Page Text
________________
અર્થકામ માટે શું કરવું ? ધર્મ જ ]
[ ૧૯૫
અનુષ્ઠાન તહેતુઅનુષ્ઠાન બને છે, એમ ‘યોગબિન્દુ’ વગેરેમાં જ કહેલું છે. વળી, વિષાનુષ્ઠાનની જે વ્યાખ્યા આપી છે એમાં પણ જણાવ્યું છે કે - विषं लब्ध्याद्यपेक्षातः, इदं सच्चित्तमारणात् । महतोऽल्पार्थनाज्ज्ञेयं लघुत्वापादनात्तथा ॥ १५६ ॥
लब्ध्यादेः लब्धिकीत्त्यदिः अपेक्षातः स्पृहातः, इदं अनुष्ठानं विषं, सच्चित्तमारणात् = परिशुद्धान्तःकरणपरिणामविनाशनात्, तथा महतोऽनुष्ठानस्य अल्पार्थनात् = तुच्छलब्ध्यादिप्रार्थनेन लघुत्वस्यापादनादिदं विषं ज्ञेयम् ||
-
અર્થ : લબ્ધિ, કીર્તિ વગેરેની સ્પૃહાથી આ અનુષ્ઠાન વિશ્વરૂપ બને છે; કારણ કે સચ્ચિત્ત = અંતઃકરણના પરિશુદ્ધ પરિણામનો નાશ થાય છે.તેમજ મોટા અનુષ્ઠાનની, અલ્પ ચીજની પ્રાર્થના દ્વારા લઘુતા થાય છે, માટે આ વિષાનુષ્ઠાન જાણવું..
=
=
=
આ વ્યાખ્યા પરથી પણ જાણી શકાય છે કે અપેક્ષા હોવામાત્રથી અનુષ્ઠાન ‘વિષ’બનતું નથી, પણ જો સચ્ચિત્તનું મારણ વગેરે થતું હોય, તો એ વિષાનુષ્ઠાન બને છે.
હવે પ્રસ્તુતમાં વિચારીએ... જેને પૈસાની કે પુત્ર વગેરેની કંઈક આવશ્યકતા ઊભી થઈ છે, એ વિચાર કરે છે કે મારે બીજો વિચાર શું કામ કરવો જોઈએ કે ખીજાં ફાંફાં શા માટે મારવાં જોઈએ ?મારે તો મારા અરિહંત પરમાત્મા જ પ્રમાણ છે. હું તો એમની જ ભક્તિ કરીશ. એમની ભક્તિના પ્રભાવે મારી ખધી જ ઇચ્છાઓ સફળ થવાની છે.... ઇત્યાદિ. આ વિચારધારા એ સચ્ચિત્તનું મારણ નથી, પણ ઉપરથી ચિત્તશુદ્ધિરૂપ છે. શ્રીપાળ કુંવરે ગુણસુંદરી નામની કન્યા અંગે જે વિચાર્યું હતું કે આ કુતૂહલને હું શી રીતે જોઈ શકીશ ? અથવા તો આ બાબતમાં શ્રીઅરિહંત આદિ નવપદ્મોનું ધ્યાન જ પ્રમાણ છે, બીજા (ઉપાયોના) વિચારથી સર્યું.’[આ પ્રમાણે વિચારીને મનમાં સારી રીતે નવપદનું ધ્યાન ધર્યું. સિરિ-સિરિવાલ-કહા તથા શ્રીપાળ રાજાના રાસનો આ અંગેનો પાઠ અન્યત્ર આપેલો છે.]તેઓનો આ વિચાર શું સચ્ચિત્તના મારણરૂપ હતો ?ને તેઓએ ધરેલું નવપદધ્યાન શું વિષાનુષ્ઠાન થયેલું ?
મહાત્મન્ ! જિનભક્તે જે નવિ થયું તે બીજાથી નવિ થાય રે; એહવું જે મુખે ભાખવું તેને વચનશુદ્ધિ કહેવાય રે...’
| SR No. | 005882 |
| Book Title | Tattvavalokan Samiksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Kantilal Chhaganlal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 238 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |