Tattvavalokan Samiksha

SR No.: 005882
Original Sutra Author: N/A
Author: Abhayshekharsuri
Publisher: Kantilal Chhaganlal
Total Pages: 238
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 73

૫૨ ]
[ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ બનાવ જોવા મળતો હોય, તો પણ કોઈ વાંધો નથી. એનાથી સિદ્ધાંત ખોટો પણ ઠરી જતો નથી” ઈત્યાદિ. પણ તેઓશ્રીએ આવું કાંઈ કહાં નથી, ઊલટું દષ્ટાંતની પુષ્ટિ કરતાં, મરીચિનું વચન ઉત્સુત્ર જ હતું એવું અને જમાલિનો સંસાર પંદર ભવ જ છે એવું સિદ્ધ કર્યું છે. આના પરથી નક્કી થાય છે કે સિદ્ધાંતનો જેમાં વિરોધ થાય તેવાં પણ દષ્ટાંતો દુનિયામાં બનવા સંભવિત છે? એ વાત ઉપાધ્યાયજી મહારાજાને માન્ય નથી.
પ્રશ્ન : પણ તો પછી સિદ્ધાંતનો વિરોધ થાય છે તેનું શું? .
ઉત્તર : આ અંગે તેઓશ્રીનો અભિપ્રાય એવો છે કે – ઉખાણામાં રોહિતી સાવંતરા” એવા આગમવચન પરથી અનંત સંસાર-ભ્રમણાનો '' સિદ્ધાંત હોવો ઉપલક દૃષ્ટિએ દેખાય છે ખરો ! પણ આ દષ્ટાંતોમાં વિરોધ આવતો હોવાથી જ જણાય છે કે તેવો સિદ્ધાંત બાંધવો યોગ્ય નથી. આવાં વચન કે જમવાના સંપાદિયા ઈત્યાદિ વચન પરથી ઉસૂત્રભાષીને નિયમો અનંત સંસાર થવાનો જો નિયમ બાંધી દેવામાં આવે, તો એ રીતે તો શીતલ- : વિહારથી ભગવાનની (ભગવાનના શાસનની) અવશ્ય આશાતના થાય છે. માટે શીતલવિહારના કારણે જીવનો ક્લેશની બહુલતાવાળો અનંત સંસાર થાય છે, કેમ કે કહ્યું છે કે “તિયયાષવર્ગ એવા ઉપદેશપદના (૨) વચનથી શીતલવિહારી (શિથિલાચારી) પાસત્યા, વગેરેને પણ નિયમા અનંત સંસાર હોવાનો નિયમ માનવાની આપત્તિ આવે. પણ એ બાબતમાં તો પરિણામભેદે સંસારભેદ હોવો મનાય છે. (અર્થાત જેવાં પરિણામો હોય તે મુજબ ઓછોવત્તો સંસાર હોવો મનાય છે.) તો એ રીતે ઉત્સુત્ર ભાષણ અંગે પણ અધ્યવસાય નિમિત્તક ઓછોવત્તો સંસાર હોવો મહાનિશીથસૂત્રમાં કહેલી રીત મુજબ માનવો જોઈએ.
પ્રશ્ન : તો શું પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજા “” ઈત્યાદિ વચનો પરથી કોઈ તારવણી જ કાઢતા નથી? १. उम्मग्गमग्ग संपट्ठियाणं इत्यादिनोत्सूत्रभाषिणां नियमादनन्तसंसारसिद्धौ च सीअल विहारओ
खलु भगवंतासायणाणिओगेण । तत्तो भवो अणंतो किलेसबहुलो यतो भणितम् ।।४२२॥ तित्थयरपवयणसुअं ॥२३॥ इत्याधुपदेशपदवचनाच्छीतलविहारिणां पार्श्वस्थादीनां नियमादनन्तसंसारापत्तिः । इष्यते च तत्र परिणामभेदानेद इत्यत्राप्यध्यवसायप्रत्ययः संसारविशेषो महानिशीथोक्तरीत्या श्रद्धेयः। (धर्मपरीक्षा, श्लोक ४०, प्रत पृ. १५१)