI lajjAthI karela dharmathI jo ISTaprApti rUpa mahAlAbha maLavAnI vAta hoya, to anya zRMgA2 vagerethI karela dharmathI paNa ISTa prAptirUpa mahAlAbha maLavAnI vAta ja hovI joIe. paNa lajjAthI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] [ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja karela gharmarUpa eka aMzamAM nukasAnarUpa na hoya evo mahAlAbha dekhADe ane zRMgAra vagere rUpa bIjA aMzamAM granthakAra mahAnukasAnarUpa hoya evA mahAlobhanI vAta kare, evo je bhAva phalita karavA tame mathI rahyA cho te bhAva nIkaLavo saMbhavita nathI. kema ke lobhathI, bhayathI, zRMgArathI, mAtsaryathI jeo asama gharma kare che teone ameya phaLa (mahAlAbha) maLe che. tevuM eka AkhuM vAkya, lobhathI dharma karanArane mahAlAbha maLe che ane zRMgArathI gharma karanArane mahAnukasAna maLe che evo artha jaNAvI zakatuM nathI. te paNa eTalA mATe ke evo artha kADhavAmAM samuccayanA tAtparyavALo te Akho zloka ja asaMgata banI jAya che. te spaSTa samajavA mATe dharmaparIkSA granthamAM pU. upAdhyAyajI mahArAje je kahyuM che te pahelAM samajI lyo. teo zrImade kahyuM che ke samuccayanA pratiyogI padArthomAM (arthAt jeonI bhegI vAta karI hoya te badhAmAM) samAna rIte prastuta gharmaviziSTa kriyAno anvaya thavA dvArA ja samuccayano nirvAha thAya che. (arthAta tevo, anvaya thato hoya to je) samuccayanA tAtparyavALA te vAkyathI samuccayano bodha thaI zake che. ane tethI te vAkya saMgata bane che. A ja bAbata aMge AgaLa teozrI lakhe che ke "prastutamAM paNa upazAnta vageremAM (upazAMta moha, kSINa moha ane sayogI kevaLImAM) sthitinimitta-kapAyAbhAvaviziSTa je prastuta jIvaghAtanimittatvarUpa dharma taviziSTa sAmayika karmabaMdha thavAnI kriyAno samAna rIte anvaya thato hoya, to ja samuccaya saMgata thAya, tethI......" prastuta zlokamAM paNa lajjAthI asamadharma karanAra bhayathI asamadharma karanAra vagere jIvonI mahAlAbha prAsirUpa kriyA aMge bhegI vAta che. arthAta te badhAno samuccaya karyo che. tethI e samuccayano to ja nivaha thAya.(ane tethI e vAkya to ja saMgata bane) ke jo lajjAthI asama gharma karanAra, bhayathI asama dharma karanAra, zRMgArathI asama gharma karanAra... vagere badhA jIvomAM sAkSAtu ke paramparAe asamadharmajanyatva viziSTa mahAlAbhanI prApti 1. samuccayapratiyoginAM padArthAnAM tulyavatprakRtadharmaviziSTakriyAnvayitvena samuccayanirvAhAd / . 2. prakRte'pyupazAntAdInAM tulyavadeva sthitinimittakaSAyAbhAvaviziSTa prkRtjiivghaatnimittksAmavizvamavanakriyAneva samudAyopariti xxx (dharmIlA, e. 68, pR. 248ra42) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 83 artha-kAma mATe zuM karavuM? varSa ja] kriyAno samAna rIte anyaya thato hoya eTale ke lajjA, bhaya, zRMgAra vagerethI asama dharma karanArA jIvomAM te gharmajanya evA mahAlAbhanI prApti thaI hoya to e vAkyaprayoga saMgata bane, paNa jo lajjA, bhaya vagerethI karanArane mahAlAbhanI prApti thaI hoya ane zRMgAra vagerethI karanArane mahAnukasAnanI prApti thaI hoya, to nahi. mATe xxx paraMtu Aja sudhI TIkAnA bhAvane kadI spaSTa karyo nathI. have joIe te paikInAM thoDAM vidhAno- 4 ItyAdi kahIne pachI xxx TIkAmAM "teSAmAM 'padano artha mahAlAbha karavAmAM Avyo che; paraMtu mahAlAbha kevA prakArano,te aMge koI spaSTatA karela nathI. ItyAdi kahIne te pachI siMhaguphAvAsI muninI zI hAlata thaI vagere kahevA dvArA tame je evuM dekhADavAno prayAsa karyo che ke mAtsarya, zRMgAra, haThathI thatA dharmathI mahAnukasAna thAya che te ayogya hovAnuM svIkAravuM joIe ane blokakAra ke TIkAkAre je ISTaprANirUpa mahAlAbha thato hovAnuM spaSTa jaNAvyuM che te kaI rIte saMgata thAya che te zodhavA tamAre pote ja enA mananano prayatna karavo joIe. uparokta graMnyAdhikAramAMthI zRMgAra vagerethI karAtA gharmathI mahA: nukasAna thAya che evo artha kADhavAmAM jema samuccayanI asaMgatinI Apatti che, tema bIjI aneka ApattiomAMthI eka A paNa Apatti che ke "zRMgArathI karAtA gharmathI mahAnukasAna thayuM evI vyAkhyA (evo artha) viparIta vyAkhyA . (viparIta artha)rUpa che. zrI adhyAtma mata parIkSA granthamAM zrI tattvArthasUtranA pUjA nine' sUtranI vicAraNAmAM pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe darzAvela saMdarbha joIe - . zaMkA "rA' zabda pachI "tti zabdano adhyAhAra karavo joIe. samAdhAna : Avo adhyAhAra karavo yogya nathI, kema ke svAmitvanI prarUpaNAnA avasare A rIte vyAkhyA karavI e viparIta vyAkhyA che. kahevAno Azaya e ke vedanIya karma prayukta agyAra pariho hotA nathI. tethI teone sudhA-pariSaha paNa na hovAthI kavalAhAra zI rIte hoya? A zaMkAnuM pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe ApeluM samAdhAna : "Ava adhyAhAra1. arthakAdazetyanantaraM 'na santi' ityAdhyAhartavyamiti cet ? na, svAmitvacintAvasare etasya viparItavyAkhyAnatvAt / (dhyAtma parIkSA, eka cha8, kata pR. 42) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rl [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja vALI vyAkhyA karavI yogya nathI; kema ke A sUtra jyAM Ave che tyAM AgaLapAchaLa 14 vagere keTalA keTalA, kyA kayA pariSaDho sUkSma saMparAyAdi yA kayA jIvane hoya, evI prarUpaNA cAle che. emAM vacamAM AvelA A sUtranuM kevaLIne A agyAra pariSaho hotA nathI.' evuM vyAkhyAna karavuM e viparIta vyAkhyAna che." jema kone keTalA pariSaho hoya enI vicAraNAmAM vacamAM AvelA pRthak sUtranI paNa kevalIne ATalA pariSaho hotA nathI.? evI vyAkhyAne (eTale ke pariSahonA vidhAnanA adhikAramAM pariSahonA niSedhane jaNAvatI vyAkhyAne) pU. upAdhyAyajI mahArAja amAnya rAkhe che, apavyAkhyA gaNe che. to eka zlokanA eka ja anvaya vAkayamAM AvelA 'zRMgAra' zabdanI zRMgAra vagerethI karAtA dharmathI mahAnukasAna thAya che.' evI vyAkhyA karavI e zI rIte mAnya bane ? e zI rIte samyak vyAkhyA hoI zake ? kema ke te vAkayamAM ja AgaLa-pAchaLa AvelA lajjA-bhaya vagere zabdothI ane kIrti, duHkha, samyaktva vagere zabdothI te te lajjA vagerethI karAtA dharmathI mahAlAbha thAya che.' evA artha dvArA AgaLa-pAchaLa mahAlAbha'no adhikAra hovo spaSTa che. vaLI, A rIte eka adhikAramAM anya adhikAravALo artha hovAnI vyAkhyAne to laukika zAstrakAro paNa ayogya mAne che.juo,49mI kArikAnA siddhAMtamuktAvali granthamAM kahyuM che ke - zaMkA : (asukha zabdano) jenAmAM sukha nathI te, evo artha kema na karavo? (arthAt nas tatpuruSa samAsane badale nam bahuvrIhi samAsa zA mATe na karavo ?) na samAdhAna : e eTalA mATe nathI karAto ke emAM (1) dhai kliSTa kaMlpanA karavAnI Apatti che, (2) prakaraNa-virodha che. arthAt vivakSita zrutivAkayamAM asthUla, anaNu, adIrgha... ityAdi nak tatpuruSa samAsa-ghaTita zabdonI paraMparA cAle che. temAM A eka anuvaM pada bahuvrIhi samAsa-ghaTita hoya, to nagu tatpuruSa-ghaTita paraMparAnA prakaraNane virodha thAya, e spaSTa ja che. * 1. nai vighate mu yati to nArya: ? kRti zvet ? na, TipanApanneH prajAvirodhAt / / (siddhAMtanuvati, AriA 41) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 85 mATe zRMgArathI karelA dharmathI mahAnukasAna thAya che" evo tAtparyArtha kADhavAnA abhiprAyane mUkI gho... prazna : zRMgArathI dharma ka2nA2 saMbhUti munine je cakravartIpaNAnI Rddhisiddhi maLI, te bAhya dRSTie to mahAlAbharUpa che ja... tethI vAstavika rIte mahAnukasAnarUpa evA paNa A phaLane bAhya dRSTithI aupacArika rIte 'mahAlAbha' tarIke ullekha mAnI ahIM kahyo hoya to zo vAMdho rahe ? arthAt zRMgArathI karelA dharmathI maLe che to mahAnukasAna ja.. paNa eno aupacArika rIte mahAlAbha' tarIke ullekha thaI zakato hoI ahIM lajjA vagerethI thatAM dharmanAM phaLonA pratipAdanamAM bhego ullekha che ane tethI samuccayanI asaMgati ke prakaraNavirodha vagarerUpa koi doSa raheto nathI. mATe ahIM,zRMgArathI karAtA dharmathI phaLarUpe vAstavamAM mahAnukasAna ja thAya che, evuM jaNAvavA mATe ja TIkAkAra bhagavaMte brahmadattanuM dRSTAMta ApyuM che, evuM mAnavAmAM zo vAMdho che ? uttara : AvI kalpanA paNa yogya TharatI nathI;kema ke jyAM anupacarita mahAlAbharUpa phaLanI vAta cAlI rahI hoya,tyAM vacamAM upacarita mahAlAbha rUpa phaLanI vAta hovAnI vyAkhyAM anucita TharI jAya che. pUjya upAdhyAyajI mahArAjA adhyAtma mataparIkSA granthamAM pharamAve che ke 'Ama,vedanIya karma rUpa kAraNa hAjara hoI agyAra pariSahono kevalImAM upacAra karIne ahIM agyAra pariSaho hovA kahyA che evI A 'Avazanine' sUtranI vyAkhyA karavI e paNa 'DUbato mANasa taNakhaluM jhAle' evA nyAya jevI jANavI.kema ke eka prakaraNamAM upacArathI ne anupacArathI svAmitvanI vicAraNA hovI anucita . che. (arthAt je adhikAramAM sUkSma saMparAya vagere jIvone 14 pariSahonA upacAra vinA mukhya rIte svAmI tarIke kahyA hoya te ja adhikAramAM kevaLIne 11 pariSahono upacAra karIne svAmI hovA kahevA e yogya nathI.) * Ama, zRMgAra vagerethI karAtA dharmathI vAstavamAM to mahAnukasAna ja thAya che, paNa upacArathI mahAlAbha tarIke vivakSA karIne ahIM teno ulle kha che' evI vAta khoTI Thare che. 1. xxx evaM ca vedanIyAtmakakAraNasattvAdekAdaza parISahAH kevalinyupacaryante iti vyAkhyAnamapi nadyAM nimajjataH kAzakuzAvalambanaprAyaH draSTavyam, upacArAnupacArAbhyAmekapraghaTTena svAmitvacintA'naucityAt / / (adhyAtmamataparIkSA, jo 78, prata pR. 42) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ himAM zA mATe karavo ? bI mATe ja praza: ame A zRMgAra vagerethI karAtA gharmathI mahAnukasAna thAya che, lajjA vagerethI karAtA dharmathI mahAlAbha thAya che. evuM kahevA nathI mAgatA ke jethI samuccayanI ke te blokavAyanI asaMgati thAya che prakaraNavirodhAdi thAya. ame to lajjA ke zRMgAra vagere darekathI karAtA dharmathI mahAnukasAna thAya, evuM kahevA mAgIe chIe. tethI samuccayanI ke te bloka-vAyanI asaMgati rahetI nathI ke prakaraNa-virodha thavo vagere doSa paNa rahetA nathI. mAtra cakravartIpaNuM vagere bAhya daSTie mahAlArUpa dekhAtuM hoI te badhAno ahIM mahAlAbha tarIke ullekha thayo che. Ama, badhAno ja upacArathI mahAlAbha tarIke ullekha hoI upacAra-anupacArano paNa doSa raheto nathI. . . uttaraH AvuM kahevAmAM to eka nahi, aneka doSo UbhA thAya che. eka to e ke asama gharmanuM phaLa mahAnukasAnarUpa zI rIte hoI zake? bIjuM e ke pahelAM emAM vAstavika mahAlArUpa phaLanI vAta hovAnuM prayatnasAdhya sudIrgha pratipAdana karyA pachI, have mahAnukasAnarUpa phaLanI vAta hovAnuM pratipAMdana karavuM e pUrvApara virodharUpa banI jAya. trIjuM e ke lajjAmAM bhavadeva, bhayamAM sonI, metAraja muni vagere je daSTAMto ApyAM che teone paNa mahAnukasAna thayuM hovAnuM mAnavuM paDe, je ayogya che; kema ke teone to vAstavika mahAlAbha thayo che. cothuM e ke A lajjA vagere bhegAM bhegAM vairAgyabhAva - samyakatva vagerethI thatA dharmanI paNa vAta che. to zuM e badhA dharmathI mahAnukasAna thAya che? mATe lajjA vagerethI karAtA gharmane mahAnukasAnarUpa phaLa ApanAra kahevo yogya nathI. prazna: paNa to pachI samuccayanI asaMgati, prakaraNa-virodharUpa doSana Ave e mATe zRMgArAdithI karAyelA dharmanuM phaLa paNa kadAca mahAlAbha ja mAnI laIe; paNa bAhubali, saMbhUti muni, siMhaguphAvAsI muni vagerenAM daSTAMta saMgata zI rIte bane ? ane e saMgata na bane to daSTAMta-granthanI asaMgati e ja moTA doSarUpa na bane? mATe A moTA doSanuM vAraNa karavA "zRMgArAdithI karelA dharmathI nukasAna thAya. evo artha karavo ja zuM yogya nathI ?pachI bhale ne emAM samuccayanI asaMgati vagere doSo AvatA hoya. uttara : nA, evo artha karavo yogya nathI. prazna: paNa te pachI emAM daSTAMta grathanI asaMgatino prazna zuM Ubho nahIM rahe? Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? varSa ja] ( [ 87, uttara : hA, upalaka daSTie jotAM e prazna Ubho rahelo dekhAya che kharo; paNa eTalA mAtrathI samuccayanI asaMgati-prakaraNavirodha vagere doSo AvavAthI je apavyAkhyArUpa che ane tethI ja AvI apavyAkhyA zAsakArone amAnya che." ItyAdi bhAvArthane jaNAvanAra granthonI paNa je kadarzanArUpa che tevI vyAkhyA karavAno to adhikAra maLI jato nathI ja. vaLI, vAstavikatA to e che ke mahAtmanuM! jyAM upalaka dRSTie granthanI koI asaMgati lAgatI hoya, gaLyAMtara sAthe virodha dekhAto hoya, to paNa sau prathama manamAM eka nizcaya karI devo joIe ke mAre grathanI asaMgati thAya ke gaLyAMtarano virodha thAya evI vyAkhyA karavI nathI. ahIM (vivaNita graMthamAM) je lakhyuM che te paNa saMgata che ane granthAtara paNa sAco ja che. emAMthI ekeya khoTA nathI. ATalo nizcaya karI lIdhA pachI vicAravuM joIe ke "ahIM yathAzruta artha karavAmAM Ave to asaMgati ke prakhyAMtaravirodha hovo bhAse che, paNa e doSa saMbhavita to nathI ja.to pachI huM jevo artha karuM chuM enA karatAM ahIM thakArano avazya koI vizeSa abhiprAya hovo joIe. kema ke granthakAra asaMgati thAya ke gaLyAMtaravirodha thAya tevuM to kahe ja nahiAvuM vicArIne jo abhiprAya zodhavAno prayAsa karavAmAM Ave to "prAcIna graMthakAra anyathA lakhe nahi? e prathakAra paranA bahumAna vagerenA prabhAve ApaNo lagabhaga evo kSayopazama khIlI ja jAya che, jenA kAraNe eno abhiprAya jANI zakAya che. paNa tema chatAM jo kyAMka abhiprAya vadhu rahasyamaya hovAthI ke ApaNo evo kSayopazama khIlatI na hoya ane tethI e abhiprAya jANI zakAto na hoya topaNa ahIM gandhakArano koI vizeSa abhiprAya haze !... ItyAdi kahI * zakAya. paNa jenAthI granthanI asaMgati thAya ke gaLyAMtarano virodha thAya tevI, ApaNane manaphAvatA artharUpa vyAkhyA to na ja karI zakAya. juone, pUjya upAdhyAyajI mahArAja jevA samartha jJAnIe paNa dharmaparIkSA granthamAM aneka sthaLe A vAtanuM ja ApaNane mArgadarzana ApyuM che. temAM abhavya jIvomAM paNa vyAvahArikatva abAdhita rahe e mATe nigodarUpe, tiryaMcarUpe ane napuMsaka vagere rUpe jIvanI kAyasthitinuM pratipAdana karanArAM sUtro amuka cokkasa 1. tatrA'bhavyasya vyAvahArikatvAnurodhena nigodatvena tiryaktvanapuMsakatvAdinA ca kAyasthitipratipAdakAnAM sUtrANAM vyAvahArikavizeSaviSayatvaM vA kalpanIyaM anyo vA kazcit sUtrAbhiprAya ityatra bahuzrutA eva pramANam / (dharmaparIkSA, pathA-20, prata pU. dharU) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] | [dharma-zA mATe karavo? mokSa mATe ja prakAranA vyAvahArika jIvo aMge che, evuM kalpavuM joIe athavA to tyAM bIjo koI sUtrAbhiprAya hovo joIe. A bAbatamAM to bahuzruto ja pramANa che? ahIM (tattvArthasUtra vRtti, 2/77) IndriyanuM saMsthAna ane parimANa e be vAta prastuta che, paNa saMmati pradarzana to mAtra pUrvArtha (saMsthAna) aMge ja che. e ja rIte upadezamALAnI zrIsiddharSi gaNikRta TIkAnI koI hastalikhita pratamAM jamAlinA anaMta bhava je dekhADyA che, te caturaMga saMsArakAMtAranA dRSTAMtatvanA pradarzana sadaza jANavuM ane emAM prajJApanA sUtranI sUtrasaMmati je ApI che te to mAtra e deva kilbiSika thayo eTalo aMza jaNAvavA mATe ja jANavI (arthAt "kilbiSika devapaNuM ane anaMtabhava upAjya AvA matalabanA pATha pachI prajJApanA sUtranI " te mArI sagAre ItyAdi je sAkSI ApI che te kilbiSadevapaNuM ane anaMtabhava e bemAMthI prathama kilpiSadevapaNA aMge ja jANavI; anaMta saMsArarUpa bIjI vAta. aMge nahi) ane tethI e sUtramAM rahela uttara 'zabdothI anaMta saMsArano artha kADhI zakAto nathI. Avo artha yogya lAge che athavA to tyAM bIjo ja koI suMdara abhiprAya hovo joIe.tethI je pramANe bahuzruto pratipAdana karatA hoya tene pramANa karavuM; paNa kuvikalponI paraMparAthI graMtha-kadaInA na karavI? mATe prastutamAM paNa ApaNe daSTAMtagraMthanI saMgati evI rIte to na ja karAya che jethI anya doSo UbhA thAya. mATe vRttikAre A bAhubali vagerenAM je daSTAMto ApyAM che, te aMge teozrIno koI vizeSa abhiprAya hovo zodhI kADhavo joIe. mane e aMge vicAratAM AvuM lAge che ke prastuta zlokanI eka eka lajjA vagere bAbato aMge vRttikAre je dRSTAMta ApyAM che, temAM ApaNe be vastu joIe chIe.eka to teNe lajjA vagerethI gharma karyo che te, ane bIjuM tenAthI tene zo lAbha thayo e...emAM haThathI gharma karanAra tarIke bAhubalijInuM dRSTAMta ApyuM che ane sAkSI-zloka tarIke vRttikAre upadezamALAno zloka 1. atra hIndriyasaMsthAnaM tatparimANaM ceti dvayamupakrAntaM, saMmatipradarzanaM tu pUrvArtha evetyevaM siddharSIyavRtyAdarzavizeSe'pi jamAleranantabhavasvAmitvapradarzanaM caturantasaMsArakAntAradRSTAntatvapradarzanasadRzam, sUtrasaMmatistu devakilbiSikatvAMza eva ityayamartho nyAyyo'nyo vA tatra kazcitsundaro'bhiprAya iti yathA bahuzrutAH pratipAdayanti tathA pramANIkartavyaM, na tu vinya prArthanA kartavyA | (gharIkSA, jI. 40, prata pR. 963) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 89 TAMkyo che. enA parathI tame evI kalpanA karI ke A sAkSIzlokamAM to bAhubalijIe eka varSa sudhI traNeya RtunAM kaSTa sahana karavAM paDyAM evuM jaNAvyuM che, jenukasAnarUpa che... mATe vRttikArano abhiprAya,A daSTAMta ApyuM che tenA parathI evo hovo jaNAya che ke teozrIe "haThathI karelA dharmathI nukasAna thAya evuM jaNAvavuM che. bAhubalijIne haThathI gharma karavA badala mahAlAbha thayo, evuM to A sAkSIzloka parathI nIkaLatuM ja nathI" A tamArI kalpanA che. have tamArI A kalpanAmAM kyAM bhUla thAya che te joIe. bAhubalijInuM daSTAMta haThathI karAyelA gharma aMge che. "mArI upADelI A muThThIne khAlI to na ja javA dauM,AvI haThanA kAraNe teo cAritradharma pAmyA. Ama haThathI cAritradharma pAmyA to enA phaLarUpe kevalajJAna ane mokSarUpa mahAphaLa paNa teo pAmyA ja che. mATe haThathI karelA dharmathI nukasAna thayuM evI vAta to UbhI rahetI ja nathI. - have teoe eka varSa sudhI je kaSTa sahana karyA karavuM paDyuM ane kevala jJAna aTakI rahyuM, te dharmanA kAraNe to nahi, haThanA kAraNe paNa nahi;kiMtu mada := abhimAnanA kAraNe... ane abhimAnathI dharma karavAnA adhikAramAM to AgaLa dazArNabhadra rAjAnuM dRSTAMta Apela che. mATe ahaMkArathI thayela nukasAna dekhADavAno to ahIM koI abhiprAya che ja nahi. tethI nakkI thAya che ke mahAnukasAna thayuM evuM dekhADavA mATe A sAkSIzloka TAMkavAmAM Avyo nathI. mATe haThathI karAyelA dharmathI bAhubalijIne mahAlAbha thayo e vAta nizaMkapaNe kahI zakAya che ane tethI ja emAM daSTAMtanI koI asaMgati rahetI nathI. :' - prazna : paNa, bAhubalijIne lAbha thayo evuM dekhADavAno ja che vRttikArano Azaya hoya, to teoe AvAM kaSTo sahana karavAM paDayAM' evuM jaNAvanAro zloka sAkSI tarIke je TAMkyo che te asaMgata nahi bane? uttara: nA, e asaMgata nahi bane... kema ke jyAM be vAto prastuta hoya, tyAM sAkSI tarIke apAyela A pATha mAtra prathama vAta aMge ja hoya, bIjI vAta aMge na hoya evuM paNa zAstrakArone mAnya che. juo, pUjya upAdhyAyajI mahArAjA dharmaparIkSA graMthamAM pharamAvI rahyA che ke be vAtonA pratipAdananA 1. saMmatipradarzanaM tvarthadvayAbhidhAnaprakrame'pyekArthApuraskAreNApi sambhavati / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] (dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja adhikAramAM paNa saMmatipradarzana to eka vAtane AgaLa karyA vagara paNa hovuM saMbhave che. arthAta bemAMthI eka vAtane aMge saMmati dekhADI hoya, anya aMge nahi... evuM paNa saMbhave che ! AvuM be vAtanA adhikAramAMthI eka vAtanuM ja saMmatipradarzana tattvArthasUtranI vRttimAM (2/177) che. 'xxx zarIra Indriya (sparzanendriya) aneka AkAravALI hoya che, kema ke asaMkhya bhedavALI hoya che. temAM sau prathama sparzanendriya ane dravyamana svakAya jeTalA parimANavALI hoya che. bAkInI badhI Indriyo sarva jIvone aMgulamAM asaMkhyamA bhAga pramANa hoya che... Agama(pannavaNA)mAM kAM che ke he bhagavan! sparzanendriyane kevA saMsthAnavALI hovI kahI che?gatama!aneka saMsthAnavALI kahI che. zrotreniyA bhadanta! kevA saMsthAnavALI hovI kahevAI che? gautama! kadakhapuSpa saMsthAnavALI hovI kahI che. ahIM InDiyanuM saMsthAna ane parimANa e banne prastuta che. temAMthI saMgati (pannavaNA sUtranI) mAtra prathama vAtarUpa saMsthAna aMge ja dekhADI che, : parimANa aMge nahi. Ane anusarIne pUjA upAdhyAyajI mahArAjAe paNa zrI siddharSigaNi mahArAja racita upadezAmAlAnI vRttinI je hastalikhita pratamAM jamAline devakilpiSapaNuM ane anaMta saMsAra-upArjananI vAta lakhI, pannavaNAnI saMgati dekhADI che te mAtra devakilpiSapaNA aMge ja che, anaMta, saMsAra aMge nahi evuM kahe che (e ApaNe AgaLa joI gayA). mATe prastutamAM paNa bAhubalijIe haThathI gharma karyo ane mahAlAbha pAmyA e jaNAvavAnA adhikAramAM mahAlArUpa bIjI vAtane AgaLa karyA vagara, mAtra prathama artha dharma karyo aMge ja upadezamALA sUtranI saMgati dekhADI hovI saMbhave che ane bAhubalijIe eka varSa sudhI upasarga sahanAdi yukta cAritradharmanuM pAlana karyuM, e vAta e zlokamAMthI paNa jANavA maLe ja che. sAkSI tarIke ApelA keTalAka zlokonI AvI koI saMgati karavI Avazyaka 2. xxx nAnA chAjiyana, gAMdhyeyamelavA jatrA svayaparimA pravyananI, zeSANyAlAsaMkhyeyabhAgapramANAni sarvajIvAnAm / tayA cAgamaH (prajJApanA) phAsidie NaM bhaMte ? kiM saMThie paNNatte ? goyamA ! NANAsaMThANasaMThie... soiMdiyANaM bhaMte ? kiM saMThie gora? thothanA ! isubApupagi vow I xxx (dhAraNA, . 40, pR. 11ra) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja]. paNa che je-nahitara to vitakamAM naSeitra mahAtmAnuM daSTAMta ApatAM lakhyuM ke "veyA vaDe kahevAyelA "Aje dazamA tame evA vacana vaDe pratibodha pAmelA nadipeNanI jema vitarkathI karelA dharmano adhikAra jANavo." e pramANe TIkAkAre kahIne pachI teozrIe sAkSIbloka tarIke upadezamALAno loka TAMkyo che. temAM jaNAvyuM che ke "rojaroja dasa-dasa ke tethI vadhu jIvone gharmamAM bodha pamADe che. AvI narizeSa muninI zakti hatI,to paNa saMyamathI teonuM patana thayuM." ahIM vicArIe to jaNAya che ke roja roja daza-dazane pratibodha karanAra ane vezyanA vitarka vacanathI punaHsaMyamadharma grahaNa karanAra nakiNane pachI to mahAlAbha ja thayo che, mahAnukasAna nahi. jyAre A zlokamAM to saMyamathI aSTa thavArUpa mahAnukasAna dekhADyuM che, to A sAkSIblokathI zuM evo philitArtha kADhI devAya ke naNi mahAtmAne daza-dazane pratibodha karavAthI ke vitarkathI gharma karavAthI mahAnukasAna thayuM ? vaLI,mahAtma!bAhubalijI aMgenA upadezamALAnA ukta zloka aMge * bIjI agatyanI to e paNa eka vAta che ke e bloka haThathI karAtA dharmathI thayela nukasAnane jaNAvavAnA tAtparyavALo to nathI ja. paNa garvathI karela dharmathI thatA nukasAnane jaNAvavAnA tAtparyavALo paNa nathI ja.A zlokanuM tAtparya to e che ke jeo huM zrImaMta chuM, huM vidvAna chuM - ItyAdi garvapUrvaka dharma karI rahyA che; teone zrIdharmadAsa gaNimahArAje cImakI ApavI che ke bhAI ! UMcI koTino dharma Avo garva rAkhavAthI nathI thaI jato. je e garvathI thato hota to bAhubalie eka varSa sudhI traNeya kaSTa sahana karyA na hota kemake garva to emanI pAse hato ja tAtparya, dharma e garvasAdhya nathI, kintu kaSTasAdhya che. evuM dekhADavAnA abhiprAyathI A zloka racAyelo che. prazna: tame haThathI garvane je judo dekhADyo, tenA parathI to e paNa philita thaI jAya che ke haThathI to bAhubalijIe mAtra gharmanI zarUAta karI hatI. pachI haTha rAkhIne karyo hato...evuM nahi. pachI to garvane sAthe rAkhIne karyo hato... mATe ame je kahIe chIe ke A lajjA vagere dharmanA AraMbhanAM ja nimitta kAraNo che. tene ayogya kema Theravo cho ? Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja uttara : juo, ahIM vAta evI che ke je dRSTAMto apAyAM che temAMthI(1) keTalAMkamAM bhaya-haTha vagere mAtra prAraMbhakALe ja hatAM. (2) keTalAMkamAM lajjA-vairAgya vagere dharmAcaraNanI sAthe paNa rahyAM hatAM. (3) keTalAMkamAM dharmaprApti pUrve (dharmaprAptinA kAraNa tarIke) na hatAM, paNa dharmaprApti karyA pachI kSamA vagere hatAM... have, jo prastuta zlokamAM lajjA vagerethI dharma zarU kare che' evo sAmAnya artha karIe,to (2) ane (3)mAM asaMgati UbhI ja rahe. paNa jo lajjA vagarethI dharma kare che' evo sAmAnya artha karIe, to (1)mAM paNa asaMgati rahetI nathI; kema ke e artha parathI ahIM mAtra prAraMbhakAlIna dharma laI. zakAya che. Ama, bAhubalijInA dRSTAMtanI lajjAiTha vagerethI karAtA dharmathI mahAlAbha (mahAnukasAna nahi) thAya che' evA arthamAM paNa saMgati thAya che ja... A ja rIte zRMgAra ane mAtsarya aMge ApelA daSTAMta vize paNa vRttikArano koI vizeSa abhiprAya hovo joIe. te abhiprAya zodhavAno prayAsa karavo,paNa zRMgArathI karAtA gharmathI mahAnukasAna thAya, evuM dekhADavA vRttikAre A dRSTAMta ApyuM che' evI kukalpanA na karavI. vaLI, A ja viSayamAM mahAtman ! tame aMte lakhyuM che xxx AzA rAkhIe ke A 'iSNAto.....' zlokanuM ghaNuM saMkhANathI vivecana karanAra ane vAtavAtamAM A zlokane AgaLa karI atyaMta durlabha evA mokSanA pavitratama AzayanI chAzavAre ThekaDI (?) uDAvanAra mahAnubhAvo A aMge suvihitone chAje te rIte zAstrIya prakAza pADaze. xxx pR. 164. te aMge mAre lakhavAnuM ke mahAtman ! have tamane zAstrIya prakAza thaI gayo haze. khIjuM e jaNAvavAnuM ke muktinA AzayathI karelo dharma ja lAbhakArI ane, lajjA vagerethI karela dharma nahi.' AvA pakaDAyelA ekAMtanuM nirasana karavA ane 'muktinA Azaya vagaranA jIvane paNa jo khAdhya phaLanI apekSAyukta mukti-adveSa hoya,to lajjA vagerethI karelA dharmanuM paNa ameya phaLa maLe che. kema ke muktinA dveSarUpa mahAdoSa hoya to te mahAdoSanA kAraNe anuSThAna cAru khanatuM nathI, evuM yogabindumAM kahyuM che.' evI sAcI vAtanI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] sthApanA karavA A zlokane vAraMvAra AgaLa karavAmAM Ave che. paNa eTalA mAtrathI mokSanA AzayanI kaMI ThekaDI thaI jatI nathI ke gauNatA thaI jatI nathI. kokane baMdhAI gayelA avAstavikatAnA khyAlo dUra karavA mATe vastusthitinuM pratipAdana karavAmAM Ave to emAM kazAyanI ThekaDI ke gauNatA thatI hotI nathI. (1) kevaLIne dravyahiMsA hoya ja nahi evA pakaDAI gayelA khoTA abhinivezanuM pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe dharmaparIkSAmAM vistArathI khaMDana karI kevaLIne paNa dravyahiMsAnI hAjarInI siddhi karI. paNa eTalA mAtrathI kaMI kevaLIonI ThekaDI uDAvI che, emanI laghutA darzAvI che evuM kahI zakAtuM nathI. ' (2) ema ArAdhaka virAdhaka caturbhagImAM jinokta sAdhusAmAcArInuM paripAlana karavAmAM tatpara evA paNa dravyaliMgIne te kriyAnA AdhAre dezaArAdhaka manAvavAnA pUrvapakSInA abhinivezanuM khaMDana karIne pU.upAdhyAyajI mahArAjAe kiyAnA baLe paNa te jIvomAM deza ArAdhakatA nathI evuM siddha karyuM che. paNa eTalAM mAtrathI teozrIe jinokta sAdhu-sAmAcArInI ThekaDI uDAvI che evuM thoDuM kahevAya? (jinokta sAdhu-sAmAcArInuM paripAlana evuM mahimAvaMtuM che ke enAthI dravyaliMgI paNa dezaArAdhaka bane che." AvI asatya vAta dvArA e paripAlananI mahattA darzAvavI e bilakula anucita che, enuM paNa zuM upAdhyAyajI mahArAje karelA enA khaMDanathI sUcita nathI thatuM?) ema. (3) "jinokta sAdhu-sAmAcArInA pAlana vinA ArAdhatA hoya ja nahi evA kadAgrahanuM khaMDana karavA sAdhu-sAmAcArIzUnya evA paNa bALatapasvImAM deza-ArAdhakatva hovAnI siddhi pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe karI che. paNa eTalA mAtrathI paNa kAMI teozrIe jinokta sAdhu-sAmAcArInI ThekaDI uDAvI che evuM kahI zakAtuM nathI. ema mokSanA AzayapUrvaka karAyelA gharmathI ja ameya phaLa maLe, e sivAya nahi." evA pakaDAyelA khyAlane dUra karavA "mokSano Azaya kadAca na hoya, to paNa lajjA vagerethI karelA asama (ajoDa) dharmathI ameya phaLa maLe che evI siddhi karavAmAM Ave, to eTalA mAtrathI kAMI mokSanA AzayanI ThekaDI thaI jatI nathI. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha4] [dharma zA mATe karavI ? mokSa mATe ja vaLI,zabdo parathI paNa je bhAva nathI nIkaLato evo apUrva (1) tAtparya kADhavAnI tamane je AvazyakatA UbhI thaI, emAM tamArI eka gaMbhIra bhUla : paNa kAraNa banI che. te gaMbhIra bhUla A ke -zlokamAM dharmanuM je "amala" (ke asama) vizeSaNa vaparAyuM che teno yogya artha tame karyo nathI. "e artha tamo jANatA nahi ho evuM to mAnI zakAtuM nathI ! amala, nirmala, zuddha vagere zabdo paryAyavAcI che. prastutamAM amaladharma eTale kevo dharma levAno che e samajavA pahelAM nIcenI vAta samajI lyo. zAstromAM zrutajJAnanA 14 bheda dekhADyA che. emAM be bhedo evA che ke samyakakRta ane mithyAmRta... AmAM "zratane je vizeSaNo lAgyAM che ke samyaka ane mithyA eno zAstrakAro be rIte artha kare che : (1) zrI. jinapraNIta AcArAMgasUtra vagere samyaphathuta che ane anya tIrthika praNIta : bhArata vagere mithyAzruta che. athavA - (2) samyaphadaSTie bhaNeluM badhuM zruta samyaphathuta che (pachI bhale ne e : anya tIrthika praNIta bhArata' vagere hoya) ane mithyAtvIe bhareluM badhuM zruta mithyAgruta che (pachI bhale ne e zrI jinapraNIta AcArAMgAdi hoya.) - A be vyAkhyAomAM tAtvika bheda e che ke prathama vyAkhyAmAM adhikRta zrutano svAmI (zrutajJAnI) kevo che enI vivekSA vagara mAtra zrutanA potAnA svarUpanI apekSAe enA asabhyapaNAnI ane mithyApaNAnI vAta che; jyAre bIjI vyAkhyAmAM adhikRta vyutanuM potAnuM svarUpa kevuM che,enI vivakSA vagara eno svAmI (zrutajJAnI) kevo che enI apekSAe zrutanA asamyaphapaNAnI ane mithyApaNAnI vAta che. (athavA prathama vyAkhyAmAM dravyakRtanI apekSAe ane bIjI vyAkhyAmAM bhAvikRtanI apekSAe vibhAjana che.) A banne vAto zAstrasiddha che. mATe jyAM samyaphathuta ke mithyAzrutano ullekha hoya, tyAM gItArtha bahuzrutanI pharaja che ke A be vyAkhyAomAMnA kayA samyakSata ke mithyAzrutano e prakaraNamAM adhikAra che, eno mAvyacyathI nirNaya karavo. e karyA vagara bemAMthI game te eka vyAkhyAno Azraya laI artha karavAnuM thAya, to saMbhava che ke emAM gaMbhIra bhUla thaI jAya. jema ke upadezaka zrutaparizIlana para bhAra ApatAM ema kahe che ke "samyakakRtanuM vadhune vadhu parizIlana karavuM joIe. A sAMbhaLIne zrotA ema Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa-kAma mATe zuM varSa ja] [ 65 vicAre ke huM to samyakatvI che eTale chApAM vagere paNa mAre mATe "samyaka buta banavAnAM che, eTale havethI mAre chApAM vagere vadhAre vAMcavAM to A zuM ucita che? A rIte dharmane paNa amala, nirmala", "zuddha vagere jevizeSaNa lAgyuM hoya che, tenA zAstrakAroe ja be atho batAvyA che - . (1) kapa-tApa-cheda parIkSAmAM pAsa thaI jato evo kevalibhASita je gharma che, te zuddha ane e sivAyanA anya badhA vaidikAdi ghama azuddha. . (2) dharma karanArane jenA badalAmAM bhautika cIja meLavavAnI IcchA nathI, tevo gharma athavA to pU. muni suMdarasUri mahArAje zithilatA vagere je 13 doSo kahyA che te doSothI zUnya vyaktie karelo gharma e amala-zuddha gharma ane enAthI viparIta jIve karelo dharma e azuddha dharma. A banne vyAkhyAomAM paNa upara kahyA mujabano tAttvika bheda rahyo che prathama vyAkhyA dharmano svAmI (dharmI) kevo che, (zithilatA vagare doSovALo ke e doSothI sahita) enI vivekSA vagara mAtra dharmanA svarUpanI apekSAe ja karavAmAM AvI che, jyAre bIjI vyAkhyA dharmanA svarUpane gauNa karIne eno svAmI kevo che enI apekSAe karavAmAM AvI che. eTale ke prathama vyAkhyAmAM dharmanA Azaya vagerene mahattA ApavAmAM AvI nathI ane bIjI vyAkhyAmAM gharmInA Azaya vagarenI mahattA che. * [je ke tamane to zuM thayuM che, mahAtmanuM! e ja khabara paDatI nathI. pR. 150 5ra tame lakhyuM che ke 44 amala-vizuddha dharma kone kahevAya te vAta zAstravArtAnA 11 mA zlokamAM AcAryazrI haribhadasari mahArAje sArI rIte spaSTa karela che.xxx Ama lakhIne TIppaNamAM pR. 58 thI 61 jovA kahyuM che. pR.58 para TIpAmAM A zloka TAMkyo che - upAdeyA saMsAre dharma eva yuH sadA / vizuddho muktaye sarva yato'nyadvakAraNam // 11 // "gha' zabda pachI purvakAra("jakAra)nA prayogavALA A zlokano artha Avo thAya che ke - saMsAramAM DAhyA mANasoe mukti mATe hamezAM vizuddha dharma ja upAdeya = AdaravAyogya che, kema ke bIjI badhI vastuo duHkhanA kAraNabhUta che? Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96] [[dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja AmAM tame ja kAranuM sthAna badalIne kevo artha (anartha !) Ubho karyo che te juo - tame lakhyuM che ke xxx "A saMsAramAM budha puruSoe sadA mATe koI paNa jAtanI AzaMsA vinA ekamAtra mukti mATe ja vizuddha gharma AcaravAyogya che. A sivAya priyasaMyoga, saMpatti vagere badhuM duHkhanuM ja kAraNa che." xxx Ama ja kAra badalI nAkhavAthI artha keTalo badalAI jAya che te to tamane khyAlamAM AvI ja gayuM haze ! kharekhara to mahAtmanuM! A jaNAvatAM. paNa vyathita thaI javAya che ke AvAM badhAM avalokanothI tame tamArA pratyakSa gurudeva AcAryadeveza zrImad vijayarAmacaMdra sUrIzvarajI mahArAjAne paNa . bhayaMkara nukasAna karyuM che.te e ke Aje to emanA puNya prabhAve tamArA badhAMnAM vacanone moTe bhAge koI vicAravA besatuM nathI, paNa bhaviSyamAM jyAre madhyastha bahathata gItAtha tamArAM avalokano vAMcaze, tyAre manamAM abhiprAya bAMdhI ja deze ke "je vyaktie "dharmasvarUpa-darzana'nAmanA potAnA graMthanI prastAvanA tarIke AvI Dagale ne pagale zAstraviruddha vAtone sthAna ApyuM che te vyakti paNa avazya Dagale ne pagale zAstraviruddha pratipAdana karatI haze !" tamArAM avalokano parathI Avo abhiprAya Ubho thavo zuM suzakya nathI ? astu.] Ama, amala vizuddha dharmanI be vyAkhyAo zAstramAM maLe che e nakI thayuM. have prastutamAM kayA amaladharmanI vAta che tenI vicAraNA... AmAM paNa eka anubhavasiddha vAstaviktA pahelAM samajI levAnI jarUra che. eka dharmapariNata zrAvaka che. enA be putro paikIno eka putra bhagavAnanI pUjA karato nathI athavA kare che to paNa kyAreka kare che, kyAreka gApacI mArI de che. jinapUjA aMge e upekSAvALo che. jinapUjA mATe karavI ja joIe, thoDIghaNI pratikULatA hoya to paNa huM jinapUjA to karIza ja. ItyAdi rIte e jinapUjA gharmamAM sthira thayo nathI. AvA putrane hitecchu gharmapariNatA zrAvaka bApa zuM kahe ? zuM ene AvuM samajAve ke jo beTA ! zuddha AzayathI saMpUrNa vizuddhipUrvaka jinapUjA karaze,to ja tArA AtmAnuM kalyANa thaze, tane amApa phaLa maLaze, nahitara kalyANa nahi thAya. uparathI ahita thaze? huM badhAne madhyasthatApUrvaka vicAravA kahuM chuM ke AvuM kahenAra bApa zuM gharmathI pariNata kahevAya? zuM putranuM hita karI zake? badhAe "nA" ja pADavI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 97 paDaze. kharekhara bApa gharmapariNata hoya ane hitecchu hoya to e putrane dharmamAM joDavA mATe - sthira karavA mATe ema ja samajAve ke "jo beTA ! tuM A zrI jinapUjA kara. to durgatinI ribAmaNamAMthI bacIza, sadgati pAmIza... AtmAnuM kalyANa thaze." (jo ke dharmapariNata bApa to ene joDavA mATe evuM paNa kahe ke beTA !jinapUjA kara, to Aloka-paralokamAM badhI jAtanI saMpatti pAmIza. ItyAdi." kema ke zrI upamiti vagere graMthamAM paNa A rIte paNa je dharmamAM joDAtA hoya to joDavAnuM visarAtra zo yA natu ItyAdi zlokothI kahyuM che. paNa tema chatAM tame badhA enAthI bhaDako cho, mATe huM nathI lakhato.) ene A rIte samajAvavAno badho prayAsa kare, paNa e vakhate, "jo mokSano Azaya nahi hoya to tuM jinapUjAthI DUbIza." ItyAdi to na ja kahe. Azayano ullekha sudhdhAM na kare. hA, e ja dharmapariNata bApano bIjo putra ke je jinapUjA dharmamAM sthira thaI gayo che, thoDIghaNI pratikULatAo Ave to paNa jinapUjA to huM karIza ja.jinapUjA karyA vagara rahevAya ja zI rIte? ItyAdi abhiprAya jeno Ubho thaI gayo che, tema ja dharmane samajavAnI kaMIka yogyatA paNa AvI gaI che; tevA putrane pachI e jinapUjAnuM viziSTatama koTinuM phaLa pAmI zake e mATe ene samajAve ke "jo beTA ! A tuM jinapUjA kare che e paNa mokSanI IcchAthI ja karaje. bIjI koI ADIavaLI IcchAo rAkhIza nahi; nahitara tArI A jinapUjA eLe jaze niSphaLa banI jaze, Atmahita sAdhI nahi Ape? AvuM badhuM paNa ene to ja kahe ke jo bApane enA svabhAvano khyAla AvI gayo hoya ke AvuM kahevAthI paNa e jinapUjAne to nahi ja choDe, paNa Azayazuddhi karavAno prayAsa karaze. vaLI, bApane jo evo khyAla paNa hoya ke "chokaro Ama lAyaka che, paNa A bAbatamAM thoDo bedarakAra che, upekSAvALo che, mATe jarAka bhAre zabdomAM kahIza to e magaja para leze ane Azayazuddhi karI zakaze." tathA AvI vAta sAMbhaLIne, "ema ! ADIavaLI IcchAnA kAraNe pariNAme mAre durgatimAM javuM paDaze? to to pachI mAre dharma ja nathI karavo. Avo vicAra karIne dharmane choDI de tevo A nathI. Avo nirNaya paNa pitAne hoya to pachI A rIte paNa kahe ke beTA ! tuM A zuM kare che? AvI suMdara jinapUjA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] [zA mATe karavo ? mokSa mATe ja kare che, enA prabhAve bhaviSyamAM suMdara saMpatti pAmaze. paNa sAthe A je ADIavaLI IcchAo rAkhavA vagere rUpa malinatA rAkhe che tenA prabhAve e saMpattiomAM Asati thaze ane tethI pachI cIkaNAM kama bAMdhI durgatiomAM ghakelAI jaze.Ama, tAruM Atmahita thavAne badale bhayaMkara ahita thaI jaze. durgatiomAM bhayaMkara ribAmaNo sahevI paDaze. yogya jIvane ja A rIte smalanAmAMthI vAravA mATe bhAre zabdo kahevAnI (yAvat kharaMTaNA karavA sudhInI) anujJA che, e bAbatano adhikAra pUjya upAdhyAyajI mahArAjanA sAmAcArI prakaraNagraMtha vageremAM che, to te tyAMthI joI levA bhalAmaNa. AvA putrane avidhi vAravAnuM -Azayazuddhi karavAnuM vagere kahevuM yogya che. pahelA putrane kahevA yogya je bAbato hatI te Ane kahevAnI koI jarUra rahetI nathI, kema ke dharmamAM to A joDAI ja gayo che, sthira thaI ja gayo che. A vicAraNA parathI ATaluM nakkI thayuM ke jIvone ghamamAM navA joDavAnA hoya ke joDAyA hoya to sthira karavAnuM hoya, tyAre teone Azaya vagereno ullekha karyA vagara dharmanA prabhAvanuM ja varNana karato upadeza Apavo hitakara che; ane evo ja upadeza parama karuNAsAgara zAsakAra bhagavaMto Ape che. je jIvo dharmamAM joDAI gayA hoya, joDAIne sthira thaI gayA hoya ane upara kahyA mujabanI lAyakAta dharAvatA hoya tevA jIvone Azayazuddhi, vidhi vagere para bhAra mUkato upadeza Apavo hitakara bane che, paNa e. sivAyanA jIvone tevo upadeza hitakara banato nathI. have, ApaNe A jJAto thato. bloka kevA jIvone uddezIne apAyo che te vicArIe. upadezataraMgiNImAM A zlokanuM je vivaraNa karyuM che tenA parathI tema ja A zlokane je dhamapadeza' nAmanA pAMcamA taraMgamAM kahelo che, temAM TAMkelA zlokono artha vicAravA parathI spaSTa rIte jaNAya che ke dharmano ja mahimA gAtA A zloko navA jIvone dharmamAM joDavA ke sthira karavA mATe kahevAyA che. e taraMganA keTalAka zlokone huM ahIM artha sahita TAMkuM chuM.' ArogyaM saubhAgyaM dhanAcatA naayktvmaanndH| .. kRtapuNyasya syAdiha sadA jayo bAJchitAvAptiH // 3 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha"Ama mATe zuM karavuM ? varSa ja] [ 99 artha: jeNe puNya (dharma) karyA che tevA jIvane A jagatamAM Arogya, saubhAgya, dhanAtyatA, nAyakapaNuM, AnaMda, hamezAM vijaya ane Icchita prApti thAya che. . dine dine majalamahalAvalIH susaMpadaH saukhyaparamparA cha / isa ca siddhirdahulA ca buddhiH sarvatra siddhiH sRjatAM sudharmam // 4 // vRtto - zIrvajJALotAkRnatAM pesameta palA: saMpanIpathane ! artha sudharmane karatA jIvone pratidina manapasaMda maMgala paraMparAo, satsaMpattio, sukhanI paraMparA, ISTa siddhi, autpAtikI vagere cAra vipula buddhi ane badhI bAbatomAM siddhi maLe che. (AnI vRttimAM kahyuM che ke - zrI sarvarapraNIta = kathita dharmane karatA jIvone A padArtho vAraMvAra AvI maLe che. Ama, ahIM sudharmanI vyAkhyA zubha AzayathI karAyelo dharma evI na karatAM zrIsarvajJakathita dharma' evI karI che e khyAlamAM rAkhavuM. arthAta AzayanI koI jarUra ja nathI, evuM huM kahevA nathI mAgato, paNa A badhA zlokomAM Azayane gaNatarImAM levAmAM Avyo nathI, evuM jaNAvavA mAguM chuM e khyAlamAM rAkhavuM) puMsAM ziromaNIyante dharmArjanaparA nraaH| che. zAstrIya pArjiApati pavipaINI : artha : dharma karavAmAM tatpara manuSyo puruSomAM ziromaNi bane che ane . jema latAo vRkSono Azraya kare che, tema tevA manuSyonI saMpattio Azraya kare che. ' " [cho bloka "jhAto thato... vagererUpa prastuta zloka che.] phalaM ca purNa sutarustanoti vittaM ca tejazca nRpaprasAdaH / Rddhi prasiddhiM tanute saputro bhuktiM ca muktiM ca jinendradharmaH // 7 // artha: jema suvRkSa phaLa ane phUla pedA kare che, rAjAnI kRpA lakSmI ane * pratApa bakSe che, suputra Rddhi ane prasiddhine vistAre che, tema zrIjina dharma rAjyAddhi vagere bhogone ane mokSane Ape che. rAmaH prasAdo divyAnaM vANijyaM istiralayoH / jainadharmastapaiko'pi mahAlAbhAya jAyate // 8 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja artha : jema rAjyaprasAda, divyAsa, hastI ane ratnanuM vANijya mahAlAbha mATe thAya che, tema eka paNa jainadharma mahAlAbha mATe thAya che. dharmopadeza" nAmaka A pAMcamA taraMgamAM AvA kula bAra zloko prAthamika kakSAnA jIvone uddezIne dharmano mahimA gAvA mATe ane e dvArA zrotAjIvane dharmamAM AkarSita karI joDavA mATe tema ja joDIne sthira karavA . mATe kahevAyA che. vaLI, prastuta "MAto nayato.." zlokano upasaMhAra karatAM upadeza taraMgiNIkAre je zloka TAMkyo che, te paNa A ja vAtane puSTa kare che - dharmaH zruto'pi dRSTo'pi kRto vA kArito'pi vA / anumodito'pi rAjendra ! punAtyAsaptamaM kulam // artha sAMbhaLelo paNa, joyelo paNa karelo paNa athavA karAvelo paNa ke anumodanA karAyelo paNa gharma, he rAjendra ke sAta kulane pavitra kare che. . je jIva gharmamAM sthira thaI gayo che tevA Azayazuddhi vagereno upadeza ApavA mATe zuM AvuM kahevuM paDe ? vaLI, A badhA zlokomAM e paNa jovA maLe che ke sarvatra zrIjinakathita dharmane sudharma -amala dharma atyaMta mahAlAbha karI ApanAra gharma vagere tarIke kahevAmAM Avyo che. Azayazuddhi vagerenI to kayAMya vAteya karI nathI. kharekhara, amala dharma - zuddha gharma tarIke jo Azayazuddhi vagereyukta dharmano graMthakArane ahIM abhiprAya hota ne to pratanA aDhAvIza pRSTha jeTalA A vistRta adhikAramAM Azaya-vidhi vagerenuM paNa vistArathI pratipAdana karyuM hota ! paNa upadezataraMgiNInA A vistRta adhikAramAM evuM jovA maLatuM nathI. jyAre zrI sarvapraNIta dharma, zrIjainadharma vagere tarIke eno vAraMvAra ullekha jevA maLe che. eka A bAbata parathI,tema ja upara je zlokAryo kahI gayo che tema ja upadezataraMgiNInA prastuta adhikAramAM anya je zloko che; tenA artho vicArIe to je bAbata maLe che ke A badhA zloko navA jIvone dharmamAM joDavA. ane sthira karavA mATe bolAyelA che. te bAbata parathI jaNAya che ke prastutamAM amala, vizuddha dharma tarIke graMthakArone, kevalibhASita jainadharma evo artha abhipreta che, gharmInI zuddhinI apekSAe kahevAto "amala dharma nahi (kema Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 101 ke upara dekhADI gayo chuM ke jIvone navA joDavA mATe apAtA upadezamAM * Azayazuddhi vagerenI vAto lAvavI e hitakara nahi, paNa ahitakara che). vaLI mAtsarya vagere 13 malanA abhAvanI apekSAe ke Azayazuddhi vagerenI apekSAe je zuddha dharmarUpa hoya tenI jo vAta hoya, to Apatti e Avaze ke zloka ayogya TharI jaze. kaI rIte? A rIte - - AcArya zrImada munisuMdarasUri mahArAje mAtsarya, krodha, anutA5,garva avidhi vagere tera doSo adhyAtmakalpakAmamAM batAvyA che, je dharmane malina kare che. arthAt AvA koSovALA jIvano dharma amala nathI banato, paNa malina bane che. je jIvo AvA doSothI zUnya hoya teono dharma amala bane. have jo AvA ja amala dharmanI prastuta zlokamAM vAta hoya to arthamAM virodha Ubho thAya e spaSTa che. te A rIte - zlokamAM lajjA vagerenI jema mAtsarya, garva, mAna vagere paNa pado che, tethI artha Avo nIkaLe che, jeo mAtsaryathI amala gharma (mAtsarya vinAno gharma) kare che teo ameya phaLane pAme che, jeo garvathI-mAnathI mAnazUnya gharmane kare che kema ke amala dharmamAM uktA vyAkhyA mujaba mAnazUnyatA paNa Avazyaka che), teo ameya phaLane pAme che." AmAM svavacanavirogha (vadatovyAghAta doSa) spaSTa ja che. * Avo doSa Ubho na thAya e mATe kadAca ema mAnI laIe ke A lajjA, - mAtsarya, garva vagere dharmaprAptinAM kAraNorUpa che, pachI kaMI dharma karatI vakhate . sAthe hotAM nathI, tethI Avo virodha Avato nathI (jo ke AvuM mAnavuM yogya nathI, e A ja vicAraNAmAM anyatra siddha karyuM che, to paNa eka vAra tamArA - saMtoSa khAtara mAnI laIe), to paNa evA doSo UbhA thAya che ke - ' (1) upara kahI gayo e mujaba,AvA zuddha gharmano upadeza to gharmamAM joDAI gayelA jIvone ja Apavo yogya hoI, zrotA tarIke tevA ja jIvo levA paDe. ane to pachI teo AgaLa dharmaprAptinAM ATalAM badhAM nimitta kAraNo darzAvavAnI koI AvazyakatA rahetI na hoI, e nirarthaka Thare. (2) amala" gharmanI mahAnatA sthApavA mATe ane dharmamAM joDAI gayelA jIvo have potAnA dharmane evo banAve e mATe,e lonuM pratipAdana, e dUra karavAno upadeza vagere je vadhu Avazyaka cIjarUpa bane che, tenI koI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja na vAta ja zlokamAM na hovAthI (ke enI vRttimAM na hovAthI) e paNa eka nyUnatA thavAnI Apatti Ave. Ama, AvA badhA doSo UbhA thatA hoI nakkI thAya che ke ahIM amala (ke asama) dharma tarIke zuddha dharmanI je e vyAkhyAo che, temAMthI prathama vyAkhyAvALo (eTale ke ene karanAra dharmI kevo che ? e khAkhatane gauNa anAvIne mAtra dharmanA svarUpanI apekSAe zuddha evo) sarvajJa-kathita dharma levAno che, paNa khIjI vyAkhyAvALo (eTale ke jemAM dharmI kevo che ? enI pradhAnatayA apekSA che tevo) amala dharma levAno nathI. ane tethI tame e khIjI vyAkhyAne anusarIne 'mala' vagerenuM je lAMbuMlacaka varNana karyuM che te nirarthaka Thare che. zabdonI zAstromAM ja aneka vyAkhyAo - artho jovA maLatAM hoya, to te te adhikAramAM kayo artha levAno che eno nirdoSa nirNaya karI, pachI AgaLa vicAraNA calAvavI joie. A ja rIte kalyANa' zabdanA aneka artho zAstromAM maLe che,to te te adhikAramAM tevAM tevAM vizeSaNo sAthe vaparAyelA 'kalyANa' zabdano zo artha levo e madhyasthatAthI nakkI karavo joIe. sarvatra arthavibhAjana - viSaya-vibhAjanapUrvaka vicAraNA karavI joIe.. tethI A zlokano TUMkamAM yathArtha artha Avo nakkI thAya che ke jeo lajjA, bhaya vagerethI amala dharma (zrI sarvajJakathita jainadharma) kare che teo ameya phaLa pAme che.' manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / tAmAkarSati pucchena tucchAgrahamanaH kapiH || mAdhyasthyASTaka 2 // madhyastha vyaktinuM manarUpI vAcharaDuM yuktirUpI gAyane anusare che (eTale ke e, yuktine anurUpa potAnI vicAradhArA keLave che); jyAre tuccha AgrahI vyaktinA manarUpI vAMdaro yuktirUpI gAyane pUMchaDAthI kheMce che (eTale ke evI vyakti, potAnI ghaDelI vicAradhArA tarapha yuktine tANavA prayAsa kare che).. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-8 ko dharma kiMpAka phaLatulya ? (tattvA. pR. 47) upadezapadamAM zrIvajasvAmInI dezanAmAM je dharmane kiMpAka phaLanI upamA ApIne pariNAme asuMdara kahyo che, te jainabhinna anya dharma jANavo. mokSano Azaya na hoya to jainadharma paNa jinAjJAkhAhya che ane tethI e paNa kiMpAka phaLatulya che' evuM upasAvavAno tame je prayAsa karyo che (tattvA0 pR. 47-50 ) te ucita nathI e nIcenI vicAraNA parathI, munivara ! tamane spaSTa thaI jaze. jammi na... zloka pUrve evo zloka che ke, dhammo atyo kAmo jao na pariNAmasundarA ee / kiMpAgapAga - khalaloyasaMga - visabhoyaNasamANA // AmAM je dharmane pariNAmasuMdara na hovo kahyo che, e dharmanuM e pachInA zlokamAM pratipAdana che : jammina saMsArabhayaM jammi na mokkhAbhilAsaleso vi / iha dhammo so o' veNAkao jo jiNANAe // ahIM = kiMpAkaphaLa vagere upamAthI pariNAme asuMdaratA kahevAnA adhikAramAM dharma tarIke te dharma jANavo ke jemAM saMsArano bhaya nathI, jemAM mokSanI aMzamAtra paNa abhilASA nathI (arthAt mokSanuM nAmanizAna paNa nathI), tathA je jinavacana vinA karAya che, arthAt je jinokta nathI. (mahAtman ! zAsrapAThonA artha-pratipAdanamAM tamArA dvArA je garabaDo thayA kare che, enA keTalA namUnA darzAvavA ? zrIvajasvAmInA nAme tame pR. 24 52 jaNAvyuM che ke xxx teo zrImadde to spaSTa vyAkhyA ApI che ke jemAM saMsArano bhaya na hoya, jemAM mokSAbhilASano leza paNa na hoya ane je zrI jinezvaradevanI AjJA vinA karAto hoya,evo dharma, pachI bhale te khAhyAkArathI dekhAto jaina dharma hoya ke jainetara dharma hoya, te pariNAme kiMpAka phaLa jevo ja che' xxx AmAM pachI bhale te... ItyAdi je lakhyuM che te tamArA gharanuM ja ghusADyuM che ne ! kAraNa ke zrIvajasvAmIe kahelA A zlokamAM to ene jaNAvanAra koI zabdo nathI.) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ahIM jinAjJA vinA karAyelo gharma Avo kiMpAka phaLatulya hoya che evuM. je kAM che tenAthI anya gharma ja pakaDI zakAya che, jainadharma nahIM; kAraNa ke jainadharma to jinokti che. zaMkA : jinota evo jainadharma paNa jo saMsAranA bhaya vinA ane aMzamAtra paNa mokSAbhilASA vinA karAyo hoya, to e jinArAbAhA che ane tethI e paNa kiMpAka phaLatulya che evuM jaNAvavAno zrIvAsvAmIno abhiprAya che. samAdhAna : ahIM sau prathama e jANavA jevuM che ke zrIvAsvAmI rAjA ane enA parivAra vagerene dezanA ApI rahyA che. A badhA kAMI jaina dharma ja pALI rahyA che evuM nathI ke jethI teonI Azayazuddhi mATenA pachInA tabakkA mATe mokSAbhilASA para jora mAravA mATe A dezanA apAI rahI che evuM mAnI zakAya. ahIM to zrotAvargane jaina dharma pratye AkarSavA mATe dezanA apAI rahI che, eTale jainadharmane kiMka phaLatulya asuMdara kahevAnI vAta ja aprastuta che. vaLI, AgaLa-pAchaLanA zlokono vicAra karatAMya A jaNAya che ke... mokSanA AzayazUnya gharmane kiMpAka phaLatulya kahevAnI ahIM vAta nathI, paNa ajainadharmane kiMpAka phaLa sadaza kahevAnI vAta che. te A rIte - kayo dharma kiMpAka phaLatulya che enI vyAkhyA ...i ... zlokamAM che. saMsArabhaya ane mokSanA Azaya vinA karAtA jainadharmane paNa ahIM asuMdara tarIke jaNAvavAno abhiprAya che evuM svIkArIe, to eno artha e thAya ke gharmanI suMdaratA asuMdaratA mATe gharmI mukhya che. eTale ke dharmImAM saMsArabhayAdi hoya to dharma suMdara,anyathA e asuMdara.tethI, saMsAra-bhayAdi dharmamAM rahenArI cIja rahetI nathI. to pachI, je dharmamAM saMsArabhaya ke mokSanI abhilASAno aMza paNa nathI." AvuM vyAkhyAkathana ja asaMgata thaI jAya che. AnA badale "ajaina dharmone asuMdara kahevAno ahIM abhiprAya che evuM mAnIe, to dharmanI suMdaratA- asuMdaratA mATe enuM svarUpa ja mukhya bhAga bhajavanAruM banavAthI AvI koI asaMgati rahetI nathI. je dharmamAM saMsArabhaya ke mokSanI IcchA mAtra paNa nathI... arthAt je dharmamAM saMsAra-zayanIsaMsAra paranA udveganI ane mokSanI IcchAnI = upAdeyatAnI koI vAta ja nathI, e gharmane ahIM kiMpAka phaLatulya asuMdara tarIke kahelo jANavo. te dharma Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] 105 Avo(saMsArabhayAdi na hovAnA kAraNe) asuMdara hoya che, je jinAjJA vinA *=jinavacana vinA pravartelo che.' AvA arthamAM koi asaMgati che nahIM e spaSTa che. zrIjinezvaradeve prarUpelo dharma suMdara ane anya dharma asuMdara' Avo abhiprAya hovAnA kAraNe ja AgaLa gokuLa mAvALo... e 265mA zlokamAM, asuMdara dharmamAMthI bAdabAkI karavA mATe, paNa je puruSapuMDarIka zrI tIrthaMkaradevoe prarUpelo kSamApradhAna dharma che.' e pramANe ullekha karyo che; nahIM ke paNa je mokSanA AzayathI karAyelo dharma che.' ityAdi. eTale ke kayo dharma asuMdara nathI ?' e jaNAvavA mATe zrIjinakathita dharma asuMdara nathI' AvuM je kahyuM che enAthI ja nizcita thai jAya che ke je dharma jinakathita nathI tene ja ahIM asuMdara tarIke kahevAno abhiprAya che. vaLI ko'ka kadAca tevI paristhitinA kAraNe artha ke kAmanI abhilASA sAthe jinokta anuSThAna kare, to eTalA mAtrathI e jinAjJA vinA thayelo dharma che' ema kahI zakAtuM nathI; kAraNa ke 'arthavAbhAbhiSiLAti dharma va patitavyamU' ityAdi zAstravacano ene jinAjJA-aviruddha hovA jaNAve che. . vaLI, jinokta dharmarUpe jainadharmanuM vistRta varNana tyAM karyuM che. mokSano Azaya hoya, to dharma kaI rIte suMdara bane che ane na hoya, to kaI rIte e asuMdara bane che, enuM koi ja varNana tyAM ka2vAmAM AvyuM nathI.tathA jaina dharmanAM anuSThAnonuM varNana karyA khAda, enA prabhAve jIva A bhavamAM ne 52bhavamAM kevuM sukha pAme che enuM varNana karyuM che ane chevaTe, mokSa paNa pAme che' ema jaNAvyuM che. have jo mokSanA AzayanI pradhAnatAnuM ja varNana karavuM hota ane anya Azaya jarA paNa AvI jAya,to dharma pariNAme asuMdara ja banI jAya evo abhiprAya hota,to Aloka-paralokamAM sukha pAme che enuM varNana ja zA mATe karata ? kAraNa ke e varNanathI to pAchuM enuM AkarSaNa peddA thavAnI zakyatA rahevAthI, eno Azaya dUra karAvI mokSano Azaya pedA karavAno kahevAto uddeza saphaLa thavo vadhu kaThina ja banI jAya che. bAkI,mokSano Azaya na hovAmAtrathI ke bhautika AzaMsA hovA mAtrathI gharma jo kiMpAka phaLatulya banI jato hoya,to nalinIgulma vimAna mATe saMyama lenArA avaMti sukumAla, khAvA mATe cAritra lenAra bhikhArI (ke je pachIthI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja saMprati rAjA banyo) tathA meghakumArano jIva hAthI... A badhAno dharma paNa kiMpAka phaLatulya banavo joIto hato. e hAthIne mokSAbhilASA nahotI, e vAta gharmaparIkSA granthamAM spaSTa che. mATe "mokSanA AzayazUnya dharma asuMdara che evuM jaNAvavAno ahIM abhiprAya nathI; kintu je jinokta nathI evA hiMsAdipracura ajaina dharmo asuMdara che evuM ja jaNAvavAno ahIM abhiprAya che, e eka ne eka be jevI vAta che. (1) keTalAka rahasyArthI sAMsArika phaLa mAMgIne ravaDyo bahu saMsAra." (a) gujarAtI stavanasakjhAya-duhA-rAsa vagere (prAkRta-saMskRta bhASA upanibaddha) mULa granthopajIvyaka prAmANyavALA hoya che. A prasiddha vacananA AdhArabhUta mULa granthanA paNa AvA ja arthavALA vacanane svIkArIne - kalpIne AgaLanI vicAraNA jANavI. , (ba) koI paNa zAstravacanano artha pUrvApara virodha na thAya, e rIte karavo joIe. - api bAyA phalApekSA sadanuSThAnarAgakRt / ___ sA ca pramApanAdhInA muktavadveSamapekSate // dvA dvA. 13-21 // anuSThAnamAM rahelI saubhAgyAdi phaLanI IcchA jo yogya upadeza maLe to haTI zake evA svabhAvavALI hoya, to e bAdhya phaLApekSA kahevAya che. e saanuSThAna pratye rAga keLavanArI hoya che ane kAraNa tarIke mukti adveSanI apekSAvALI hoya che. saubhAgya vagere sAMsArika phaLanI bAdhya svabhAvavAnI IcchAthI thatuM anuSThAna, sadanuSThAna-rAganA prabhAve tahevuM anuSThAna bane che. A tahetu anuSThAnane zrIharibhadrasUri mahArAja, mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja vageree upAdeya ane saphaLa kahyuM che. eTale jaNAya che ke evuM anuSThAna hoya, to saMsAramAM rakhaDavAnuM rahetuM nathI. tethI prastutamAM sAMsArika phaLa mAMgIne raDyA bahu saMsAra evuM je jaNAvyuM che te abAdhya svabhAvavALI IcchAthI jemAM sAMsArika phaLanI mAMgaNI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [107 thatI hoya te aMge jANavuM e pUrvApara aviruddha che. mATe ja rohiNI vagere devatAnA uddezathI thatA rohiNI vagere tapone paNa mugdha jIvo mATe hitakara hovA kahyA che. ema aSTaka prakaraNamAM dravya paccakakhANane bhAva paccakakhANanuM kAraNa banavArUpe sArthaka kahyuM che tathA zrIuttarAdhyayana vageremAM "kAryavAnAmaNinAgari parva patra pariratha arthAt "artha-kAmanA Icchuke paNa gharmamAM ja udyama karavo joIe ItyAdi upadeza apAyo che. (bhale ne bAdhya svabhAvavALI hoya) sAMsArika phaLanI IcchA AvI eTale anuSThAna saphaLa bane ja nahIM ane saMsAramAM raDavAnuM UbhuM ja rahe, evuM mAnavAmAM A zAstrIya vidhAnono virodha thavo spaSTa che. (2) nirisahI kahIne thatA praveza aMge vicAraNA - nisihI" zabdathI zAnA nidhanI pratijJA thAya che? sAMsArika phaLanI yAcanAnA niSeghanI pratijJA thAya che ema ja mAnIe to prazna e Ubho thAya ke jemAM koI mAMgaNI na hoya evA "phalANA pAse Aje 1000nI ugharANI mATe javAnuM che, bajAramAMthI zAka laIne mAre : javAnuM che. AvA badhA vANIvicAranI chUTa che? A chUTa paNa hotI to nathI je.eTale jo evuM mAnIe ke jemAM saMsAranI vAta hoya, evA koI paNa vANI- vicAranA niSeghanI pratijJA che, to e paNa yogya nathI. putranI najIvI bhUla para krodhAviSTa thaIne pitAe evI mArajhUDa karI ke jethI sAravAra mATe pAMca-sAta hajAranuM pANI thayuM. e pitA derAsaramAM nisihI karIne praveze che... stavana lalakAre che - huM to kroghaSAyano dariyo... ne enI AMkha sAme putranI bhUla, potAno krodha vagere taravaravA lAgyAM che bhagavanuM ! huM to krodhathI Avo dhamadhamI UThuM chuM. ItyAdi ekarAra kare che. A, saMsAramAM banelA prasaMganI vAta hovA mAtrathI zuM nisihIno bhaMga thaI gayo kahevAze ? vaLI, gabhArAmAM pUjA karavA mATe pravezatI vakhate zrAvaka bIjI vAra nisihI bolIne pratijJA kare che. AnAthI derAsara saMbaMdhI vAtonA niSeghanI pratijJA hoya che tema ja caityavaMdana prAraMbhe trIjI vAra nisihI bolavAnI hoya che, jenAthI dravyapUjA saMbaMdhI vAtono tyAga hoya che. eTale nisihI' zabda Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja dvArA saMsAra-saMbaMdhI vAtonA tyAganI pratijJA hoya che evuM to mAnI zakAtuM nathI.' . to have, zeno niSedha che? jarAka UMDANathI vicAra karIe to jyAre je sAdhanA cAlu hoya tyAre te sAdhanAmAM vikSepa kare,tallInatAno bhaMga kare,evI vAtono benisihI vaDe niSedha thato hoya che, evo artha abAdhitapaNe yogya bhAse che.' paramAtmAnI bhAvapUjAnuM anuSThAna paNa pUrNa thavA AvyuM che ne have "sarvamaMgala' thavAnuM ja che, tyAre jayavIyarAyasUtramAM ISTa phaLasiddhi pada Ave che. A padanA vivecana tarIke yogazAsa(3/124)mAM jaNAvyuM che - iSTaphalasiddhiH abhimatAniSpattirihalaukikI payopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati, tsmaacopaadeyprvRttiH| artha : tathA, ISTa phaLasiddhi eTale ke Ihalaukika AjIvikA vagere abhimata padArthanI prApi, jenAthI upagRhIta thayelA jIvanuM citta svastha thAya che ane tethI pachI upAdeya evA dharmamAM pravRtti thAya che. AmAM e vAta samajavA jevI che : A Ihalaukika- sAMsArika phaLanI AzaMsArUpa hovA chatAM nisihInI pratijJAno bhaMga nathI; kAraNa ke bhAvapUjAnI sAdhanAmAM e vikSeparUpa nathI.te paNa eTalA mATe ke jo e AzaMsArUpa hovA mAtrathI vikSeparUpa hoya, to "bhavanirveda vagerenI AzaMsAo paNa vikSeparUpa banI zake che. jo e sAMsArika phaLanI mAMgaNIrUpa hovAthI vikSeparUpa hoya, to "dukhakhao padathI paNa zArIrika-mAnasika duHkhonA nAzanI mAMgaNI hovAthI nisihanI pratijJAno bhaMga mAnavAnI Apatti Ave. A zrI zAMtisUri ma. racita ceIviMdaNa mahAbhAsamAM jaNAvyuM che sArIramANasANaM dukkhANaM khaotti hoi dukkhkho| nANAvaraNAINaM kammANa khao u kammakhao // 8 // 2 // artha : ahIM (jayavIyarAya sUtramAM) zArIrika-mAnasika duHkhono kSaya e duHkhakSaya jANavo ane jJAnAvaraNIyAdi karmono kSaya e karmakSaya jANavo. eTale ahIM, sAMsArika phaLanI mAgaNI hovA mAtrathI bhAvapUjAnI sAdhanAmAM vikSepa che ane tethI nisihInI pratijJAno bhaMga che evuM kahI zakAtuM nathI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 109 e paNa jANI levA yogya che ke ISTa phaLa tarIke ahIM mokSa ke tenA upAyarUpa samyagadarzanAdi abhipreta nathI. Avo nirNaya A rIte thAya che - yogazAstra, saMghAcAravRtti, paMcAzaka TIkA, zrAddhadinakRtya, dharmasaMgraha, vRndAvRtti vagere granthomAM Ihalaukika aihika. AvAM je vizeSaNo vaparAyAM che te jaNAve che ke tyAM vizeSya je che te koI sAMsArika padArtha che. vaLI, praznacintAmaNimAM to A pramANe prazna-uttara che : prazna : jayavIyarAyamadhye 'inuphalasiddhi' itivAkyena kiM muktiphaLaM mArgitaM vAnyaditi ? uttara : vRndAvRttyAyanusAreNa mAyate dharmAnuSThAnAcaraNanirvighnahetubhUtamihaloke nirvAhakara - lalitavistarAmAM Avo artha che ke IjhaphaLasiddhi eTale avirodhI phaLanI prApti A prApti thavAthI IcchA adhUrI na rahevAnA kAraNe citta prasanna thAya che ane tenAthI upAdeya evAM devapUjA vagere dharmAnuSThAnomAM prayatna thAya che. jo anyatra auskya nivRtta thayuM na hoya, to A prayatna thaI zakato nathI. . lalitavistarAnI "paMjikAmAM anyatrano artha "jIvano pAya = AjIvikA vagere karyo che. eTale phalitArtha A thAya che ke AjIvikA vagere ISTa phaLa che. e je prApta na thAya, to enI utsukatA rahevAthI citta vihala bane che ane tethI gharma ArAdhanAmAM prayatna thaI zakato nathI. eTale, lalitavistarAmAM paNa ISTa phaLa tarIke AjIvikA vagere abhipreta che e jaNAya che. vaLI, ahIM ISTa phaLanI prApti, enAthI cittanI svasthatA ane enAthI upAdeyamAM prayatna = upAdeyanI ArAghanA ema kramazaH traNa sTepa jaNAvyAM che. samyagdarzanAdi to svayaM upAdeya = ArAdhanArUpa trIjuM sTepa che, eTale ene ja ISTa phaLa" tarIke prathama sTeparUpe zI rIte levAya? eTale,ahIM ISTa phaLa" tarIke Ihalaukika sAMsArika phaLanI mAMgaNI che. ane tema chatAM sAdhanAmAM vikSepa nathI ke nisihI pratijJAno bhaMga thato nathI e nizcita thAya che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 9 viSayAbhilASI mATe paNa dharma ja kartavya (tatvArA pRSa - 180) have uttarAdhyAyana sUtravRttinA vivAdhirAvanA pi" ItyAdi vacanone tame karelA avalokana aMge vicArIe - xx artha-kAmanA abhilASIe paNa arthakAmamAM ke hiMsAdi pApasthAnakomAM prayatna na karatAM, ekamAtra dharmamAM ja prayatna karavo joIe evuM spaSTa kare che. xxx AvuM kahIne tame jAte ja tamArA paga para kuhADo mAryo che. "artha-kAmanI IcchAthI varma na ja karAya" evuM tamAruM mithyAbhimAna have, zI rIte UbhuM raheze ? ame paNa A ja kahIe chIe ke jene artha-kAmanI IcchA UbhI thaI gaI che, tevA jIvo bIjItrIjI doDadhAma karyA kare ke anIti vagere pApono Azraya le, enA karatAM to eNe dharmamAM ja udyamazIla banavuM joIeA amArI vAta sAcI hovAthI ja jANatAM ajANatAM paNa tamArA dilamAMthI paNa e bahAra nIkaLI gaI.. prazna :tame A badhuM zuM kahevA beThA cho? ame kAMI amArA paga para kuhADo mAryo nathI ke tamArA manamAM besI gayA nathI ke jethI tamAruM A badhuM kahevuM saMgata bane...tame artha-kAmanI IcchA vagerethI ghana-viSayonI IcchAno ja ullekha karo cho, jyAre ame to tenAthI sAcA sukhanI IcchAno ja ullekha karIe chIe... juo, ame pU.181 para kahAM ja che ne ke jIvo artha-kAmanI abhilASA sukha mATe kare che; paraMtu artha-kAmamAM sukha ApavAnI tAkAta che nahIM, tenAthI dekhAtuM je sukha maLe che te sukha nathI, paNa sukhAbhAsa che; kAraNa ke vAstavamAM te duHkharUpa che. enA phaLarUpe paNa duHkha maLe che ane enAthI duHkhanI paraMparAnuM sarjana thAya che. sAcuM sukha ApavAnI tAkAta to ekamAtra gharmamAM ja che. mATe artha-kAmanA arthAt sukhanA abhilASIe artha-kAma ke hiMsAdi pApasthAnakomAM prayatna na karatAM, ekamAtra dharmamAM ja yatna-prayatna karavo joIe. ItyAdi.Ama,A kathana dvArA bIuttarAdhyayana sUvRttinAM A vacano paNa "sAcA sukha(mokSa)nI IcchAvALAe paNa gharmamAM prayatna karavo joIeItyAdi jaNAve che evuM ja kahevAno amAro abhiprAya hovo ame spaSTa karyo ja che. to tame kema ema kaho cho ke ame amArA paga para kuhADo mArIe chIe ? Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 111 uttara : tame tamAro abhiprAya spaSTa karyo che kharo, paNa e aneka - doSothI kharaDAyelo hoI durabhiprAya che ane zAstrone te asaMmata che. tame artha-kAmanA abhilASIno artha "sukhano abhilASI ema karyo che ane sukha tarIke sAcuM sukha jaNAvyuM che. sAcuM sukha to mokSamAM ja che, tethI "arthakAmanA abhilASI" zabda paNa "mokSano abhilASI evA tAtparyavALo che, evo abhiprAya tame dekhADyo che. tame dekhADelA AvA abhiprAyamAM nIcenA doSo rahelA che : (1) AgaLa dekhADI gayA e mujaba ghana ane zabdAdi viSayonI IcchAne jaNAvanAra tarIke ati prasiddha - ati paricita ane tethI ja dhanazabdAdi viSayonI IcchAnI zIdhra upasthiti karI ApanAra evA A kAryomANI' zabdano sAcA sukhanI arthAtu mokSanI IcchAne jaNAvavAnA abhiprAyamAM prayoga mAnavo e saMpradAya viruddha che. mATe A zabdathI graMthakAre jo "mokSAbhilASI jaNAvavuM hoya, to teono e prayoga saMpradAya-viruddha banI javAnI Apatti Ave. (2) "jyAM jyAM A rIte IjAmAmANI' zabda Ave tyAM tyAM tenI lakSaNA karI "mokSAbhilASI evo artha karavo" evI nirUDha lakSaNA che nahIM... ane tema chatAM ahIM lakSaNA karavI paDe che, mATe e kliSTa kalpanA vagere doSothI dura che. (3) judI judI vastuone jaNAvanAra evA artha ane kAma e banne zabdo parathI sAcA sukharUpa eka artha kADhI zakAto nathI, kema ke be zabdonI eka arthamAM A rIte lakSaNo hovI koIne mAnya nathI.eka zabdanI ja lakSaNA karo, to bIjo zabda unmattanA babaDATanI jema vyartha hovAnI Apatti Ave. tema chatAM, zrotAne artha-kAma' zabdano artha tarIke mokSa ja upasthita thaI jAya ema mAnI laIe, to to tamAre artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja karo evuM kahetA amAro virodha na karavo joIe. je upadezavAkaya saMskRtamAM bolI zakAya che, eno gujarAtImAM niSedha karavo... A te kevI vicitratA! (4) vaLI "vitavAra blokanI avataraNikAmAM rahelA tathApi" zabdanI je vAta karI te mujaba ahIM paNa amiAiviASara'mAM je zabda rahyo che te asaMgata kare che. bIjI evI kaI vastu che jenA mATe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] [ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja mukhyavRttie dharma karavAno hoya ane sAcA sukha - mokSa mATe gauravRttie. karavAno hoya ke jethI "sAcA sukhanA abhilASIe paNa dharmamAM ja prayatna karavo joIe evuM paNa zabdayukta vacana saMgata bane?" nAmanI mokSabhinna evI koI vastu hoya, to AvuM vacana saMgata kare; kema ke eno bhAvArtha Avo nIkaLI zake che ke "nA abhilASIe to dharmamAM prayatna karavo ja joIe, paNa mokSanA abhilASIe paNa dharmamAM ja prayatna karavo joIe. paNa AvI koI vastu che nahIM, mATe tevo vacana-prayoga ayogya Thare che. " vaLI, eka vAstaviktA khyAlamAM rAkhavA jevI che. jo + ja A dAkhalAno "8" e sAco javAba che ane te eka ja che. jyAre 6, 7, 9, 10 vagere enA khoTA javAbo che ane te ghaNA che, paNa e aneka javAbomAMthI ekeya javAba kyAreya sAco banI zakato nathI ke sAco hovo siddha thaI zakato nathI.tema ja e javAbo "8" evA sAcA javAbane kyAreya khoTo siddha karI zakatA nathI.ema tame paNa AjJArthavidhyartha prayogavALAM AvAM sthaLonA judA judA aneka artho kADhavA prayAsa karyo... jemake - , (1) manoramA kathAmAM AvatA "gara cha pariddhi ane "rA ' zlokomAM te zloko mahimAdarzaka hovAno artha; (2) "vivAhaM.'mAM pariNAmataH zreSTha viSayasukhonI vAta hovAno artha; (3) zrIuttarAdhyayana sUtra vRttinAM A vacanomAM sAcA sukhanI vAta hovAno artha; (4) zrI ajitazAMti stavananI chellI gAthA "pha Ara mAM gaDhavA vitti' gAthAno tame ahIM kIrti mATe gharma karavAnuM nathI kahyuM, paNa zrIjinavacanamAM Adara karavAnuM kahyuM che? Avo artha upasAvavAno prayatna karyo che (AmAM zI bhUla che te AgaLa dekhADIza); paNa A badhA artha khoTA hoI, emAMthI ekeya artha sAco hovo siddha thaI zakato nathI ke ekeya artha "arthakAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavo joIe evA sAcA arthane khoTo siddha karI zakato nathI ane tethI ja - xxx "artha-kAmanA abhilASIe paNa gharmamAM ja prayatna karavo ke viSayanA abhilASIe paNa dharmamAM ja prayatna karavo joIe. AvA spaSTa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [113 zAstravacananuM evuM arthaghaTana karavAmAM Ave ke artha-kAma mATe gharma karI zakAya", "artha-kAma mATe dharma karavAno upadeza ApI zakAya to te arthaghaTana jainazAsananA paramArthane pAmelA vidvajjanomAM kadApi mAnya banI zake nahIM. xxx ItyAdi tame je kahyuM che temAM tamArA kahevA mAtrathI ja jo e arthaghaTana mAnya banatuM aTakI zakatuM hoya, to ja tamAruM te kathana satya TharI zake che, kema ke "tame kaho cho eTalA AdhAra sivAya bIjo to koI zAstra ke yuktino AdhAra tamArI pAse che nahIM ane tame kaho cho eTalo AghAra kAMI AvI vAtone satya tarIke UbhI rAkhavA mATe samartha nathI ja. mATe ja tame je lakhyuM che ke xxx uparokta zAstravacano artha-kAma mATe dharma karavAnuM vidhAna nathI karatAM xxx te khoTuM kare che. mATe amuka apekSAe bolAyelAM A zAsavacano "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavAnuM vidhAna kare che." e svIkAravuM joIe.[ahIM e paNa khyAlamAM rAkhavuM ke A je arthaghaTananuM huM samarthana karI rahyo chuM te paNa AvuM samajavuM ke artha-kAma mATe paNa dharma ja karI zakAya, "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavAno upadeza ApI zakAya. tame amArA nAme je arthaghaTanano jorazorathI pracAra karo cho temAM ane A arthaghaTanamAM keTalo phera che te tame samajI gayA hazo.] * prazna arthAmApirAvinA ja rita ItyAdi vAkyo eTaluM ja jaNAve che ke artha-kAmanA Icchake paNa gharmamAM ja udyamazIla banavuM joIe. ahIM dharma karavAno upadeza Apyo che, paNa artha-kAmanI IcchAthI (artha-kAma maLe e mATe) gharma karavAnuM kyAM kahyuM che? uttara : sAmAnyathI, koI paNa pravRtti pratye IcchA e hetu che. eTale A upadeza sAMbhaLIne dharma karanAro zrotA paNa koka ne koka IcchAthI ja e dharmapravRtti karI rahyo che e spaSTa che. have, "artha-kAmano abhilASI evo spaSTa ullekha ja tyAM karelo che, to artha-kAmanI IcchA sivAyanI bIjI koI IcchA tyAM kalpI zakAya nahIM. mATe e dharmapravRtti artha-kAmanI IcchAthI nathI thavAnI emake "artha-kAmanI IcchAthI paNa gharma ja karavAno e upadeza nathI" ema kahI zakAya nahIM. vaLI pR. 182 pa2 tame je lakhyuM che ke xxx zAstrakAronA nAme arthakAma mATe dharma karI zakAya evuM vidhAna karanArA mahAnubhAvo "arthavAnI hi Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja bAJchatAmapi puruSANAM na dharmavyatirekeNa saMpadyete, dharmavatAM punaratarkitI svata evopanamete' artha-kAma potAnI meLe ja AvI maLe che.' - ahIM sudhIno pATha chupAvIne bhAtra ato'rthakAmArthibhiH puruSaiH paramArthato dharma eva upAdAtuM yuktaH, tasmAt sa eva pradhAnaH' AthI artha-kAmanA arthI puruSoe paNa paramArthathI to dharma ja karavo yukta che,tethI dharma ja pradhAna che.' ATalo ja pATha rajU kare che;te paNa temanI sazalya mana:sthitinuM darzana karAve che. xxx gy tamArI A vAto sAva tuccha ja che.. kema ke AmAM AgaLano sAMTha chupAvavAnI koI jarUra ja nathI ke jethI ene chupAvavo paDe. artha-kAmane IcchanArA puruSone paNa dharma vinA te maLatAM nathI... jyAre dharmAtmAne to nahIM kalpelAM evAM artha-kAma potAnI meLe ja AvI maLe che.' ATalo aMza ke jene pachI kahelI 'AthI artha-kAmanA arthI puruSoe paNa paramArthathI to dharma ja karavo yukta che,tethI dharma ja pradhAna che. A vAtane khAdhita karato hovAnI tame kalpanA karo cho ane tethI ame e chupAvIe chIe evo tame Aropa karo cho. paNa vAstavamAM kaMI te tene bAdhita karato nathI ke jethI ene chupAvavo paDe... prathama vAtano te aMza, jeo dharma pAmI gayA che - dharma karI rahyA che,tevA dharmAtmAno ullekha kare che; jyAre khIjI vAta mukhyatayA, haju jeo dharmamAM joDAyA nathI ane tema chatAM artha-kAmanI IcchAthI paNa eka vAra dharmamAM joDAI jAya e mATe che. Ama khanneno viSaya judo hoi prathama vAta khIjI vAtane khAdhita kare che evuM rahe che ja kayAM ? ke jethI prathama vAtane chupAvavAno prazna Ubho thAya. UlaTuM, e aMza paNa, pAchalI vAtane puSTa ja kare che.te A rIte - (granthakAra jANe ke artha-kAmArthI jIvane saMbodhIne kahI rahyA che) 'bhAI ! jo tuM artha-kAmano icchuka che, topaNa vAstavikatA e che ke tAre dharma ja karavo joIe; kema ke artha ane kAmane icchatA mANasone paNa te artha-kAma dharma vagara maLatAM nathI; jyAre jeo dharma kare che tevA dharmAtmAne to na icchelA padArtho paNa svayaM AvI maLe che.' Ama, Avo artha upasthita karI ApavA dvArA A pUrvoktavacana artha-kAmanI icchAvALAe paNa dharma ja karavo joIe' e vAtane puSTa kare che. prazna : AmAM tame je kahyuM che ke tevA dharmAtmAne na IcchelA padArtho paNa svayaM AvI maLe che temAM paNa' zabda tame tamArA gharano ghasADIne Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? varSa ja] [115 IcchelA padArtho maLe che ane na IcchelA padArtho maLe che evuM dekhADavAno prayAso karyo che, je jarAya yogya nathI. "na IcchelA padArtho maLI Ave che eTaluM kahevA dvArA granthakArano dharmAtmAne artha-kAmanI IcchA hotI nathI evuM dekhADavAno je abhiprAya che tene tame A rIte uDADI devAno prayAsa karo cho e zI rIte yogya Thare ?' uttara :pratyakAre paNane jaNAvanAra api" zabda vAparyo nathI, e vAta sAcI; paNa eTalA mAtrathI "api" zabdano adhyAhAra paNa je na karavAno hoya, to phalita e thAya ke dharmAtmAne na IcchelA padArtha ja maLI Ave che, IcchelA padArtha nahi. AvuM ja phalita thAya to prathakArano navA jIvane dharmamAM joDavAno je abhiprAya che te sArthaka nahi bane,kema ke navo jIva to jo ene AvuM jANavA maLe ke dharmathI na IcchelA padArtho ja maLaze, IlA artha-kAmAdi nahi to to e dharmamAM joDAya ja zAno? prazna:paNA dharmAtmAne to artha-kAmanI IcchA ja hotI nathI, ane tethI IcchelA artha-kAma jevI koI cIja ja na hoI, te tene maLavAnI vAta ja kyAM rahe? : : : . uttara : apramatta saMyatAdi gharmAtmAne te IcchA hotI nathI e vAta sAcI, paNa avirata samyakatvI vagere dharmAtmAne to apratyAkhyAnAvaraNa -pratyAkhyAnAvaraNa koTinA rAganA prabhAve tenI IcchA paNa hoya ja che. jo - teMone paNa e IcchA na hoya, to te rAganI jIva para asara zI? artha-kAmanA artha puruSoe paramArthathI gharma ja karavo joIe evuM vidhAna zAstrIya che, e vAta tamArA ane tamane anusaranAra vyaktionA manamAM A pAchalA pAThamAtrathI paNa besI jaze ema samajIne prathama vAtano ullekha nathI karAyo. TUMkethI patI jatuM hoya to vagara kAraNe vistAra zA mATe na karavo ? vivAdAspada banela vidhAnano sAco artha na kahI zakanArAoe te vidhAna gauNa banI jAya - bhulAI jAya e mATe anya zAstra vagerenAM ke prastuta zAsanAM anya vacanono vistAra khaDo karavAno prapaMca karavo paDe, paNa jeo sAcI vAtane Agama cukti-purassara TUMkamAM kahI zake che, tevA mahAtmAone kAMI tevAM anya zAstravacanono vistAra karavo jarUrI raheto nathI. ane tethI ja "Avo vistAra nathI karyo eTalA mAtrathI te mahAtmAonI manasthiti Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja sazalya hovAno AkSepa paNa temanA upara mUkavo vAjabI nathI...bAkI konI manaHsthiti sazalya che te to tame pR.15upara xxx prIti-anuSThAna,bhaktianuSThAna,vacana anuSThAna ane asaMga-anuSThAna A rIte mokSanA kAraNabhUta sadanuSThAna cAra prakAranuM che, ema tatvanA jANakAroe kahyuM che. xxx evo dazamA SoDazakanA bIjA zloka - tatprItibhaktivacanAsajhopapadaM caturvidha gItam / . tattAno khajavasAya satata IRaa . . - no je artha lakhyo che tenA parathI pragaTa thaI jAya che, kema ke A zlokamAM tat ane paraMtu evAM je be sarvanAmo vaparAyAM che, tenA parathI ane ... A zlokanI pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrIyazobhadrasUrIzvarajI mahArAjAe temaja pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe racelI vRtti parathI A zlokano be judAM vAkyovALo Avo ja artha phalita thAya che ke te =sa anuSThAna (jhItianuSThAna, bhakti anuSThAna,vacana anaSThAna ane asaMga anuSThAna ema) cAra: prakAranuM hovuM tattvo vaDe kahevAyuM che. A badhuM ja = A prItianuSThAna vagere cAreya prakAranuM anuSThAna parama padanuM mokSanuM sAdhana che. tame karyo che evo artha kAMI phalita thato nathI. prazna : paNa A arthamAM ane ame karelA arthamAM phera zo che? ke jenA kAraNe tame amAruM mana sazalya hovAnI vAta karo cho ? uttara : oho ! zuM A bemAM pheranI khabara paDatI nathI ? A vAstavika phalitArthamAM cAreya prakAranA anuSThAnane uddezya banAvIne te darekamAM mokSanI sAghanatA hovAnuM vidhAna karyuM che. jyAre tame mokSa sAghanatvane uddezya koTimAM laI jaI, mokSa sAghanabhUta anuSThAnane uddezya banAvyuM che ane temAM cAra prakAranuM hovApaNAnuM (caturvighatvanuM) vidhAna karyuM che. A rIte uddezya - vidheyabhAva palaTAvIne tame anartha Ubho karyo che. 1. pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe racelI vRtti - tava bedata gAi - tarityAdi tatva = sadanuSThAnaM prItibhaktivacanAsaGgA ete zabdA upapadAni pUrNabhUdAni yasya tattathA, caturvidhaM gItaM = zabditaM tattvAbhijJaiH = tattvavidbhiH paramapadasya - mokSasya sAdhanaM sarvamevaitat caturvidhaM prItyanuSThAnaM, bhaktyanuSThAnaM, vacanAnuSThAnaM, asaGgAnuSThAnaM ca // 2 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA mATe zuM ? ja) [ 110 tamArA mananI sazalyatAne jaNAvanAra eka bIjI vAta yaMkuM?tatvArA 5.72 upa2 chaThThA paMcAzakanI AThamI gAthAnI vRtti raju karI che ke sArA mujaba morA, baTAkA , pArivAti Ano, "mukhyarUpe mozarUpa padArtha (athavA puruSArtha) sAdhya che, tenA kAraNa tarIke dharma sAdhya che ane prasaMgane =paristhiti vizeSane pAmIne Itara=artha ane kAma sAba che. Avo artha spaSTa hovA chatAM, tame saMmati /viti eTalA aMzano artha Avo jaNAvyo che ke 44 ane artha, kAma prAsaMgika = AnuSAMgika che.xx asaMtaH' zabdano artha AnuSAMgikI karIne evuM upasAvavAno tamAro prayAsa che ke artha-kAma AnuSAMgika phaLarUpe maLe che, evuM jaNAvavAno pratyakArano abhiprAya che, je pratyakAranA "artha-kAma prasaMgavizeSe sAdhya che evA abhiprAyathI viparIta che. "sAdhyaza.." ItyAdi granthasandarbha, "to' zabda pachI sA' zabdanA adhyAhArane ja sUcave che, "' zabdanA adhyAhArane nahIM. (ratyakAre artha-kAmane prasaMgataH sAdhya kema kahA che, enI carcA aprastuta hovAthI eno vistAra karato nathI.) kAmarAgasneharAgAviSatkara nivaarnnau| . . kRti tuSArIyAnAe sattAmaII vItatotra | viSayo pratyenA AkarSaNa-svarUpa kAmarAga ane snehI-svajanonA mamatvasvarUpa neharAga... A banne prakArano rAga 2 karo haju sahelo che. jyAre darirAga to evo pApI che ke A be prakAranA rAga para vijaya meLavavAmAM saphaLa nIvaDelA) saMtapuruSoe paNa eno uccheda karavo para che. - 2 ne potAnI mAnyatAne choDI devI paDe. AvI bIkaNI, svamAnyatAthI bhinna mAnyatAnI game eTalI zAyarasaMgata ne tarkasabhara vicAraNAone sAMbhaLavAsamajavAnI taiyArI paNa na dAkhavavI. "amArI ja mAnyatA sAcI' bAvI kAcI samajaNavALI gADha pakaDa - e rAga che. potAnI mAnyatAbothI viparIta zAsAvacano ne tarko jANavA maLe tyAre, potAnI mAnyatAne bacAvavA mATe game tevA kutarko laDAvavA. zAstravacanonA manavAMta zartho karavA... A badho kharAgano mohavilAsa che. dRSTirAgo mahAmoho dRSTirAgo mhaabhyH| dRSTirAgo mahAmAro dRSTirAgo mhaajvrH|| yogasAra 2-2 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-10 tapa paMcAzakanuM rahasya pR. 213 upara tame lakhyuM che xxx ahIM A rohiNI vagere tapa sau koI mATe hitakara che' evuM na lakhatAM 'mugdha jIvo mATe hitakara che' evuM granthakArazrI vidhAna kare che.te uparathI spaSTa jaNAI Ave che ke A rohiNI vagere taponuM vidhAna mugdha jIvo mATe che, nahi ke mugdhatara mATe? xxx mahAtman ! tamArI manasthiti sazalya hovAnuM sUcana karanArAM AnA jevAM keTalAM sthAno dekhADuM ? tame AmAM je kahyuM che ke xxx rohiNI vagere taponuM vidhAna mugdha jIvo mATe chexxx emAM mugdha jIvo mATe ja che' e rIte sIdhA 'ja'kArano tame je prayoga karyo nathI te, emAM tamane sIdhesIdhA ja pakaDAI javAnI dahezata hovAnA kAraNe na karyo hoya, ema mane lAge che; kema ke 19 mA paMcAzakanA prastuta 23mA zlokanI vRttimAM 'ja'kArano anyatra (hita zabda pachI) prayoga karelo che. mATe jo tame mugdha jIvo mATe ja' e rIte 'ja'kArano prayoga karo, to to prathama dRSTie pakaDAMI jAo. tethI 'ja'kArathI je artha meLavavo IMTa che,te meLavI levAya eTalA mATe tame anyano vyavaccheda dekhADanAra xxx nahi ke mugdhatara mATe' xxx evo vacanaprayoga tamArA taraphathI umeryo hoya evuM mane lAge che... tamArA A lakhANa parathI lakhanAranI masthiti sazalya hovAnuM sUcana zI rIte thAya che te have dekhADuM.. mugdha jIvo mATe ja hitakara che' evA 'ja'kArayukta prayoganuM je phaLa che ke mugdhatara jIvo mATe tenI hitakaratAno niSedha karavo,te tame xxx nahIM ke mugdhatara mATe xxx ema kahIne prApta karyuM che. vAstavikatA e che ke mugdha jIvone mATe hitakara che' AvA vacana parathI zrotAne AvA prakAranI zaMkAo UThI zake che ke A rohiNI vagere tapa (1) mugdha jIvone mATe hitakara jema che, ema e loko mATe ahitakara paNa che kharo ?' (2) 'mugdha jIvone mATe hitakara che, paNa mugdhatara mATe kevo ?' ityAdi. have jo mugdha jIvone mATe hitakara ja che' evo athavA 'mugdha jIvo. mATe hitakara che, ahitakara nahi' evo vacanaprayoga thayo hoya,to AmAMnI prathama zaMkA dUre thAya che... paNa jo mugdha jIvo mATe ja hitakara che' athavA "mugdha jIvo. mATe hitakara che, mugdhatara mATe nahi' evo vacana-prayoga thayo Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 119 hoya, to AmAMnI khIjI zaMkA dUra thAya che. vRttimAM prathama zaMkA dUra thAya evo vacanaprayoga che xxx mugdhajanAnAM = avyutpannabuddhilokAnAM hitaM khalupathyameva xxx arthAt mugdha lokone = jeonI buddhi vyusanna thaI nathI tevA lokone 'hitakara ja che' Avo ja'kArayukta vacana- prayoga che. Avo vacanaprayoga te tapamAM mugdha jIvone ahitakaratA hovAno ja vyavaccheda kare che, mugdhatara jIvonI hitakaratAno nahi. jo tamArI jema e vyavaccheda karavo ISTa hota to xxx mugdhajanAnAM = avyutpannabuddhilokAnAM evaM hitaM = pathyam, khalurevakArArthI bhitrakramaca, 4 6 yonita v xxx ItyAdi vacanaprayoga vRttimAM hota ! - arthAt - mugdha lokone = jeonI buddhi vyutpanna thaI nathI tevA lokone ja hita = paththarUpa che. ahIM 'vaju' zabda 'F' = ja'kAranA arthamAM che,tema ja te bhinna kramamAM Avelo jANavo. enA yogya krama pramANe eno anvaya karAyo ja che." Avo vacanaprayoga vRttimAM hovo joIe,paNa evo che nahi. mATe zloka ane vRttino nizalya banIne artha karavAmAM Ave, to jaNAya ja che ke mugdhatara jIvone A rohiNI vagere tapothI hita na ja thAya' evo niSedha ahIM karavAmAM Avyo nathI. mugdha jIvo mATe hitakara ja che' evuM jaNAvyuM che, enAthI ema jaNAya che ke mugdhatara mATe e hitakara na ja bane' evo niyama nathI; paNa kayAreka hitakara khanI zake che. mugdhatara mATe e hitakara bane paNa che' e vAtanuM samarthana AgaLanI 26mI gAthAmAM je 'viseso'zabda mUkyo che tenAthI paNa thAya che (e AgaLa dekhADIza). prazna : paNa jo A rIte rohiNI vagere tapa mugdhatara jIvo mATe paNa hitakara hoya,to sau koI mATe hitakara che' evuM na lakhatAM 'mugdha jIvo mATe *hitakara che' evuM kema lakhyuM ? uttara : evuM eTalA mATe lakhyuM che ke (1) mukhyatayA vizeSa prakAre e mugdha jIvone mATe hitakara bane che ane (2) mugdha jIvone hitakara ja nIvaDavAno niyama che. jyAre mugdhatara mATe evo niyama nathI; kAraNa ke mugdhatara to sAdhuo paNa che. paNa temane tevA tapa vagere jarUranA nathI. 'khAvaMta vi sAhU' sUtramAM bharata, airAvata ane mahAvidehamAM rahelA sAdhuone namaskAra kahyo che, eno artha evo nathI ke enI bahAra rahelA sAdhuo anamaskArya che. e to mukhyatayA A kSetromAM sAdhuo hoya che; eTale eno Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ullekha karyo che. bAkI mugdhatara jIvone A rohiNI vagere to hitakara che. janahi evuM mAnanArA tame, varSothI jinavANI sAMbhaLanArAM paricita zrAvakazrAvikA ke jeo mokSa vagerene samajI gayAM che; teone A rohiNI vagere tapanuM paccakhANa levA Ave, to zuM nA kahI do cho ke tamAre mATe A tapa hitakara nathI, tamAre e karavo na joIe, karazo to DUbazo vagere ? zrAvakazrAvikA saMghamAM aneka samaju jIvo paNa rohiNI-akSayanidhi vagere tapa ArAdhatA hovAnI paramparA avicchinnapaNe cAlI Ave che, paNa Aja sudhI koI gItArthe temane niSedha karyo nathI. mugdha jIvo kone kahevAya? A bAbatamAM tame pR. 2135ra evuM lakhyuM che ke stra A ja gAthAnI TIkAmAM mugdha kone kahevAya? enI spaSTa vyAkhyA ApatAM jaNAvyuM ke jenI hino vikAsa thayo hoya, arthata koI paNa vastuno viroSa khyAla Ave. evI jenAmAM zani ja na hoya te mudha kahevAya. vaLI,pR. 217 para tame lakhyuM che ke TIkAnA A zabdo paNa spaSTa kare che ke mugdha jIvo vizeSa jJAna-zaktithI vikala hovAnA kAraNe prAraMbhamAM kaSAyanirodhAdivALA rohiNI vagere tapamAM ja pravRtti kare che. kaSAya-nirodhAdivALA A tapanA abhyAsathI tathA prakArano kSayopazama pragaTa thatAM te jIvonI jJAnazaktino paNa vikAsa thAya che. xx tamAruM AvuM badhuM lakhANa e vAtanuM sUcana kare che ke zI paMcAzakazAsa(1923)nI vRttimAM "mughaganAna' zabdanI vyujhabuddhihovAno' evI je vyAkhyA karI che, teno tamane evo artha mAnya che ke jene jJAnAvaraNa karmanA udayanuM prAbalya hoya te mugdha ane jene tenuM prAbalya na hoya, ane tethI aneka vastuono vizeSa khyAla hoya (pachI bhale ne mokSano vizeSa khyAla na hoya topaNa)e amugdha (mugdhatara).have Avo artha koI zAstramAM lakhelo nathI, to pachI e artha mAnavAmAM zI Apatti che e joIe. upadezaprAsAda zAsamAM rohiNI tapa mATe je jIvonAM daSTAnta Ave che, te jIvo jJAnAvaraNIya karmanI paNa prabaLatA dharAvatA hatA evuM mAnavAne koI pramANa maLatuM nathI. juo e adhikAro - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-apa mATe zuM kahyuM? dharma ja]. [121 A daSTAntanA prAraMbhano saMkSepa Avo che dhanamitra zreNInI putrI durgandhavALI che ane durbhagA che. yavana pAmavA chatAM koI tene paraNatuM nathI. zrI gurune putrInA karmanuM svarUpa dhanamitre pUchyuM. zrI gurue enA pUrvabhavo karA. chelle gadheDIno bhava kaao... ATalA saMkSepa pachI AgaLano adhikAra Avo che - 'te bhavamAM (gadheDInA bhavamAM) navakAra sAMbhaLIne te puNyathI tArI putrI thaI. thoDuMka karma sAvazeSa hoI durgandhavALI ane durbhagA thaI che te sAMbhaLIne te putrIne paNa jAtismaraNa sAna thayuM. pUrvabhava joIne te gurune kahe che, he bhagavan! mane duHkhomAMthI ugAro !" gurue kahyuM, "tuM rohiNI vrata kara.7 varSa 7 mahinA sudhI rohiNI nakSatramAM upavAsa karavo, zrIvAsupUjya svAmInuM dhyAna dharavuM, daherAsara baMdhAvavuM.tapa pUro thAya eTale ughApana karavuM. azokavRkSa nIce prIvAsupUjya svAmInuM ratnamaya biMba azoka rohiNIyukta karavuM. A tapanA prabhAve te pachInA bhavamAM azoka rAjAnI patnI banIne siddha thaze. A tapa karavAmAM moTuM sukha thAya che.' pachI gurue A bAbatamAM daSTAna ApyuM. emAM siMhasena rAjAno durgandha nAmano putra atyaMta durgandhI hato. baghAne aniSTa hato. rAjAe * zrI padmaprabha svAmIne tenuM karma pUchyuM. bhagavAne tenI pUrvabhava kahyo ane karma kahyuM. pachIno adhikAra Avo che - ' e sAMbhaLIne kumAra jAtismaraNa pAmyo. zrIjinezvare rohiNI tapano upadeza Apyo. teNe tapa karyo. tethI sugandhI banyo. zrIvAsupUjya svAmInA ziSya evA gurue durgandhAne kahyuM ke siMhasena rAjAnA putranI jema tuM paNa 1. rohiNIcaritamAha 'tadbhave'vasAne namaskAraM zrutvA tena puNyena tava putrI jAtA svalpe sAvazeSe karmaNi durbhagA ca jAtA / tacchrutvA sApi jAtiM smRtvA pUrvabhavaM dRSTvA guruM prAha, bhagavan ! mAM duHkhebhyo nistAraya / ' guruH mAha 'tvaM rohiNIvrataM kuru, saptavarSANi saptamAsAn yAvat rohiNInakSatre upavAsaH, vAsupUjyadhyAnaM caityakArApaNaM, pUrNe tapasyudyApanaM, azokavRkSatale zrIvAsupUjyabimba ralamayaazokarohiNIyutaM kArya, etattapomahinA tvamanantarabhave zrIazokarAjasya palI bhUtvA setsyasi, etattapaHkaraNe mahatsaukhyaM syAt / ' (upadezaprAsAda-staMbha 23, vyAkhyAna 337, pR. 135) 2. bhagavan ! kena karmaNA kumArasya durgaMdhatvam ?... ityAkArya kumAro jAtismRti lalau |shriijinen rohiNItapa upadiSTam / tena tapaH kRtam / tataH sugandhatvaM jAtam / iti zrIvAsupUjyaziSye Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] * [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja rohiNI tapa kara. A sAMbhaLIne durgandhA (dhanamitranI putrI)e paNa vidhipUrvaka ujamaNA sahita tapa karyo. tethI te ja bhavamAM sugandhIpaNuM pAmI svargamAM gaI. tyAMthI AvIne madhava rAjAnI putrI ane tArI rANI banI. te puNyathI A janmamAM du:kha ke rudanane jANatI nathI. ' azoke pharIthI pUchyuM, bhagavan! amAre bene paraspara ati sneha kema che?" gurue kahyuM, 'siMhasena rAjAe sugandha rAjakumArane rAjya ApIne dIkSA lIdhItame banne jaNAMe pUrvamAM samAna tapa karyo hato, tethI anyonya atyaMta sneha che ! Ama, banne daSTAntomAM jovA maLe che ke rohiNI tapa karanAra durgandhA. zreSThI putrI ane durgandha rAjakumAra kAMI jJAnAvaraNanA prabaLa udayavALA nahotA. uparathI jAtismaraNa jJAnavALAM hatAM. vaLI, rAjakumAra to rAjA banI zake tevI kalAkuzaLatA vagerenA jJAnavALo hato. mATe jo jeone koI bAbatamAM . vizeSa samaja paDI zakatI na hoya teo ja mugdha che ane teone ja A ta5 hitakara che. evuM mAnavAmAM Ave, to zrIpadmaprabha svAmI bhagavAne ane zrIvAsupUjya svAmInA ziSya te gurumahArAje A rAjakumAra vagerene rohiNI tapa karAvyo e ayogya TharavAnI Apatti Ave. vaLI,mugdha jIvamAM pApa-karmakSayanA uddezathI paNa tapa, vagere hoya che evuM je pR. 217 para dekhADyuM che, te ayogya che; kema ke mugdha jIva je karma-kSayanA udezathI ArAdhanA karato hoya, to enuM mugdhatva ja UbhuM na rahe - e jIva mugdha ja na rahe (mugdhatva kema UbhuM na rahe? e AgaLa dekhADIza). koI strIne "mAtA" kahIe, to pachI tenAmAM vaMdhyatva hovAnI zaMkA paNa jema UbhI rahetI nathI, tema je jIvamAM karmakSayanA uddezathI ArAghanA hovAnI vAta karIe temAM mugdhatA hovAnI zaMkA paNa UbhI rahetI nathI. pogadiSaM mugandhakumAravattvamapi tattapo'GgIkuru' itthaM zrutvA durgandhayA vidhipUrva sodhApanaM tapaH kRtam / tena tasminneva gave sugandhatvaM prApya svarga gatA / tatazyutvA madhavarAjaputrI tava rAjJI babhUva, tatpuNyataH Ajanma duHkhaM rodanaM ca na vettIti / ___punarazoka pRcchati, bhagavan ! atisnehalavaM kutaH ? gururvakti siMhasenarArjana sugandhAya - rAcaM vattA kSiA pRhItA.. (3 vezaprAsA - taMga rarU, cAhyAna rU37, pR.130) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM kahyuM?dharma ja] [123 vaLI pR. 213 para xxxAvA jIvone UMDI samaja na hovAnA kAraNe - teo anAgrahI eTale vALyA vaLe tevA hoya che. AvuM tame je lakhyuM che te paNa avicArita ramaNIya che. UMDI samajano abhAva = jaDatA e kAMI anAgrahI paNAnuM kAraNa nathI ke jethI te hovA mAtrathI jIvamAM anAgrahIpaNuM AvI jAya. ema hoya to to buddhizALI vargane upadeza ApyA karavA karatAM jaDajIvone zodhI zodhIne teone ja upadeza ApI sanmArge vALavAno prayatna karyA karavAnI Apatti Ave. vaLI, jeTalA jIvo jaDa jovA maLe che te badhA koI Agraha - pakaDavALA hotA nathI evuM kAMI jovA maLatuM nathI. UlaTuM, emAMno moTo bhAga evo ja hoya che ke game teTaluM samajAvo, toya samaje ja nahi. pote jema karatA hoya - potAnA manamAM je beThuM hoya te ja karyA kare. mATe to kahevAya che ne ke jANe kAMI nahi ne tANe ghaNuM? vaLI, pR. 215 para tame lakhyuM che ke xxxmugdha jIvone karAvAtA tapamAM paNa pahelAM kaSAyanirodha para bhAra mUkIne krodha, mAna ane lobhavRtti upara niyaMtraNapUrvakano tapa hovo joIe tevuM jaNAvyuM. brahmacaryanI AvazyakatA jaNAvIne IndriyonA vikArathI para thavAnuM jaNAvyuM. e ja batAve che ke A tapa viSaya ane kapAya, artha ane kAmanI lAlasA toDavA mATe karavAno che, nahi ke tenI vRttione poSavA mATe AmAM e ja batAve che ke..." ItyAdi tame je kahyuM che te teno phalitArtha zuM thAya e samajyA vagara ja tame - kahyuM hoya evuM mane lAge che. "sAdhanabhUta tapamAM viSaya ane kaSAyanI, artha- kAmanI lAlasA toDavAnI che. e ja batAve che ke tapane lAlasA toDavA mATe karavAno che. AvA tamArA lakhANano phalitArtha e thAya che ke "sAdhanabhUta upAyamAM jenI jenI AvazyakatA hoya, te te prayojana mATe ja te sAinano upayoga karAto hovo joIe. kema ke evuM hoya, to ja sAdhanabhUta tApamAM toDAtI lAlasA tame kahelI vAtane batAvI zake. paNa Avo phalitArtha to lokamAM ane lokottara zAsanamAM baMnemAM bAdhita thato dekhAya ja che. laoNTarI kharIdavA mATe rUpiyo choDavo Avazyaka che. e vAta kAMI A vAtane batAvI detI nathI ke to pachI laoNTarI rUpiyA choDavA mATe ja kharIdavI joIe. sAvanabhUta cAritramAM upasarga-pariSaha sahavAnA kahyA che, e vAta kAMI A vAtane batAvI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] (dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja detI nathI ke cAritra-pAlana Aloka-paralokamAM ke mokSamAM paNa upasargapariSaha sahana karavAnuM ja maLyA kare e mATe karavAnuM che. ahIM tamAre badhAe eTaluM khyAlamAM rAkhavA jevuM che ke A badhI vAto sAdhanamAM je karavAnuM kAma hoya te sAdhyamAM paNa hovuM ja joIe." evo niyama je tamArA lakhANa parathI phalita thAya che te khoTo che e jaNAvavA mATe ja che, paNa sarvatra sAdhana karatAM sAdhyamAM bhinnatA joIe evuM jaNAvavA nahi. mATe potAnI vAta tUTI jatI dekhAya ane sAmAnI vAtane toDavAno bIjo koI sAco upAya hoya nahi (kema ke sAmAnI vAta sAcI ja hoya) tyAre sAmAnI sAcI vAtamAMthI je vAto nIkaLatI na hoya, tevI paNa zabda ane tenA tAtparyArtha sAme AMkha mIcAmaNAM karI banAvaTI vAto upajAvI kADhI, lokomAM khoTI bumarANa macAvavAno ane e dvArA "A loko janazAsananI praNAlikA viruddha kevI kevI vAto kare che!" tevo khoTo hAu Ubho karavAno, je mahAvaro paDI gayo che, teno ahIM upayoga na karavo eTale ke "A vyakti (huM) evuM kahevA mAMge che ke "sAdhanabhUta tapamAM kaSAya-nirodha vagere che, mATe sAdhya evA mokSa vagerenA kaSAya-nirodhAdi nathI", je vAta atyaMta ayukta che." evI bumarANa macAvazo nahi. tamAro A mahAvaro tame lokoe lokomAM UbhA karelA nIcenA hAu parathI spaSTa jaNAya che: (1) muktiparanA dveSa vinAnA jIve, kadAca mokSanA Azaya vinA lA vagerethI dharmakArya karyA hoya to paNa tene ameca phaLa maLe che, evI zAstrasiddha bAbatanuM nirUpaNa ke je tamArA potAnA pakaDAyelA AgrahathI viruddha che; tenA parathI evI havA phelAvA maMDAI che ke "A lA vagerethI gharma karavAnuM kahenArAo mokSanA pavitra AzayanI ThekaDI uDAve che. enI koI AvazyakatA ja nathI evuM thApe che, je koI rIte yogya nathI. ItyAdi. (paNa AgaLa batAvI gayo chuM tema ukta nirUpaNa paNa vAstavika rIte mokSanA AzayanI ThekaDI uDAvatuM ja nathI.) . (2)navo jIva gharmamAM joDAya sthira thAya vagere apekSAe artha-kAma mATe paNa dharma ja karavAno upadeza ApI zakAya che, evI vAta zAstronA ja pha96 gha ivagare zloko parathI spaSTa jaNAya che. paNa e vAtano koI zAstrIya virodha dekhADI zakAya tevuM na hovAthI evI jorazorathI vAta Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [ 125 phelAvavA mAMDI che ke ame (svAlAdasiddhAntaprarUpaka AcArya bhagavaMta zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA vagere) to artha-kAma mATe ja dharmano upadeza ApIe chIe ane tethI lokone UMdhA mArge dorI rahyA chIe. paNa bhalA! vaSoMthI nIkaLatA "divya darzananA seMkaDo aMko jovA beso, to badhAne spaSTa khabara paDI zake che ke mokSa-karmakSayaguraprApti vagere mATe ja gharma karavAno upadeza emAM apAyo che ane Aje paNa apAya che. pUjyapAda gurudevazrInAM vairAgyarasa taraboLa vyAkhyAnomAM Aje paNa e vAta dhvanita thatI hoya che. prazna:paNa divyadarzana vageremAM varSothI mArgastha lakhANa thatuM AvyuM che, te to amane badhAne mAnya che ja ane tethIsto tattvAvalokananA pR. 5556 upara dharma to kevaLa AtmAnI zuddhi arthe ja karavAno che? ItyAdi lakhANano Akho utAro Apyo che... prazna to eTalo ja che ke AvuM mArgastha lakhANa karanAra vyakti paNa have te vidhAnothI viparIta Alekhano vagere kare che, tyAre nizcita rIte zuM evuM na lAge ke teone daSTivyAmoha thayo che ? uttara : anyatra dekhADyuM che e mujaba ukta lakhANa ane artha-kAma mATe paNa gharma ja karavo joIe. emAM viparItatA nathI. tema chatAM tamane :viparItatA lAgatI hoya, to A praznano javAba vicAratAM pahelAM eka vAstavikatA jANI lo ke koI paNa vyakti dharma tarIke je je cIjanuM pratipAdana karatI hoya tenI parIkSA karavI hoya to parIkSAmAM te parIkSAne anukULa (kAraNarU5) koI mukhya cIja hovI Avazyaka hoya to te mAdhya che. A mAdhyacya hoya to ja parIkSaka sAcI parIkSA karI zake che, anyathA nahi. dharmaparIkSA granthamAM pUjya upAdhyAyajI mahArAjA pharamAve che ke - so dhammo jo jIvaM pArei bhavaNNave nivaDamANaM / tassa paskyiAmULa mAtvattaM ciya jiNuttaM // 2 // gAthArtha: te dharma che je bhavasamudramAM paDatA jIvane ghAre che (paDato aTakAve che). tenI parIkSAnuM mUla (kAraNa) mAdhyasya ja che, evuM zrI - jinezvaradevoe kahyuM che. Ama, parIkSaka madhyasthatA guNavALo madhyastha hovo jarUrI che te jaMNAvyuM. e pachI e madhyastha kevo hoya te jaNAvavA te ja granthamAM AgaLa pUpa upAdhyAyajI mahArAjA pharamAve che - Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126]. [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja majAtyo a aNissiyavavahArI tassa hoi gunnpkkho| - No kulagaNAiNissA isa bavahAraMmi supasiddhaM // 3 // gAthArtha : madhyastha jIva anizcita vyavahArI hoya che ane (upalakSaNathI) anupazrita vyavahArI hoya che. emAM nizrA = rAga ane upazrA= teSa, eTale ke zAstramAM AbhAvya-anAbhAvya, sAdhutA asAdhutA vagerenI parIkSArUpa je vyavahAro prasiddha che, tene rAgadveSa rahitapaNe karanAro hoya che. te madhyastha jIvane guNapakSa hoya che, arthAt "guNo (satya vAta)ja AdaraNIya che evI mAnyatA hoya che. AvA madhyastha jIvane kula guNa vagerenI nizrA hotI nathI. arthAtu potAnA kula AdimAM rahelI vyaktinA chatA paNa doSone = " jUThane dabAvavA ane achatA guNone kalpI kalpIne bahAra jAhera karavA tevI, tema ja anya kulAdimAM rahela vyaktinA achatA evA paNa doSane =jUThane kalpI kalpIne jAhera ane chatA evA paNa guNone = satya vAtone chupAvavA, evo pakSapAta teone hoto nathI. A vAta vyavahArasUtramAM suprasiddha che * pUjya upAdhyAyajI mahArAjAnAM A TaMkazALI vacana parathI e vAta to nakkI thaI gaI ke koInI paNa dharmasaMbaMdhI vacanonI - vidhAnonI parIkSA mAdhyacca guNathI thaI zake che. have prastuta mAM vicArIe : pote svayaM tapa-tyAgavairAgya-zAsasvAdhyAyAdimAM taraboLa rahenAra tarIke tema ja cAturmAsAdimAM potAnA saMparkamAM AvanAra jIvone paNa tapa-tyAga vairAgya vageremAM taraboLa karI nAkhanAra tarIke ane e rIte hajAro jIvone muktimArganA pravAsI banAvanAra tarIke je mahAtmA dAyakAothI prasiddha che, tathA je mahAtmA ucca prakAzanA paMthe" (paMcasUtra vivecana); paramataja' (lalitavistarA mahAgranthanI vivecanA) vagere sUkSma buddhigamya rahasyamaya satya padArthonuM yathArtha prarUpaNa karanAra vivecanA granthonI zrI jinazAsanane bheTa ApanArA che, ema je mahAtmAne mArgastha lakhANa karanAra tarIke tattvAvalokanamAM paNa svIkAryA che;te mahAtmAnAM vacano sAMbhaLIne zuM karavuM joIe? sAmAnyathI,saMvigna ane gItArthanA vacanamAM "biga to? - koI paNa jAtanA vikalpa karyA vagara tatti' karavuM joIe. arthAt "Apa kaho cho tema ja che e pramANe svIkAra karavo joIe. evuM zrI Avazyaka niryukti, zrI paMcAzaka, zrI sAmAcArI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 127 prakaraNa vagere aneka granthomAM kahyuM che... paNa kadAca emanuM vacana sIdhI daSTie 'viruddha = khoTuM hovuM paNa bhAsatuM hoya, to paNa eka vAra to "tahasikarIne svIkArI levuM (ane pachI kaI apekSAe teo e vacana bolyA hatA e ekAntamAM pUchavuM joIe) evo zAstrakAroe vidhi dekhADyo che. juo, zrI upadezamALA grantha - - vArika vAra teyaM sarva pati gAvAyA taM taha saddahiabbaM bhaviacaM kAraNeNa tahiM // 15 // gAthArtha : kayAreka prayojanane samajanAra AcArya (guru) kAgaDAne dhoLo kahe to paNa te vacanane e rIte mAnavuM joIe (ema samajIne)ke Ama kahevAmAM kaMIka kAraNa haze. ' paNa kadAca, jeo te mahAtmAnA ziSya na hoya, athavA to jeo zraddhAnusArI nathI, paNa takanusArI che, teo kadAca upalaka dRSTie virodhI jaNAtAM vacanone sIdhesIdhAM svIkArI na paNa le; to paNa jo temAM mAdhyastha hoya, to tarata ja teo te mahAtmA khoTuM kahI rahyA che, bevakUpha che, temane dRSTivyAmoha thayo che, teo utsutraprarUpaNA karI rahyA che, evuM jAhera na kare; kema ke temAM raheluM mAdhyastha ja teone A vicAra karAve che ke vAraMvAra mokSa - karmakSaya vagere mATenuM lakhANa karI cUkanArA ane upadeza ApI cUkanArA A mahAtmA AvuM kema lakhI rahyA che? Avo upadeza kema Ape che? lAva jarA vicAra karavA de,AmAM koI vizeSa abhiprAya ke apekSA to rahI nathI ne ! mArAthI sIdho ja teo pa2 utsutra bhASaNano Aropa zI e rIte mUkI devAya?" mAdhyacya cIja ja A che ke rAga-dveSane vaza nirNaya na bAMdhI detAM sAmAnI apekSA -abhiprAyane samajavAnI paNa yogyatA -taiyArI hovI te. AtmAne phUTastha nitya mAnanAra sAMkhya vagerenI sAme pahelAM nityatAnuM khaMDana karanAra ane anityatAnuM maMDana karanAra zAstrakAra, pachI kSaNikavAdI bauddhanI sAme nityatAnuM maMDana ane anityatAnuM khaMDana karavA mAMDe, to eTalAmAtrathI teo para teo pUrve karelAM vidhAnone bhUlIne tenAthI viparIta vidhAno vagere karanArA che, teone daSTi-vyAmoha thayo che ane tethI utsutrabhASI che evo Aropa mUkI devo e zuM nyAyocita che? buddhizALIne zobhe Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] [dharma zA mATe karavo ? moNa mATe ja tevo che? evA avasare madhyastha vyakti to tarata ja vicAra karavA besI jAya ke atyAra sudhI nityatAnuM khaMDana karanAra ane anityatAnuM maMDana karanAra A mahAtmA have viparIta kema karavA mAMDyA? AmAM teono zo abhiprAya raho haze? kaI apekSAe teo AvuM kahI rahyA che? Avo vicAra karavA bese to tene prAya: tarata ja khyAla AvI jAya ke , samajyo, pahelAM nityatAnuM khaMDana vagere je teo karatA hatA te eTalA mATe ke temanI sAme ekAnta nityatAnI mAnyatAvALo vAdI Ubho hato ane have nityatAnuM je maMDana vagere kare che te eTalA mATe ke temanI sAme ekAnta anityatAvAdI bauddha upasthita thayo che? A ja rIte prastutamAM paNa dharma to kevaLa AtmAnI zuddhi arthe ja, karavAno cheItyAdi varSo pUrve lakhANa karI cUkanArA ane hAla paNa prarUpaNA karatA pUjyapAda saMghahitaciMtaka nyAyavizArada AcArya bhagavaMta zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA "artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavo joIe evuM kahetA hoya, to te sAMbhaLIne kharekhara jeomAM mAdhyacca hoya teo vagara vicAre tarata ja teo viparIta Alekhano karI rahyA che, teone daSTivyAmoha thayo che ane tethI teo utsutrabhASI che? ItyAdi kahevAnI hiMmata kare nahi. have kema AvuM kahe che? - lakhe che? evo vicAra kare. e vicAra kare ane gurukRpA vagerenA baLe jo thoDoghaNo paNa kSayopazama pragaTa thayo hoya to prAya:tarata ja khyAla AvI jAya ke pUrve, jeo (1) jinapUjA, tapasyA vagere karavAno dharma pAmI gayA che; (2) paNa tema chatAM thoDIghaNI mohamUDhatAnA kAraNe e gharmane mohathI ke moha mATe karI rahyA che ane tethI dharmanA meLavavA yogya mukhya phaLathI vaMcita rahe che, tema ja (3) A rItanA boghathI jeono moha khasI zakavAnI zakyatA dekhAya che, tevA lokone udezIne teozrIne dharma to kevala Atmazuddhi arthe ja karavAno che ItyAdi lakhANa karyuM che - upadeza Apyo che. jyAre "artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavo joIe" ItyAdi je kahe che te jeo haju dharmamAM joDAyA nathI ke sthira thayA nathI tevAone uddezIne athavA to jeonA manamAM "artha-kAmanI IcchAthI dharma to na ja karAya evo bhAta ekAntavAda ghara karI gayo che teonA pakaDAI gayelA ekAntane dUra karavAnA uddezathI kahe che. athavA to A be upadezavacana dharma zA mATe karavo ? ane "artha-kAma mATe zuM karavuM? evA bhinna bhinna Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakA mATe zuM karavuM? varSa ja] 1 129, saMbhavita praznonA uttararUpa che. (jevo prazna hoya tene anurUpa uttara ApavAmAM koI virodha hoto nathI te anyatra dekhADyuM che.) upalaka daSTie paraspara virodhI dekhAya tevI paNa anya anya udezathI karAyelI vAto kahevAmAM koI vAstavika pUrvApara virogha ke utsutra bhASaNa hotuM nathI ke darivyAmoha thayo hoto nathI, e vAta nityatAnA khaMDana-maMDananI vAtathI jaNAvI gayo che. e ja rIte e vAta, zAstrakAroe puNya tattvane prAraMbhika kakSAnA jIvone udezIne upAdeya kA pachI upalI bhUmikAvALA jIvone udezIne je heya jaNAvyuM che, tenA parathI paNa nizcita thAya che. mATe upalaka daSTie pUrvApara virodha dekhAto hoya eTalAmAtrathI "cAlo, sAmI vyakti pote je pUrve lakheluM oleluM hatuM tenAthI have viruddha bolI rahI che ane tethI emane daSTrivyAmoha thayo che ane tethI teo utsutra bhASaNa karI rahyA che, e vAto ApaNe siddha karI dIdhI, ApaNI jIta thaI gaI evo miththA saMtoSa mAnavAnI koI jarUra nathI. hA, koI paNa avasthAmAM artha-kAmanI IcchAthI gharma karAya ja nahi e vAta zAsasiddha hota, to jarUra "artha-kAmanI IcchAthI dharma ja karavo * joIe ItyAdi vAta utsatra bhASaNarUpe siddha karI zakAta. paNa tevuM to che ja nahIM, kema ke "pa rUchada ghapariddhi ItyAdi zloko artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavAnuM vidhAna kare che te IcchAthI gharma na ja karAya evo teno 'niSedha nathI karatA. bAkI pUrve kahI gayela vAta sAthe je vAta upalaka daSTie virogha dharAvatI hoya te kahevA mAtrathI zAsakArAdi mahAtmAo daSTivyAmohavALA, utsatrabhASI siddha thaI jatA hoya, to to zAstro lakhavAMlakhAvavAM e zrutajJAnanI bhaktirUpa che evuM jaNAvanAra zAstrakArone paNa daSThivyAmohavALA, usUtra bhASaNa karanArA mAnavAnI Apatti Ave. tAtparya e che ke pUrve zAsakAroe eka akSara paNa lakhavAnuM prAyazcittA dekhADyuM che jenA parathI e jANI zakAya che ke "akSara lakhavo e virAdhanArUpa che. tema chatAM teoe tema ja pachInA zAstrakAroe akSara (zAstro) lakhavAne ArAdhanArUpe kahyA che, prazasyA che ane zAstro lakhavAno mahimA gAyo che. tethI temAM upalaka daSTie virodha hovo to spaSTa ja che. tema chatAM, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja zAstra lakhavA-lakhAvavAno upadeza ApanArA zAstrakAra bhagavaMto daSTivyAmohavALA hovA ke usUtrabhASI hovA kahevAtA nathI, kema ke pUrvazAstrakAroe je karyuM che te prabaLa buddhidhAraNA zaktivALA jIvo mATe kahyuM che; jyAre pachInA zAstrakAroe je kahyuM che te hIna buddhi dhAraNAzakti vagarevALA jIvone uddezIne) bRhatkalpa bhASyanI vRttimAM kahyuM che ke pustakapaMcaka, tRNapaMcaka ane baMne prakAranA vastrapaMcaka rAkhavAmAM sAdhu ane sAdhvIne caturlavuM prAyazcitta Ave. emAM AgaLa kahyuM che ke jeTalI vAra pustakane (pothIne) choDe, bAMdhe athavA jeTalA akSarone sAdhu lakhe teTalAM prAyazcitta jANavAM. te uparAMta pothI kholavA bAMdhavAmAM je kaMthavA vagerenI saMghadanA virodhanA vagere thAya tenuM prAyazcitta juduM Ave. vaLI, emAM ja AgaLa kahyuM che ke "mati-medhA vagerenI hAni jANIne kAlikazruta-utkAlikajhuta AvazyakAdipratibaddhaniyukti vagerenuM jJAna levAnuM ApavAmAM pustaka kozanI garaja sAraze evA abhiprAyathI pustaka-paMcaka paNa sAdhuo vaDe levAya che - rakhAya che. zrIharibhadrasUri mahArAje yogadaSTi samuccayamAM kahyuM che ke "sAhajika bhavoga, dravya abhigrahapAlana tathA siddhAnta granthone vidhipUrvaka lakhavAlakhAvavA vagere sarvazreSTha yogabIjo che. Ama, teozrIe zAstralekhanAdine ArAdhanArUpe jaNAvyA che. ema, upadezataraMgiNImAM paNa pR. 1ra upara pAtramAM Apela dAna bahu phaLavALuM bane che, jyAre kupAtramAM ApeluM te viparIta ja thatuM dekhAya 1. pustakapaJcake tRNapaJcake duSyapaJcakadvaye nirgranthAnAM ca nirgranthInAM ca caturlaghavaH / | (g. 4. pA. 28ra1, vRtti) 2. bariya menA vA 3 muM vaMdu sAtivArI | gati karatA rihati ya tAtti 2hu naM ra gAva II ( . . . 2833) rU. beti pauthI5 vAchiyaNikRttivoraMka rU84rA 4. bhavodvegazca sahajo dravyAbhigrahapAlanam / tathA siddhAntamAzritya vidhinA lekhanAdi ca // (codilamuca, ra07) 5. pAtre dattaM bahuphalaM kupAtre dattaM tu viparItameva dRzyate / (upadezataraMgiNI, pR 12) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM ? dharma ja] [ 131 che. AvuM kalA pachI pR. 38 para kahyuM che "dAnanA avasare mahecchAvALA dhanezvarIne pAtra ane apAtranI vicAraNAthI saryuM. arthAt vicAraNA karavI nahi, badhAMne dAna ApavuM; kema ke zrI mahAvIra prabhue dIna evA brAhANane kRpAthI aDadhuM vastra ApyuM. Ama, pahelAM kupAtrane apAyela dAnane viparIta phaLavALuM jaNAvI phalata:niSedha karyo, jyAre pachI pAtrano vicAra na karavAnuM jaNAvI phalataH anujJA ApI. paNa eTalAmAtrathI granthakArane daSTivyAmohavALA ke usUtrabhASI kahI zakAtA nathI. UlaTuM, evuM kahenAra mahApApano bhAgIdAra thAya. prazna: paNa jo A rIte artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavAno hoya, to dharma to kevala Atmazuddhi arthe ja karavAno che? ItyAdi lakhANa jakArapUrvaka kema karyuM ? pUrve A rIte ja kArayukta vidhAna karyA pachI, have AvuM viparIta vighAna karI zI rIte zakAya ? uttara : A vicAraNAmAM anyatra jaNAvyuM che tema "dharma to kevaLa Atmazuddhi arthe ja karavAno che. e vAkya ane artha-kAmanI IcchAthI paNa gharma ja karavo evAM vAkyo paraspara viparIta che nahi. tema chatAM emAM koIne ' viparItatA ja bhAsyA karatI hoya, to tevA mATe bIjo eka javAba A paNa che ke ziSya vagere zrotAnI buddhine prastuta bAbatamAM vyutpanna karavA mATe ekanaya(eka apekSA)ne mukhya karIne karAtI vAta nirdhAraNa("jakAra)pUrvaka paNa karI zakAya che. prazna : AvuM tame zenA uparathI kahe cho? '' - uttara : mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAjAnA dharmaparIkSA granthamAM kahelAM vacano parathI... juo, teozrIe te granthamAM bloka 8nI vRttimAM pratanA 28mA pRSTha para pharamAvyuM che ke "joke paramopekSAvALA 1. donakSaNe mahecchAnAM kiM pAtrApAtracintayA / 'rInA hetuthArtha yathAvat kRpayA pramu: IIcharA (upavezataof, pR. 28): . 2. yadyapi paramopekSAvatAM nizcayaparikarmitamatInAM samyagdRSTInAM svasthAne sarvanayazraddhAnamasti, ziSyamativisphAraNarUpakAraNaM vinaikataranayArthanirdhAraNasyAzAstrArthatvAt / (dharmaparIkSA, choDa 8, prata pR. 28) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja niyathI parikamita buddhivALA samyaguraSTi jIvone svasthAnamAM sarvanayonI zraddhA hoya che, kema ke ziSyanI buddhino vikAsa karavArUpa kAraNa vinA koI eka nayathI pratipAdita arthanuM nirdhAraNa karavuM = jakArapUrvaka prarUpaNa karavuM e azAstrArtharUpa (zAstra viruddha bAbatarU5) che. ahIM ziSyanI buddhino vikAsa karavArUpa kAraNa vinA koI eka nayathI pratipAdita arthanuM "jakAra-pUrvakanuM prarUpaNa azAstrArtharUpa kahe che. tenA parathI e vAta spaSTa thAya che ke zis buddhinA vikAsarUpa kAraNa hoya, to tevuM ja kArapUrvakanuM prarUpaNa paNa azAstrArtharUpa banatuM nathI. tethI, vardhamAna taponidhi 5.pU. AcArya bhagavaMtazrInA pUrvanAM dharmato kevaLa AtmAnI zuddhi arthe ja karavAno che evAM vacano paNa azAstrArtharUpa, nathI ke "artha-kAmanI IcchAthI paNa gharma ja karavo joIe evAM vacana paNa teone have daSTi-vyAmoha thayo che, teo utsutra bhASaNa kare che? ItyAdrisiha, karI zakatAM nathI e vAta nirvivAda che... ' Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 11 liriko padanI vizeSatA (tasvApR. 217) - AvA zIrSaka heThaLa tame pR. 217 para jaNAvyuM che ke xxx vastuta: A tapa vizeSa prakAre mugdha lokomAM hoya che evo artha na karatAM "mugdha lokomAM vizeSa prakAre A tapa hoya che" evo artha karavo ja nyAo che; kema ke e ja cAlu prakaraNa sAthe ane granthakArazrInA Azaya sAthe saMgata thAya che. tamAruM A lakhANa keTaluM yogya che? te have vicArIe... tapa-paMcAzakanI 23mI gAthAmAM nIce mujaba jaNAvyuM che ke "lokamAM rUDha te te prakArano rohiNI vagere devatAnA uddezathI karAto bIjo paNa vividha prakArano tapa che. A rohiNI vagere ta5 viSayAbhyAsarUpa hoI mugdha loko =jeonI buddhi vyutpanna thaI nathI tevA jIvo mATe hitakara ja hoya che. (ahIM zlokamAM "tapa" zabdano sarvatra puMliMgamAM ullekha thayo che, te prAkRta bhASAnA kAraNe jANavo.) A pachI e ja paMcAzakanI 26 mI gAthAmAM jaNAvyuM che ke jemAM kaSAyono nirodha hoya, brahmacaryanuM pAlana hoya, zrIjinezvaradevanuM pUjana hoya ane anazana =AhArano tyAga hoya, te badhuM ja anuSThAna tarUpa bane che. vizeSa karIne mugdha lokomAM te badhuM ja tArUpa bane che eTale ke hitakara bane che). prazna : paNa ame pRSTha 217 para dekhADyuM ja che ne ke evo artha yukta nathI. "visago' zabdano anvaya " mu zabdathI pUrve nahi, paNa pachI karavAno che. ane eno artha e thAya che ke "mugdha lokomAM A tapa vizeSa prakAre hoya che. AnA parathI evo tAtparyArtha phalita thAya che ke mugdha lokomAM moTe bhAge uparyukta lakSaNavALo ta5 hoya che ane te ja mugdha 1. aNNo'vi atthi citto tahA tahA devayAnioeNa / muddhajaNANa hio khalu rohiNImAI muNeyavvo // 23 // aNNovItyAdi, anyadapi asti = vidyate citraMtapa iti gamyate, tathA tathA = tena tena prakAreNa lokarUDhena 'devatA niyogena' devatoddezena mugdhajanAnAM = avyutpannabuddhilokAnAM hitaM = pathyameva viSayAbhyAsarUpatvAt, rohiNyAdidevatoddezena ca tadrohiNyAdi muNeyavvotti = jJAtavyaM, pulliMgatA ca sarvatra prAkRtatvAditi gAthArthaH / / 23 // (paJcAzaka - 11) Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja jIvomAM abhyAsanA yoge koI koI vAra karmanirjarAnA hetupUrvakano tapa paNa hoya che ane te tapa mugdha jIvo mATe hitakara che; mATe tame kema je arthane ame asaMgata hovo dekhADyo che, tevo artha pharIthI karyA karo cho ? uttara : 'viseso' zabdano manaphAvatI rIte pAchaLa anvaya karI tamane anukULa Ave evo phalitArtha tame karI dekhADayo che, e vAta sAcI. ane amArA karelA vAstavika arthane asaMgata siddha karavAno tame prayAsa karyo che, e paNa sAcuM... paraMtu emAM tame cAM gaMbhIra thApa khAi gayA cho ane pUrvApara viruddha lakhAI gayuM che te joI lo, jethI kayo artha saMgata che ane kayo asaMgata che eno tamane spaSTa khyAla AvI jAya. vRttikAre A zlokanI avataraNikA ApI che ke devatAnA uddezathI karAtuM yathokta (rohiNI vagere) anuSThAna 'tapa'rUpa (hitakara anuSThAna pa) zI rIte khane ? evI zaMkAnuM samAdhAna ApavA granthakAra kahe che ke ? patnatAva...'- A avataraNikA parathI eTaluM spaSTa jANavA maLe che ke A zlokamAM mugdha lokomAM kayA prakArano tapa hoya ? vagere jaNAvavAnI vAtuM prastuta nathI, paNa karmakSayano uddeza na hovA chatAM ukta anuSThAna zAnA kAraNe taparUpa bane che ? e jaNAvavuM prastuta che. A kAraNo tarIke zlokamAM kaSAyanirodha vagere cAra cIjo jaNAvIne enA kAraNe badhuM anuSThAna taparUpa ane che ema sAmAnyathI = koI paNa jIva mATe jaNAvyuM ane pachI vizeSa rIte jaNAvatAM kahyuM che ke vizeSa karIne A badhuM anuSThAna mugdha lokomAM taparUpa bane che' athavA 'viseto' padano anvaya 'muddhoma' padanI pachI karIe; topaNa artha to Avo ja nIkaLe che ke A badhuM anuSThAna, mugdha lokomAM vizeSa prakAre taparUpa bane che." paNa tame je phalitArtha kADhayo che ke - mugdha lokamAM vizeSa prakAre A (rohiNI vagere) tapa hoya che ane kvacit karmakSayanA uddezavALo tapa hoya che' evo natyasAya0 zlokano artha che - te jo saMgata hota, to vRttikAre mugdha lokamAM kayA prakArano tapa hoya che ?' evI avataraNikA karI hota. 1. atha kathaM devatoddezena vidhIyamAnaM yathoktaM tapaH syAdityAzaGkayAha jattha kasAyaM... (pacAza, 10-26 avatAraLiA) . jattha kasAyaniroho baMbhaM jiNapUyaNaM aNasaNaM ca / "sA savvA caiva tavA visesao muddhaloyammi // 26 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 135 vaLI, tame tamArA abhiprAya mujaba evuM phalita karI dekhADyuM che ke "mugdha lokomAM moTe bhAge A tapa hoya ane kyAreka karmakSayanA uddezavALo tapa paNa hoya. paNa A vAta barAbara nathI; kema ke mugdha lokamAM karmakSayanA uddezavALo tapa hovo saMbhavita nathI. jo e lokomAM karmakSayanA uddezavALo tapa AvI jAya, to teonuM mugdhatva ja UbhuM na rahe. A tapa vagere mokSakarmakSaya mATe vihita karAyA che, evI buddhino abhAva hoI, mokSa ke karmakSaya vagerenA uddezathI tapa vagere anuSThAna na karavAM e ja to teonuM mugdhatva che." mATe e to nakkI ja che ke mugdha lokomAM mokSanA uddezathI tapa hoto nathI ane tethI A ta5 mugdha lokomAM vizeSa prakAre hoya che ane kvacit mokSanA uddezavALo tapa paNa hoya che" evo artha asaMgata che. A prazna : paNa paMcAzaka zAstramAM kahyuM ja che ne ke "mugdha loko paNa abhyAsathI pachI karmakSayanA uddezathI paNa pravarte che. to tame ema kaho cho ke mugdha lokomAM karmakSayanA uddezathI tapa hoya nahi. uttara : hA, paMcAzakamAM ema kahyuM che kharuM ke abhyAsathI pachI karma-kSayanA uddezathI paNa te pravarte che; paNa eno tAtparyAthe vicArIe to khabara paDe ke abhyAsa thayA pachI jyAre te karmakSayanA uddezathI pravartavA mAMDe che tyAre te mugdha ja rahyo hoto nathI,viziSTamati banI gayo hoya che. juo ne pR. 218 para tame paNa lakhyuM ja che ne ke xxx kaSAyanirodhAdivALA A tapanA abhyAsathI tathA prakArano kSayopazama pragaTa thatAM te jIvonI jJAnazaktino paNa vikAsa thAya che, jethI "A tapa karmakSaya mATe karavo joIe evuM jJAna thatAM karmakSaya mATe paNa tapa kare che. xxx vaLI, "A tapa vagere anuSThAna mokSa-karmakSaya mATe vihita che A rIte buddhi vyutpanna thaI gayelI hovI te ja viziSTamati paNuM che. tame paNa pR. ra31 para lakhyuM che ke "mugdha eTale vicArazakti vinAno? tethI jo abhyAsathI jJAnazaktino vikAsa thavA dvArA "A tapa karmakSaya mATe karavo joIe" AvI vicArazakti khIlI gaI hoya (buddhi vyutpanna thaI gaI hoya), to pachI mugdhatva zI rIte UbhuM rahe? mATe jyAre karmakSayanA uddezathI pravartavA mAMDe che tyAre e mugdha rahyo na hovAthI, "mugdha jIvamAM paNa karmakSayanA uddezathI tapa hoya che evuM siddha thaI - zakatuM nathI. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136] [[dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja prazna:"karmakSayanA uddezathI pravartavA mAMDelo te jIva mugdha rahyo hato nathI, kintu mugdhatara banI gayo che." AvI tamArI vAta yogya lAgatI nathI, kema ke paMcAzakajImAM AvuM je kahyuM che ke "mugdha loko te rIte (eTale ke, devatAnA uddeza vagerethI) pravRtta thaIne pachI abhyAsanA yoge karmakSayanA uddezathI paNa pravRtti kare che. paNa pahelethI ja e karmakSayanA uddezathI pravRtti karI zakto nathI, emAM enuM mugdhatva ja kAraNa che. tenA parathI e vAta spaSTa rIte jaNAya che ke mugdha jIva ja pahelAM devatA vagerenA uddezathI tapa karato hato ane e ja pachIthI karmakSayanA uddezathI tapa kare che. mATe karmakSayanA udezathI pravartavA mAMDelo te paNa mugdha ja hoya che... bAkI e mugdha" na hoya, to eno "mugdha jIva pachIthI karmakSayanA uddezathI pravartavA mAMDe che ItyAdi rIte mugdha' tarIke ullekha zI rIte thAya ? uttara : puNyazAlinuM! lokamAM ane zAstramAM bhUtapUrva naye A rIte ullekha thAya che. jema ke lokamAM je kahevAya che ke "juo! A karoDapati bhIkha mAMge che!" emAM te vyakti vivakSita kALe bhikhArI banI gayo hovA chatAM - ane karoDapati na rahyo hovA chatAM eno enA bhUtakAlIne karoDapatipaNAnA kAraNe karoDapati tarIke ullekha thAya che. zAstramAM paNa je vAto Ave che ke "caudapUrvI paNa pramAdane vaza banIne nigodamAM jAya che. emAM nigodamAM jatA pramAdavaza jIvano je "caudapUrvI" tarIkeno ullekha thayelo che te tenA bhUtakALanA caudapUrvane najaramAM laIne ja. jyAre e nigodamAM jAya che tyAre ke nigodanuM AyuSya bAMdhato hoya tyAre koI e caudapUrva hoto nathI, kema ke caudapUrvanI hAjarImAM to avazya samyakatvI hoInigodanuM AyuSya bAMdhatA nathI ke nigodamAM jatA nathI. ema prastutamAM paNa vivakSita jIva jyAre karmakSayanA uddezathI pravartavA mAMDe che, tyAre mugdha rahyo na hovA chatAM, pUrvamAM enI mugdha avasthA hatI ene AzrIne eno "mugdha' tarIke ullekha thayo che. prazna: ahIM te jIvanA vartamAnakAlIna (vivaNita kAlIna) mugdhatvanA kAraNe "mugdha tarIke ullekha nathI, kintu bhUtakAlIna mugdhatvanA kAraNe "mugdha tarIke ullekha che; e vAta tame kaho cho eTalA mAtrathI ja mAnI levI ke emAM kAMI yukti paNa che? 1. mugdhaloko hi tathAprathamatayA pravRttaH sannabhyAsAt karmakSayoddezena pravartate, na punarAdita eva tadarthaM pravartituM zaknoti, mugdhatvAdeva / (vA. 99/radda kRta) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [137 artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] uttara : AmAM yukti paNa che ja. ame kahIe chIe eTalA mAtrathI e mAnI levAnI jarUra nathI.te yukti A -mugdha pahelethI karmakSayanA uddezathI tapa vagere je karI zakato nathI, tenuM kAraNa "mugdhatva" ja che; evuM paMcAzakavRttimAM jaNAvyuM che e dekhADyuM. AnA parathI nizcita thAya che ke mugdhatva e karmakSayanA uddezathI thanArI pravRttimAM pratibaMdhaka che. tethI e vAta spaSTa che ke jyAM sudhI enAmAM mugdhatva hoya, tyAM sudhI karmakSayanA uddezathI thanArI pravRttino pratibaMdhaka hAjara hovAthI jIva karmakSayanA uddezathI pravartI zakato nathI. tethI ja jyAre e karmakSayanA uddezathI pravartavA mAMDe che tyAre tenAmAM pratibaMdhakAbhAva Ubho thayo hoya che, eTale ke mugdhatva rahyuM hotuM nathI. e vAta tenI e pravRttirUpa kAryathI ja nizcita thaI jAya che. vaLI, tema chatAM eno mugdha tarIke ullekha thayo che, e paNa eka hakIkata che. tethI jaNAya che ke e ullekha bhUtakAlIna mugdhatvane najaramAM rAkhIne thayo che. mATe mugdha jIvo kayAreka karmakSayanA uddezathI paNa pravarte che" evo prastuta zloka parathI tAtparyArthi kADhavo e ayogya che, evuM svIkAro. vaLI, tame pR. 219 para jaNAvyuM che ke xxx kathananuM hArda e che ke - 'te jIvo bhoLAbhadrika hovAnA kAraNe prAraMbhamAM karmakSaya ke mokSa vagere tattvone samajI zakatA na hoya. AthI karmakSaya ke mokSanA uddezathI teo pravRtti kare nahi e samajI zakAya tevI vAta che. e sAthe e hakIkata paNa mahattvanI che ke mAre A dharma, karmakSaya ke mokSa mATe nathI karavo, paNa mArI bhautika IcchAone pUrNa karavA ja karavo che evI vRtti paNa tenI hotI nathI.xxx parNa tame tamAruM A kathana, te yathArtha che evuM siddha karI Ape evA koI Agamavacana ke yuktinA AdhAra vinA kahyuM che mATe e vAta prAmANika hovI siddha thatI nathI. tema ja emAM paMcAzaka zAstravRtti granthano virodha paNa thAya ' che, jenA kAraNe e apramANa hovuM siddha thaI jAya che. te A rIte - tame je evuM lakhyuM che ke xxx "mAre A gharma karmakSaya ke mokSa mATe nathI karato, paNa mArI bhautika IcchAone pUrNa karavA ja karavo che evI vRtti paNa tenI hotI nathI xxxtemAM karmakSaya ke mokSa mATe nathI karavo eTalo aMza to tenI vRttimAM hovo saMbhavato nathI, kema ke e jIva mugdhatvanA kAraNe karmakSaya (mokSa) vagerene mukhyatayA jANato ja nathI,to mokSa mATe karavo che ke "mokSa mATe nathI karavo Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja e bemAMthI ekeya aMza tenI vRttimAM saMbhavI zakato nathI. paNa tame vRttimAM AgaLa je lakhyuM che ke xxx mArI bhautika IcchAone pUrNa karavA ja karavo che evI tenI vRtti paNa hotI nathI. xxx e barAbara nathI. zI rIte ? A rIte -19mA paMcAzakanA ra9mA zlokanI vRttimAM A pramANe kahyuM che xxx zaMkA : anya granthakAroe te te zAstromAM kahelo paNa A tapa sAbhidhvaMga = AkAMkSAgarbhita hoI mukti mArgarUpa nathI. samAdhAna : tema chatAM e tapa mokSamArganI prAptinA kAraNabhUta che ane je mokSamArganI prAptinA kAraNabhUta hoya te paNa upacArathI mArgarUpa ja che. xxx A grantha sandarbhamAM mugdha jIvonA A tapo sAbhivaMga hovA kahI ja. dIdhA che. prazna: e to zaMkAkAre eno sAbhiLaMga tarIke ullekha karyo che, graMthakAre kyAM e tapono sAbhiSaMga tarIke ullekha karyo che ke svIkAryA che? uttara : graMthakAre sAkSAta zabdathI e tapono sAbhiwAMga tarIke ullekha karyo nathI e vAta sAcI,tema chatAM pote je samAghAna ApyuM che tenAthI dekhAya che ke e tapo sAbhivaMga hovA svIkArI to lIdhA ja che. te A rIte-zaMkAkAre ene sAbhiLaMga hovAnA kAraNe mokSamArgarUpa na hovAnI je zaMkA karI che tenuM prathakAre e upacArathI mokSamArgarUpa che evuM samAdhAna ApyuM che. tethI e tapamAM zaMkAkAre Aropela sAbhiLaMgapaNAno teozrIe niSedha nathI karyo, tenAthI ja sAbhidhvaMga paNAno svIkAra karelo jaNAI jAya che. bAkI jo sAbhiSaMga tarIke e ta5 granthakArane potAne mAnya na hota, to A tapo sAbhiSaMga ja nathI ke jenA kAraNe mokSamArgarUpa na hovAnI zaMkA UbhI thAya." ItyAdi ja sIdhuM samAdhAna Apata. Ama sAbhiLaMga = bhautika padArthone rAga = IcchAvALA e tapa hoya che, eTale ke bhautika padArthonI IcchAthI e tapa thAya , e che zAstrasiddha ja che. ane tethI ja tame pR. 219 para A tapa karuM, jethI mArI bhautika IcchAo pUrNa thAya evI paNa mugdha jIvonI 1. nanvayaM paThito'pi saniSvaGgAtvAnna muktimArga ityAzaGkayAha 'mArgapratipattihetuH = zivapathAzrayakAraNaM yazca tatpratipattihetuH sa mArga evopacArAt / / (paMcA. 19/29. vRttI) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [ 139 vRtti hotI nathI" ItyAdi dekhADavAno je prayAsa karyo che te paMcAzakazAstrathI viruddha che e paNa siddha thaI gayuM. eka vicAraNA samyagudarzana vagerene pAmelo jIva lAkha rU. vagerenI IcchA na karavA jevI - khaseDavA jevI mAnato ja hoya che, tema chatAM jene tevA viziSTa prakAranA apratyAkhyAnAvaraNa-pratyAkhyAnAvaraNa kakSAnA rAgadveSano udaya hoya che, te jIva samyagdarzana hovA chatAM tevI IcchAne dabAvato nathI ke dabAvI zakato nathI ane tethI tene upAyone ajamAvavA taiyAra thaI jAya che. apratyA khAnAvaraNa...tyAkhyAnAvaraNa kapAyarUpa cAritra-mohanIya karmanA udayanuM kArya ja A che ke samyaga jJAna-darzananA prabhAve je cIjane heyarU5 - doSArUpa jANI hoya, te cIjanI pUNa kSaNika sukha anukULatA vagere mATe IcchA karAve - pravRtti karAve. satyakIne samyagdarzana ane Agamono abhyAsa hovA chatAM vividha strIone bhogavavAnI IcchA ane pravRtti zuM na hatAM? (hA, cAritramohanIyano udaya baMdha thAya ane cAritra prApta thAya, pachI AvI IcchAo vagere cAritranI hAjarImAM jAgatAM nathI ema kahI zakAya.) : jyAre AvA jIvane paNa dhana vagerenI AvazyaktA UbhI thAya che ke IcchA jAge che, tyAre te enA upAyo tarapha najara nAkhe che. dhanaprAptinA upAya tarIke lokamAM AcarAtAM vepAradhaMdhA-nokarI-corI lUMTaphATa-dharma vagere bAyo enI najaramAM Ave che. emAMthI sauthI vadhu sacoTa ane niravadya - upAya tarIke dharma dekhAvAthI e dharmanI pravRtti zA mATe na kare? - zAstrakArone paNa bIjA badhA upAyo karatAM dharma ja dhanAdi prAptinA mukhya hetu tarIke mAnya che. zrAddha pratikamaNa arthadIpikAmAM kahyuM che ke (pR. 177) dharma e dhanAdino vyabhicArazUnya mukhya hetu che. jema ke phaLano mukhya hetuM bIja che, vepAra vageremAM mahenata ke buddhi doDAvavI e dhanaprAptinAM sahakArI kAraNo che. jema ke pANI sIMcavuM vagere phaLanAM sahakArI kAraNo che. A badhAM sahakArI kAraNo vyabhicArI (potAnuM phaLa ApavAnuM kArya na paNa kare evA paNa hoya che? 1. dharmo dhanAdervyabhicAravandhyo bIjaM phalasyeva hi mukhyahetu: ! upakramAdyAH sahakAriNo'mbha:sekAdivate vyabhicAriNo'pi / / ( 1 vimAtra, pR. 97-46) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja evo to koNa mUrkha hoya ke potAnI Icchita vastunA sacoTa rAmabApA IlAjane jANavA chatAM ane te upAya ajamAvavAnuM potAnuM sAmarthya - sthiratA vagere hovA chatAM te sacoTa upAyane ajamAve nahi? prazna: koI sajjanane kAmavAsanA jAgI. khIsAmAM paisA che. pote jANe che ke vezyAne pasA ApIza to mArI kAmavAsanAnI pUrti thaI jaze. tema chatAM e vezyAgamana nathI karatA, kema ke e jue che ke ahIM mArI vAsanA zAMta thaI jaze, paNa bhaviSyamAM durgati vageremAM mAre bhayakara duHkho sahana karavAM paDaze, tethI bhale thoDI vahelI moDI vAsanApUrti thAya; to paNa mAre e svastrathI ja karavI joIe. Ama, Icchita vastune zIgha ApanAra upAya dekhAvA chatAM sajjana e upAya ajamAvato nathI, eTalA mAtrathI kAMI e mUrkha banI jato nathI.ema samyagdaSTi vagere jIva paNa dharmane potAnI Icchita vasturUpa lAkha rUpiyA vagerenA sacoTa upAya tarIke jANavA chatAM AvI. IcchAnI pUrti karavA gharma karIza, to mAre bhaviSyamAM bhayaMkara duHkho sahana karavAM paDaze evuM jANavAthI e upAya ajamAvato nathI... ane tema chatAM e mUrkha zI rIte kare? uttara : Avo prazna uThAvIne munivara ! zuM tame evuM siddha karavA mAgo cho ke vAsanAnI pUrti karavA mATe svastrInA vilAsa karatAM vezyAgamana e jene badatara cIja che ane tethI enAthI bhayaMkara durgatio UbhI thAya che, ema dhana meLavavA mATe vepAra karavo, AraMbha-samAraMbhAdi yukta dhaMdhA karavA ke jUTha-anIti vagere karavI ke corI-lUMTaphATa karavI enA karatAM gharma karavo e vadhu badatara cIja che? ane tethI lUMTaphATa vagere karI dhana meLavavAthI ene je duHkho UbhAM thAta, enA karatAM paNa A gharma karIne te dhana meLavavAthI ene vadhu duHkho UbhAM thAya che? jo tame AvuM siddha karavA mAgatA na ho, to puNyAtmanuM! tamAre kahevuM ja joIe ke dhana meLavavA mATe paNa vepAra-dhaMdho karavo, corI-lUMTaphATa vagere karavAM tenA karatAM to dharma karavo ja vadhu sAro che. ane to pachI samyagdaSTi jIva vagere paNa dhana vagerenI IcchAthI gharma to na ja kare e vAta niHzaMka khoTI TharI jAya che, ane tame "dhana vagere mATe gharma karavo e badatara cIja che evuM paNa siddha karavA mAgatA ja ho, to choDavA jevo Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 141 saMsAra, levA jevuM saMyama, meLavavA jevo mokSa' vagere sUtronI jema AvAM sUtrono paNa tamAre pracAra karAvavo joIe ke lAkho rUpiyA kamAvAnA uddezathI peDhI jamAvavA mATe nIti-prAmANikatA jALavavAno dharma karavo e lAkho rUpiyA meLavavA mATe karAtI aprAmANikatA karatAM vadhu badatara che', rogagrasta zarIrane nIrogI banAvavA mATe sacitta pANIno tyAga karavo (ukALeluM pANI pIvuM), upavAsa karavo vagererUpa tapadharma karavo e nIrogI khanavA mATe game tevI bhakSyAbhakSya davAo khAvA karatAM paNa vadhu bhUMDo che' ityAdi... paNa e vAta mane nakkI lAge che mahAtman ! ke tame paNa AvAM sUtro sAthe to saMmata nahIM ja ho. tattvAvalokananA pRSTha 24 upara tame je lakhyuM che tenA parathI paNa tamArI asaMmati phalita thAya che.tame tyAM lakhyuM che ke xxx vyApAramAM phAvaTa meLavavA khaMdhAIthI kSamA rAkhanArA,kapaTathI namratA dAkhavanArA, kapaTa karatAM sAmaNa jaNAya to sa2LatA dAkhavanArA ane vadhAre meLavavA, maLeluM jatuM karanArA AtmAonI kSamA vagere zuM vakhANavA yogya che ? AvAM svArthaprerita kSamAdi to kasAI-pAradhi vageremAM paNa jovA maLe. xxx . mahAtman ! artha-kAma to icchuka je dharma kare tenI vicAraNA ahIM prastuta che. kasAI-pAradhinAM kSamAdine zuM duniyAmAM koI paNa sujhe dharma tarIke svIkAryAM che ? 'ArthanAmiSinA'Si dharma va patitabab' vagere vacano dvArA zAstrakAro arthakAmanA abhilASukone je dharma karavAnuM kahe che, te zuM pAradhinI paMkhIone caNa nAMkhavuM - vagere jevI pravRtti karavAnuM kahe che ? zuM tame AvI pravRttine dharma mAno cho ? ne zuM ene ja bhUMDo kaho cho ? kasAIpAradhi vagerenI svArthaprerita kSamAdine koi dharma' tarIke mAnatuM na hovA chatAM ahIM dharmanI vicAraNAmAM eno tame je ullekha karyo che teno jo nirAgrahapaNe zAMta citte vicAra karazo ne,to munivara ! tamAruM mana pokArI UThaze ke Avo ullekha gADIne UMdhe pATe caDAvI devA kharAkhara che. khIjI vAta munivara ! tamAre ahIM kSamA, namratA vagerenI pUrve khaMdhAIthI... kapaTathI AvuM badhuM lakhavAnI kema jarUra paDI ? e paNa madhyasthabhAve jAtane pUchI lejo. khaMdhAIthI kSamA rAkhavI e to daMbha che. e dharma ja Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja kyAM che ke ene prazaMsanIya ke kartavya mAnavAno prazna Ubho thAya ? tema chatAM, tame aMdhAIthI", "kapaTathI" ItyAdi zabdaprayoga karyo che e jaNAve che ke tamArA dilamAM paNa e to beseluM ja che ke vagara khaMdhAIe je kSamA vagere rakhAya che te prazaMsanIya che ja. zabdonI evI maryAdA ja che ke jyAre eka vizeSa vAtano niSedha karavAmAM Avyo hoya, tyAre sAmAnyanuM vidhAna thaI ja jAya che. eTale ja upAdhyAyajI mahArAje adhyAtma mataparIkSA granthamAM garbhiNI strIne dIkSA na ApavI evA zAsavacana parathI digaMbarane siddha karI dekhADayuM che ke strIomAM cAritranI vidyamAnatA hoya che. te A rIte ke garbhiNI strIne dIkSA na ApavI eno artha ja e ke "sAmAnya strIne dIkSA , ApI zakAya. prastutamAM, vyApAra vadhe e mATe baMdhAIthI rakhAtI mAM vakhANavA yogya nathI. eno artha ja e ke vyApAra vadhe e mATe vagara khaMdhAIe 2khAtI kSamA vagere prazaMsanIya che ja. AnAthI ja jaNAya che ke upara jaNAvelAM sUtro tamane paNa asaMmata che. - ghana vagere mATe gharma karavo e vepAra-dhaMdhA ke lUMTaphATa vagere karatAM bhUMDI nahi, paNa sArI cIja hovI siddha thavAthI avirata samyakatvI jIva paNa e mATe sacoTa upAyarUpa gharma kare e vAta niHzaMka bane che. bAkI "saggadaSTi vagere jIvo UbhI thayelI IcchA vagerenI pUrtirUpe ghana vagere mATe dharma na ja kare evo ekAnta to sarAsara khoTo ja che. teo ghana vagerenI IcchAthI paNa dharma kare che e vAta uparokta rIte siddha ja che. vaLI, e vAta yogya paNa che ja, nahitara to bharatacakIe paNa zeSa traNa khaMDa jItavA mATe vaitADhya parvatanI guphA kholavA vagerenA prayojanathI je aThThama tapa karyo hato te na karata ke (2). zrIpALa rAjAe paNa kutuhala jovAnI IcchAthI navapadanuM dhyAna karavArUpa je. dharma karyo hato te na karata. zrIpALa kuMvare kutUhala jovAnI IcchArUpa bhautika IcchAthI navapadajInuM dhyAna dharyuM hatuM, te "sirisicivAla-kahAmAM AvatA nIcenA granthAdhikAra parathI jaNAya che - tene be putro) para guNasundarI' nAmanI eka putrI che, je rUpamAM raMbhA jevI ane kalAkauzalyamAM brAhmI jevI che. teNIe pratijJA karI che ke je 1. tANa uvari ca egAputtI, guNasuMdaritti nAmeNaM / ' jA rUveNaM raMbhA baMbhI a kalAkalAveNa // 764 / / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [143 mane vINAkalAmAM jItaze te ja mAro pati thaze.bIjA koInuM mAre kAma nathI." te pratijJA sAMbhaLIne tyAM AvelA aneka rAjakumAro dararoja vINAvAdananI prekTIsa karavA mAMDyA. teonI dara mahine parIkSA thAya che, paNa koInAthI pratyakSa sarasvatI devI samAna te rAjakumArI vINAvAdanamAM jItI zakAtI nathI. he deva ! eka parIkSAnA divase te rAjakumArI amArA vaDe tyAM dekhAI. te rAjakumArI strIomAM ziromaNi che, jyAre he deva! tame puruSomAM ziromaNi cho. azakya lAgato hovA chatAM paNa jo koI rIte tamArA beno saMyoga thAya, to he devI!prajApatino A prayAsa saphaLa thAya te sAMbhaLIne (zrIpALa)kumAre sAdhipatinuM prazasta vastrothI sanmAna karyuM. saMdhyA samaye potAnA AvAsamAM AvyA pachI kumAra vicAre che ke A kutUhalane huM zI rIte joI zakIza? athavA to A bAbatamAM zrIarihaMta Adi navapadonuM dhyAna pramANa che (arthAtu e tIe kayA painnA jo maM vINAkalAi nijiNai / so ceva majjha bhattA annehiM na kiMpi mahakajaM // 765 / / taM soUNa pattA tattha nariMdANa naMdaNA'Nege / vINAe abbhAsaM kuNamANA saMti paidivasaM // 766 // mAse nAse tesi hoi parikkhA paraM na keNAvi | sA vINAe jippai paJcakkhasarassaItullA // 767 / / egaparikkhAdivase diTThA sA tattha deva ! amhehiM / ramaNINa sirorayaNaM sA purisANaM tumaM deva // 768 / / aghaDato vi hu, jai kahavi hoi duNhaMpi tumha saMjogo / tA deva ! payAvaiNo esa payAso havai sahalo ||769 // saMsoUNaM kumAro satyAhivaiM pasatyavatyehiM / pahirAviUNa saMjhAsamaye patto niyAvAsaM // 770 // ciMtei tao kumAro, dai pikkhissaM kuUhalaM eyaM / ahavA navapayajhANaM itya pamANaM kimanneNaM ? || 771 // ia ciMtiUNa sammaM navapayajhANaM maNami ThAvittA / tAhe jhAuM pavatto kumAro takkhaNA ceva // 772 // athavA atra asmin kArye navapadAnAM ahaMdAdInAM dhyAnaM pramANamasti, nyena vimarzana (kiM ? na) kiJcidityarthaH // (pU. ratlazekharasUriviracita siri-sirivAlakahA, bhAga 1-2; pR. 141-42) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ja mAre mATe to mukhya upAya che), khIjA (upAyonA)vicArathI saryuM.' A pramANe vicArIne manamAM sArI rIte navapadanuM dhyAna sthApIne tevI rIte dhyAna karavAmAM pravRtta thayo ke jethI tatkSaNe ja ..... (zrIpAla rAjAnA rAsamAM paNa) kahyAM che ke - Avyo nija AvAse kuMvara mana ciMtave ho lAla, nayara rahyuM te dUra to krima jAmyuM have ho lAla. to. zveta vidhAtA pAMkha to mANasa aDAM ho lAla, to phrI phrI kautuka jota juve tima sukhaDAM ho lAla. juve. llll siddhacakra muja eha manoratha pUraze ho lAla, mano ehi ja muja AdhAra vighra savi cUraze ho lAla. // . kSAyika samyaktvI evA zrIkRSNe putraprApti mATe pUrvaparicita devane uddezIne akrama tapa vagere karela... zrIsomaprabhasUriviracita kumArapALa pratibodha granthamAM kahyuM che ke -' eka vAra pradhumrakumAranA AzcaryakArI prasaMgo sAMbhaLIne satyabhAmA kRSNane kahe che,tame tevuM karo ke jethI mane paNa AnA (pradhumra) jevo putra thAya.? kRSNe kahyuM, 'priye ! puNyathI evuM thAya (arthAt puNyathI evA putranI prApti thAya).'satyabhAmA vaDe vAraMvAra kahevAtAM zrIkRSNa pUrvaparicita devane smRtimAM rAkhIne ekAntamAM jaI pauSadha karI rahyA. trIje divase deva pratyakSa thayA. zrIkRSNe temane kahyuM, 'mane pradhumra sarakho bIjo putra Apo.' - zrIkRSNa traNa khaMDanA svAmI che ane kSAyika samyaktvI che,tethI mugdhatara to che ja ane tema chatAM temaNe putraprApti mATe devane uddezIne akrama tapa pauSadha karyo che. vaLI, A rIte anya icchAthI dharma karavAnI vAta ja mAtra zAsrasiddha che evuM nathI, dharma karAvavAnI vAta paNa zAsrasiddha che ja. arthAt anya uddezathI paNa dharma ja karavAno zAstrakAro upadeza Ape ja che. 1. annayA pajunnakumAracariyAI kayacchariyAI soUNa saccabhAmA bhaNai kaNhaM tahA karesu, jA mamAvi jAyae eriso putto / kaNheNaM jaMpiyaM pie punnehiM evaM hoi / puNaruttaM saccAe vuccaMto puvvapariciyaM devaM sumaraMto egaMte ciTThai kayaposaho kaNho / tayadiNe paccakkhIhUo devo / tamullavai kaNho - maha desu puttamannaM pajunnakumArasAricchaM ... / (kumArapALa pratibodha ) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-sAtha bhATe zuM thuM ? dharma 4 ] [ 145 juo, zrI zrAddhapratikramaNasUtranA arthadIpikA nAmanA vivaraNamAM nIcenI vAta Ave che - 'jayasthalapura nAmanA nagaramAM padmadeva nAmanA zreSThine guNAkara nAme yathArtha nAmavALo putra hato.teno nAmamAtrathI 'guNadhara' evo guNadhara nAme priya mitra hato. eka vakhata pharatAM pharatAM te be jaNA eka maThamAM jaI caDyAM. tyAM nIcenuM subhASita temanA sAMbhaLavAmAM AvyuM : pitAnI lakSmI bahena samAna che, tethI yauvanAbhimukha sunItijJoe tene bhogavavI na joIe, paNa supAtramAM joDavI joie? A badhI vAto sAMbhaLIne guNAkara guNadharane kahe che ke have ApaNe pitAnI lakSmI na vAparavI joIe,ApaNe ja kayAMka jaIne karoDonuM dhana prApta karIe' ityAdi. mitranI vAto sAMbhaLIne guNadhara kahe che ke ApaNe vaNika chIe, tethI vyApAranI kuzaLatA ja ApaNe mATe kAmadugdhA gAya samAna hoI tenAthI ja dhana meLavIe.. ityAdi. A // 40 // 1. evaM garvoddhareNAtha, sArddhaM guNadhareNa saH / guNAkaraH samuttasthau, tanmaThAdazaThAzayaH krIDannAkrIDamAptazca dRSTvA dharmamivAGginAm / dharmadevaguruM hRSTaH pRSTvAnatipUrvakam 178911 prabho ! prasIdAdiza me, sadyaH sveSTazzriyo'rjanA / kenopAyena jAyetetyatho yAvadgururvadet // 42 // 'tAvattucchatayautsukyadhArI guNadharo'bhyadhAt / hu mayA vyavasAyAdirupAyaH prAktavoditaH // 43 // guNAkaro guNAnmitra ! mayA'pi jJAyate hyadaH / prazno'yaM tu vizeSArthaM, vizeSajJA hi sAdhavaH // 44 // 'vAcaM vAcaMyamendro'pi proce bhoH ! sthiracetasau / zrRNutaM vacmi vAM tattvaM tattvavAco hi sAdhavaH // 45 // taccedam-dharmo dhanAdervyabhicAra vandhyo, bIjaM phalasyeva hi mukhyahetuH / upakramAdyAH sahakAriNo'mmaH sekAdivatte vyabhicAriNo'pi . dRzyante sudhiyopi hi mahodyamA apyamandAridyAH / adhiyo'pyalasA api ca zrIpatayaH zrIvilAsena // 47 // // 46 // uktaM ca samAsvatulyaM viSamAsu tulyaM, satISvasaccApyasatISu sacca / yataH * phalaM kriyAsvityatha yannimittaM taddehinAM so'sti tu ko'pi dharmaH // 48 // taddharma eva yatno vidhIyatAM dhIyatAM ca hRdi saiva / yaH sarvA api datte cittepsitasampadaH sapadi // 49 // dharmAddhanaM dhanata eva samastakAmAH, kAmebhyaH eva sakalendriyajaM sukhaM ca / kAryArthinA hi khalu kAraNameSaNIyaM dharmo vidheya iti tattvavido vadanti // 50 // (zrAddha pratikramaNa sUtra vRtti- arthadIpikA) M viziSyapAtradAnAdau, yatanIyaM dhanArthinA / nAdattaM labhyate kvApi / nAnuptamapi lUyate // 63 // (zrAddha pratikramaNa sUtravRtti, gAthA 30, pR. 177 ) Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja sAMbhaLIne tyAM rahela koI sAmudrika guNadharano tiraskAra karatAM kahe che ke - he nirlakSaNa ! tuM svabhujAthI meLavela koI lakSmIne bhogavavAno nathI, ItyAdi... AvuM badhuM sAMbhaLIne aMtaramAM dukhI thayelo guNadhara vicAre che ke huM paNa AnuM vacana anyathA karI mAro abhyadaya badhAne dekhADIza." AvA saMkSiNa adhikAra pachI e kathAmAM nIce mujabano adhikAra Ave che: "Ama gavaddhara thayelA guNadhara sAthe azaTha AzayavALo te guNAkara te maThamAMthI bahAra nIkaLyo. krIDA karato te medAnamAM pahoMcyo. tyAM jANe sAkSAta zarIra dhAraNa karIne rahelo gharma na hoya, evA dharmadeva nAmanA gurune joIne harSa pAmelA teNe namanapUrvaka pUchyuM, "prabho ! prasanna thAo. mane kaho ke mArA ISTa evA dhananI prApti mane kayA upAyathI zIgha thaze?" have, jyAM sudhImAM guru javAba Ape te pahelAM to tucchatAnA kAraNe utsukatAvALo guNadhara bolyo, are ! meM pahelAM to teno vyavasAya vagere upAya kaho ja che. to pachI have tuM kema guru mahArAjane upAya pUche che?) guNAkare tene kahyuM, "he mitra! huM paNa te upAyane jANuM chuM. paNa meM A je guru mahArAjane prazna pUchaLyo che te vizeSa upAya jANavA mATe pULyo che, kema ke sAdhuo vizeSa jANakAra hoya che. tyAre munIndra paNa vANI prakAzI, "he sthira cittavALA be mahAnubhAvo! sAMbhaLo. huM tamane tattva kahuM, kema ke sAdhuo tattvane jANanArA - kahenArA hoya che. te tattva AvuM che. ghana vagerenuM amogha kAraNa gharma che, jema ke bIja phaLanuM mukhya kAraNa che. sAhasa, vyApAra vagere to dhanaprAptinAM sahakArI kAraNo che. jema ke phaLaprAptinAM pANI sIMcavuM vagere sahakArI kAraNo che. te sahakArI kAraNo vyabhicArI paNa hoya che. duniyAmAM paNa keTalAya buddhizALI ane atyaMta udyamazIla loko pAse eka koDI paNa na hoya tevuM dAridraya anubhavatA hoya che, jyAre bIjA keTalAka buddhihIna ane ALasu mANaso lakSmIpati hoya che. kahyuM che ke "jIvone samAna kriyAonuM paNa asamAna phaLa ane asamAna kriyAonuM samAna phaLa je maLe che, tema ja kiyA hovA chatAM je phaLa nathI maLatuM ane na hovA chatAM je phaLa maLe che, te badhAnuM koI paNa kAraNa hoya to e gharma che. tethI gharmamAM ja udyama karo ane hRdayamAM tene ja ghAraNa karo. gharma cittamAM IcchelI badhI saMpattione zIgha Ape che, kema ke dharmathI ghana maLe che, ghanathI samasta viSayo prApta thAya che, viSayothI badhI IndriyonuM sukha maLe che. kharekhara dhana vagerarUpa kAryanA arthIe kAraNane ja Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM kahyuM?rma ja] I 189 khoLavuM joIe (arthAt kAraNamAM ja prayatna karavo joIe); jethI dhana vigerenA arthIe paNa dharma karavo joIe evuM tattvanAM jANakAro kahe che." A badhuM kahyA pachI AgaLa paNa dharmadeva guru mahArAja kahe che ke "dhananA arthI mANase vizeSa prakAre supAtra dAnAdimAM prayatna karavo joIe, kema ke kyAMya paNa na ApelI vastu maLatI nathI ke na vAvelI cIja laNI zakAtI nathI." ahIM spaSTa jovA maLe che ke karoDonuM ghana meLavavAnI IcchAvALA guNAkarane, gurubhagavaMte e ghana meLavavA mATe paNa gharma karavAnuM ja kahyuM. zrI ajitaprabhasUrinaviracita zrI zAMtinAthacaritramAM paNa juo, Avo adhikAra Ave che - AcArya bhagavaMtane namIne rAjA yathAsthAne beTho.tene uddezIne AcAryo gharmadazanA ApI, urjAnI mahAnagaramAM vairisiMha rAjA, somacanA rANI ane dhanadatta corI thayA.te dhanadatta zreSThI dharmArthI,suvinIta,satyazIla,dayAthI yukta ane gurudevanI pUjAmAM prItivALo hato. tenI satyabhAmA nAmanI zIlarUpI alaMkArathI zobhatI patnI hatI.te pati para atyaMta premavALI hatI, : paNa tene koI putra nahoto. * eka vakhata putraciMtAthI myAna thayelA mukhakamalavALA patine joIne - teNIe pUchyuM ke he nAtha ! tamArA duHkhanuM kAraNa zuM che?" zreNIe teNIne 1. sUriM natvA yathAsthAnamupAvikSan mahIpatiH / tamuddizya munIndro'tha vidadhe dharmadezanAm // 63 / / . vanya mahAputhI vaisiMho mahIpatiH somavA tajatA ghanazreNyabhUta ddiddA dharmArthI suvinItAtmA satyazIladayAnvitaH / gurudevArcanaprItaH sa zreSTha dhanadattakaH // 7 // satyabhAmeti taddhAryA zIlAlakRtizAlinI / patyau premaparA kiMtvapatyabhANDavivarjitA ||68 // sA'nyadA zreSThinaM putracintAmlAnamukhAmbujam |dRSTvA papraccha he nAtha ! kiM te duHkhasya kAraNam / 69 / zreSThinA ca samAkhyAte tasyai tasmin yathAtathe / zreSThinI punarapyUce paryAptaM cintayA'nayA 70 // dharma eva bhavennRNAmihAmutra sukhapradaH / sa eva sevanIyo hi vizeSeNa sukhaiSiNA // 1 // tattvaM deve gurau cApi kuru bhaktiM yathocitAm / dehi dAnaM supAtrebhyaH pustakaM cApi lekhaya // 72 / / evaM ca kurvato putro bhAvI yadi tadA varam / bhavitA nirmalo nAtha paraloko'nyathA''vayoH / / 73 // haSTaH zreSThayapyuvAcaivaM priye sAdhUditaM tvayA / samyagArAdhito dharmo bhavezcintA paNirnRNAm // 74 / / (zrI ajitaprabhasUriviracita zrIzAntinAthacaritram) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148]. [varSa zA mATe karavo ? mokSa mATe ja sAcI vAta karyo chate zeThANIe puna: kahyuM ke A ciMtAthI saryuM, kema ke) dharma ja mANasone Aloka-paralokamAM sukha ApanAro bane che. tethI sukheSNue vizeSa prakAre dharmane ja sevavo joIe. mATe (hanAtha !)tame deva ane gurunI yathocita bhakti karo, supAtrone dAna Apo ane pustaka lakhAvo. A rIte karatAM ApaNane putra thaze to to ghaNuM suMdara, paNa anyathA - kadAca na thAya, to paNa ApaNA beno paraloka to sudharaze. khuza thayelA zreNIe paNa A pramANe kahnAM ke priye te ghaNI suMdara vAta karI. samyagu ArAdhAyelo dharma kharekhara manuSyone mATe cintAmaNi bane che." AmAM sukhecchae vizeSa prakAre dharmane ja sevavo joIe evuM je kahyuM che temAM sukhecchuM eTale prastutamAM "putra sukhecchanI vAta hoI "putrasukhanI icchAthI paNa dharma ja karavo joIe evuM patnIe kahyuM che ane dharmapariNativALA zreSThIe paNa ene evuM nathI kahyuM ke "eca !tuM A zuM kahe che?putranI icchAthI dharma karAya? na karAya !" AvuM na kahetAM zreSThIe ema ja kahyuM che.' ke te ghaNI suMdara vAta kahI.' ityAdi... " "caritragranthomAM AvatAM AvAM daSTAntothI siddhAntane na badalAya' evI cavAI gayelI tamArI vAtane punaH uccArazo nahi, kemake puNyAtmanuM! jo A daSTAnto siddhAntane anurUpa na hoya ane viruddha hoya, to to bhavabhIru saMvigna gItArtha AcArya bhagavaMto evA daSTAntane dharmapreraNA karavA mATe TAMke paNa nahi. ema kumAranaMdI sonInI paNa nIce mujaba vAto zAstromAM Ave che : zrI uttarAdhyayanasUtranI zrIlakSmIvallabhagaNita vRttimAM kahyuM che ke have kumAranaMdIe potAnA aMgUThA para agni mUkIne mastaka sudhInuM svazarIra 1. athAtra kumAranandinA svAguThe'gniM mocayitvA mastakaM yAvat svazarIraM jvAlayitumArabdhaM, tadA mitreNAyaM vaaritH| bhoH mitra ! tavedaM kApuruSajanocitaM ceSTitaM na yuktam / mahAnubhAva ! durlabhaM manuSyajanma mA hAraya ! tucchamidaM bhogasukhamasti ! kiM ca yadyapi tvaM bhogArthI tathApi saddharmAnuSThAnameva kuru / yata uktaM - dhaNao dhaNatthiyANaM, kAmatthINaM ca savvakAmakaro / saggApavaggasaMgamaheU jiNadesio dhammo // (uttaradhyayanasUtra, rukSmIvarAmata vRtta, kaccha. 98, pR.471) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 149 saLagAvI devAnuM zarU karyuM,tyAre mitre tene aTakAvIne kahyuM ke he mitra ! kAyara puruSane ucita evI A ceSTa: tAre yogya nathI. mahAnubhAva ! durlabha manuSyabhavane tuM hAra nahi. A (hAsA-prahAsAnuM) bhogasukha tuccha che. vaLI, jo tuM bhogArthI che topaNa saddharma anuSThAna ja kara, kema ke kahyuM che ke zrI jinakathita dharma dhanArthIone dhana ApanAra che, kAmArthIone sarva kAmabhogo pUrA pADanAra che ane svarga-mokSanI prAptino hetu che.'' zrImAn nemicandrAcArye paNa potAnI vRttimAM A rIte kahyuM che ke " teNe (kumAranaMdIe) hAsA-prahAsA meLavavAnI IcchAthI agnimAM baLI maravAnuM zarU karyuM, tyAre mitre tene aTakAvyo, he mitra ! tAre pAmara puruSane ucita AvuM kArya karavuM yogya nathI. tethI mahAnubhAva ! durlabha evA manuSya-jamane tuccha bhogasukha mATe hAra nahi.vaisUryamaNinI kiMmata cUkavIne zuM koI kA2no maNI kharIde ? vaLI, jo tuM bhogArthI che topaNa saddharmAnuSThAna ja kara; kema ke zrIjinakathita dharma dhanArthIone dhana ApanAra che, kAmArthIone sarva kAmabhogo ApanAra che ane svarga-apavarganI prAptino hetu che.' * ema nizIthabhASyanI 3183-3184 zlokanI cUrNimAM zrIjinadAsa mahattare kahyuM che ke je teno nAgila nAmano zrAvaka mitra hato.teNe zrIjinakathita dharma kahyo. pachI kahyuM, tuM vaimAnikI devIo sAthe uttama bhogone bhogavaze. alpa sthitivALI A vyaMtarI devIothI saryuM.' prazna : A to zrAvaka mitre tevI salAha ApI che. enAthI mahAtmAone paNa te mAnya che, evuM zI rIte manAya ? 1. ADhattaM ca teNa tayabhisaMdhiNA jalaNAsevaNA, vArito ya mitteNa 'bho mitta ! na juttaM tuha kAurisajaNociyameyaM ceTThiyaM, tA mahAnubhAva ! dullahaM mANusajammaM mA hArasu tucchabhogasuhaheuM / annaM ca, jaivi tumaM bhogatthI tahAvi saddhammANuTThANaM caiva karenuM / jatto - dhaNao dhaNatthiyANaM, kAmatthINaM ca savvakAmakaro / saggApavaggasaMgamaheU jiNadesio dhammo 119 11 (uttarAdhyayanasUtra : zrImanemicandrAcAryakRta TIkA ) 2. tarasa ya vayaMse NAilo NAma sAvago / so se jiNapaNNattaM dhammaM kaheti / eyaM karehi / tato sodhammAisu kappesu dIhakAlaTThitio saha vemANiNIhiM uttame bhoge bhuMjihisi, kimetihiM vadhUtehiM vANamaMtarIhiM appakAlaTThitIehiM // (nizIyamAlva, yUrti rU183-84) Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [varSa zA mATe karavI ? mokSa mATe ja uttara: ahIM salAha ApanAra mitrano zrAvaka tarIke ulalekha karyo che, je tenI dharmaparigatine jaNAve che. gharmapariNativALA teNe AvI salAha. ApI che. enAthI jaNAya che ke e jinAjJAviruddha nahotI. vaLI, jo zAstrakAra mahAtmAone zrAvake ApelI salAha mAnya na hota to teoe evo jarUra ullekha karyo hota ke ke ahIM zrAvake bhoga mATe dharma karavAnI salAha ApI che, paNa e jinAjJAviruddha jANavI. ityAdi. paNa zrI lakSmIvallabhagaNi mahArAja, zrInemicaMdrAcArya ke zrIjinadAsa mahattara - koIe Avo nirdeza karyo hoya tevuM jovA maLyuM nathI. mATe nakkI thAya che ke "bhogasukha mATe paNa dharma ja karAvavo e zAstrakArone mAnya che ja. . . Ama dhana-bhoga-kIrti vagere bhautika sukhanI icchAthI paNa gharma ja ! karavo ane dharma ja karavAno upadeza Apavo e vAta zAsasiddha hovI siddha thaI, ane tethI ja zrIajita zAMti-stavananI chellI gAthAmAM je kahyuM che ke : jo tame paramapadane iccho cho athavA jo tame jagatamAM suvistRta kIrtine iccho cho, to traNe lokano uddhAra karanArI jinavacanamAM Adara karI. teno managhaData artha karavAnI jarUra rahetI nathI; kAraNa ke kIrti mATe dharma karavAno upadeza Apavo paNa abAdhita che. vaLI, mahAtman !jinavacanamAM Adara karavo e zuM dharmarUpa nathI ke jethI ahIM kIrti mATe gharma karavAnuM vidhAna karyuM nathI, paNa jinavacanamAM Adara karavAnuM vidhAna che evo artha upasAvavAno tame tattvA, pR. 85 upara prayAsa karyo che. huM tamane eTaluM pUchuM chuM ke jinavacanamAM Adara karavo ene tame dharmarUpa mAno cho ke nahi? je ene ghamarUpa na mAnatA ho to tame jAhera karo ke jinavacanamAM Adara karavo e dharma nathI, paNa adharma che ane jo dharmarUpa mAnatA ho to tame jAhera karo ke kIrti vagere mATe paNa dharma karavAno upadeza ApI zakAya che. 1.jaha icchA paramaparva, jahavA kittiM suvitvaDaM bhuvaNe / - tA telukundaraNe, jiNavayaNe AyaraM kuNAH // 40 // (zrIajitazAMtistava) Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 12 satatAbhyAsAdi vicAra (tastA pR. 176) " A avalokanamAM mukhyatayA to tame mahAtman ! zAsapATho TAMkIne teno anuvAda ja karyo che, mATe mAre vadhAre lakhavAnuM na hoya paNa tema chatAM, tame e parathI je tAtpayartha kADhyo che te jANIne, munivara ! tamArA layopazamanI vicitratAnuM mane akathya duHkha thAya che. yogabindunA zloka 115nI vRttimAM je kahyuM che ke "mAtApitAdi gurujananA alaMkArAdi dravyane tIrthasthAnamAM vAparI devuM. anyathA jo tene potAnA vaparAzamAM le to gurujananA mRtyu vagerenI anumodanAno doSa lAge." AvAM vacano parathI tame tAryArthi kADhyo che ke (tanyA. pR. 178) xxx A parathI samajI zakAze ke prAraMbhika kakSAnA satatAbhyAsamAM karAtI mAtA-pitAdi gurujananI sevA paNa nirAzasa bhAve karavAnuM zAstrakAro upadeza che. xxx yoganivRttinAM ukta vacano parathI Avo tAtparya to tame ja kADhI zako ! anya sAjana nahi; kAraNa ahIM kAMI evuM. kA nathI ke "anyathA je tene potAnA vaparAzamAM le, to pote gurujananI sevA karI che te AzaMsAvALI thaI javAno doSa lAge? AvuM kaI hota to tame kaho evo artha nIkaLI zakata. guru jananAM alaMkArAdine tIrthasthAnamAM vAparI devAM, potAnA vaparAzamAM na * levAM, ItyAdi vacana parathI tame je kare che - xxx "prAraMbhika kakSAnA - satatAbhyAsamAM karAtI mAtA-pitAdi gurujananI sevA pAtra nirAzasabhAve karavAnuM zAsakAro upadeze che? xxx enA parathI nIcenI be vAto phalita thAya che: (1) gurujananI vastuone vAparavA mAtrathI pUrve karelI sevA - AzaMvALI banI jAya che, ane (2) tevI AzaMsAvALI sevA zrIjinArAne mAnya nathI. have, A tamArI vAtamAM zAno virodha zI rIte thAya che te joIe... yogazinumAM "mRtyunI anumodanAno doSa na lAge e mATe vaparAzano niSedha karyo che. tenA parathI phalita e thAya che ke "Avo doSa na lAgato hoya to e niSedha nathI (jema ke mAtA-pitAe dIkSA lIdhI hoya, to pachI emanAM alaMkArAdi vAparavAmAM e doSa nathI);tema chatAM tamArA atiprAya pramANe to e rIte paNa koI gurujananI cIja vApare, to enI pUrve karelI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja sevA AzaMsAvALI hovI siddha thavAthI jinAjJAthI niSiddha banI jAya che. mATe emAM zAstravirodha spaSTa che... mATe mRtyunI anumodanAno doSa lAgI javAnA kAraNe vaparAzano je niSedha karyo che, tenA parathI putrAdie vaDIlonI koI vastu vAparavI na joIe nahIM to AzaMsAbhAvano doSa lAgI jAya ane tethI karelI sevA niSphaLa jAya,evo zAsopadezano tAtparyArtha kADhI zakAto nathI. vaLI, 179 52 upadezarahasya granthanI vRttino artha karatAM tame Ama lakhyuM che ke xxxapunabaMdhaka jIvo saMsAranuM sukha, duHkhanuM anubaMdhI = duHkhanI paraMparAnuM janaka hovAthI, tene aniSTa mAnanArA hoya che. xxx upadezarahasyamAM AvatA AgaLanA pAThano ullekha karavAnuM TALI, mAtra ATalo ja ullekha karIne tame evuM upasthita karavAno prayAsa karyo che ke, saMsAranA sukha para tene rAga hoto nathIpaNa e vAta barAbara nathI; kema ke upadezarahasya granthamAM apunabaMdhaka jIvanA lakSaNa tarIke kahyuM che ke "saMsArane . bahu mAnato nathI (saMsArane utkaTa icchAno viSaya banAvato nathI); eTaleke saMsAra para abhavyAdine ke acaramAvartavartI jIvone jevo tIvra rAga hoya che, tevo A jIvane hoto nathI, kema ke saMsAramAM maLatA sukhane paNa teo duHkhanuM anubaMdhI mAnanArA hoI aniSTa mAnanArA hoya che." Ama, ahIM "sukhane aniSTa mAnanArA hoya che evuM je kahyuM che te saMsArasukha para tene rAga ja hoto nathI evuM jaNAvavA nahi, paNa saMsArasukha para tIvrarAga hoto nathI evuM jaNAvavA mATe. UlaTuM ahIM tIvrarAga hoto nathI evuM je kahyuM che tenA parathI paNa jaNAya che ke atIvrarAga to tene paNa hoya ja che.' - ema viSayAbhyAsa anuSThAnamAM bhAvavairAgyAdi bhAvono abhAva hoI te anuSThAna nizcayana dharmAnuSThAna nathI evuM je upadezarahasyamAM kahyuM che. tenA parathI paNa zuM jANI zakAtuM nathI ke emAM saMsAra para vairAgyano abhAva hovo kahyo hovAthI rAga hovo niSiddha nathI ane je "rAga hovo niSiddha nathI to mAtRsevAdi AzaMsApUrvaka nathI karAyAM evo niSedha zI rIte karIzakAya ? vaLI, Ama "e AzaMsAvALAM na ja hoya evuM na hovA chatAM satatAbhyAsarUpa banatAM hovAthI, "AzaMsAvALI sevA zrIjinAjJAne mAnya nathI evI tamArI bIjI phalita vAta paNa UbhI rahI zakatI nathI.' Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 13 "dhanArthinAM" zabdathI sUcitArtha dharmabiMduzAstramAM AcArya dhuraMdhara zrIharibhadrasUri mahArAje paNa 'dhanavo dhArthinAM dharmaH' evuM je kahyuM che,te paNa sUcave che ke dhananI icchAvALAne dharma dhana Ape che.' paNa e kayAre dhana Ape ? dharmane seve tyAre. vaLI, icchA pravRttino hetu hovAthI prastutamAM paNa, dharmapravRttimAM kaI IcchA kAraNa khanI che e nirNaya karavAno che. dhanArthI'tarIkeno ullekha spaSTa jaNAve che ke dhananI IcchA' e dharmapravRttinuM kAraNa khanI che. arthAt dhananI icchAvALo dhananI IcchAthI dharmane seve, to e dharma ene dhana Ape che.' evuM vidhAna zrI haribhadrasUri mahArAje karyuM che. A vidhAna teozrIe zuM zrotA jIvanI pAse dhana vagerenI icchAthI dharma karAvI, pachI ene durgatiomAM rikhAvI ribAvIne mAravAnA uddezathI karyuM che ? zrotA para dayAnA mahAsAgara upadezaka AcArya AvuM icche kharA ? AvuM na Icche e to nakkI ja che.vaLI,A gAthAmAM dharmano jo mAtra mahimA ja dekhADavo hota to 'dhArthinAM'padanI jarUra ja nahotI.sIdhuM ema lakhI zakata ke. 'dhanato dharma' 'vAgato dharmaH' paNa eTaluM ja na lakhatAM, 'dhArthinAM panavo dharma, minAM jJAnava' ema lakhyuM. A cokhkhuM vidhAna jaNAve che ke tamane dhananI IcchA hoya to dharma karo, dharma vinA dhana nahi ja maLe.' khIjI A paNa vAta che ke jo navo dhanArthinAM dharmaH' e vAkaya mAtra dharmano mahimAsUcaka hota, dharmanuM vidhAna karanAruM nahi; to pachI dharma na Apavarcasva pAraMparyeLa sAdhaka' e kathana paNa dharma apavarga(mokSa)dAtA che' eTalA dharmanA maMhimAmAtrane batAvanAruM mAnavuM paDe, mokSa mATe dharma' karavAnA vidhAnane karanAruM nahi. sArAMza : dhanavo dhArthinAM dharma' zloka dharmano mAtra mahimA jaNAvanAra nathI, paNa dharmanA AvA vidhAnane karanAro che ke tamAre dhananI IcchA hoya to dharma karo. tamAre mokSanI icchA hoya to dharma ja karo.'tAtparya ke jema mokSanI IcchA hoya to dharma ja karAya, ema dhananI IcchAthI paNa dharma ja karAya. vaLI,e paNa vAta che ke A zlokathI zAstrakAra bhagavaMtane dharma zA mATe karavo ?' e kahevuM abhipreta nathI. eTale ke dharmanA prayojananuM vidhAna karavuM abhipreta nathI. evuM jo abhipreta hota to to ema ja lakhata ke dharma mokSa mATe ja Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] [varSa zA mATe karo cho mATe ja karAya, arthakAma mATe nahi. paNa evuM na lakhatAM, AvuM ja ekasarakhuM lakhyuM che ke dhanArthIne dharma e dhanadAtA che, kAmArthIne dharma e kAmadAtA che, mokSArthIne dharma e mokSadAtA che. te sUcave che ke AmAM granthakArane dhanArthI vagere jIvone te ghana vagerene ApanAra upAyanuM vidhAna karavuM che eTale ke teozrIe evuM vidhAna karavuM che ke dhananI icchA hoya, kAmanI icchA hoya ke mokSanI icchA hoya, te te icchAne pUrI pADanAra sAdhana dharma che. mATe AmAMnI koI paNa icchA hoya to dharma ja karo. ' zAravacanonuM rahasya pakaDavA mATe e viveka karavo joIe ke A utsarga-vacana che ke apavAda-vacana. A anuvAda vacana che ke vidhAna-vacana che? anuvAda-vacana hoya to anuvAya anya koNane anuvAdaka koNa? te jevuM paDe. vidhiniSedha vacana hoya to A vacanamAM udezya zuM che?ne vidheya ke niSedhya zuM che? - arthAt udezyane uddezIne zuM kahevuM che? zAnuM vidhAna ke niSedha karavo che? e jovuM paDe. prastutamAM mokSArthIne uddezIne jema dharmakaraNa kahevuM che, tema dhanAthane uddezIne paNa dharmakaraNa kahevuM che; dharmakaraNanuM vidhAna karavuM che. A hisAbe A zlokamAM dharmanA AzayanuM vidhAna nathI ke dharma zA mATe karavo ?" kintu cAhe dhana, cAhe kAma ke cAhe mokSa -game tenI icachA hoya to paNa tame dharma ja karo e vidhAna che. TUMkamAM, dhamAthI vagere zrotAne A zlokathI dharma karavAno bodha thAo evuM zAsakArane A zloka lakhavA pAchaLa abhipreta che. bAkI,arthakAmanAM pagalika sukhonI icchAvALo mANasa te te icchAthI je dharma kare, e dharma mahAbhUMDo ja che, tene saMsAramAM ribAvI ribAvIne mAranAro ja che,viSAnuSThAnarUpa ja che, saMsAra vadhAranAro ja che ityAdi badhI tamArI je mAnyatAo chene,teno munivara !tamArA pratyakSa gurudeva AcAryadeveza zrImad vijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnAM pUrvapravacanonAM vacano sAthe keTalo meLa che tenuM tame svayaM nirIkSaNa karI lezo evI bhalAmaNa che. juo, teo zrImadunAM vacano - (AtmonnatinAM sopAna bhAga-3) (1) xxx vimadhyama prakRtinA jIvo paugalika sukhanA arthI hoya. e jema AlokanA paugalika sukhanA arthI hoya tema paralokanA paudgalika sukhanA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM? harSa ja]. [155 atha hoya (2) paralokamAM pIgalika sukho pAmavAnI apekSAe AlokanAM pIgalika sukhone tajI daIne tapa-dhyAna AdimAM lAgI gayelA tyAgI jIvo to madhyama prakRtivALA jIvomAM gaNAya. vimadhyama prakRtivALA jIvo to evA ke emane AlokanA sukhano lobheya ghaNo ane paralokanA sukhano lobheya ghaNo. xxx (3) xxx UlaTuM vimadhyama prakRtivALAne saddaguruno suyoga Adi maLI jatAM uttama banatAM prAyaHvAra lAge nahi, jyAre adhamAdhama prakRtivALA to dharma sAMbhaLavAnI lAyakAtathI paNa vimukha hoya che.xxx () xxjemane ema thatuM nA hoya ke "mAre to eka mokSa ja joIe temaNe paNa vimadhyama prakRtivALA banavAno prayatna karavA jevo che. mithyAtva gADha hoya to mokSanI IcchA na janme evuM paNa bane, paNa evA jIvoya jo vimadhyama prakRtivALA banI jAya to emanuM bhaviSya sudhAravAno saMbhava ghaNo che. ahIM paralokane AMkha sAme rAkhIne jIva, paraloka bagaDe nahi e mATe bhUMDAM kAmothI bacato rahe ane paraloka sudhare e mATe puNyanAM kAma rasapUrvaka karyA kare. evAM jIvonI bhavitavyatA jo sArI hoya to e jIvo paralokanuM sudhArIne sAre ThekANe janmI jAya tyAM saddaguru AdinI suMdara sAmagrI pAmI * * jAya. ethI mithyAtva gaLI jAya ane bhagavAne kahela mArgane e pAmI jAya evuM paNa bane. xxx (5) xxx paNa vimadhyama prakRti keLavIne potAnA paralokane sudhAravAne mathanAra jIvone Avo lAbha thavAno saMbhava ghaNo moTo, ema jarUra kahI zakAya. 4 (6) x asala to mokSa mATe ja mathavuM joIe, paNa evI uttamatA na AvI hoya ane A lokamAM sukhe jIvavA sAthe paralokamAM sukha pAmavAnI IcchA hoya toya potAnI pAse je kAMI hoya ane potAne je kAMI maLe tenAthI puNyanAM kAma karyA karavAnuM mana to thayA ja karavuM joIe ne? xxx AnA parathI e spaSTa che ke vimadhyama jIvone mokSanI IcchA hotI nathI, kintu Aloka-paralokanAM pIgalika sukhonI (arthakAmanI) IcchA hoya che. - AvA jIvonA paNa puNyanA kAma(dharmakArya)thI jinokta mArganI prApti. thavAnI bahudhA zakyatAnI vAta phalita thAya che. moTA bhAge lAbha thavAnI ja saMbhAvanA ghaNI che, tethI saMsAra vRddhi- bhayaMkara ribAmA vagerenI vAto kyAM UbhI rahe? Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15]. [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja vaLI, AmAM je (3) naMbaranI vAta kahI, tenI sAthe tamArA ra30 pRSTha paranA xxx vimadhyama jIvo bhavAbhinaMdI hoya che ane bhavAbhinaMdI jIvo mATe zAstrakAroe koI paNa dharma karAvavAnuM ke temane dharmopadeza ApavAnuM vidhAna karyuM ja nathI. xxx A lakhANane virodha che ke nahi ? e vicAro. zuM saddaguruno dharmopadeza sAMbhaLyA vinA ja e vimadhyamamAMthI uttama banI jaze? vaLI, uparanI (4) ane (6) naMbaranI vAto paNa Aloka-paralokanA sukhanI icchAthI paNa puNyanAM (dharmanAM) kAma karyA karavAnI ja preraNArUpa zuM nathI ? ene paNa mahAtman ! madhyastha buddhithI vicAravA mATe huM khAsa bhalAmaNa karuM chuM. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 14 dravya-paccakkhANa vicAra (tattvA0 pR. 284) zrIjI prakaraNamAMnA pratyAkhyAnASTakamAM sUripuraMdara zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAja pharamAve che ke - . dravyato bhAvatazcaiva pratyAkhyAnaM dvidhA matam / apekSAdikRtaM hmAdyamato'nyaccaramaM matam // 8- 1 // artha : paccakkhANa e prakAre kahevAyuM che : (1) dravyathI ane (2) bhAvathI. emAMthI je paccakkhANa apekSA-avidhi vagerevALuM hoya te dravya paccakkhANa jANavuM ane e sivAyanuM anya badhuM paccakkhANa bhAva paccakkhANa jANavuM. A pachI e ja aSTakanA caramazlokamAM granthakAra pharamAve che ke - jinoktamiti sadbhaktayA grahaNe dravyato'pyadaH / bAdhyamAnaM bhavedbhAvapratyAkhyAnasya kAraNam // 8-8 // artha : dravyathI svIkAreluM evuM paNa A paccakkhANa A zrIjinezvaradevoe kaheluM paccakrUkhANa che' evI sadbhaktithI khAdhA pAmatuM hoya (enuM * dravyapaNuM pratibaMdha pAmatuM hoya) to e bhAvapaccakkhANanuM kAraNa bane che. AmAM je paccakkhANa bhautika apekSA vagerevALuM hovAnA kAraNe dravya paccakkhANarUpa che, ene paNa (sadbhaktinA prabhAve) bhAvapaccakkhANanA kAraNarUpe jaNAvyuM che. tethI jaNAya che ke emAM bhautika apekSA vagere hovA chatAM e viSAnuSThAna khanatuM nathI ke ahitakara banatuM nathI, paNa uparathI hitakara ja bane che. paNa A vAta tamArA peTamAM duHkhe che; tethI tame teno tAtparyArtha kevo pheravI nAkhyo che te have joIe. gAthAmAM khAdhyamAnaM' evA vartamAna kRdaMtano prayoga che, jeno artha khAdhA (pratibaMdha) pAmatuM' evo thAya, paNa 'pratibaMdha pAmI cUkeluM' evo na thAya. evo artha jaNAvavo hota,to granthakAra AdhitaM'evA bhUtakRdantano Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja prayoga karata. A vAta saMskRta bhASAnuM prAthamika jJAna meLavelI vyakti paNa spaSTapaNe samajI zake che. tema chatAM tame A zlokano tAtparyArtha lakhavAmAM Adhita'zabda vAparIne zAstrakArathI viruddha jaI rahyA cho. juo, pR. 285 upara tame lakhyuM che ke xxx A dravyapaccakkhANa paNa jyAre Adhita thAya che, arthAt temAM kAraNabhUta apekSA-avidhi Adi jyAre dUra thAya che;tyAre te dravyapaccakkhANa bhAvapaccakkhANanuM kAraNa khane che. parantu jyAM sudhI dravya paccakkhANanA kAraNabhUta apekSA-avidhi Adi dUra na thAya tyAM sudhI te bhAvapaccakkhANanuM kAraNa banatuM nathI.' xxx vaLI mahAtman ! vadhu khedanI vAta to e che ke Avo tAtparyArtha tamArA 12 zraddhA rAkhanArA jIvone UMdhe mArge doranAro che, kema ke A aSTakaprakaraNamAM dravya-bhAvapaccakkhANanI je vyAkhyA karI che ke jemAM avidhi - apekSA vagere hoya te dravyapaccakkhANa ane jemAM te na hoya te bhAva paccakkhANa' tene tame pote paNa jANatA ja hazo. ane tema chatAM xxx; apekSA - avidhi Adi jyAre dUra thAya che,tyAre te dravya paccakkhANa .. xxx A rIte, apekSA vagerethI zUnya banelA paccakkhANane paNa tame dravya paccakkhANa' tarIke jaNAvo cho ! zAsrakAre kahelI vyAkhyA mujaba to e bhAvapaccakkhANa banI gayuM che, e vAta tame paNa jANo ja cho ane tamArA dilamAM paNa beThelI ja che; mATesto rR. 288 para tamArAthI ja lakhAI gayuM che ke xxx AthI jenAmAM AvI sabhakti hoya tenA apekSA-avidhi vagere doSo dUra thaI jAya che. e dUra thatAM dravyapaccakkhANavALo AtmA bhAva paccakkhANavALo ane che. xxx Ama, apekSA vagere dUra thatAM dravya paccakkhANa,bhAvapaccakkhANa banI jAya che, e vAta tame jANatA hovA chatAM tame eno dravyapaccakkhANa tarIke ane bhAvapaccakkhANanA kAraNa tarIke ullekha karyA karo, to emAM vizvAsArhatA jyAM rahI ? vaLI, Ama zAstrakAranI vyAkhyA mujaba apekSAdi vinAnuM thayeluM paccakkhANa e bhAvapaccakkhANa che. mATe ja tame je jaNAvyuM che ke xxx AvI apekSA vagarethI zUnya aneluM dravyapaccakkhANa bhAvapaccakkhANanuM kAraNa bane che. xxx te paNa sarAsara khoTuM hovuM zuM siddha thaI jatuM nathI ? kema ke jyAre paccakkhANa apekSA vagerethI zUnya banyuM hoya, tyAre to e Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthA mATe zuM karavuM ? dharma ja] [ 159 svayaM-pote ja bhAvapaccakakhANa banI gayuM hovAthI pachI eNe bhAva paraphakhANanuM kAraNa banavAnuM kyAM rahuM? ' Ama e vAta nakkI che ke (1) apekSA vagere doSo dUra thayA pachI paccakhANa dravyapaccakakhANa nathI rahetuM, paNa khuda bhAva paccakhANa banI jAya che. (2) je dravyapaccakakhANa bhAvapaccakakhANanuM kAraNa bane che, temAMthI paNa te "kAraNa" banavAnI avasthA sudhI apekSA vagere bAdhita thaI gayAM hotAM nathI, eTale ke dUra thaI gayAM hotAM nathI, paNa AdhyamAna hoya che; eTale ke sadgatinA yoge e dUra thavAnI prakriyAmAM hoya che. (3) AnA parathI e paNa nakkI thAya che ke je dravyapaccakakhANa bhAvapaccakakhANanuM kAraNa bane che ane tethI hitakara nIvaDe che te paNa kAraNapaNAnI avasthAmAM jarUra apekSA avidhi vagerevALuM ja hoya che. Ama, (a) bhautika apekSAvALuM paccakakhANa hoya, to paNa e bhAva paccakakhANanuM kAraNa banavArUpe hitakara banI zake che e vAta aSTaka prakaraNanA A adhikAra parathI spaSTa che. - (ba) pUjya upAdhyAyajI zrImadda yazovijayajI mahArAjAe paNa batrIsImAM pharamAvyuM che ke - api vAghyA phalApekSA sdnusstthaanraagkRt| sA ca prajJApanAdhInA muktapadeSamapekSate // 13-21 // artha: saubhAgya vagere phaLanI apekSA bAdhya svabhAvavALI hoya, to te paNa anuSThAnano rAga karAvanArI hoya che (ane tethI evI apekSAvALuM anuSThAna paNa hitakara bane che). A bAdhya phaLApekSA upadezAdhIna hoya che ane kAraNarUpe muktinA aSanI apekSA rAkhe che. vaLI, A zlokano amArA taraphathI karAto artha Avo suspaSTa hovA ' chatAM tame munivara!batrIsInA zlokono anucita artha evA heDiMga nIce pR. 286 para je ghaNuM ghaNuM lakhyuM che, te tamArI vicitratAnI sAkha pUre che. tyAM tame xxx 13mI batrIsInA 21mA zlokano evo artha karAya che ke - saubhAgyAdi phaLanI vAMchA paNa bAdhya svabhAvavALI tathA sadanuSThAnano rAga Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja karAvanArI hoya che... xxx ityAdi lakhyuM che. mahAtman !tame e jaNAvazo ke amArA taraphathI AvA arthanuM pratipAdana kyAM karAyuM che ke pachI amArA pratipAdanamAM koI doSodabhAvana zakya na hovAthI, svayaM anucita pratipAdananI kalpanA karI evI rIte rajUAta karavI ke jethI ame evo anucita artha karI rahyA chIe evo vAMcanAranA manamAM bhAva Ave, e mATenI A cAlAkI che? "saubhAgyAdi phaLanI vAMchA bAdhya ane abAdhya ema ubhaya svabhAvavALI hoya che. ityAdi tame je lakhyuM che emAM navI dhADa zuM mArI? kema ke ame paNa jevo artha karIe chIe emAMthI saubhAgyAdi phaLanI dareka icchA bAdhya svabhAvavALI ja hoya che. ane tethI "sadanuSThAnano rAga karAvanArI ja hoya che. evo tAtparyArtha dhvanita thato nathI. . amAro tAtparyArtha paNa A ja dhvanita thAya che ke saubhAgyAdi phaLanI icchA banne prakAranI hoya che bAdhya svabhAvavALI ane abAdhya svabhAvavALI. emAMthI je bAdhya svabhAvavALI hoya che te sadagSAnano rAga karAvanArI hoya ! che. A uparathI ame eTaluM paNa kahIe chIe ke jemAM saubhAgyAdi phaLanI vAMchA hoya te viSAnuSThAna ja hoya." ityAdi je hAu lokonA manamAM Ubho karavAmAM Ave che te khoTo che. jo e vAMchA bAdhya svabhAvavALI hoya, to e anuSThAna tahetu anuSThAna banI zake che? te mATe amArAM vacanono tAtparyArtha samajyA vinA ja khoTo tAtparyArtha manamAM kalpI,enuM khaMDana karavA pAnAMnAM pAnAM bharyA che te vipralaMbhaka ADaMbara sivAya bIjuM zuM che? (ka) tattvAvalokanamAM paNa tapa paMcAzakanI vicAraNAmAM pR. 234 upara lakhyuM che ke xxx keTalAka jIvo evA hoya che ke je abhinkaMga arthAt AzaMsAvALA anuSThAnamAM pravRtta thaIne abhinkaMga vinAnA eTale ke nirAzasa anuSThAnamAM pravRtta thAya che. xxx temaja e pRSTha para AgaLa paNa lakhyuM che ke eTale je jIvono abhipraMga dUra thaI zake tevo eTale ke maMda koTino hoya tevA jIvanA sAbhidhvaMga anuSThAnane mArganI prAptinA kAraNarUpe svIkArI zakAya. xxx Ama, pratyAkhyAna aSTaka,batrIsIno ukta zloka, tapa paMcAzaka vagerenI A bAbato ATalI badhI suspaSTa hovA chatAM, ane tame paNa AgaLa-pAchaLa Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [161 artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja]. A rIte "sAbhimpaMga anuSThAna paNa nirabhivaMga anuSThAnanuM kAraNa banI zake che, e paNa hitakara banI zake che... ItyAdi vAto lakhI hovA chatAM mahAtmanuM! pR. 65 upara tame AvuM vidhAna karI do ke xxx saMsArasukhanI kAmanAothI upayoga pUrvaka karAtuM gharmAnuSThAna paNa bhAva anuSThAnarUpa banatuM nathI. tema ja bhAvAnuSThAnanA kAraNarUpa pradhAna dravyAnuSThAna svarUpa paNa banatuM nathI xxxto pachI e sajjanone mAnya zI rIte bane? puNyAtmanuM! bhautika apekSAvALuM anuSThAna viSAnuSThAna che, te dharmarUpa banatuM nathI.thoDuM sukha ApI temAM jIvane Asakta banAvI enA pariNAme pachI jIvane bhayaMkara duHkho bhogavavAM paDe che..." ItyAdi jaNAvanAra jema vacano maLe che tema bhautika apekSAvALA anuSThAnathI paNa jIvanuM ahita to nathI thatuM, paNa e dvArA jIva UMco AvI jAya che, bhAvaanuSThAna pAmI Atmahita sAdhI jAya che. evAM zAstravacano paNa TheraThera maLe ja che. jema ke zrI paMcAzakamAM devatAnA udezavALA sAbhivaMga rohiNI vagere tapane hitakara kahyo che, batrIsImAM bAdhya phaLApekSAvALA anuSThAnane sadanuSThAnano rAga karAvanAruM kahI hitakara kahyuM che. paccakakhANa aSTakamAM apekSAvALo sadUbhaktiyukta dravyapaccakakhANane bhAva paccakakhANanuM kAraNa kahyuM che. dharmabindumAM paNa kahyuM che ke tevA bhogAbhilASa vagere AlaMbane dravyadIkSAne svIkArIne bhAvadIkSAmAM ArAdhaka banI gayA" ItyAdi. * mahAtmanuM! jyAre AvAM banne zAstravacano maLe che, tyAre eka bAjunAM zAstravacanonI upekSA karI TheraThera anya abhiprAyavALA ja zAstravacanono ullekha karavo ane e rIte, upekSA karAtAM zAstravacanonA abhiprAyane uDADavAno prayAsa karavo e zI rIte hitakara nIvaDe? parIkSA karanAra parIkSake to banne taraphanAM zAstravacanone najaramAM laI vicAra karavo joIe. banne kathanono viSayavibhAga apekSA vagere zodhI, rahasya kADhavAno prayAsa karavo joIe. eka abhiprAyavALAM vacanono Dhagalo karI enA arthano prapaMca khaDo karI devA mAtrathI anya abhiprAyavALAM vacano kaMI UDI jatAM nathI ke asatya TharI jatAM nathI ke evuM karavAthI sAcuM tatva paNa hAthamAM AvI zakatuM nathI. tame eka abhiprAyavALAM zAstravacano TAMkI TAMkIne eno jeTalo yathArtha artha karyo che, te badho kone amAnya che ke ATalAM badhAM pAnAM bharavAnI jarUra paDI? Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] [varSa zA mATe karavo ?mo mATe ja enA karatAM to anya abhiprAyavALAM paNa thoDAM zAsavacano TAMkI,bemAMthI rahasya kADhI batAvyuM hota, to sva-para badhAne upakArI paNa thAta ! TUMkamAM, Azaya e che ke bhautika apekSAvALuM badhuM anuSThAna viSAnuSThAna banI jatuM nathI ke saMsAra vadhAranAruM hotuM nathI. keTalAka jIvonuM tevuM paNa anaSThAna uparokta rIte hitakara banavuM siddha ja che. A vAta to tamane paNa mAnya ja che... to pachI anatizAyI zAnI evA ApaNe sAmAnyathI, "bhAI ! tuM bhotika AzaMsAthI gharma kare che, to nakkI tenAthI tAro saMsAre vadhI jaze tAro A dharma mahAbhUMDo che. ityAdi zI rIte kahI zakAya ?saMbhava che ke enI e AzaMsA bAdhya phaLApekSArUpa hoya ane emAMthI eno Atmika abhyadaya thavAno hoya. A vAto tamArA dilamAM paNa beThI to che ja. to, mahAtman ! zA mATe A vijhAnuSThAna che, enAthI saMsAra vadhI jaze, "Avo dharma mahAbhUMDo che. ityAdi ekAnta bharelAM kathanonuM jorazorathI pratipAdana karI zrI jainazAsananA mahopakArI pUrvAcAryonI. ane vartamAnakAlIna susaMyamI gItArtha saMvigna AcArya bhagavaMta Adi mahAtmAonI viruddha jaI rahyA cho? AtmAne A rIte bhAre karIne zA mATe bhaviSyanA durlabha bodhipaNA vagere taiyAra karI rahyA cho ? amAro paNa AmAM Azaya eTalo ja che ke AvAM ekAntabharelAM thanonuM jorazorathI thatuM pratipAdana ayogya che, e sAbita karavuM. "bhautika apekSA rAkho to paNa koI vAMdho nathIityAdi pratipAdana karavAno koI Azaya nathI ke evuM pratipAdana AnAthI thaI jatuM paNa nathI.bhItika AzaMsAvALA paNa keTalAkanuM ja anuSThAna paraMparAe mukti sudhI pahocADanAruM bane che, baghAnuM nahi. jyAre nirAzasabhAve thatuM anuSThAna to nizcita rIte Atmahita sAdhI Ape che, mATe bhautika apekSAone kartavya tarIke jaNAvavAno to koI praza ja nathI ! vaLI,keTalAka jIvonuM ja"apekSArayukta anuna bhAvaanusAna lAvI ApanAruM bane che e jema eka vAstavikatA che; tema A paNa eka vAstaviktA che ke bhAvaanuana pAmI gayelA, pAmatA ane pAmI janArA je jIvo che, temAMthI lagabhaga badhA ja) moTA bhAganA jIvo A rIte apekSAdiyukta dravya anuSThAna dvArA ja pAmelA che, pAme che ane pAmavAnA che. zI mahemarasUrivirahita zAnapaMthamIkathAmAM kahe che ke - Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthA mATe zuM karavuM? haja] - : 13. "jana sariyALI vAgI hoya to vALa sabapavitti pane pAeNaM teSa nahu dosA // 490 // ' artha:lokonI dharmamAM thatI badhI pravRtti prAya: karIne pahelAM sanidAna (= AzaMsAyukta) vataniyamathI thAya che... - jyAre A eka narI vAstavikatA che, tyAre atizayita zAnazUnya ApaNe apekSA hovAmAtrathI koInA anuSThAnane viSAnuSThAna ArirUpe zI rIte kahI zakIe? moTA bhAganA jIvoe anaMtI vAra oghA lIdhA che. bhAvacAritra to - 8bhavamAM ja Ave che, mATe nakkI thAya che ke moTA bhAganAM cAritra dravyacAritra ja hoya che. tema chatAM, A bhAvacAritra pAmanAra moTA bhAganA jIvo A dravyacAritranuM ja pAlana karatAM karatAM kyAreka bhAvacAritra pAmI javAnA che e vAstavikatA hovAthI koI jarA ochuM-vatuM cAritra pALato hoya, tevA jIvane paNa sAmAnya rIte "bhAI ! A cAritra mUkI de, AnAthI tane kAMI lAbha thavAno nathI, uparathI saMsAra ja vadhavAno che, pariNAme bhayaMkara rikhAmaNo AvavAnI che... ItyAdi jema kahI zakAtuM nathI tema A jinapUjAtapatharyA vagere anuSThAno aMge paNa samajavuM joIe.... dharma mokSa mATe ja karavo joIe. AvuM vAkaya dharmane utha IbanAvIne, enA prayojana tarIke mokSanuM vidhAna kare che. eTale dharmane jautha banAvIne mokSabhinna arthakAmanuM prayojana tarIke vidhAna karatuM vAkya (dharma, artha-kAma mATe karavo joIe AvuM vAkya) enAthI viruddha Thare... paNa, artha-kAma mATe dharma ja karavo joIe A vAkaya, artha-kAmane uzya banAvIne, enA upAya tarIke dharmanuM vidhAna karanAruM che. mATe | e zI rIte dharma moNa mATe ja karavo joIe evA vAkayanuM virodhI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya - 15 cAra puruSArtho zrI triSaSTizalAkApuruSacaritranA kAryanu mota ti' evA vacanane pakaDIne mokSa ekamAtra arthakara puruSArtha che. dharma paNa svarUpata:artharUpa nathI, AdaraNIya nathI ke IcchanIya nathI, paNa mokSanA sAdhana tarIke ja tevo che', AvI mAnyatA dharAvanArA tamAre upamiti graMtha vagerenI nIcenI bAbato khAsa vicAravA jevI che - joke anaMta jJAna, darzana, vIrya, AnaMdarUpa jIvano svarUpa avasthAtmaka cotho mokSa-puruSArtha paNa samasta duHkhonA samUhanA vicchedarUpa hoI tathA svAbhAvika ane svAdhIne AnaMdarUpa hoI praghAna ja che. topaNa te dharmanA. kAryaphaLarUpa hovAthI mokSanI pradhAnatA varNanathI paNa paramArthathI vicArIe, to teno = mokSano saMpAdaka = prApaka evo dharma ja pradhAna puruSArtha hovo . jaNAya che? (arthAtu mokSane pradhAna tarIke jyAM kahyo tyAM paNa phalitArtha tarIke to dharma ja pradhAna tarIke hovo siddha thAya che.) * zrI upamiti bhavaprapaMcAkathAmAM cAra puruSArthonA varNananA adhikAramAM mokSanI pradhAnatAne paNa paramArthathI gharmanI pradhAnatAmAM ja phalita thatI hovAnuM kahIne, apekSAe mokSa karatAM paNa gharmane vadhu praghAna jaNAvyo ja che. ene ja mukhyatve pradhAna tarIke jaNAvavAno zrI siddharSigaNi mahArAje potAno abhiprAya spaSTa karyo ja che; kema ke A rIte "yavapi (joke)' ane 'tathApi' (topaNa)" zabdanA prayogavALo jyAM vAkyaprayoga thato hoya, tyAM lagabhaga prathama vAta karatAM bIjI vAtanuM vadhu mahatva jaNAvavAnuM vaktAnuM mukhya tAtparya hoya che. jema ke... "joke (yadyapi) khetI karavAthI ghAsa paNa Uge ja che, topaNa (tathApi) ghAnya je Uge che te ja tenuM mukhya phaLa che. AvA vacanaprayogathI dhAnyanI mukhyatA jaNAya che. je vastu mukhya hoya -mukhya tarIke jaNAvavAno abhiprAya hoya, teno AvA vAkyaprayoganA prathama vAkyAMzamAM 1. yadyapyanantajJAnadarzanavIryAnAndAtmakajIvasvarUpAvasthAnalakSaNazcaturtho'pi mokSarUpaH puruSArthoM niHzeSaklezarAzivicchedarUpatayA svAbhAvika-svAdhInAnandAtmakatayA ca pradhAna eva, tathApi tasya dharmakAryatvAt tatprAdhAnyavarNanenApi paramArthataH tatsampAdako dharma eva pradhAnaH puruSArtha iti darzitaM bhavati / (3mati prastAva-1, pustapatra 42) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-krama mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 165 kyAreya prayoga thaI zakato nathI. jema ke ghAsa karatAM dhAnya e mukhya cIja che. to Avo prayoga sAmAnyathI karI zakAto nathI ke joke khetI karavAthI dhAnya Uge che, topaNa ghAsa je Uge che te ja tenuM mukhya phaLa che.' A vicAraNA parathI tamane eTaluM to spaSTa thaI gayuM haze mahAtman ! ke AvA vAkyaprayogamAM 'cadyapi'kahIne prathama vAkyAMzamAM je kahevAyuM hoya tene gauNa tarIke jaNAvavAno vaktAno abhiprAya hoya che; ane tathApi' kahIne dvitIya vAkyAMzamAM je kahevAyuM hoya, tene mukhya tarIke jaNAvavAno vaktAno abhiprAya hoya che. prazna : are ! A tame kevuM pUrvAparavirodhI kahI rahyA cho ? pahelAM varaviyasuduM...zlokanI vicAraNAmAM kahI gayA ke tathApi' zabda sAthe je kahevAyuM hoya te gauNavRttie kahevAyuM hoya, ane have ahIM kaho cho ke tathApi' kahIne je kahevAyuM hoya te mukhya hoya... tethI AmAM pUrvApa2virodha hovo zuM spaSTa nathI ? uttara : nahIM mahAtman ! alpajJane bhale virodha lAge,tamane na lAgavo joIe; kAraNa ke AmAM vAstavika tevo pUrvApara virodha nathI. jyAM A rIte cacaeNpi'zabdanA prayoga sAthe tathApino prayoga hoya, tyAM 'tathApi' zabda pachI kahevAtI vAta mukhya hoya che ane jyAM A rIte yadyapi'zabdano prayoga na hoya,tevA vAkayamAM (athavA kadAca yadi' zabdano prayoga karyo hoya,to) tathApi (ke api) zabdanI pUrve je Ave te gauNavRttie hoya che. prastutamAM *dyapi' zabdano prayoga che, tethI dharma ja pradhAna che' evA vAkyAMzane ja mukhya jaNAvavAno granthakArano ahIM abhiprAya che e spaSTa che. huM tamane ja pUchuM. koI vyakti pahelAM zrItIrthaMkara 52mAtmAe karelA upakAronI ghaNA vistArathI vAto karyA pachI Avo vAkyaprayoga kare ke joke sUtraracanA karIne gaNadhara devoe paNa ApaNA para anupama upakAra karyo che, topaNa teonA e upakAra vagerenuM varNana karavAmAM paramArthathI vicArIe, to teone gaNadhara banAvanArA zrItIrthaMkara paramAtmAnA upakAronuM ja varNana thavuM jaNAya che.' to AvA vacanaprayoga parathI-zuM tame eno Avo phalitArtha kADhazo ke (a) AmAM paNa zrItIrthaMkara paramAtmA (ke emanA upakAra)karatAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja zrIgaNadhara devo (ke temanA upakAro) mahAna che? athavA to zuM Avo phalitArtha kADhazo ke (ba) zrI tIrthaMkara paramAtmA(ke temanA upakAra)nI je pahAnatA che te teozrIe gaNadhara devone taiyAra karyA eTalA ja rUpe,anyarUpe nahi! Avo philitArtha kADhavo e zuM ajJAna nathI ? upamitinA ukta adhikAramAM paNa dharmanI pradhAnatAnA vistRta varNana pachI mokSane pradhAna tarIke jaNAvelo che. ane tyAra bAda evA Azayano prayoga che ke "joke mokSa puruSArtha paNa pradhAna ja che, topaNa te dharmanA kAryarUpa hovAthI mokSanI pradhAnatAnA varNanathI paramArthathI tenA saMpAdaka dharmanI ja pradhAnatAnuM darzana thAya che." mATe upamitinA A adhikAra parathI paNa "mokSa ja pradhAna puruSArtha che evuM ane mokSano saMpAdaka hovAthI ja dharma pradhAna puruSArtha che evuM tAtparya tattvAvalokana, pR. 185 para je jaNAvyuM che te zuM ajJAnabhareluM nathI? : (2) rohI mahuezo tudavArDa ivari nArA , vaM puna Divo ta tu temAM sigArA (RSa paMDyA, rU5) parama zrAvaka zrI dhanapAla kavie racela zrI RSabhapaMcAzikAmAM kahyuM, che ke - (he nAtha !) ApanI sevAthI jarUra (mArA) mohano nAza thaze. e (vAta)thI huM AnaMda pAmuM chuM; paraMtu mohano uccheda thatAM mane kevalajJAna prApta thaze ane eka kevalajJAnI anya kevalajJAnIne namana na karatA hovAthI, mArA upara anupama upakAra karanArA evA Apane paNa huM vAMdI nahIM zakuM, tethI karIne huM kSINa thAuM chuM (zokAtura thAuM chuM). AmAM paNa spaSTa jovA maLe che ke bhagavadbhaktithI mohakSaya, kevala jJAnanA krame mokSa meLavavAno AnaMda hovA chatAM bhagavada-bhakti karavArUpa lAbha nahi maLe,eno kheda jaNAvyo che. AnA parathI spaSTa jaNAya che ke mukti maLe enAM karatAM paNa prabhunI bhakti karavA maLe eno emane vadhu AnaMda hato. eTale ke e bhaktirUpa gharmanI temane mana vadhu kiMmata hatI, mATesto, pUjya upAdhyAyajI mahArAjA vagere kavioe paNa "muktithI adhika tuja bhakti muja mana vasI. ItyAdi kAM che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 167 prazna : A to mAtra kahevA khAtara AvuM kahevAyuM che... bAkI e bhaktithI 5Na aMte to mukti ja meLavavAnI icchA hoi, mukti ja vAstavamAM vadhu iSTa hatI. mATe ja to AgaLa teo kahe che ke - zcamaka pASANa jima lohane khIcaNye, muktine sahaja tuja bhakti rAgo. uttara : AvuM kahevuM e kharekhara mane lAge che ke mokSa ja pradhAna che, dharma nahi ja' evA pakaDAyelA ekAntano ja vilAsa che; kema ke e vagara to AvA paramazrAvaka zrI dhanapAla kavi, pUjya upAdhyAya mahArAjA vagere upara 'teo mAyAvI hatA evo Aropa mUkavAnuM thAya nahi. manamAM to teo badhAne mukti ja vadhu gamatI hatI, bhagavAna AgaLa AvuM je teo kholatA hatA te to khAlI upara uparathI ja kholatA hatA.? AvuM mAnavuM e zuM 'bhagavAna AgaLa teo mAyA karatA hatA.' evo Aropa mUkavArUpa nathI? Avo Aropa na mUkavo hoya to svIkAravuM ja paDe ke A vAta dilathI niSkapaTarUpe kholAi hatI.ane tethI e satya athavA vyavahAra-bhASArUpa hatI. ane tethI svIkAravuM paDe che ke amuka apekSAe mukti karatAM paNa bhaktirUpa dharma pradhAna che, icchanIya che. 9 (3) 52mArhat zrI kumArapALa rAjAe paNa sAdhAraNa jinastavanamAM kahyuM che ke he nAtha ! tArI AjJAnuM pAlana karavAthI tattva pAmelo huM saMsAranA eka kaMdarUpa mamatvAdine choDIne AtmAmAM ja ekamAtra lIna cAre khanuM ? ane anya sarvathI nirapekSa vRttivALo kayAre khanuM ?tema ja mokSanI paNa IcchA vagarano kyAre thaIza ? AmAM mokSanI paNa IcchA na rahe evI mAgaNI karI che. prazna : e to ame kahyuM ja che ne ke evI UMcI bhUmikA prApta thAya,tyAre avasthA ja evI thai gai hoya che ke mokSa vagere kazAnI IcchA rahetI nathI. tethI te vakhate dharmanI paNa IcchA rahI na hovAthI dharma mokSa karatAM amuka apekSAe pradhAna che - IcchanIya che' evuM zI rIte siddha thAya ? 1. kadAM tvadAjJAkaraNAptatattvastyaktvA mamatvAdi bhavaikakandam / AtmaikasAro nirapekSavRttirmokSepyaniccho bhavitAsmi nAtha ? | F Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] [varSa zA mATe karavo ? mokSa mATe ja uttara :evI UMcI bhUmikAe pahoMcyA pachI to koI IcchA rahetI nathI, e vAta sAcI. paNa kumArapALa rAjAe jyAre A zloka racyo, tyAre kAMI teo evI bhUmikAe nahotA. zrAvakapaNAnI avasthAmAM rahelA ja teoe mokSamAM aniccha banavAnI IcchA prakaTa karI che. vaLI, e ja vakhate AtmAmAM lIna banavA vagerenI IcchA to pragaTa karI ja che, arthAta nijaguNamAM ramaNatA karavArUpa dharmanI IcchA karI che. e gharmanI siddhi karavA mATe mokSanI IcchA choDavI Avazyaka bane, to e choDavA mATenI paNa taiyArI dekhADI che. tethI "mokSa eka ja pradhAna che, paNa dharma vAstavika rIte svarUpe pradhAna nathI. mokSanA kAraNarUpe ja pradhAna che, evo Agraha rAkhavA jevo nathI. vaLI, tame pR. 6ra para lakhyuM che ke xxx mokSanA AzayathI karAyelAM dharma ja tAttvika rIte dharma kahevAya che. saMsAranA AzayathI karAyela (dharma) to tathA prakAranI mohanI pravRttithI karAyela hovAthI adharma che. 4. brahmaprakaraNanA - tamiLAzayo patto to', bhavAzayastvadharmaH syAt tthaamohprvRttitH||302|| - A zlokano tame artha karyo kharo. paNa tyAM tame samyapha tAtpayArtha kaya tema kahevAya evuM nathI, kema ke Ane ja jo tAtparyArtha mAnavAno hoya, to A ja granthanA granthakAra zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe paMcAzakamAM devatAnA uddezathI karAtA rohiNI vagere sAbhimpaMga tapane paNa tapagharmarUpe kahyo che, aghamarUpe nahi; enuM zuM karazo ? vaLI, muktino aheja paNa zubhAzayarUpa hovAthI muktinI IcchA na hovA chatAMya mukti apUrvaka je dharmAnuSThAna thAya,te (bAba) phalAkAMkSAgarbhita hoya to paNa te tahetu anuSThAna sadanuSThAnano rAga karAvanAruM hovAthI tene dharma kahevAmAM kazo ja bAgha nathI. mATe tame TAMkelA A zlokathI paNa "muktinI IcchAthI thAya to ja dharma evo ekAnta phalita thaI zake tema nathI. kahevAno Azaya e ja ke "tu gola para evA vacana parathI mokSane ja jema praghAna puruSArtha mAno cho; tema upamiti vagereno "pI va pradhAna puruSArtha evA vacana parathI dharmane pradhAna puruSArtha mAnavo ja joIe. bIjA paNa aneka zAstrakAroe artha, kAma ane mokSa - e traNeyano dharma e sAdhaka Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 169 hovAthI te rIte enI sarvoparitA dekhADI che. juo, AkhyAnaka maNikozavRttikAra zrI AmradevasUri mahArAje zrI neminAtha bhagavAnanI dezanAmAM kahyuM che ke (pR. 313) - dhammo atyo kAmo mokkho cattAri huti purisatthA / dhammAo jeNa sesA tA dhammo tesiM paramataro // 79 // artha : dharma,artha,kAma ane mokSa e cAra puruSArtho che. dharmathI bAkInA maLe che, mATe te badhAmAM dharma zreSTatara puruSArtha che. vaLI,samyaktva kaumudImAM pR 210 upara zrI jinaharSa gaNie dharma, artha, kAma ane mokSa e cAra puruSArtha kahyA che, paNa dharma e ja arthAdi traNeyanuM kAraNa hovAthI AdarapUrvaka tenuM sevana karavAno upadeza karyo che - dharmArthakAmamokSAste catvAraH prathitA satAm / kintvarthakAmamokSANAM nidAnaM dharma eva hi // tasmAtsarvapumarthAnAM dharmo bIjamiti dhruvam / manvAnairamalajJAnaiH janaiH sevyo'yamAdarAt // * tathA sUtrakRtAMga sUtra zruta. 1, a. 2, u. 3 nI TIkAmAM zrI zIlAMkasUri mahArAje kahyuM che ke - dharmacArya:, paramArthato'nvasvAnartha pattAt / artha : dharma e artha che, kema ke bAkInA paramArthathI anartharUpa che. vaLI,dharma mokSanuM kAraNa hovAthI ja upAdeya che'evo tamAro ekAnta kadAgraha paNa uparanI khAkhatothI radabAtala thaI javo joIe; kAraNa ke * zAstrakAroe AkhyAnaka-maNikoza vageremAM artha,kAma ane mokSa e traNeyano hetu hovAthI dharmane pradhAna upAdeya gaNAvyo che. prazna : paNa jo A rIte dharmane paNa pradhAna puruSArtha mAnavo hoya, to 'barthastu mokSa vai' evA zAsravacanamAM 'v'='ja'kAra zA mATe vAparyo che ? kema ke 'ja'kAra anyano vyavaccheda karanAra hoI, potAnA sivAyanA artha puruSArtha vagere badhAno pradhAna puruSArtha tarIke vyavaccheda karI ja de che. uttara : ahIM vaparAyelA 'ja'kArathI dharmanI bAdabAkI karavAnI nathI, kintu artha ane kAmanI ja pradhAna puruSArthamAMthI bAdabAkI karavAnI che.khAkI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] (dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja A vAkyomAM rahelA "jakArathI jo dharma puruSArthanI paNa bAdabAkI karavAnI hoya, to "gharSa a vyAna puruSArtha evA upamitinA vAkayamAM rahelA ja kArathI tamAre mane mokSanI paNa bAdabAkI karavI Avazyaka banavAthI, koI puruSArtha pradhAna raheze ja nahi. prazna : "paNa jakArathI svabhinna anya baghAnI bAdabAkI nathI karavAnI, amukanI ja karavAnI che" evuM to kyAMya jovA maLyuM nathI. jyAM kaze paNa "ja kAra jovA maLe che tyAM svabhinna anya badhAnI bAdabAkI hovI ja jovA maLe che. jema ke rAma ja sItAnA pati che' - A vAkyamAM. to tame kema ema kaho cho ke "atta nI prajA vAkyamAM rahelo "jakAra svabhinna artha, kAma, dharma e traNeyano vyavaccheda nathI karato, paNa artha ane kAmano ja vyavaccheda kare che? uttara : sAmAnyathI jyAM eka ja sthAne jarakArano prayoga jovA maLato. hoya, tyAM tamArI vAta barobara che. paNa aneka sthaLe ja kAra jovA maLato hoya, tevAM sthaLomAM evuM hotuM nathI. nahitara to batAvyuM ema A bAbatamAM ja virogha Ubho thaI jAya. kema ke - "sA mota pavAya mokSane pradhAna ane dharmane apradhAna TheravI de che; jyAre " para apAra puruSArtha e vAkya mokSane apradhAna ane dharmane pradhAna Therave che. Avo virodha Ubho na thAya e mATe enI upara batAvyA pramANe saMgati karavI paDe che dharma ane mokSa sAthe vaparAyela "ja"kAra arthakAma puruSArthano ja vyavaccheda kare che. vaLI, AvI saMgati karavI anyatra paNa Avazyaka bane ja che. kema ke kahyuM che ke he bhagavaMta! kALa" zuM che? gautama! jIvo ja che ane ajIvo ja che. (arthAt jIva svarUpa ja che ane ajIva svarUpa ja che.)" A rIte sthAnAMgamAM paNa kahyuM che ke "A lokamAM je kAMI che te be prakAre raheluM che te A rIte - jIvo ja che ane ajIvo ja che. A sUtromAM jIvanI pAchaLa je "jakAra che te "jIvabhinna tamAma vastu aMtargata ajIvanI bAdabAkI kare che evuM to kahI zakAtuM nathI; kema ke e ja sUtramAM pachI 9. "vimAM te ! rAtti pavuEE? jo nAnIvA rava, zanIvA jevA 2. "nahitya 4 4 sarva kuDihAra, te nahIM, nIvA jeva, navA vevA' ' Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? gharma ja ] [171 ajIvanI gaNatarI bhegI karI ja levI che. ema "ajIva zabdanI pAchaLa rahela jakArathI paNa ajIvabhinna sarva vastu aMtargata jIvanI bAdabAkI karI zakAtI nathI, kema ke jIvanI gaNatarI karavAnI to AgaLa kahI ja gayA che. tethI mAnavuM paDe che ke A ja kAra jIvabhinna anya sarvano ke ajIvabhinna anya sarvano vyavaccheda kare che evuM nathI; kintu jIva ane ajIva e banne sivAyanA nojIvano vyavaccheda kare che. mATe prastutamAM paNa jo be sthaLe ja kAra jovA maLe che, to te bajArothI e bethI bhinna evA arthakAmano ja vyavaccheda jANavo yogya lAge che. . bAkI, tame dharmanI bAdabAkI, triSaSTinA 10mA parvanA je artha7 mota gze dharmAcAra/ saMvArvividha saMsArodhitA : II -A zloka parathI karo cho, te zloka parathI paNa thaI zakatI nathI. kAraNa ke ekamAtra mokSa ja arthabhUta che evo tAtparyArtha kADhIne tame dharmanI arthabhUta puruSArtha tarIke bAdabAkI karI do cho, paNa e ucita nathI. enI bAdabAkI karavAno artha e thAya ke "dharma anarthabhUta che. A phalitArtha jo kADhavAmAM Ave, to A zlokanI pUrvanA zlokamAM mAtra artha-kAmane ja anarthabhUta je kahA che. teno virodha spaSTa che. pUrvano zloka Avo che - punA patyA zALA - tA-nenA arthapUtI nAgheyAhana paramArthata llo artha: jagatamAM dharma artha-kAma ane mokSa, ema cAra puruSArtha kahevAya che, paraMtu temAM artha ane kAma e be nAmanA ja puruSArtha che, paramArthathI to e anarthane karanArA che. A zlokamAM, cAramAMthI mAtra bene anarthabhUta kahyA che. enAthI ja jaNAya che ke zramaNa bhagavAna zrI mahAvIradevane dharma-puruSArtha arthabhUta tarIke ja abhipreta che.]... kevaLa zabdagrAhI na banAya, AgaLa-pAchaLano saMdarbha vicAravo joIe - AvuM Thera Thera jaNAvanArA tame,ahIM avyavahipUrvanA zlokano saMdarbha paNa na lyo e kevI kamanasIba ghaTanA che ! prazna: paNa to pachI 'Itu mota AmAM je ja kAra che, teno virodha thaze tenuM zuM? uttara upara kahyA mujaba pUrvanA zlokano virodha na thAya temaja dharmane pradhAna puruSArtha tarIke jaNAvanArAM je anya zAstravacano maLe che teno virodha Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] [ dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja na thAya; e mATe dharmane paNa pradhAna puruSArtha mAnavAno to che ja. have A bijakArano virodha na thAya e mATe pUrve kahyA pramANe "e ja kArathI arthakAmano ja vyavaccheda che, dharmano nahIM" evuM samAdhAna mAnavuM ucita che. [vaLI,tame pR.31 para je lakhyuM che eTale paramAtmAnA vacanathI e nakI samajAya che ke artha-kAma puruSArthanI anarthakArakatA nizcita che, mokSa puruSArthanI sArthaktA nizcita che; jyAre dharmapuruSArthanI sArthakatA vaikalpika che.xxx mahAtmana ! paramAtmAnI dezanAne zabdadeha ApatAM kalikAlasarvasa zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAje je zloko TAMkyA che, emAM to kyAMya dharmapuruSArthanI sArthakatA vaikalpika che evuM jaNAvyuM nathI, to tame A kayAMthI laI AvyA? "jakArathI dharmano vyavaccheda karo to e anartharUpa ja thaI gayo, ne vyavacchedana karo to e artharUpa ja thaI gayo. paNa vaikalpika artharUpa hovAnI vAta paramAtmAnAM e vacana parathI nIkaLatI nathI. ' eTale pRSTha 28-29 para tame nIce mujabanuM je lakhyuM che e badhuM tamane ja lAgu paDaze ne ! xxx paramakRpALu, vizvavaMdya caramatIrthapati devAdhideva zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAe zaraNe AvelA bhavya jIvone uddezIne je aMtima hitopadeza pharamAvyo che teno dhvani paNa A ja vAtanI sAkha pUre che. evA hitakara upadezamAMthI manaphAvato artha kADhI ajJAna jagatane UMdhe mArge doravAno je prayAsa kare che, teo sanmArgane bhAre nukasAna pahoMcADavAno dhaMdho karI rahyA che, je atyaMta kamanasIbI che. ekavIza ekavIza hajAra varSa sudhI je pavitra saMdezo bhavya janone sAcA rAhe cAlavA pathapradarzaka banavAno che, tene vikRta karavAno prayAsa bhAre anarthakArI che.xxx prazna: paNa e zlokomAM gharmane mokSanA kAraNarUpe arthabhUta kahRAo che ne !mATe ame enI vaikalpika sArthakatA kahIe chIe. vaLI, samarAIaikahAmAM, navamA bhAvamAM kahyuM che ke - "ra sAmAjIrNo puruSArthatA, gari mIla jIvonA artha kAmabhoga jenuM phaLa che tevA dharma ane arthanI puruSArthatA nathI, paraMtu mokSaphaLavALA dharma ane arthanI puruSArthatA che. AnA parathI paNa jaNAya che ke dharmanI puruSArthatA vaikalpika che. uttara triSaSThinA zlokomAM to "saMyamAdi dazavigha gharma mokSanuM kAraNa che eTaluM ja kahyuM che, "mokSanA kAraNarUpe arthabhUta che" ema nahIM. evuM ja Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? varSa ja] [103 jaNAvavuM hota to "rA' evA zabdaprayoganA sthAne "matiyA evo zabdaprayoga hota. samarAIzcakahAnA ukta vacana parathI enI vaikalpika artharUpatA siddha thAya che ane tethI mAnya che ja; paNa enAthI to arthapuruSArthanI paNa vaikalpika puruSArthatA siddha thAya che. eTale, pRSa 31 upara tame "arthakAma puruSArthanI anarthakArakatA nizcita che' ema lakhavA dvArA arthane sarvathA anarthakara je kaNo che, te zAstravacanonA tAtparyArthine vikRta karavAno prayAsa ja che ne ke bIjuM kAMI athavA to be sthaLe vaparAyelA A kAronI saMgati A rIte karavI joIe. mokSane ja pradhAna puruSArtha jaNAvanAra vAkyo kAryane praghAna mAnanAra kAryanayanI apekSAe bolAyelAM che; jyAre dharmane pradhAna puruSArtha jAvanAra vAkayo kAraNane pradhAna mAnanAra kAraNanayanI apekSAe bolAyelAM che. tethI koI asaMgati raheze nahi. vaLI, kalikAlasarvara pote ja yogazAstramAM samyatvanI vAta karatAM sudeva-sugurusudharmamAM zraddhAne samyakatva tarIke gaNAve che. have jo gharma anartharUpa hota, to 'sudharmamAM zraddhAne samyaktvarUpa kaI rIte kahI zakAya? vaLI,cothA prakAzamAM bAra bhAvanAmAM dharmasubhASita bhAvanAmAM teoe gharmanAM khUba khUba vakhANa karyA che, te paNa, gharma je puruSArtharUpa nA mAnatA hota to karata ja nahIM.' - bAkI, "mokSa mATe ja dharma karavo joIe evAM maLatAM vAkyo parathI, ' evo tAtparyArtha kADhavAno hoya ke anya uddezathI jeo gharma Acare che te badhAne nukasAna ja thAya che ane tethI e rIte gharma karavAno upadeza Apavo zAstrakArone abhimata nathI to "arthamAnAvAra pati', " zAririka vagere3pa upadezo TheraThera zAstromAM je jovA maLe che te maLatA nahi, paNa e maLe to che ja. tethI vAstavikatA e che ke "jIvone jyAre koI paNa AvazyakatA ke IcchA UbhI thAya, tyAre teo bIjAtrIjA pApa upAyo kare enA karatAM, dharmanAM anuSThAno kare e ja zAstrakArone vadhAre ISTa che; kema ke e ja ISTasiddhinA sacoTa ane niravagha upAyo che. vaLI A rIte paNa jIvo gharmamAM rasavALA thAya, dharmamAM joDAya ane joDAyA pachI sthira thAya, to pachI e jIvomAM arthakAma pratyenI vAsanA ochI karAvavI =dUra karAvavI zakya bane. bAkI pahelethI ja jo A rIte paNa ene AkarSavAno na ja hoya, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] [5rma zA mATe ? poNA mATe ja to prAya: karIne koI jIvo dharmamAM AkarSAya ke joDAya ja nahi; kema ke haju sudhI gharma karyo na hoI mohanIyano tevo kSayopazama ja tene pragaTyo hota nathI. mATeto upamitimAM nIceno adhikAra Ave che - "A jagatamAM je jIva je rIte bodha pamADI zakAya ema hoya, tene bodha pamADavA mATe hitakArIe tevo ja prayatna karavo joIe. mugdha buddhivALA jIvonA manamAM pahelAM gharma bhAsato nathI, tethI artha ane kAmanI kathA kahevA dvArA teonuM mana AkarSita karAya che. A rIte AkarSita karAyelA teone pachI dharma pamADavA zakaya bane che." pUjya upAdhyAyajI mahArAje paNa pratibhAzataka granthamAM kahe che ke - guDajivikA nyAyane anusAra svargAdinI IcchA paNa upethabhUta mokSanI IcchAne vyAghAta na pahoMcADanAra hoI doSarUpa nathI? AmAM kahevAno Azaya A che ke zIdhe sIdhI kaDavI davA pIvA mATe jenI jIbha teyAra nathI,tenI jIbhane goLa sAthe mizraNa karI pachI kaDavI davA ApavAmAM Ave che. AmAM goLa Apavo e jema kaDavI davAne vyAghAta pahoMcADanAra na hoI doSarUpa nathI, tema mokSa -tenuM svarUpa vagerenI samyaka jANakArI vagaranA jIvane sIdhI tenI ja IcchA karavI kaDavI lAge che, arthAta tuM dharma kara, jethI tene mokSa maLe" A vAta tene rucatI nathI ane tethI e gharmamAM joDAto nathI. tema chatAM tene gharmamAM eDavo zAsakArone I to che ja, tethI te dharmamAM joDAya e mATe tuM gharma kara, jethI tene avagari sukho maLe' evo upadeza Apavo paNa zAsakArone mAnya che. Ama svagati mATe dharmano rasa pedA karavA dvArA paNa moNa mATe dharma karavAno rasa pedA thavo zakya bane che ane tethI tene pahelAM thayelI svAhinI IcchA mokSecchAnI bAdhAka 1.kimAtra yo yathA jantuH zakyate bopabhAjanam / . katuM tathaiva bodhye vidheyo hitakAribhiH // 40 // 2.na cAdI mugdha muddhInAM dharmo manasi bhAsate / kAmArthakayanAtena, teSAmAviSyate manaH // 8 // jAvitAste tataH zakyA, dharma grAhayituM nraaH| muDajiTikayA svAdIcyA api movecchA'vyAghAtakatvenAdoSatvAt // . . (jhAminArA , moja 11). Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maryApa mATe zuM karavuM? varSa ja]. [15 banatI nathI ke bALaka gaNAtI nathI... ane tethI evI svarganI IcachA doSa rUpa paNa nathI. vaLI, dharmabiMdu vagere rAjyomAM svarga ane kevalajJAnanA athaoe tapa-dhyAnAdi karavAM" ema kahenAra zAsane kapa-zuddha hovAnuM jaNAvyuM che te paNa ahIM bhUlavA jevuM nathI. eTale ke svacchane paNa tapadhyAnAdi karavAnuM kahenAra zAstrane azuddha nathI kahyuM, arthAt ene kuzArarUpe =ahitakara zAstrarUpe nathI jaNAvyuM. ema dharmamAM joDAI gayelA jIvo paNa jyAre ubhI thayelI bhautika AvazyaktA ke IcchA mATe bIjA-trIjA prayatna karavAnA ja che, to tenA karatAM to gharma kare, e ja zAstrakArone mAnya che. A vAta zAstrasiddha paNa che ja; kema ke trIpALakuMvare guNasuMdarI kanyA aMgenA kautuka mATe navapadajInuM dhyAna gharyuM. zrIkRSNa vAsudeve putraprApti mATe devanA uddezapUrvaka aThThama tapa karyo ItyAdi zAstrasiddha daSTAMto AgaLa batAvAI ja gayAM che. vaLI, aDadatta munie pazcilane Aloka saMbaMdhI IcchAnI pUrti mATe 'paNa dharmamAM ja joDyo che. agaDadatta muni paNa kevA gItArthatA vagere guNone pAmelA che, tenuM varNana vasudevahiMDI graMthamAM aMtargata ghammilahiMDImAM karyuM che. dharmila paNa tyAMthI UThIne jIrNa udyAnamAM pharavA lAgyo. tyAM zreSTha cazokavRkSanI nIce beThelA zrI agaDadatta munine jue che, jeo zrI jina zAsananAM sArabhUta pAramArthika rahasyonA jJAtA che. bahu guNagaNathI suMdara - manavALA che tema ja sAdhuomAM zreSTha gaMdhahastI samAna che. | tyAM agaDadatta muni potAnI kathA vagere kahe che. pachI ghammila temane ' kahe che ke "mAtA-pitA, vaibhava vagerenA viyogathI dukhI thayelA ane upAyo . 1. tato dhammillovi uTTheUNa tahiM jiSNuJjANe hiMDiuM payatto / tatya ya... asogavarapAyavassa hihAniviTuM jiNasAsaNasAradiTThaparamatyasamAvaM bahuguNamaNaMtasumaNaM, samaNavaragaMdhahatyiM pati 2.mama puNamAupiuvibhavaviogavihuriyasa dukkhiyassa uvAyaM sAhiu~ pasIyaha,jeNa ahaM vibhavaM pAmi / avittiNDakAmabhogo ihaloiyasuhAI icAmiti / tato teNa laviyaM 'atyi jiNasAsaNe bahave uvAyA divA vikSAphaladevayappasAyA ya, tattha devayAo uvavAsehiM bhattIe ya ArAhiyAjo jahAciMtiyaM phalaM deti, vijAo ya puracaraNabalivihANehi sijmati upavAsavihijoya bahuvihappayArAjo, jA ihaloe paraloe ya phalaM deti / tatya puNa amohaM uvavAsaM sAhuNo bhaNaMti / jo chamAsaM AyaMbilaM karahiM tassa ihaloiyA icchiyaphaLasaMpatti hoi / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176] [[dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja batAvavAne prasanna thAo, jethI huM vaibhava pAmuM. kAmabhogonI tRSNA vagarano na thayelo huM A lokanA sukhane IcchuM chuM." pachI agaDadatta munie kahyuM, jinazAsanamAM meM vidyAphaLa, devatA-prasAda vagere ghaNA upAyo (kahelA) joyA che. emAM upavAso vaDe ane bhaktithI ArAdhAyelA devatAo dvArA ciMtavelAM phaLa maLe che ane vidyAo purazcaraNa alividyAothI siddha thAya che. upavAsanI vidhio paNa aneka prakAranI che, je Aloka ane paralokamAM phaLa Ape che. temAM amogha sAdhana upavAsa che, evuM sAdhuo kahe che. je cha mahinA AyaMbila kare che tene Aloka saMbaMdhI ISTa phaLanI saMprApti thAya che.' A pachI e pramANe tapa vagere karavAthI e ghaNI vaibhavatraddhi vagere pAme che ane chevaTe... pachI sAdhu pAsethI te vacana sAMbhaLIne IhA apoha.. vagere karatA dhamilane jAti-smaraNazAna thayuM.jAti-smaraNazAnathI dviguNita thayela tIvra saMvega ane zraddhAvALo ane AnaMdAzru pUrNa AMkhavALo thayelo te . manuSya-paNAne anitya ane bahu duHkhada tarIke vicArIne tema ja saMyogaviyogane mahAduHkhada vicArIne kAmabhogo para nirvedavALo thayo.te ja sAdhu pAse dIkSA lIdhI. sAmAyika vagere agiyAra aMgo te bhaNyo. pachI varSono paryAya pALIne mAsika saMlekhanApUrvaka 60 bhakta anazana karIne amrutakalpamAM devendra samAna ra2 sAgaropamanI sthitivALo deva thayo. te deva lokamAMthI avIne mahAvideha kSetramAM uttama mAnava avatAra pAmI siddha thaze. Ama, A prasiddha daSTAMta parathI ApaNane jANavA maLe che ke suvihita gItArtha muni bhagavaMte A zlokamAM kAma-bhogo ane vaibhava meLavavAnI IcchAthI tenA upAya pUchanAra dhammilane upAya tarIke paNa tapa vagere dekhADelAM che; tema ja e rIte phaLa tarIke vaibhavAdinI IcchAvALA e tapa 1. tato dhammillassa sAhusagAsAo taM vayaNaM souM ihA-upuhamaggaNagavesaNakaremANassa saNNissa pugvajAisaraNe samuppaNNe |tto so saMbhAriyapuvvajAisaraNo duguNANi ya tivva-saMvegajAyasaddho ANaMdassupuNNanayaNo aNiJcayaM bahudukkhayaM ca mANussaM saMjogavippaoge ya ciMtiUNaM niviNNakAmabhogo tasseva pAyamUle pabvaio, sAmAiyamAiyANi ekkArasaaMgANi ahijio / tato bahUNi vAsANi sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehapAe appANaM jhosettA sarvhi bhattAiM aNasaNAe chedittA acue kappe deviMdasamANo bAvIsasAgarovamaTTiio devo jAo / tao ya devaloyAo caittA mahAvidehe vAse sijjhihiti / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavuM? dharma ja]. [177 vageremAM niyANAnI paNa koI vAta zAstrakAroe karI nathI ke enAthI hamilanuM durgati ke saMsAra vadhavAnuM paNa kAMI thayuM nathI ke saccittanuM bhAraNA thayuM nathI. kema ke mAraNa thayuM hota, to e chevaTe cAritra svIkArI-anazanAdi na karata.) te prazna paNa e agaDadatta muni to atizaya jJAnavALA haze ane tethI A rIte eno bhaviSyamAM abhyadaya thavAno jANI e tapovidhi dekhADyo hoya. mATe ApaNe kAMI tenA parathI A phalita na karI zakIe ke A rIte Aloka saMbaMdhI sukhanI IcchAnI pUrtinA upAya tarIke tapa vagere dekhADI zakAya. uttara : te maharSie e rItano tapa karavo te vyaktivizeSarUpa dharmilane mATe duSTa bananAro nathI e jJAnathI jANIne upadezyo che evuM nathI... kema ke teozrIe to sAmAnya kAyadA tarIke ja kahyuM che ke jinazAsanamAM bhavAdinI prAptinA meM ghaNA upAyo (kahelA) joyA che...upavAsanI vidhio paNa aneka prakAranI che, je AlokamAM ane paralokamAM phaLa Ape che. amogha sAdhana upavAsa che, evuM sAdhuo kahe che. je cha mahinA AyaMbila kare che tene Aloka saMbaMdhI ISTa phaLanI saMprApti thAya che. A badhI vAto sAmAnya ja kahI che. kyAMya "Ama to A rIte Aloka-paralokanI IcachAthI gharma karavo e niSiddha che, paNa tane A rIte tapa karavAthI paNa lAbha thavAno che evuM ane jJAnamAM dekhAya che, mATe tuM A tapa kara." ItyAdi AvuM kAMI te gItArtha munie kahyuM nathI. ' ema ghara paDI jAya evuM lAge che, e na paDe e mATe yA upadravanI zAMti thaI jAya e mATe mathurAnA loko gharanI bArasAkha upara zrI jinabiMba padharAvatA hatA, je "maMgala caitya" tarIke prasiddhi pAmyuM. A jinabiMba padharAvavAmAM lokono Azaya spaSTa rIte gharane paDatuM aTakAvavAno hato. eTalA mAtrathI jo e viSAnuSThAna banI gayuM hota to zAstrakAroe jinabiMba padharAvavArUpa anuSThAnane vakhANyuM na hota... paNa zAstrakAroe to ene vakhAyuM ja che. juo, zrI pravacana sAroddhAra vRttimAM kahyuM che ke - tathA uttaraGgasya - gRhadvAroparivarivartitiryakASThasya madhyabhAge ghaTite = niSpAdite jinabimbe maGgalacaityamiti samayajJAH-siddhAntavedino bruvate = vadanti, mathurAyAM hi nagaryA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] [varSa zA mATe karavo ? mokSa mATe ja gRhe kRte maGgalanimittamuttaraheSu prathamamahatpratimAH pratiSThApyante, anyathA tadgRhaM patati, tathA zArAma tihu jami siripAsapaDimaM saMtikara karai pddigihduvaare| ajavi jaNopari taM mahuramapanA na pechati // 1 // | (gvana sArA, dadaravRtti) "gRhanA dvAranA uparanA bhAgamAM rahelA tIrachA kAnA madhyabhAgamAM lagADela zrIjinabiMbane zAsazo "maMgalacetya' kahe che. mathurA nagarImAM ghare taiyAra thaI gaye chate, maMgala mATe bArasAkhamAM sau prathama zrIarihaMtanI pratimA pratiSThita karAtI hatI; nahitara e ghara paDI jatuM hatuM. ame stutiomAM kahyuM che, Aje paNa je nagarImAM loko zAMti mATe ghareghare dvAramAM zrI pArthaprabhunI pratimA padharAve che, te mathurAne adhanyo jotA nathI. AmAM maMgala caityayukta gharo hovAnA kAraNe kahevAyuM che ke mathurAne dhanyo jue che, adhanyo nahi; tethI maMgala cItyanI paNa emAM prazaMsA thaI ja gaI che. - prazna: paNa zrIdazavaikAlika sUtranI hAribhadrIya vRttimAM to kahyuM che ke IhalokamAM labdhi vagerenI IcchAthI anazanAdi tapa na karavo, dharmilanI jema? Ama, dhammilanI jema tapa karavAno to zAstramAM niSedha che, to tame kema Avo tapa paNa karavAnuM kaho cho ? uttara : hA,zrI dazavaikAlika sUtravRttimAM kahyuM che kharuM...paNa e sAdhune AzrIne kahyuM che, kema ke A zrI dazavaikAlika sUtra mukhyatayA manakamunine e cha mahinAmAM ArAdhanA karI jAya,e apekSAe racavAmAM AvyuM che tethIsto pU. zrI zayyabhavasUri mahArAje tenA kALadharma pachI ene pAchuM caudapUrvamAM visarjita karI nAkhavAnI taiyArI karelI) suvizuddha cAritra pAmI janAra jIva mATe to ame paNa kahIe ja chIe ke eNe IhalokAdi artha mATe tapa karavo na joIe; karmanirjarA mATe ja karavo joIe. AvuM samAdhAna karavuM Avazyaka paNa che ja ane yogya paNa lAge ja che, kema ke nahitara to (eTale ke jo e mAtra sAdhu mATe akartavya che evuM nahi, paNa badhA mATe akartavya che evuM 1.caubihA khalu tavasamAhi bhavai,taM jahA jo ihalogaTTayAe tavamahiTThiA xxx ihalokanimittaM labdhyAdivAJchayA anazanAdirUpaM adhiticheta na kuryAt dhammilavat / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAInA mATe zuM karUM? ja]. ( 179 mAnIe to) upadezataraMgiNI granthano virodha thaze. te rathamAM ghagnilanA tapane bhAvagharmamaMgalanI ArAdhanArUpe kaNo che. juo, e maLyAdhikAra - . bAlArmArAma paravA - , panmo maMgalamubiI ahiMsA saMjamo to| devAvi taM narmati masta pamme sapA myo||0|| dRzanto yathA pammilAdInAM tusaMpadaH / - (pAMcamA taraMgano cotho upadeza, prata pU.ra0) artha bhAvagharma maMgalanI ArAdhanA karavAmAM phala A pramANe jANavuM ahiMsA,saMjama ane parUpa dharma e utkRSTa maMgala che. jenuM mana hamezAM gharmamAM rame che, tene devo paNa namaskAra kare che. AmAM daSTAnta tarIke dhambila vagerenI susaMpattio jANavI. - zaMkA : DhagalAbaMdha zAstrapATho sAthe tame je takapurassara vistRta carcA karI, enAthI ane aneka zAstrIya daSTAMtomAM jovA maLe che enAthI have svIkAravAnuM to mana thaI jAya che ke "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo e, temaja gItArtha saMviroe evo upadeza Apavo te A banne zAsaaviruddha che.tema chatAM dharma nirAzasabhAveja karavo joIe, dharma mokSa mATe ja karavo joIe', viSAnuSThAna vagerenI prarUpaNA; dharmanA badalAmAM bhautika sAmagrI mAgI levI e niyANuM che, je jIvanuM bhAre ahita karanAruM hovAthI akartavya che. A badhuM jaNAvanArAM zAstravacano paNa Thera Thera maLe che eTale mana mUMjhAya che.... samAdhAna : hA, AvA paNa DhagalAbaMdha zAstrapATho maLe ja che ane e paNa pramANabhUta ja che,mAnya ja che.ene amAnya TheravIne uDAvI devAno koIne adhikAra nathI ane eTale ja ame e zAstrapAThano apalApa karatA nathI, ke "e zAstrapATho paNa, "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo joIe evuM vidhAna karanArA che evo artha mArI macaDIne, tANItUsIne kADhavAno prayAsa karatA nathI. anyathA, manoramA kathAnA jaI Icchaha ghaNariddhi vagere zloko ke je jo tame ghanazaddhine Iccho cho to gaMdhapUjA karo ItyAdi spaSTa vighAna karanArA hovA chatAM,e ja granthakAre anyatra "je ghana, suvarNa,dvipada, catuSpada vagere hivALA sukhI che, te paramArthathI duHkhI ja che. AvuM badhuM je kahyuM hoya - As12 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180] [[dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja tene binajarUrI vistAra khaDo karI, "AvuM kahenArA upadezaka zuM ghanasaddhi mATe gharma karavAnI preraNA kare kharA?? evo nAdAna prazna mAtra khaDo karI,tame jema, jaI Icchaha ghaNariddhi vagere zloko (eno je sIdho artha che ke - dhana ddhinI IcchA hoya to paNa dharma ja karavAnI preraNA karavI, - tenAthI sAva viparIta evo) evI preraNA karanArA nathI ema pratipAdana karI do cho, emAM ame paNa tamArA jevuM karI zakIe chIe. eTale ke dharma mokSa mATe ja karavo joIe ItyAdi jaNAvanArAzAstrapATho tame je TAMkyA hoya,enA to zabdone ke arthane sparyA vinA ja," "artha-kAmanI IcchA hoya to paNa dharma ja karavo. joIe" ItyAdi jaNAvanArA paNa je DhagalAbaMdha zAsapATha maLe che teno vistAra khaDo karIne, artha-kAma mATe paNa gharma ja karavAnI preraNA karanArA zAstrakAro, dharma khAlI mokSa mATe ja karAya evuM kahe kharA?" evo prazna mAtra uThAvI 'tameM TAMkelA e zAstrapATho paNa mAtra mokSa mATe ja dharmanuM vidhAna karanArA nathI evo adhdhariyo javAba ame paNa ApI zakIe chIe. paNa, amAre evuM karavAnI jarUra ja nathI; kAraNa ke ame to e zAstrapAThono yathArtha artha paNa svIkArIe ja chIe. arthAt "dharma mokSa mATe ja karavo joIe evo ane artha-kAma mATe paNa gharma ja karavo joIe evo... A banne prakArano upadeza zAstrAnusArI che evuM ame svIkArIe ja chIe, eTale amAre koI paNa zAstrapAThanI kadarthanA karavI Avazyaka rahetI nathI. tame paNa "maryAgANiNinAga I va tivya ItyAdi zAstrapAThonA ke AdhAre apAtA arthakAmanA Icchake paNa dharma ja karavo joIe ItyAdi svIkArI lyo to tamAre paNa AvuM badhuM darzAvanAra zAstravacanonI kadarthanA karavI na paDe. - praza: paNa e zAstravacanonA yathAzruta artharUpa "artha-kAma mATe paNa gharma ja karavo joIe A vAtane svIkArI laIe, to dharma mokSa mATe ja karavo joIe evuM jaNAvanAra zAstravacanono virodha thAya che tenuM zuM? eno virodha na thAya e mATe to "paryAnamALA pa... ItyAdi zAstravacanono artha badalavAno ame phAMphAM mArIe chIe! uttara : A banne prakAranAM zAstravacano varace paraspara virodha hovo alpone bhale bhAse vidvAnone bhAvo na joIe, kAraNa ke zrI jainazAsananAM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baIma mATe zuM karyuM? dharma ja] (181 cAravacanomAM pUrvAparavirodha hoto nathI. A bemAM paraspara virodha nathI, e prastAvanAmAM darzAvI gayo chuM; chatAM pharIthI vicArI laIe... zAsakAro je kAMI prarUpaNa kare che, te jijJAsuonA prazno-zaMkAonuM samAdhAna karavA mATe karatA hoya che. kyAreka e prazno-zaMkAono granthamAM spaSTa ullekha thaI gayelo hoya che ane kayAreka granthakAra pote ja, zrotAnI sAvita zaMkAno ullekha na karatAM, mAtra manamAM e zaMkA kalpIne prarUpaNA karatA hoya che. A vAta granthonA parizIlanathI spaSTa samajAya che. eTale je rIte prANa UDyo hoya, e mujaba javAba apAya che. mokSanA jANakAra zrotA samakSa, dharma zA mATe karavo ? AvA praznanA uttara tarIke gItArtha mahAtmA dharma mokSa mATe ja karavo joIedharma karmanirjarA mATe ja karavo joIe", "dharma guNaprApti mATe ja karavo joIe, dharma Atmazuddhi arthe ja karavo joIe...ItyAdi kahe che (A badhAnuM tAtparya eka ja che), paNa jyAre aneka jAtanI upAdhiomAM gherAyelA mANasane mATe "arthakAma mATe zuM karavuM ?" A rIte prazna UDyo hoya, tyAre gItArtha mahAtmA artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo" ema upadeze che. AmAM koI virodha che ja nahIM.... - janma ke koI pUche, paramAtmAnuM nAmasmaraNa karatAM karatAM cA pIvAya?" - to javAbamAM "nA" ja kahevI paDe ke paramAtmAnuM nAmasmaraNa karatAM karatAM - cA na pIvAya." paNa koI ema pUche ke "cA pItAM pItAM paramAtmAnuM nAma smaraNa karAya ?? to javAbamAM "hA" ja kahevI paDe ke "cA pItAM pItAM paramAtmAnuM nAmasmaraNa karI zakAya. ema, upadhAna karanAre rAtrI bhojana karAya ?" evA praznano javAba "nA"mAM Ave, paNa "rAtrIbhojana karanAro upadhAna karI zake? to evA praznano javAba hAmAM Ave. , AvA to DhagalAbaMdha prazno ane uttaro maLaze... jema ke "prabhudarzana karanAre sinemA javAya? A rIte prazna UThe to javAbamAM "nA,ne sinemA jonAre prabhudarzana karAya ?' A rIte prazna UThe to javAba "hAmAM Avaze. paraspara viruddha bhAsatI A vAto pratyekane buddhigamya hovAthI jema viruddha nathI, ema prastutamAM jANavuM. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] [dharma zA mATe karavA paNa mATe ja vaLI, eka vAra mAnI laIe ke artha-kAma mATe dharma to na ja karAya? to prazna Ubho thaze ke dharmana ja karAya to zuM pApa karAya?... kAMI ja na karAya.' ema to kahI zakAya nahIM, kAraNa ke gRhasthane artha-kAmanI AvazyakatAo UbhI thavAnI ja che ne tenA mATe e kaMI ne kaMI to karavAnA ja che. - hA,gItArtha gurubhagavaMta, arthakAma mATe paNa dharma ja karavAnuM je kahe che, te paNa, e jIva artha-kAma meLavIne emAM ja aTavAI jAya e mATe nahIM; paNa A rIteya gharma karato thAya,dharmamAM sthira thAya, AgaLa vadhe ne paraMparAe mokSa pAme e mATe ja hoya che.A vAta pUrve paNa kahevAyelI ja che tema chatAM punaH eTalA mATe kahuM chuM ke A vAta tame jANatA na ho evuM mAnI zakAtuM nathI ane tema chatAM, tame Thera Thera evA bhAvanuM pratipAdana karyuM che ke ame to jANe artha-kAma mATe ja emAM ja badhA jIvo moja-majA karatA thaI jAya e mATe ja... jANe ke Avo upadeza ApIe chIe. (tamAre AvuM kema karavuM paDe che e tame ja tamArA aMtaHkaraNane pUchI lezo) vaLI, Avo upadeza ApavA pAchaLa, zAstrakAra maharSiono temaja amAro Azaya upara kahA mujaba, pariNAme to sAmA jIvane dharmamAM AgaLa vadhArI bhavavairAgya vagere keLavAvI, mokSa sudhI pahoMcADavAno hoya ja che. A ja kAraNasara, artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo joIe" ItyAdi vAto gharAvanAra upadeza paNa zuddha dharmanA ja upadezarUpa che.A vAta A samIkSAmAM anyatra upamiti bhavapaMcAkathAnA AghAre jaNAvelI ja che. ane jyAre e zuddhadharmanA upadezarUpa che, tyAre ene mokSamArgamAM bAghA pahoMcADanAra che. saMsAramArganI poSaka ke Asakti vadhAranAra vagere kahI zakAya nahIM. eTale tamArAM nIcenAM pratipAdano prastuta vicAraNAmAM keTalAM badhAM aprastuta che, e have tame ja svayaM vicArI lezo... (1) 4 jana zAsananuM gurutattva eTale mokSamArganuM sAdhaka, sahAyaka, prakAzaka ane saMrakSaka tatta. e kadApi mahAmArgamAM bAghA pahoMce ke saMsAra mArganI puSTi thAya; arthAt je upadezathI rAgadveSa ke mohanI vRddhi thAya,viSayonI Asakti vadhe ke kaSAyono Aveza pragaTe tevA upadeza kadApi Ape nahi, apAve nahike ApanAranuM anumodana paNa kare nahi.xxx (tasvA.. 20) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bartha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] [183 joke, AmAM sIdhesIdhuM kAMI vAMdhAjanaka nathI, tema chatAM, "artha-kAma mATe paNa dharma ja karavo joIe evo je zAstrAdhArapUrvaka upadeza apAyo che, ene manamAM rAkhIne, ene khoTo TharAvavA mATe tame A badhuM pratipAdana karI rahyA cho, mATe e ayogya che. . (2) A ja rIte tame AgaLa kahyuM che ke xxx sarva sAvagha yoganI trividha triviSe pratijJA karanAra maharSio svane paNa evuM kema vicArI zake ke - "jagatanA jIvone saMsAranAM nAzavaMta ane dAruNa vipAkavALAM sukho meLavavAno huM paNa mArga batAvuM ! badhA ja mokSano upadeza Apaze, to A bicArA jIvone saMsAramAM sukha meLavavAno - saMsAranAM duHkhothI bacavAno mArga koNa batAvaze ? xxx vaLI AgaLa,(3) jenI vivekadaSTimAM koI paNa kAraNe vyAmoha pragaTyo hoya, teo mULa mArgane cUkI jAya che. pariNAme teone mahAanartha karanAra bhautika sukhonA mArga batAvavAnuM dila thaI Ave che. xxx () xxx tyAre mAtra gharmanI -pachI bhale te artha-kAmanA sAdhanabhUta joya... xxx * (5) xxx jyAre saMsAranAM duHkha TALavA ane sukha meLavavA mATe ja karAto dharma (tattvApR. 36) - mahAtmanuM! AmAMthI (2) ane (3) naMbaranAM je pratipAdano che, te pUrvanA zAsakAro tarapha kAdava uchALavA barAbara che, kAraNa ke ame to * uttarAdhyayana-sUtravRtti, manoramAkahA vagerenA artha mA...', "jaDa chara'. ItyAdi je vacano saMskRta-prAkRtamAM che, eno gujarAtI anuvAda karI lokone upadeza ApIe chIe ke artha-kAmanA Icchake paNa dharma ja karavo joIe." ItyAdi eTale, saMsAranAM nAzavaMta ane dAksa vipAkavALAM sukho meLavavAno mArga e zAsakAroe Apyo che evuM, temaja teone vyAmoha pragaTavAnA kAraNe mahAanartha karanAra bhautika sukhono mArga batAvavAnuM dila thaI gayuM hatuM evuM bhayAnaka AkSepAtmaka doSAropaNa tame jANe ajANe tenA para karI rahyA cho, e keTaluM ghora ahitakara nIvaDaze e svayaM vicArI levA bhalAmaNa. ema (4) ane (5) mAM "jakAra zA mATe ghusADyo che? zuM saMsAranAM duHkha Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184]. [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja TALavA ane sukha meLavavA mATe ja dharma karavo evuM koI kahe che ke koI zAstrakAre kahyuM che? AvA tamArA gharanA ja kAra ghusADIne Thera Thera kareluM pratipAdana ke je vAcakanA manamAM Avo ja bhAva pedA kare ke A badhA (ame) to "artha-kAma mATe ja gharma karavAnuM kahe che... ItyAdi, te bilakula anucita che; e have tame samajI gayA hazo. prazna:vAcakavara zrI umAsvAti mahArAje tatkAryakArikAmAM kahyuM che ke mokSamArga sivAya A jagatamAM bIjo koI hitopadeza nathI. vaLI, je hitopadeza na hoya te to sAdhue apAya ja nahIM eTale arthakAma mATe paNa. dharma ja karavAnI vAta hitopadezarUpa na hovAthI sAdhue zI rIte kahevAya? , uttara bhalA AdamI ! pUrve to dekhADI gayo chuM ke A paNa paraMparAe. mokSa sudhI laI javA mATeno ja gItArtha guruno prayAsa che ane tethI : mokSamArgarUpa che. artha-kAmanI IcchAvALo hovAnA kAraNe sAbhimpaMga hovA mAtrathI ene saMsAramArgarUpa kahI zakAto nathI. 19mA paMcAzakanI 29mI gAthAnI vRttimAM jaNAvyuM ja che ne ke - ' nanvayaM paThito'pi sAmiSvaGgatvAna muktimArga ityAzAllAha - mArgapratipattihetuH = viparAzayA, yA ratiSattio ja mArga parovavAratA - zAstrokta hovA chatAM A rohiNI vagere tapa sAbhivaMga hovAthI mukti mArgarUpa nahIM bane." evI zaMkAnA javAbamAM ahIM jaNAvyuM che ke e tapa mokSamArganI prAptinuM kAraNa che ane tethI upacArathI mokSamArgarUpa ja che. vaLI e to upacArathI mokSamArga che, maulika rIte jyAM mokSamArgarUpa che? ane tethI hitopadezarUpa nathI. evo prazna uThAvazo, to phalita e thAya ke A rohiNI vagere tapane upadezanAra temaja "sAmAmi' ItyAdi upadezanAra zAstrakAroe hitopadeza sivAyano upadeza Apyo che. Avo phalitArtha bilakula anucita che e spaSTa ja che. jene amadAvAda pahoMcADavo che tevA pathikane, amadAvAda tarapha jatA hAIve para caDAvI ApanAra proca roDa dekhADavo, e hakIkatamAM amadAvAda tarapha laI javAno ja prayAsa che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 185 - 'narse za mokSamAryA ...' ityAdi tattvArthakArikAnI vRttimAM zrIdevagupta sUri mahArAje je jaNAvyuM che ke - pe vaLye rAya-vividhapavazena hitopadezaghena gRhItAtte khavavIJAnuvanvitvAhitopadezAkhAtA api = bhavanti, to hitoaM ?' - enAthI paNa spaSTa che ke A hitopadezAbhAsa nathI, paNa hitopadeza ja che. rAga buddhinA vikalpavazathI je hitopadezarUpe manAyA hoya, tene saMsArakhIjanI paraMparA UbhI karanArA hovAthI hitopadezarUpe nakArAyA che. eTale ke pitA vagere vaDIla svasaMtAnane vadhu ne vadhu zrImaMtAi mATe vepAra vagere vadhAravAnI salAha Ape ane ema mAne ke ame tenA hitanI vAta karIe chIe,to ene mATe ahIM hitopadezAbhAsarUpa paNa nathI, to hitopadezarUpa kayAMthI hoya ema jaNAvyuM che. sadguru to paraMparAe vairAgya Ubho karAvavA dvArA mokSa sudhI pahoMcADavAnI kalpanAthI 'arthAmAmi.' ityAdi zAstrokta upadeza Ape che. mATe e upadeza rAgaddhivikalpavazAt thayelo na hovAthI enI hitopadezamAMthI bAdabAkI karI zakAtI nathI. na prazna : paNa AmAM to, artha-kAmamAM jIva AgaLa vadhavAno che e spaSTa che; eTale mokSathI e dUra jai rahyo hovAthI evA upadezane hitopadeza tarIke svIkAravAnuM mana kema thAya ? uttara : upalaka dRSTie ema jarUra lAge ke e dUra thaI rahyo che, tema chartA vastuta: e mokSa tarapha ja dhapI rahyo hoya che. amadAvAda ke rAjakoTanA rahIza mATe nyUyorka ke laMDana uttara-pazcimamAM che.tema chatAM,tyAM pahoMcavA mATe e vyakti muMkhaI eNraporTa ke je enA mATe dakSiNa-pUrvamAM che tyAM Avaze ja. chatAM e paNa enI amerikA taraphanI ja gati kahevAya che. pote je sthAnamAM rahyo che e sthAna ja evuM che ke upalaka dRSTie, potAnA lakSyathI viparIta dizAmAM rahyuM hoya, evA sthAne pahelAM javuM paDe. ema keTalAka jIvonI bhUmikA ja evI hoya che ke sIdhA mokSa tarapha AgaLa vadhavAno teo prAraMbha ja na karI zake. pahelAM, je upalaka dRSTie mokSathI dUra tarapha dekhAtA hoya evA arthakAma tarapha jatA dekhAya ane chatAM ene mATe karAtA dharma dvArA pariNAme mokSa taraphanA sIdhA mArga para AvI jAya. eTale to upamiti-bhavaprapaMcAsthAmAM kahyuM che ne ke "Aitra yo yayA nanu ...' je jIvane je rIte khodha pamADI zakAya e rIte prayAsa karavo.emAM jarUra paDye arthakAmanI vAto karIne paNa ene dharma tarapha AkarSavo. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ane mahAtman ! AmAM khIjI paNa eka vAta khyAlamAM rAkhavA jevI che ke amerikA pahoMcavA mATe amerikAne yAda karyA ja karavuM paDe evuM kAMI nathI. je amerikAno jANakAra che ane e ja lakSyathI je nIkaLyo che, e to amerikAne bhUle nahIM ema bane, paNa je amerikAne jANato paNa nathI evo AdamI jo amerikAnA mArga para hoya,to jarUra amerikA pahoMcI jAya che. kolaMbasane amerikAnA nAmanI paNa kyAM khakhara hatI, chatAM pahoMcI gayo hato ne ? amerikA pahoMcavA mATe, amerikA-amerikA nAmanuM raTaNa eTaluM Avazyaka nathI, jeTaluM amerikAnA mArga para cAlavuM e Avazyaka che. A khAsa samajI rAkhavAnI vastu che. ema, kadAca evI bhUmikAnA kA2Ne koI jIva haju mokSane na paNa jANato hoya, topaNa jo ene mokSanA mArga para caDAvI devAmAM Ave, to e jarUra mokSe pahoMcI zake che. dareka vakhate mokSa bhUlavo na ja joIe evuM nathI. [joke mokSamArga to evI cIja che ke amuka AgaLa vaMdhyA pachI lagabhaga evo kSayopazama khIlI ja jAya che ke jethI mokSanI samajaNa vagere maLI ja jAya e vAta judI che.] A ja kAraNe zrI umAsvAtijI mahArAje paNa, 'narse haiM mokSAr...' na kahetAM 'narse 6 mokSamArgA...' ema kahyuM che. arthAt mokSa sivAya khIjo koI hitopadeza nathI' ema na kahetAM, mokSamArga sivAya khIjo koi hitopadeza nathI' ema jaNAvyuM che. ane mokSamArga to samyagdarzana-jJAna-cAritra-svarUpa dharmarUpa che. e to teozrIe tattvArthasUtranA prathama sUtramAM ja jaNAvI dIdhuM che.eTale A apekSAe to ema paNa kahI zakAya ke teozrIe mokSa karatAM paNa mokSamArga-svarUpa dharmane ja prAdhAnya ApyuM che. prazna : mokSamArga eTale dharma vagere vAto ame svIkArIe chIe; paNa chatAM, zrI umAsvAtijI mahArAje 'narse haiM dharmAt....' ema na kahetAM 'naTM TM mokSamArgA...' ema je kahyuM che, te paNa vicAra mAgI le che. juo, ame tattvA0 pR. 20 upara kahyuM che ke xxx dharmopadeza' zabdano prayoga na karatAM mokSamArgano upadeza' evA zabdano je upayoga karyo che, te ghaNA ja UMDA vimarzapUrvaka karyo hoya tema jaNAya che. dharmapadathI jene je artha karavo hoya, te karIne anartho sarjI zake che.tethI koI ajJAnanA yoge varSano artha, ardha Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arNanAma mAe ? varSa ja). kAmanA sAghanarUpe paNa karIne khoTe mArge doravAI jAya te saMbhavita che.evI saMbhAvanAne TALavA mATe zAstrakArazrIe "mokSamArga e dharmarUpa hovA chatAMya, "dharma' zabdano prayoga na karatAM, "mokSamArga zabdano prayoga karyo che. xxx - uttara: "nakke 20'A vacana tatvArtharikAnuM che.tattvArthakArikA para ' zrIdevaguNasUri mahArAje ane zrI siddhasenagaNi mahArAje vRttio racelI che. jo tamArA jaNAvyA pramANenA UMDA vimarzapUrvaka mohAmArga" zabano prayoga pratyakAre karyo hoya ane e zabda ATalA badhA mahatvano hoya, to bemAMthI ekeya vRttikAra enA para koI prakAza na pheMke? dharma-padathI jene je artha karavo hoya te karIne anartho sarjI zake che. AvI tame darzAvelI saMbhAvanA to "mokSamArga zabda mATe paNa kayAM azakaya che? kutarko doDAvIne vAMkocUMko game tevo artha kADhI anartha ja jene phelAvavo che, e to game te zabda parathI game te artha kADhI zake che. teo "mokSamArga zabdano artha "arthakAmano mArga evo zA mATe na kADhe? zaMkA : are! "mokSa' zabdano artha koI paNa rIte artha-kAma thoDo - thaI zake? samAdhAna:tame "arthakAma' zabdano artha "mokSa karI zako cho to anya draSTAo "mokSazabdano artha "arthakAma zA mATe na karI zake? juo ne, tame tamArA teramA avalokanamAM IjAmAji' no rahasyArtha zo kADhyo che. ? pR. 181 para tame, "sAcuM sukha zAthI maLe ?? evuM zIrSaka bAMdhI, emAM ? jaNAvyuM che ke stra jIvo arthakAmanI abhilASA sukha mATe kare che; paraMtu ' arthakAmamAM sukha ApavAnI tAkAta che nahi. tenAthI dekhItuM je sukha maLe che, te sukha nathI paNa sukhAbhAsa che; kAraNa ke vAstavamAM te duHkharUpa che. enA phaLarUpe paNa duHkha maLe che ane enAthI duHkhanI paraMparAnuM sarjana thAya che. sAcuM sukha ApavAnI tAkAta to ekamAtra dharmamAM ja che. mATe arthakAmanA arthAta ke sukhanA abhilASIe... ahIM arthakAmano to tame sukha tarIke niSedha karyo che, eTale sukha tarIke sAcuM sukha-mokSa ja bAkI rahe che. tethI artha kAmanA abhilASIno artha "sAcA sukhanA abhilASI evuM jaNAvavA dvArA mokSanA abhilASI evo artha upasthita karavAno tamAro prayAsa che e spaSTa che. eTale jema tame "arthakAma zabdano artha "mokSa kADhI zako cho,ema anya Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] [[dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja vyakti "mokSa eTale mukti eTale ke chuTakAro dAritryamAMthI ke jelamAMthI chuTakAro... vagere ADIavaLI dalIlo karI "mokSa' zabdano artha arthama paNa karI zake che ane tethI tame jaNAvelo UMDo vimarza avicArita ramaNIya che, arthAtu e UMDA vimarza para UMDo vimarza na karIe, tyAM sudhI ja e suMdara lAge evo che. UMDo vicAra karavAthI to e sAva bodo ja lAge che.' eTale, gharmano rasa vagere vadhArI paraMparAe mokSa sudhI pahoMcADavAnI IcchAthI apAto karthakrAmamitra'. ItyAdi zAstrasiddha upadeza, e mokSamArganA upadezarUpa ja hovAthI hitopadezarUpa ja che. prazna : paNa, A rIte arthakAmanI IcchAthI gharma karanAro jIva, e gharmanA phaLarUpe arthakAmane IcchI rahyo che e spaSTa che. ane tethI e niyANuM banavAthI akartavya hovAnuM spaSTa ja chene?zuM mahAtmAo artavyano upadeza Ape kharA? uttara : tyavaMdana mahAbhASyamAM kahe che ke jo puNa sukayasuSammo, pacchA magai bhave bhave bhottuM / sahAikAmabhoge bhoganiyANaM imaM bhaNiyaM // 859 // artha sArI rIte sudharma karyA pachI bhavobhavamAM bhogavavA mATe zabdAdi kAmabhogo je maMgAya che te bhoganiyANuM jANavuM. ' anyatra paNa kahe che ke "je agra jIva vizuddha cAritra pALIne bhoganuM niyANuM kare che, te mUDha jIva phaLa ApavAmAM kuzaLa evA kalpavRkSane vadhArIne bhasmasAt karI nAMkhe che? zrIzrAddhapratikamaNasUtranI arthadIpikA TIkAmAM zrI ratnarazekharasUri mahArAje sAkSI zloka TAMkayo che ke - subahaMpi tavaM cinaM sudIhamavi pAliaM susAmaNaM / to kAUNa niANaM muhAi hAriti attANaM // 1 // artha: ghaNo evo tapa karyo che, sudIrghakALa sudhI suMdara rIte sAdhupaNuM paNa pALyuM che, (paNa) pachIthI niyANuM karIne (jIva) AtmAne hArI jAya che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM?dharma ja] [189 - niyANA aMgenA A badhAM zAstravacanono vicAra karIe to jaNAya che ke pahelAM vizuddha dharma karyo hoya ane pachI enA badalAmAM kAma bhogo vagerenI prabaLa IcchA karI hoya, to niyANuM" thAya che. AmAM vizuddha gharma karatAM pUrve ke karatI vakhate evI IcchA nahotI eTale ke pahelAM to nirAza bhAvano dharma karyo hoya che, paNa pachIthI evI IcchA UbhI karavAmAM AvI che e jANI zakAya che. jyAre sAmAji' ItyAdi je upadeza apAya che, emAM to jaNAya che ke jene artha-kAmanI IcchA pahelAM UbhI thaI gayelI.ja che, tene paNa dharma ja karAvavAnI vAta che. eTale ke ahIM, pahelAM AzaMsA vagarano dharma ane pachI AzaMsA evuM nathI; mATe niyANArUpa nathI, doSarUpa nathI. prazna: gharma karyA pUrve IcchA thayelI hoya ke pachI IcchA UbhI thAya, emAM evo te zo phera che ke pUrve IcchA thayelI hoya to niyANAno doSa nahIM ane pachI IcchA thAya to emAM doSa lAge? uttara : siddhAnta-muktAvali-dinakarImAM samAsa-punarAttatva nAmanA - kAvyadoSa aMge kahyuM che ke utyiMta AkAMkSA hoya (AkAMkSA pahelethI UbhelI hoya) to vizeSyapadanuM punaranusaMdhAna e kAvyanA doSarUpa nathI ane utthApya AkAMkSA hoya (eTale ke navI AkAMkSA UbhI karavI paDatI hoya) to e doSarUpa che. AvuM ja samAdhAna prastutamAM paNa samajI zakAya che. zAstromAM niyANA tarIkenAM tripRSTavAsudeva,brahmadatta cakrI vagere je koI dAMto Ave che, te badhAMmAM paNa A ja jovA maLe che ke pahelAM nirAzaMsabhAvano dharma Adaryo hato ne pachI bhautika prabaLa IcchA jAgI hatI. ema, zAstromAM A paNa jovA maLe che ke jyAre evI bhautika AvazyakatA ke IcchA UbhI thaI ja gayelI hoya, tyAre sArI gharmapariNativALA zrIpALakuMvara, zrI kaSaNa vageree enI pUrti mATe dharma karyo che ane chatAM kyAMya niyANuM karyuM? - evo ullekha nathI. A samIkSAmAM, zrI ajitaprabhasUriviracita zrI ' zAntinAthacaritrano je adhikAra anyatra Apelo che, deva-gurunI pUjA karavAmAM AnaMda mAnanArA; satya, zIla, dayAthI yukta gharmAthI zreNI dhanatane enI "satyabhAmA nAmanI patnIe putraprApti mATe dharma karavAnuM je Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja kahyuM che te sAMbhaLIne paNa A dharmArthI zreSThIe ema nathI kahyuM ke "e, A to niyANuM kahevAya, niyANuM na karAya..."ItyAdi. paNa uparathI te bahu suMdara vAta kahI" ema kahIne enI upabRhaNA ja karI che. vaLI, noMdhanIya vAta e che ke dhanadatta zreNI mATe vaparAyelAM "satyazIladayAnvita", "gurudevArcanaprIta', dharmArthI. Adi vizeSaNo sUcita kare che ke enA jIvanamAM dharmaArAghanA hatI ja, paNa enI patnIe e gharmanA badalAmAM putra mAgavAnuM nathI karyuM. kintu putrasukhecchAne saphaLa karavA bIje vizeSa dharma karavA kahAM che, jeno dharma zreSThIe svIkAra karyo che. je vadhArAno vizeSa dharma karavAnuM kahevuM na hota, to deva-gurunI yathocita bhakti karo, supAtradAna do, pustaka lakhAvo" ItyAdi e kaheta nahIM; kAraNa ke (sAmAnyathI) dharma to enA jIvanamAM hato ja. : vizALa mRtasAgaramAM maLatAM aDhaLaka daSTAntomAM kayAMya evuM jovA maLatuM nathI ke A rIte UbhI thayelI IcchAnI pUrti mATe dharma karavAno prastAva Avyo hoya, tyAre dharmapariNata zrAvaka ke upasthita gItArtha mahAtmA " vageree "A to niyANuM kahevAya e akartavya che ema vicArIne ke jaNAvIne dharma karavAnuM-karAvavAnuM mAMDI vALyuM hoya ! eTale nakkI thayuM ke utthita IcchAnI pUrti mATenuM ghamanuSThAna e niyANArUpa nathI. ane tethI "sarvAnane ItyAdi upadeza niyANAnA upadeza svarUpa hoI ahitopadeza che evuM nathI prazna:jyAM utthApya IcchA hoya tyAM niyANuM lAge,e to have samajAya che; to pachI "zrIjayavIyarAyasUtramAM nAriri padathI je IhalaukikI bhautika cIjanI mAgaNI che emAM A doSa lAgaze ne? kAraNa ke emAM to prathama paramAtmabhakti karI lIdhA pachI, enA badalAmAM A mAgaNI che... uttara : AnuM (eka) samAdhAna e che ke bhagavAnanI je dravya-bhAvapUjA karI che, enA badalAmAM A mAMgavAmAM nathI AvI rahyuM; kintu to mane guDa bAvaLo ...', "he prabho ! tArA prabhAvathI mane A A cIja ho" ema prArthanA karAI rahI che. - chatAM jo prabhubhaktinA badalAmAM ja A mAgaNIo thaI rahI che, ema ja mAnavuM hoya to (bIjuM) samAghAna e che ke prabhubhakti karyA bAda A cIjanI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [ 191 navI IcchA UbhI karAI rahI nathI, kintu cetyavadana karavA pUrve ja Ihalaukika A cIjanI pahelethI AvazyakatA - IcchA UbhI thayelI che, jenA kAraNe citausUkya emAM rakSA karavAthI cittasvAcya banyuM rahetuM nathI. vaLI, A evI Ihalaukika cIja che, jenI prApti thavAthI citta svastha bane che.citta svastha banatAM jJAna-darzanacAritra svarUpa mokSasAdhanonI ArAdhanA vadhu sArI rIte thAya che, mATe e niyANArUpa nathI. kAraNa ke niyANAthI maLelI sAmagrI to sAmAnyathI, durgatigamanahetu bane che. saMgaraMgazALAmAM kahyuM che : muhamuhuramaMtavirasaM bhoktuM ca suhaM niyaannvslkheN| narayAvaDammi nivaDai bahudukkhe bambhadattoba // 9142 // ' artha niyANuM karIne meLaveluM sukha ke je prAraMbhe madhura ane aMte virasa hoya che, tene bhogavIne brahmadattanI jema jIva bahu duHkhamaya narakarUpI khADAmAM paDe che (ahIM niyANA tarIke je niSedha karavo che te aprazasta niyANArUpe. bAkI zrIjayavIyarAyasUtramAM AvatI mAgaNIone prazasta niyANArUpa mAnavuM hoya to paNa prastutamAM koI vAMdho nathI; kemake e to mAtra nirabhivaMga sAdhuone ja niSiddha che, sarAgI jIvone nahIM. saMgaraMgazALAmAM kahyuM che ke sattAnivAraM pAcama i nivA ipatA .: : taM nirabhisaMgamuNiNo pahuca neyaM na uNa iyare // 1138 // dukkhakkhaya-kammakkhaya samAhimaraNaM ca bohilaabhoy| emAipatthaNaM vi hu sAbhissaMgANa saMbhavai // 1139 // artha : puruSapaNuM vagerenuM niyANuM prazasta hovA chatAM ahIM (A adhikAramAM) je niSedhyuM che, te nirabhivRMga munionI apekSAe jANavuM, bIjAonI apekSAe nahIM. duHkhakSaya, karmakSaya, samAdhimaraNa ane bodhilAbha... AvI badhI (prazasta) prArthanAo paNa sarAgIone ja saMbhave che. (nirabhimpaMga jIvone nahIM). (lalitavistarAlogasasUtravRttimAM ArogyabaudhilAbhanI prArthanAne aniyANArUpe ja kahI che) I9138-3lA ' zaMkA : IjhaphaLasiddhi padathI mAgelI cIjathI to pariNAme dharmaArAdhanA sudaDha thAya che, mATe e niyANArUpa nathI e to barAbara che, paNa AnAthI e paNa sUcita thAya che ne ke hakIkatamAM A mAgaNI mokSanA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja sAdhananI ja thaI. eTale siddha thAya che ke ISTa phaLasiddhimAM ISTa phaLa tarIke. mokSa ke mokSanI sAmagrI ja mAgI zakAya. samAdhAna : ahIM vastusthiti barAbara samajavA jevI che. eka vyaktine nokarI-vepAra kAMI che nahIM ne enA kAraNe enuM citta saMtapta rahe che. jo ene AjIvikA maLI jAya to citta svastha thAya.e prabhu pAse ISTa phaLasiddhitarIke A prArthanA kare che, he prabho ! mane tArA prabhAve AjIvikA (dhAro ke mahine 2000 rUA.) svarUpa Ihalaukika cIja prApta ho.prabhunA prabhAve ene AjIvikA maLI jAya che. citta svastha thAya che. tethI pachI e vadhu sArI rIte prabhubhakti vagere kare che. jemAM zrIjayavIyarAyasUtranI vivecanA hoya evA DhagalAbaMdha graMthomAM A pramANe jaNAvyuM che ke ISTa phaLasiddhi eTale Ihalaukika arthanI prANi. A prApti thavAthI citta svastha thAya che ane tethI pachI dharmanI pravRtti thAya che? juo : (1) lalitavistarA tathA enA para paMjikA - (1) paridi' = vidhiSpatti, Ato hIchAvivAtiAmAna saumanasyaM, tato upAdeyAdaraH / na tvayamanyatrA'nivRttautsukyasyetyamapi vidvajjanapravAdaH / (2) vira - to hItyAre, gata = sa , di = smAta, DrA. vighAtAbhAvena-abhilASabhaMganivRttyA kimityAha- saumanasyaM = citaprasAdaH, tataH = saumanasyAd, upAdeyAdaraH = upAdeye devapUjanAdau AdaraH = prayalaH, anyathApi kasyacidayaM syAdityAzaMkayA 'na tu' = na punaH ayaM = upAdeyAdaraH anyatra = jIvanopAyAdau, anivRttautsukyasya = avyAvRttAkAMkSAtirekasyeti tadautsukyena cetaso vihvalIkRtatvAt // (3) pozAka rU| 24 - tathA, siddhi = mamatAnittirihlaukikii yayopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati, tsmaaccopaadeyprvRttiH| (4) saMghAcAravRtti - tathA, iSTaphalasiddhiH = abhimatAniSpattiH laukikI yayopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati, tsmaaccopaadeyprvRttiH|| (1) pavAra TI (3) - saddhi = mitAnittiH yayopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati, tatazca dharme pravRttiH syaaditi| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 193 (6) zrAddhadinakRtya (bhAga 1) - iSTaphalasiddhiH = aihikArthaniSpattiH yayopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati / (7) dharmasaMgraha - tathA iSTaphalasiddhirabhimatArthaniSpattiraihalaukikI, yayopagRhItasya cittasvAsthyaM bhavati, tasmAccopAdeyapravRttiH / (8) vRndAruvRtti - iSTaphalasiddhiH = aihikArthaniSpatiH yayopagRhItasya cittasvAsthyaM mati / . (9) praznacintAmaNi : prazna - jayavIyarAyamadhye 'iSTaphalasiddhi' iti vAkyena kiM muktiphalaM mArgitaM vA'nyaditi ? uttara - vRndAruvRtyAdyanusAreNa jJAyate dharmAnuSThAnAcaraNanirvighnahetubhUtamihalokanirvAhakaraM dravyAdisukhaM mArgitamiti // AmAM paNa chelle praznacintAmaNinA je praznottara che, eno Avo artha spaSTa che ke - prazna : jayavIyarAyasUtramAM iSTa phaLasiddhi' e vAkayathI zuM mokSaphaLanI mAgaNI karI che ke khIjI koi vastunI ? uttara : vRndAruvRtti vagerene anusarIne jaNAya che ke dharmAnuSThAnonuM AcaraNa nirvighrapaNe thaI zake,emAM kAraNabhUta AlokamAM nirvAha karI Ape evuM dravyAdisukha mAgyuM che.' A uttara kharAkhara paNa che,kAraNa ke mokSanAM sAdhanabhUta je samyag darzana vagerenI ArAdhanA che,e trIjuM pagathiyuM che, evuM uparokta grantha-sandarbhothI spaSTa che; jyAre je ISTa phaLa tarIke ihalaukika cIjanI mAgaNI che e prathama pagathiyuM che (cittasvasthatA e khIjuM pagathiyuM che); eTale 'iSTa phaLa' tarIke mokSanuM sAdhana kayAM rahyuM ? prazna : tamArI vAta to kharAkhara che. tema chatAM, A AjIvikA vagere IMz2a cIjo chevaTe mokSamArganI sAdhanA mATe ja mAgavAmAM AvI rahI che ane tenA dvArA cittasvasthatA meLavI suMdara ArAdhanA thAya ja che. eTale e paNa hakIkatamAM to mokSanI sAmagrI ja thaI ne ? ane tethI ame je kahIe chIe ke 'bhagavAna pAse ISTa phaLa tarIke mokSa ke mokSanI sAmagrI ja mAgI zakAya' emAM zuM khoTuM che ? Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja uttara :mahAtman ! prathama vAta e che ke 'bhagavAna pAse mokSa ke mokSanI sAmagrI ja mAgI zakAya' evuM pratipAdana karavA pAchaLa bhagavAna pAse ihalaukika dhana vagere cIja to mAgI zakAya ja nahIM' evuM pratipAdana karavAno Azaya je bhaLelo hato,te to khoTo ja Thare che ne ! (jo Avo Azaya bhaLelo na hota,to to A carcA ja UpaData nahIM.) khIjI vAta e che ke mokSanuM sAdhana to samyag darzana vagere che, je prastutamAM rahelA ISTa phaLa' zabdanA artharUpa nathI, e upara spaSTa thayeluM che. dhana vagerenI mAgaNI paNa chevaTe dharmaArAdhanA mATe hovAthI e dhana vagerene paNa mokSanI sAmagrI ja kahevAya. evI dalIla yogya nathI;kAraNa ke jo dhana vagereno paNa mokSanI sAmagrI tarIke ullekha thavA mAMDaze, to pachI saMsAranI sAmagrI koI raheze ja nahIM. ko'ka jherane rasAyana banAvIne sevana karavA dvArA svAsthya meLavIne jIvana pAmI jAya, eTalA mAtrathI jheranI jIvavAnA sAdhana tarIke jAherAta karI zakAya ? tema chatAM, cittasvAsthya vagerenI paraMparA dvArA mokSaprAptinuM kAraNa banatAM hovAthI, A dhana vagere ISTa phaLanI mokSAMga'tarIke vivakSA karavI ja hoya, topaNa ATalo khulAso avazya karavo joIe ke ISTa phaLa tarIke A je 'mokSAMga' kahevAya che te dhana vagere svarUpa ihalaukika cIja jANavI. kAraNa ke,sAmAnyathI dhana vagerenI saMsAranA kAraNa tarIke ja upasthiti thatI hovAthI sahaja rIte 'mokSAMga' tarIke upasthiti thaI zakatI nathI. astu. have prastutamAM AvIe... arthakAmanA abhilASIe paNa dharma ja karavo joIe' evA zAsrakA2pradatta upadezane sAMbhaLI koi arthakAmano Icchuka jIva dharma-ArAdhanA kare, to e niyANArUpa nathI e siddha thayuM. prazna : ihalaukika labdhi vagerenI AzaMsAthI thatA anuSThAnane yogabindu vageremAM viSAnuSThAnarUpe jaNAvela che. tethI, A artha-kAmanI IcchAthI thatuM dharmAnuSThAna zuM viSAnuSThAnarUpa nahIM bane ? ane tethI zuM e akartavya nathI ? uttara : koI paNa dharmAnuSThAna svarUpe viSa' nathI. jyAM labdhi vagerenI apekSAnA kAraNe e viSAnuSThAna ane che,tyAM paNa e mahattvanuM che ke evI apekSA hovAmAtrathI e viSa' khanI jatuM nathI;kAraNa ke jo e apekSA khAdhya kakSAnI hoya ane mukti-adveSa athavA mukti-rAga rahelo hoya, to e Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthakAma mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 195 anuSThAna tahetuanuSThAna bane che, ema 'yogabindu' vageremAM ja kaheluM che. vaLI, viSAnuSThAnanI je vyAkhyA ApI che emAM paNa jaNAvyuM che ke - viSaM labdhyAdyapekSAtaH, idaM saccittamAraNAt / mahato'lpArthanAjjJeyaM laghutvApAdanAttathA // 156 // labdhyAdeH labdhikIttyadiH apekSAtaH spRhAtaH, idaM anuSThAnaM viSaM, saccittamAraNAt = parizuddhAntaHkaraNapariNAmavinAzanAt, tathA mahato'nuSThAnasya alpArthanAt = tucchalabdhyAdiprArthanena laghutvasyApAdanAdidaM viSaM jJeyam || - artha : labdhi, kIrti vagerenI spRhAthI A anuSThAna vizvarUpa bane che; kAraNa ke saccitta = aMtaHkaraNanA parizuddha pariNAmano nAza thAya che.temaja moTA anuSThAnanI, alpa cIjanI prArthanA dvArA laghutA thAya che, mATe A viSAnuSThAna jANavuM.. = = = A vyAkhyA parathI paNa jANI zakAya che ke apekSA hovAmAtrathI anuSThAna 'viSa'banatuM nathI, paNa jo saccittanuM mAraNa vagere thatuM hoya, to e viSAnuSThAna bane che. have prastutamAM vicArIe... jene paisAnI ke putra vagerenI kaMIka AvazyakatA UbhI thaI che, e vicAra kare che ke mAre bIjo vicAra zuM kAma karavo joIe ke khIjAM phAMphAM zA mATe mAravAM joIe ?mAre to mArA arihaMta paramAtmA ja pramANa che. huM to emanI ja bhakti karIza. emanI bhaktinA prabhAve mArI khadhI ja icchAo saphaLa thavAnI che.... ityAdi. A vicAradhArA e saccittanuM mAraNa nathI, paNa uparathI cittazuddhirUpa che. zrIpALa kuMvare guNasuMdarI nAmanI kanyA aMge je vicAryuM hatuM ke A kutUhalane huM zI rIte joI zakIza ? athavA to A bAbatamAM zrIarihaMta Adi navapadmonuM dhyAna ja pramANa che, bIjA (upAyonA) vicArathI saryuM.'[A pramANe vicArIne manamAM sArI rIte navapadanuM dhyAna dharyuM. siri-sirivAla-kahA tathA zrIpALa rAjAnA rAsano A aMgeno pATha anyatra Apelo che.]teono A vicAra zuM saccittanA mAraNarUpa hato ?ne teoe dhareluM navapadadhyAna zuM viSAnuSThAna thayeluM ? mahAtman ! jinabhakte je navi thayuM te bIjAthI navi thAya re; ehavuM je mukhe bhAkhavuM tene vacanazuddhi kahevAya re...' Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ]. [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja samyaktvanI 67 bolanI sajhAyamAM, mArA paramAtmAnI bhaktithI je na thAya, e bIjA kazAthI na thAya." evuM vacana kahevAne vacanazuddhi kahI che, to bIjA-trIjA upAyathI zuM mArI iSTasiddhi thavAnI? mArA bhagavAnanI bhaktithI ja mArI ISTasiddhi thaze. ityAdi vicArIne koI prabhubhaktimAM pravRtta thAya, to enI A zraddhAgarbhita vicAradhArAne cittanI azuddhi ke saccittanuM mAraNa zI rIte kahI zakAya ? vaLI, A rIte Avazyaka dhana vagere mATe bIjA trIjA upAyo ajamAvavAne badale dharmane ja upAya tarIke ajamAvavAmAM dharmanI laghutA paNa thatI nathI. bIjI trIjI cIja zuM mArI iSTasiddhi karI Ape ? mAro dharma ja mArI iSTasiddhi karI Apaze. AvI prabaLa zraddhA to bIjA-trIjA upAyo karatAM dharmanuM vadhu UMcuM mUlyAMkana karAvI enI mahattA sthApe che, eTale dharmanI laghutA thavAno to prazna ja kyAM rahe? prazna: bIjA-trIjA upAyanI apekSAe e dharmAnuSThAnanI bhale mahattA kahevAya, paNa mokSa apAvavAnI tAkAtavALA dharmAnuSThAnane ghana vagere iSTa cIjanA sAdhana tarIke lekhavavuM, e apekSAe to dharmAnuSThAnanI laghutA thaI ja ne ? uttara: svaISTanA sAdhana tarIke dharmAnuSThAna lekhAya che, eno artha evo nathI thaI jato ke emAM mokSa-sAdhanatAno inakAra ja thaI rahyo che. mokSanI sAdhanatA to emAM rahelI ja che. dhana vagerenA sAdhana tarIke lekhavavA mAtrathI mokSa-sAdhanatA nakArAI jatI hoya ane anuSThAnanI laghutA thaI jatI hoya, to to zrI zrAddha-pratikramaNa sUtranI arthadIpikA-vRttimAMnI guNAkaranI kathAmAM, guNAkara vaDe aDhaLaka saMpattinI prAptino upAya puchAyelA guru bhagavaMte je kahyuM che ke : dharmo dhanAdervyabhicAravandhyo bIjaM phalasyeva hi mukhya hetuH| . upakramAdyAH sahakAriNo'mbhaHsekAdivatteM vyabhicAriNo'pi // 46 / / artha: dharma, ghana vagerenuM amogha kAraNa che, jema ke bIja phaLanuM mukhya kAraNa che. sAhasa-vyApAra vagere to dhanaprAptinAM sahakArI kAraNo che, jema ke phaLaprAptinAM jaLasiMcana vagere sahakArI kAraNo. te sahakArI kAraNo vyabhicArI paNa hoya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM? dharma ja] ! 197 tamArA kahyA mujaba to ahIM paNa gurubhagavaMte A kathanathI dharmanI laghutA karI kahevAze... paNa vAstavamAM laghutA karI kahevAtI nathI, uparathI gurubhagavaMta gharmano mahimA gAI rahyA che, enI mahattA karI rahyA che - ema ja kahevAya che. mATe bAdhya kakSAnI IcchAvALo artha-kAmano Icchuka gharma kare, to emAM saccittanuM mAraNa ke dharmAnuSThAnanI laghutA thatI nathI ke e viSAnuSThAna banatuM nathI, e svIkAravuM joIe. A ja kAraNa che ke zAstromAM jyAM jyAM tevo prasaMga Ubho thayo che, tyAM tyAM sarvatra gItArtha gurubhagavaMtoe arthakAmanI Icchakane enA upAya tarIke dharma ja karavAnuM kahyuM che. zAstromAM AvatAM DhagalAbaMdha daSTAntomAMthI eka paNa daSTAnta evuM nahIM maLe ke jemAM gItArtha bhagavaMte, "tane arthakAmanI IcchA che? to tAre dharma to karAya ja nahIM !" ema InkAra karyo hoya.' zAstrAntargata DhagalAbaMdha daSTAMto jyAre ekasarakhI rIte A mArgadarzana Ape che, tyAre mokSanI IcchA vagara thayelo gharma bhUMDAmAM bhUMDo che", "arthakAmanI IcchAthI thato dharma saMsAramAM ribAvI ribAvIne mAranAro che, mokSanA Azaya vagara dharma karanAro mahAbhUMDo che, ene derAsaramAM paga mUkavAno adhikAra nathI, artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja thAya tevo upadeza ApanArA bevakUpha che." ItyAdi amaryAda prarUpaNA sUtrAnusArI che ke utsutrarUpa che, e mahAtmana svayaM vicArazo tathA bedhaDaka AvuM pratipAdana karyA karanArAo bhavobhava sadagati pAmaze ke durgati, eno paNa vicAra karI levo Atmahitecchu mATe ati Avazyaka che. - mahAtman ! ahIM prasaMga eka bIjI vAta paNa jaNAvI dauM. banAvaTI dharma evA zIrSaka heThaLanA pUrve thayelA lakhANano je aMza tame tattvAvalokanamAM Apelo che, e Aje paNa eTalo ja mAnya che. A samIkSAmAM, anyatra jaNAveluM che ema dharmamAM sthira thaI gayelA jIvone jyAre Azayazuddhi vagere karavA AgaLa vadhAravAnI bhAvanAthI prarUpaNA thaI rahI hoya, tyAre dharma to kevaLa Atmazuddhi arthe ja karavAno che? ItyAdi "jakAra sahitanI prarUpaNA karavAmAM kAMI ja zAstraviruddha nathI. zAstromAM paNa, dharma Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja mokSa mATe ja karavo joIe, mokSanA Azaya vinAnA dharmanI koI kiMmata nathI, e Atmahita karI zakato nathI. ItyAdi jagnAvanAra je vacano maLe che e badhAM paNa Azayazuddhi para bhAra mUkavAnA uddezyathI bolAI raNAM che ema mAnavuM joIe. have, banAvaTI gharma zIrSakavALo je lekha che emAM, gharma be rIte nyAya che : mohanA udayathI ane mohanA kSayopazamathI - ema jaNAvIne je dharma mohanA udayathI thaI rahyo che, ene banAvaTI ghama' tarIke jaNAvela che. huM hamaNAM ja pUrve batAvI gayo ke jene artha-kAmanI evI AvazyakatA ubhI thaI che evo jIva prabaLa zraddhApUrvaka je gharma kare che, e kAMI mohanA udayathI - thayo hoto nathI, kintu mohanA kSayopazamathI thayo hoya che. jinabhate je navi thayuM te bIjAthI navi thAya re...AvI prabaLa zraddhA ke jene samyakatvanI zuddhi kahevAya che,e mohanIya karmano kSayopazama che ke udaya e zuM jANI zakAya ema nathI ? vaLI, e lekhamAM lakhyuM che ke xxx AmAM kaSAyanI preraNAthI karAto dharma e banAvaTI che. emAM dharmanA oThA heThaLa AtmAno moha masta bane che. evo gharma sevavA chatAM AtmAne zAMti, guNasaMpatti ke unnati maLatI nathI. jyAre sAcA bhAvagharmanI sevanA AtmAne parama zAMti, samAdhi ane unnati Ape che. xxx abhavya jIva ke acaramAvartavatI jIva je dhamanuSAno kare che e to eno bhAvAbhivaMga tIvra hovAnA kAraNe, enuM ame paNa samarthana karatA ja nathI. ane tethI e ApaNI carcAno viSaya ja nathI.caramAvartavartI bhavya jIva, mokSa pratyenA kaMIka anurAga athavA aSa sAthe bAdhya kakSAnI phaLApekSAthI je dharma kare che, e gharmano arthakAmanI IcchAthI karAyelo gharma bhUMDo che, saMsAravardhaka che, ribAvI ribAvIne mAranAro che ItyAdi pracAra dvArA tame niSedha karo cho ane ame samarthana karIe chIe. mATe e ja ApaNI carcAno viSaya che. have, Avo je dharma hoya che, te bhale artha-kAma mATe karAyelo hoya, chatAM enA dvArA AtmAno moha masta banato nathI; kintu moLo ja paDe che. temaja Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karyuM? dharma ja], [ 199 enAthI AtmAnI unnati vatI nathI evuM nathI kintu AtmAnI unnati thAya che ja. eTale ja paMcAzaka vagere granthomAM AvA sAbhiSaMga anuSAnane paNa tapagharmarUpe svIkAryo che, mokSamArganI prAptinA kAraNa tarIke jaNAvyo che. ane tethI upacArathI mokSamArgarUpa kahyo che. enA abhyAsa dvArA jIva karmanirjarAnA udezavALuM anuSThAna -nirabhivaMga anuSThAna karato thAya che, ema jaNAvyuM che. temaja prArthanAgarbhita evA paNa A viSayazuddha anuSThAnane, e ArogyabodhilAbhAdi prArthanAthI yukta cittatulya hovAnA kAraNe ekAnta yukta = saMgata karyuM che. yogabindu vageremAM ene tataanuSThAna tarIke upAdeya koTimAM gaNAvyuM che. eTale A anuSThAnathI moha moLo paDI rahyo che ane AtmAnI unnati thaI rahI che, e spaSTa che ane tethI e banAvaTI dharmarUpa nathI e samajavuM paNa sugama che. AvuM anuSThAna ArogyabodhilAbhAdi prArthanAthI yukta cittatulya hoya che, ItyAdi vAta 19mA paMcAzakanI 43mI gAthAmAM karavAmAM AvI che. A gAthA ane tenI vRttino tame je abhUtapUrva (!) artha tattvAvalokana, pR. 236 upara karyo che te badala tamane khUbakhUba dhanyavAda !! - juo e gaLyAdhikAra - * eyaM ca visayasuddhaM egateNeva jaMtao juttaM / AroggabohilAbhAipatSaNAktituLaM ti|| - vRtti hatA patayuganataro tA: viSayazuddha = niSovara, savAradosssossijinptivissytvaat, ekAntenaiva = sarvathaiva yad = yasmAt tataH tasmAddhetoH yuktaM = saMgataM prArthanAgarbhamapIdaM tapaH kutaH ? ityAha - ArogyabodhilAbhAdInAM = 'Arugga-bohilAbha samAhivaramuttamaM ditu' ityevaMrUpA yA prArthanA = yAcA tatpradhAnaM yaccitaM = manastena tulyaM = samAnaM yat tadArogyabodhilAbhAdiprArthanAcittatulyamiti kRtvA / iti gaathaarthH|| (vAza 11-43) Ano tame karelo artha xxx mugdhajIvo dvArA karAto uparokta tapa, sakaLa doSano kSaya karanAra zrIjinezvaradevanA viSayavALo hovAthI viSayazuddha che. AthI A ta5 prArthanApUrvakano hovA chatAM paNa sarvathA saMgata chekAraNa ke A tapamAM karAtI prArthanAthI yukta citta, e ArogyabodhilAbhAdiprArthanAyukta citta jevuM ja che. A gAthAmAM graMthakArazrIe rohiNI vagere Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] [dharma zA mATe karavo? mokSa mATe ja ta5mAM je prArthanA karAya che ke IcchA rakhAya che, te prArthanA ke IcchAvALA cittane ArogyabodhilAbhAdinI prArthanAmAM joDAyela citta sAthe sarakhAvyuM che. AthI "ArogyabodhilAbhAdinI prArthanAmAM joDAyela cittane yathArtha rUpamAM samajIe,to rohiNI vagere tapamAM paNa kevA prakAranI prArthanAvALuM citta hoya to yogya gaNAya te samajI zakAya. 4 (tatkALa pR. 236-237). mahAtmA AmAM artha karavAmAM kyAM smalanA thaI che e to tame samajI gayA hazo ! graMthakArazrIe prArthanAgarbhita A (rohiNI vagere) tapane Arogyabodhi-lAbhAdinI prArthanAthI yukta cittatulya kaho che; jyAre tame A tapamAM karAtI prArthanAthI yukta citta e Arogyabodhi-lAbhAdinI. prArthanAyukta citta jevuM ja che evo artha karyo che, eTale ke cittane cittatulya jaNAvavAno artha karyo che. | munivara ! mAnI laIe ke kadAca artha karavAmAM thoDI skUlanA thaI jAya... paNa tame to sarvatra AgaLa-pAchaLanA saMdarbhono vicAra karanArA cho (!). jo prastutamAM paNa niSkapaTapaNe tame Avo vicAra karyo hota, to tame karelA arthathI AgaLa-pAchaLanA zAstrAdhikArono kevo jabaradasta virodha thAya che e tamArI najaramAM AvyA vinA rahetA nahIM. juo, UbhA thatA keTalAka virodho - (1) zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAjAe lalitavistarAmAM logassa sUtranI vyAkhyA karatAM 'zA ...' ItyAdi padanI vyAkhyA karI che, eno artha tame pR. 237 upara lakhyo che ke xxx.A jinadharmanI prAsirUpa bodhilAbhanI prArthanA paugalika AzaMsArUpa niyANAthI rahita che ane mAtra mokSanA udezavALI ja che. xxx have jo rohiNI vagere tapamAM paNa AvI ja prArthanAyukta citta hoya, to AmAM kazuM ja anicchanIya na hovAthI e anuSThAna taparUpa hovuM, hitakara hovuM ane saMgata hovuM - e niHzaMka bAbata banI jAya che. jyAre graMthakAre to e devatAnA uddezathI karAto hovAthI tarUpa zI rIte bane ? ItyAdi zaMkAo uThAvI enI siddhi karavA mATe prayAsa karyo che, eTale eno virodha spaSTa che. (2) sA.." ItyAdi cittamAM mAtra mokSano uddeza hovAthI A rohiNI tapamAM paNa mAtra mokSanA udezavALuM citta mAnavuM paDe, jethI devatAnA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM karavuM ? dharma ja] [ 201 uddezathI saubhAgyAdinI IcchAthI A rohiNI vagere tapa karAya che, evA zAstravacanano virodha che. (3) vaLI, A rIte mokSanA udezavALo ja e tapa thavAthI, tapa paMcAzamAM rohiNI tapanI vAta pUrve je bAra prakAranA tapanuM tathA jinakalyANaka vagere anya taponuM varNana karyuM che, emAM ja A rohiNI vagere tapano paNa samAveza thaI javAthI, savi gayi vitto ItyAdi gAthA dvArA anya paNa aneka prakArano tapa che." ItyAdipe karelI svataMtra prarUpaNAno virodha thaze. . (4) ArogyabodhilAbhAdinI prArthanA e niyANuM nathI, kAraNa ke AmAM niyANAnuM lakSaNa jatuM nathI. te paNa eTalA mATe ke niyANuM to TheSa, abhinkaMga ke mohagarbhita hoya che - ema zAstromAM prasiddha che. A pramANe lalitavistarAmAM je jaNAvyuM che enAthI jaNAya che ke ArogyabodhilAbhAdinI prArthanAyukta cittamAM abhivRMga hoto nathI; jyAre A rohiNI vagere tapone pratyakAre sAbhivaMga jaNAvyA che, mATe eno virodha. " (5) rohiNI vagere tapa to mukhyatayA mugdha jIvo mATe che, jeonI buddhi avyutpanna hovAthI mokSanI ke mokSanA uddezathI ja tapa karavo joIe enI jANakArI hotI nathI, AvAnA cittane mAtra mokSanA uddezavALI prArthanAyukta citte kahevuM emAM virodha spaSTa che.' (6) mAtra mokSanA udezavALI prArthanArU5 ArogyabodhilAbhAdinI prArthanAvALuM citta to sAdhuonuM paNa hoya che, kema ke teo paNa evI prArthanA kare che. tethI teo paNa rohiNI vagere tapanA adhikArI banI jaze, kAraNa ke temAM paNa tamArA mate evuM ja citta joIe che ! " - Ama, rohiNI vagere tapa karanAra mugdha jIvanuM citta paNa mAtra mokSanA ja udezavALuM ane tethI abhiSaMga vinAnuM hoya che. evuM pratipAdana karIne, "rohiNI vagere tapo mugdha jIvone hitakara che e vAta sAcI, paNa e kAMI bhautika AzaMsAthI karAyA hotA nathI ane tethI bhautika AzaMsAthI karAtuM - anuSThAna paNa hitakara nIvaDI zake che, evuM paMcAzakajInA adhikAra parathI siddha thatuM nathI. AvuM upasAvavAno tamAro abhiprAya galata che e tamAre Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] [dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja svIkAravuM joIe, kAraNake uparokta anekavirodha pedA thatA hovAthI rohiNI vagere tapanI pAchaLa rahelA cittane ArogyabodhilAbha prArthanA vagerenI pAchaLa rahelA cittatulya mAnavAno tamAro pAyo ja khoTo che ! prazna : rohiNI Adi tapagata cittane, ArogyAdi-prArthanAgata cittatulya mAnavAmAM tame darzAvelA aneka virodho khyAlamAM AvyA ane tethI ame karelo evo artha maLavRttinA yathAzruta arthathI ane AgaLa-pAchaLanA saMdarbhathI paNa viruddha che e ame svIkArIe chIe, paNa tame je artha karyo e mujaba, rohiNI vagere tapane ukta cittatulya mAnavAmAM paNa AgaLapAchaLanA saMdarbhano virodha to Ave ja che; kAraNa ke ArogyAdi prArthanAyukta je uktacitta che, emAM to lalitavistarAnA ukta adhikArI mujaba paugalika AzaMsAno abhAva, mAtra mokSano ja uddeza vagere che; jyAre A tapamAM to AzaMsA paNa che ane mokSano uddeza to che nahIM; eTale citto cittatulya mAnavAmAM je doSo tame amane ApyA. e badhA doSo tapane cittatulya mAnavAnA tamArA arthamAM paNa lAgu paDe che, tenuM zuM? uttara : munivara ! eka TUcako kahuM? paraNyAnI prathama rAtrIe ja patnInA rUpa para Apharina thaI gayelo pati patnIne kahe che: "kharekhara ! tuM to candramA jevI cho" ne kone khabara zuM thayuM? paNa patnI risAI gaI ane bIje divase piyara cAlI gaI. ane mAne kahe che ke huM mArA pati sAthe rahevA mAgatI nathI. mAe jamAIne bolAvIne baMne vacce samAdhAna karAvavA prayAsa karyo. mAe dIkarIne pUchyuM, "bola ! tuM zA mATe pati pAse rahevA IcchatI nathI ? dIkarIe kahyuM: "mA ! huM sarvathA nidoMSa hovA chatAM mArA para Aropa mUke che ke tuM kalaMkita che, mATe." jamAIne to Azcaryano pAra nahIM ! e sAcuM pUche che, "meM tane kayAre kalaMkavALI kahI ?.... kanyA kahe che, kema?tame nahotuM kahuM ke tuM to candramA jevI cho ?' paNa e to tAruM rUpa jaIne prazaMsA karavA mATe kahyuM hatuM..." "bhale ne, rUpa mATe canamA jevI kahI, paNa candramA kalaMkI che, eTale huM paNa kalaMkI to karI ja gaI ne !' .. Azaya e che ke jyAre eka vastune bIjI vastu sAthe sarakhAvavAmAM AvatI hoya che, tyAre je aMzamAM sarakhAmaNI karavI abhipreta hoya, e aMzanI ja samAnatA jevAnI hoya che, sarva aMzonI nahIM. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-kAma mATe zuM kahyuM? dharma ja] [ 203 - prastutamAM prArthanAgarbhita hovA chatAM yukta hovuM ATalA ja aMzanI sarakhAmaNI karavAnI che. A vAta vRttikAranA zabdo parathI jaNAya che. teozrIe no artha "saMgata ema jaNAvyA pachI, koNa yukta che? e. jaNAvavA mATe AgaLa-pAchaLanA saMdarbhathI vaMto jaNAvyuM che, paNa ene A tapa"-eTalI ja rIte na jaNAvatAM, prArthanA ri' "prArthanAgarbhita hovA chatAM paNa ema vizeSaNa sAthe jaNAvyuM che. eTale spaSTa che ke "A rohiNI vagere tapa prArthanAgarbhita che, mATe e yukta zI rIte hoI zake? evI zaMkAnuM samAdhAna ApavA mATe sAra" ItyAdi uttarapada kahevAyuM che. vaLI, A zlokanI vRttino Avo je adhikAra che ke -"A uparokta tapa, sarva doSano lopa karanArA evA tIrthakara saMbaMdhI hovAthI sarvathA zuddha viSayavALo che ane tethI ja A ta5 prArthanAgarbhita hovA chatAM paNa ekAMte yogya ja che. prArthanAgarbhita hovA chatAM tapa ekAMte yogya zI rIte ?tenuM samAdhAna ApavA mATe kahe che " enAthI paNa jaNAya che ke ahIM tapa prArthanAgarbhita hovA chatAM saMgata zA mATe che ? e jaNAvavAno abhiprAya che ane e mATe ArogyabodhilAbha cittatulyatA kahI che. eTale Avo artha spaSTa thAya che ke . - jema ArogyabodhilAbha vagerenI prArthanAyukta citta, prArthanAgarbhita hovA chatAM yukta = saMgata ja che, asaMgata nathI, ema A rohiNI vagere tapa, prArthanAgarbhita hovA chatAM yukta ja che, ayukta nahIM. * Ama,prArthanAgarbhita hovA chatAM yukta hovuM eTalA aMzanI tulyatA levAnI hovAthI, uddeza vagerenI tulyatA na hovA chatAM koI virodha nathI. prazna : jo ATalA ja aMzanI tulyatA jovAnI hoya, to cittane cittatulya kahevAno ame je artha karyo che emAM paNa koI virodha raheto nathI. mATe ame karelo artha paNa kayAM galata che? - uttara : nA, tamAro Avo prazna ucita nathI; kAraNa ke (1) mULakAre ane vRttikAre jyAre tapane cittatulya kaho che, tyAre cittane cittatulya kahevAno artha zAsakArathI viparIta ja kare che. ane (2) tame mAtra A eka aMzamAM tulya kahevA mAgatA nathI; kintu jevuM citta bodhilAbhAdinI prArthanAmAM joIe evuM ja rohiNI tapa vageremAM joIe evuM kahevA mAgo - e -e tame tyAM lalitavistarAno je adhikAra saMkayo che ne enuM vivecana Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja karyuM che,tenA 52thI spaSTa rIte jaNAya che. anyathA, ArogyabodhilAbhAdinI prArthanAvALuM citta kevuM hoya che ? e badhuM jaNAvanAra granthAdhikArane ahIM TAMkavAnI jarUra zI hatI ? kAraNa ke e citta saMgata che e vAta to prasiddha ja che.' [anyathA, granthakAra paNa enI sAthe sarakhAmaNI na ja kare, aprasiddha vastunI upamA ApavAno zo artha ?]ane e citta prArthanAgarbhita che' e vAta to paMcAzakanA granthakAre pote ja jaNAvI dIdhI che. vaLI, lalitavistarAnA e adhikAranA vivecana khAda tame je lakhyuM che ke xxx lalitavistarAno uparokta pATha joyA pachI ghaNI ja sArI rIte samajI zakAya che ke rohiNI vagere taponuM AcaraNa karanArA jIvonuM citta kevA prakAranuM hoya, to ArogyakhodhilAbhAdinI prArthanAvALA citta sAthe tenAM cittanI tulanA thaI zake ! (pR. 239) xxx AnAthI paNa jaNAya che ke tamAre to rohiNI tapa saMbaMdhI cittamAM paNa mokSano uddeza vagere badhA aMzo hoya te abhipreta che ane tethI pUrvadarzita virodha Ave ja che.' prazna : A ArogyakhodhilAbhAdi prArthanAyukta citta aMgenI tame je badhI vAto karI, e pUrve ApaNA beunI vacce carcAno zo viSaya che ? eno tame nirdeza karyo che. tame, caramAvavartI bhavya jIva mokSa pratyeno kaMIka anurAga ke adveSa sAthe khAdhya LApekSAvALo je dharma kare che ene carcAnA viSaya tarIke jaNAvela che, paNa tamAruM A kathana ame svIkAratA nathI; kAraNa ke ame arthakAmanI icchAthI karAyelo dharma bhUMDo che' dhaMtyAdi je kahIe chIe, te akhAdhya phaLApekSAvALA dharmAnuSThAnane najaramAM rAkhIne ja kahIe chIe. khAdhya phaLApekSAvALuM anuSThAna hitakara bane che, e to aneka zAstrAdhikArothI siddha hovAthI amane paNa mAnya ja che. uttara : jo mAtra akhAdhya phaLApekSAvALuM anuSThAna ja tamane hitakara na hovArUpe abhimata hoya ane khAdhya phaLApekSAvALuM hitakara hovArUpe mAnya ja hoya, to koI carcA ja karavAnI rahetI nathI; kAraNa ke amArI paNa e ja mAnyatA che. paNa hakIkata judI che.jo khAdhya phaLApekSAvALA anuSThAnane tame hitakara tarIke svIkAratA hota, to tame tamArAM pratipAdanomAM enI bAdabAkI karavA mATe akhAdhya phaLApekSAvALA' evo ullekha karatA ja hota. arthAt tamAruM pratipAdana AvA prakAranuM hota ke akhAdhya phaLApekSAvALo Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya e svAharSa ) dharma zAsanidhita che, hitakara nathI, na karavo joIe - ItyAdi. paNa tame to sAmAnyathI ja kahe che ke jo arthakAmanI IcchAthI dharma karIza, to tuM DUbIza. ItyAdi. ethI emAM banne prakAranI haLApekSAvALA gharmanI vAta AvI jAya che. pA : ema to tame paNa artha-kAmanI IcchAthI paNa gharma ja karavo joIe ItyAdi je pratipAdana karo cho, e paNa koI paNa prakAranA vizeSaNa vinA ja karI che. "arthakAmanI bAdhya kakSAnI IcchathI paNa gharma ja karavo joIe, evuM tame kayAM kayo che ? eTale tamArA pratipAdanamAM, abAMdhya kakSAnI sthApekSAthI thato dharma ke jene zAstroe upAdeya tarIke jaNAvyo nathI, enI paNa kartavyatA upadezAya che ne ! ne eno ja ame virodha karIe chIe. uttara : mahAtmana ! tamArI vAta sAcI che. ame abAdhya kakSAnI phaLApekSAvALA anukAnanI bAdabAkI karI Ape evuM baba phaLApekSA vizeSaNa vAparatA nathI kema ke zAsakAroe paNa evA upadezadAnamAM e vApaNuM nathI). * prama: to to "AzaMsApUrvakanuM anuSThAna kAMI lAbha karAvI ApatuM nathI"... ItyAdi pratipAdana zAstromAM jyAM jyAM Ave che, tyAM sarvatra koI akhAdhya phaLApekSArUpa AzaMsAthI. ema savizeSaNa ullekha hoto nathI, mATe ja ame paNa evA vizeSaNano ullekha karatA nathI. - uttara ame jema Adhya phaLApekSA" evA vizeSaNano sarvatra ullekha karatA nathI, tema tame "abAdhya phaLApekSA evA vizeSaNano sarvatra ullekha karatA nathI, e vAta samAna hovA chatAM e bemAM pharaka e che ke amArAM pratipAdanomAM bAdhya phaLApekSA" evuM vizeSaNa na hoya tyAM paNa e garbhita hoya ja che; jyAre tamArAM pratipAdanomAM akhAdhya phaLApekSA" evuM vizeSaNa garbhita paNa hotuM nathI. - prA: AvuM zAnA parathI kaho cho? - uttara ApaNA bannenAM pratipAdano parathI.tamArAM pratipAdanomAM je "akhAdhya phaLApekSA' evuM vizeSaNa garbhita hota... eTale ke, abAvyA phaLApekSAvALA jIvanuM ja ghamanuSyana hitakara nathI, evI IcchAvALA jIvane Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja ja dharma karavAno upadeza ApI na zakAya. ItyAdi abhiprAya tamAro hota. to artha-kAmanA Icchuke paNa dharma ja karavo joie' evA matalabanAM zAsra vacano - ke jenI sAthe tamArA pratipAdanano virodha bhAse che, e virodhane dUra karavA tamAre na e zAsravacanono apalApa karavo paData ke na eno artha . karavAmAM taraMga ane tukkA calAvavA paData. kAraNa ke AvAM zAstravacano aMge tame sIdhuM ja samAdhAna ApI zakatA hatA ke A upadeza khAdhya kakSAnI phaLecchAvALA mATe che ne evA jIvanuM evI icchAthI thayeluM dharmAnuSThAna paNa kramaza: ene AgaLa vadhAre che, e to zrI paMcAzakajI vagere zAsrothI siddha ja hovAthI hitopadezarUpa ja che ane tethI evo upadeza Apavo zAstrasaMmata ja che. eTale ja, akhAdhya phaLApekSAvALA jIvane lakSamAM rAkhIne ame je kahIe chIe ke arthakAmanI IcchAthI karAtuM dharmAnuSThAna hitakara banatuM nathI, mATe akartavya che' eno koI virodha thato nathI." paNa tame AvuM samAdhAna karI e zAstravacanone yathArtharUpamAM svIkAratA nathI. mATe jaNAya che ke tamAre to khAdhya ke akhAdhya koI paNa LApekSAvALA anuSThAnane akartavya kahevuM che, je zAstraviruddha hovAthI ame eno virodha karIe chIe. have amArAM pratipAdanonI vAta. arthakAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavo joIe' AvA pratipAdananI sAme Ama jovA jaIe to Aloka saMbaMdhI IcchAthI karAyeluM anuSThAna viSAnuSThAna che ane paraloka saMbaMdhI IcchAthI karAyeluM anuSThAna garAnuSThAna che, ane A banne anuSThAno akartavya che' ityAdi jaNAvanAra zAsravacanono virodha bhAse che; paNa eTalA mAtrathI ame nathI AvAM zAstravacanono apalApa karatA ke nathI eno artha karavAmAM gallAMtallAM karatA. kintu zAstrAnusArI samAdhAna ApIe chIe ke pAMca anuSThAnanI prarUpaNA parathI jaNAya che ke khAdhya phaLApekSA anuSThAnane tadvetu anuSThAna khanatuM rokI zakatI nathI. eTale jaNAya che ke apekSA hovAmAtrathI anuSThAna viSa ke gara banatuM nathI ke akartavya banI jatuM nathI.tethI artha kAmanA icchuke paNa dharma ja karavo joIe' ityAdi je upadeza che, te khAdhya kakSAnI IcchAvALA jIvane uddezIne hovAthI e dharma ke evo upadeza akartavya TharatAM nathI. ema dharma mokSa mATe ja karavo joIe' ityAdvi vacano sAthe je upalakiyo virodha bhAse che,enuM paNa anyatra ApyuM che e pramANe samAdhAna ApIe chIe; paNa eno apalApa nathI karatA. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha-jama mATe zuM karavuM? varSa ja]. [ 200 , ema jyAre Azayazuddhi para bhAra ApavAno hoya, tyAre "dharma mokSa mATe ja karavo joIe, emAM bIjI koI AzaMsA rAkhavI na joIe, "arthakAmanI AzaMsA gharmane niSThANa banAvI de che." ItyAdinuM sabaLa nirUpaNa paNa ame karIe ja chIe. artha-kAmanI IcchAthI paNa dharma ja karo evuM pratipAdana karanArA amAre, AvuM pratipAdana kema karAya ? evuM pratipAdana karavAthI amArI vAta nabaLI paDI jaze ! sAmA pakSanI vAta sAcI hovAthI ja ame paNa e pakSanI vAta karIe chIe, evuM loko mAnaze ItyAdi vicAro karI, Azayazuddhi mATe dharma mokSa mATe ja karavo joIe ItyAdi pratipAdana karavAnuM TALI detA nathI; paNa aneka yuktio saha enuM pratipAdana karIe ja chIe. Azayazuddhi para bhAra ApavA mATe ja ame paNa dharma mokSa mATe ja karavo joIe, Adi pratipAdana jorazorathI karIe chIe ema kahIne tame paNa ekAntavAdanA kUra paMjAmAMthI chUTI zako cho; paNa to pachI anekAntavAdane jALavI rAkhavA mATe, jyAre zrotAne dharmamAM joDavAno ane vadhu dRDha karavAno abhiprAya hoya, tyAre artha-kAmanA Icchake paNa dharma ja karavo joIe ItyAdi upadeza Apavo zAstramAnya che ema tamAre svIkAravuM paDaze. upasaMhAra : A badhI vicAraNA parathI chevaTe mAre lokone paNa e ja kahevuM che ke je tamane koI paNa bhItika cIjanI AvazyakatA ke IcchA UbhI thaI hoya (jo IcchA UbhI thaI hoya to ene ja zAMta karI devAno prathama upAya karavo e vadhu hitAvaha che, atyaMta abhyadaya sAdhI ApanAra che, ane tethI tame e AvazyakatA ke IcchAnI pUrti mATe jo acAnya bhautika upAyo ajamAvavAnA ja cho, to mArI salAha che ke "e bIjA trIjA upAyo ajamAvavA karatAM dharma para daDha zraddhA rAkhI gharmane ja Acarajo. dharmane AcaratAM AcaratAM mohanIyano kSayopazama jaI jaze to IcchA khasI jaze. * kadAca nahi khase topaNa gharmanA paDelA abhyAsanA kAraNe ane ISTanI prApti thavAthI, pachI dharma para vadhela ruci Adara-ahumAna-zraddhAnA kAraNe tame jIvanamAM dharma ja uttarottara vadhAratA javAnI zakyatA UbhI thaze ane tame dharmane vadhAratA jazo, to tamAro mohanIyAdino kSayopazama thaI AtmAno abhyadaya alpakALamAM thaI jaze.bAkI gharmane choDIne jo bIja trIjA bhautika - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] [varSa zA mATe ? khIla mATe ja upAyo ajamAvavA gayA, to emAM mohanIyAsino zayo pAma vagere thavAnI zakyatA lagabhaga nathI ja. uparathI AraMbha-samAraMbha vagere hovAnA kAraNe durgati-gamanAdinI ja ghaNI zakayatA che, evuM mane lAge che? vaLI, A tattAlokana samIkSAnA su vAcakone huM e jarUra kahIza ke artha-kAmanA Icchake paNa dharma ja karavo joIe evo upadeza apAya ja nahIM, "arthakAmanA abhilASIe karelo dharma saMsAravadha ja bane" ItyAdi je zastraviparIta prarUpaNAo thAya che, enA nivAraNa mATe ane yathArtha zAsasaMmata artha darzAvavA mATe A samIkSA karavAno prayAsa karyo che. paNa enA parathI koI rakhe evo artha pakaDIne prasAdamAM paDatA ke vAlo, arthakAmanI IcchA hoya to paNa koI vAMdho nathI, Atmahita thaI ja javAnuM che. ItyAdi. arthakAmanuM AkarSaNa anAdikALathI jIvane vaLageluM che. enA kAraNe ja jIva enI pAchaLa pAgala banIne aneka pApo karato Avyo che temaja e. pAponA kAraNe durgatiomAM bhaTakato Avyo che. arthakAmanI IcchAthI paNa dharma ja karavAnuM je kahevAya che, e A pApagravRttiono rasa ghaTADI vargano rasa pedA karavA mATe kahevAya che. e rIte rasa pedA thaye chevaTe to arthakAmanI IcchA paNa khaseDavAnI ja che, to sura puruSoe e IcchAne nAmazeSa karavAmAM zA mATe pravRtta na thavuM? vaLI, mokSano Azaya paNa Atmahita mATenI eka, ekadama mahattvanI cIja che. prAthamika Atmahita, muktino Azaya na hoya, to paNa muktiahepathI thaI zake che; paNa AgaLa to mokSano Azaya atyaMta mahattvano bhAga bhajave ja che. "vyaliMgI navamA reveyaka sudhI je jAya che, te mAtra tenI akhaMDa cAritrapAlananI kriyAnA baLe ja nahIM, paNa mukti apa temAM kAraNa bane che? e jaNAvavA dvArA zAstrakAroe mukti apanI paNa jyAre ATalI mahattA darzAvI che, tyAre anurAganI mahattA to keTalI badhI che e kalpI zakAya che. mokSano Azaya pragaTAvavo ane pragaTAvyA bAda TakAvI rAkhavo e eka durlabha sAdhanA che. mAtra puruSoe to e mATe ja atyaMta prayatnazIla banavuM joIe. vaLI, artha-kAmanuM AkarSaNa anAdikALathI vaLageluM hovAthI, enAthI chUTavuM e paNa duSkara sAdhanA che. arthakAmanI IcchA UbhI rahevA chatAM Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAtra mATe zuM karavuM ? dharma ja ] [ 209 ke mokSaprApti sudhInuM Atmahita sAdhI zakAze evI kalpanAmAM rAcavuM, e narI AtmavaMcanA ja che. eTale kharekhara to arthakAma pratye jarAya kUNI lAgaNI na rahI jAya, e mATe sAdhakoe jAgrata rahevuM atyAvazyaka che. huM sAdhakone punaH punaH cetavavA mAguM chuM ke A AkhI samIkSAnuM nirUpaNa anyatra darzAvela vizeSa prayojana UbhuM thavAthI karavAmAM AvyuM che; paNa enA parathI arthakAma pratye je vairAgya keLavyo hoya,te jarA paNa moLo paDI jAya ke arthakAma pratyenI lAgaNI punaH kruNAzavALI banatI jAya, evuM na thavuM joIe. kAraNa ke A prarUpaNA e mATe che nahIM ke enA yathArtha bhAvane pakaDavAmAM Ave to A samIkSAmAMthI evuM kAMI dhvanita paNa thatuM nathI. dilanA khUNekhAMcare paNa AvI kuSNAza rahI na jAya ane rahI hoya, to e dUra thaI jAya e mATe parama kANika zAstrakAroe Thera Thera arthakAmanI anarthakArakatA varNavI che ane mokSanA AzayanI -nirAzaMsabhAvanI mahattA sthApI che. eTale ja sAdhanAmArgamAM AgaLa ne AgaLa vadhI, chevaTe mokSanuM aMtima lakSya hAMsala karavA mATe huM sAdhakone punaH punaH namra sUcanA karuM chuM ke teoe...dharma mokSa mATe ja karavo joIe'... dharma nirAzaMsabhAve ja karavo joIe.'.. dharmasAdhanAmAM karmanirjarA sivAya anya koI prayojana na rAkhavuM joIe.' ...dharmasAdhanAmAM ghUsI gayeluM anya prayojana badhI sAdhanA para pANI pheravI deze?... A ane AvAM vAkyo dilamAM kotarI levAM joIe. bAkI chevaTe munivara !pUjya upAdhyAyajI mahArAjAnI aneka granthomAM jovA maLelI AvI gAthA ahIM TAMkavAnuM mane paNa mana thaI jAya che. Na atthi abhiNiveso leseNa vi amhametya visayaMmi / hu tahavi bhaNimo Na tIrai jaM jiNamayamannahA kAuM ||124|| ( upadezarahasya) artha : A khAkhatamAM amAre leza paNa kadAgraha nathI. tema chatAM, ame A bAbata kahIe chIe; kAraNa ke zrIjinavacanane anyathA karI zakAtAM nathI. bhautika cIjo mATe bIjA-trIjA upAyo karavA karatAM to dharma ja karavo vadhu sAro che' e rIte dharma karavAno upadeza ApI zakAya che. e rIte dharma Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] [ dharma zA mATe karavo ? mokSa mATe ja karavAthI e viSAnuSThAna thato nathI ke enAthI durgati maLe che evuM paNa nathI.' AvI badhI khAkhato mAnavAmAM amAre lezamAtra paNa abhiniveza (kadAgraha) nathI; topaNa ame A khAkhato kahIe chIe, kAraNa ke zrI jinavacanane anyathA karI zakAtuM nathI. arthAt (1) zAstromAM je Thera Thera jo tuM dhanaRddhine icche che to zrIjinezvara devanI gaMdhapUjA kara' ityAdi upadezazloko maLe che tene, ane (2) zrIpAla kuMvara, zrIkRSNa vageree bhautika cIjonI icchApUrti mATe paNa zrI navapadanuM dhyAna, akrama vagere karyA che te jaNAvanAra zAsrAne, temaja (3) mahAtmAoe paNa potAne pUchavA AvanAra bhavya AtmAone khIjAtrIjA upAya na kahetAM dharmane ja bhautika cIjonI prAptinA paNa amogha . sAdhana tarIke je upadezyo che tene jaNAvanAra zrI jinavacanane anyathA karavA tame ke ame koI samartha nathI. arthAt dhana vagere meLavavA mATe paNa dharma ja karavAnuM vidhAna karanArAM te vacanone te vacano tevuM vidhAna karanArAM nathI' e rIte uthalAvavA ame ke tame koI samartha nathI. tame paNa pR. 242 pa2 lakhyuM che ke xxx ekAda graMthamAM darzAvela vidhAna pratye paNa upekSA ke anAdarano bhAva vyakta karavo te zrI jinazAsananI praNAlikA sAthe asaMgata che. xxx zrIjinAjJA viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya, to tenuM - micchAmi dukkaDam... Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa Page #233 -------------------------------------------------------------------------- Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203nA zrAvaNa suda 15 ne 28002 pAlanaga2, uzraya, dara, jamanAdAsa 88 mArca, va89zvara suMbaI- 4**** 28jana vadhu suriTala adhikaTa 888 24ti pa228da ka286 ca acaraja ba6 (che. " 226 rIk82jI mahArAja ta2pha0: vinati cagaNavRta AcArTa & ji.bhuvanabhAnu su9i/kina--- chuwjInsa azvita ' vijayajI de ega anudandanA sukhazAtA sAthe jaNAvavAnuM che athaNa amukAra chellA keTa9 ja0, dezanA paddhati tathA ISTa si'i padanAM sArtha saMbaM&mAM pravartatA matabhedonuM nirAkaraNa lAvavA pracanA aMte nirNae celA labaranI nakala a8 2che. co82ii ja ATe kahela che. te ca jaza0.&8 * bhalAmaNa che. 2tnI ujajavaLa khaDadhaja avi28. ujALa banI ane nizcalatI sane banAvI -janTanI mukitane - babi najIka Ave e ja enI e sada saTenI abhirAjA. vaMdana8/khanRvaMdanA.. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : Irapha sidilDa tathA "deranA pala' , upadezakone zastrasAra arthadIna: anaMtatAna jhilTakanAtha jI tarapha bhagavo ka2Ave che ke - jIva anAdikALathI A sajA2 janma-mahi tAbAya che. eno e8. to ja Ave che jIva je saMsArabaMdhanapharI pAme.saMsA2baMdhanI samAja pAvA mATe zrI jinezvaradevoe zuddha urjAnA sAjanA karI .Aloka-para lokanA sukha mATe 28 upAyabhata A ruddha che. adAra vAstavamAM A sukhone AnuvaMzika gaNe che 2 nahi, kAraNa ke dharmanuM succa phaLa te sokara che. mATe te prAya che ane tenA prastA mAMge che. tevI rIte jAyarAthI sUtra vageremAM zarzita "bhanirca = saMsA2ne riga, mArgAsaritA mAgenuM akhu2, ISTa siddhi che aMbA rajisata banI nispatti-nA dvArA upakata banelA AtmAne cittanI svasthatA thAya che ane e thavA dharma pravRtti che,talodavicchatyAga= sarvajananiMdA vagere loko viruddha mAtA ceno tyAga, zurujanapaje mAtA pitA-hemacAcodinI , ka2AIka2Na = rajanA kAyaeN ka2vuM, guru yoga = uttama ucArkano saMbaMdha, taduvacanasevA= A sA2A sudhI rahevAnuM thAya tyAM sudhI tevA zubha gurunA vacananI akhaMDa sevA- saMpUrNa sevA thAo." vagere to tenA arthano kare che. ' jamArga to ekAtra saMbaMdhanA zarI mokSa pAmavA re ArAnAM karavAno che. te chatAM paNa jaina 28-strakA-ze suta hakkanA (dayajesAvALA)jIvone nIcenAM 7242 aihida sukhamaTe pA A vinokata dharsa ka2vana naSeda ka2tA na. e jIvo e rAte daryavRtti kathA 5 pravRttithI haThe che. ane jIvanamAM ja arihaMtane sukhya kare che. te ja sAMsArika jhojananA trIbrija AzA huM paNa te jIvonuM e dharma anuSThAna muzcita aDhajajanca sadanuSThAnanA rakhevALuM hovAthI kamaraH sanmajaNa aLatAM jIvono 222 bAhita thaI jaI zuddha presanA ArAne paDanAruM bane che. - A prayojana jIvananirIda vagere dilyoka AzAvALuM toya enA mATe kaIM ja udeza che, Ama kahevAmAM janAonAM arAda te jIvone pApamAMthI choDAvI darTasa pravRtti karAvavAnuM che. emAM aihika prayojana ziphTa thavAthI te jIva A na- asamAdhinA pAkI bace ane svastha citte pharmavatti karI de za AgaLa to e azva sonA rAja darTa jA2Na aMte yukti sukha ja che. agdaSTi jIva saMsAsune artha kAnanAra hojAyA cittanI asamAdhi dara 72vA aMgaja sAMsArika prayojananI siddhi mATe paNa harTa kare to te ahitada2 hajano na.2 che teno aMtima Azaya to mokSa karavAno ja che, A udarokata kAraNanA abhAve, abAzmadaresAvALA, ati pratye TejavALA ke udI cha dAca taka sukha mATe jatA hanuSThAne vijAnuSThAna ane garanuSThAna koTana I jaina zAstrakAro tene ke. tarIke gaNade che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2). amartamAM ayunabadha vagere nuM carikaMcit mukitanA anurAgaja athava8 mukitanA ajanca zubha bhAvale kahuM anuSThAna te na detu nAmanuM sahuM anuSThAna bane che. A rIte sUhita sukha raDavA pavitra Aza8 dezamAM rAkhIne harezakoe konA hRdayamAM saMsAra sukhano rAga sarvathA naSTa thaI mukitano utkRSTa 2Na pragaTe te rIte kevalabhASitadharTanI pravRtti ka2vAno upadeza karavAno che" 2043 nA thAPS 1ra + budhavAra vijya aruci jalanagara- muMbaI << (y), jhana e62. dha 12 ki 4 +-15 "jinavAdane divyadarzana'mAM sukavAnI neza: 'IsTa phalasidi' tathA "dezanA paddhati' vize upadezakone zAstrAnusArI mArgadarzana : [jinazAsananI dezanA ati aMge tathA prArthanA (jalAcara8)sutronAM "IsTa phula si'ipadanA 52rtha saMbaMdha,upadezaka aThThAvyA ane taka tatvajijJAsu luone strI. sargadarzana A to e ja nisTa, nirNayanI jAce sahI karanA2 baMje pUjyakarona jJAnusAra pragaTa karIe chIe. saM. parvala bAda tA. 26 nA 0 - ravivAra baja " pragaTa dho . tenA ni > 5 - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemAMga prinTarsa, parela, muMbaI-12, phonaH 412 04 67.