Tattvavalokan Samiksha

SR No.: 005882
Original Sutra Author: N/A
Author: Abhayshekharsuri
Publisher: Kantilal Chhaganlal
Total Pages: 238
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 15 MB

Page 108

અર્થ-કામ માટે શું કરવું? વર્ષ જ]
( [ ૮૭, ઉત્તર : હા, ઉપલક દષ્ટિએ જોતાં એ પ્રશ્ન ઊભો રહેલો દેખાય છે ખરો; પણ એટલા માત્રથી સમુચ્ચયની અસંગતિ-પ્રકરણવિરોધ વગેરે દોષો આવવાથી જે અપવ્યાખ્યારૂપ છે અને તેથી જ આવી અપવ્યાખ્યા શાસકારોને અમાન્ય છે.” ઈત્યાદિ ભાવાર્થને જણાવનાર ગ્રન્થોની પણ જે કદર્શનારૂપ છે તેવી વ્યાખ્યા કરવાનો તો અધિકાર મળી જતો નથી જ. વળી, વાસ્તવિકતા તો એ છે કે મહાત્મનું! જ્યાં ઉપલક દૃષ્ટિએ ગ્રન્થની કોઈ અસંગતિ લાગતી હોય, ગળ્યાંતર સાથે વિરોધ દેખાતો હોય, તો પણ સૌ પ્રથમ મનમાં એક નિશ્ચય કરી દેવો જોઈએ કે મારે ગ્રથની અસંગતિ થાય કે ગળ્યાંતરનો વિરોધ થાય એવી વ્યાખ્યા કરવી નથી. અહીં (વિવણિત ગ્રંથમાં) જે લખ્યું છે તે પણ સંગત છે અને ગ્રન્થાતર પણ સાચો જ છે. એમાંથી એકેય ખોટા નથી. આટલો નિશ્ચય કરી લીધા પછી વિચારવું જોઈએ કે “અહીં યથાશ્રુત અર્થ કરવામાં આવે તો અસંગતિ કે પ્રખ્યાંતરવિરોધ હોવો ભાસે છે, પણ એ દોષ સંભવિત તો નથી જ.તો પછી હું જેવો અર્થ કરું છું એના કરતાં અહીં થકારનો અવશ્ય કોઈ વિશેષ અભિપ્રાય હોવો જોઈએ. કેમ કે ગ્રન્થકાર અસંગતિ થાય કે ગળ્યાંતરવિરોધ થાય તેવું તો કહે જ નહિઆવું વિચારીને જો અભિપ્રાય શોધવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે તો “પ્રાચીન ગ્રંથકાર અન્યથા લખે નહિ? એ પ્રથકાર પરના બહુમાન વગેરેના પ્રભાવે આપણો લગભગ એવો ક્ષયોપશમ ખીલી જ જાય છે, જેના કારણે એનો અભિપ્રાય જાણી શકાય છે. પણ તેમ છતાં જો ક્યાંક અભિપ્રાય વધુ રહસ્યમય હોવાથી કે આપણો એવો ક્ષયોપશમ ખીલતી ન હોય અને તેથી એ અભિપ્રાય જાણી શકાતો ન હોય તોપણ અહીં ગન્ધકારનો કોઈ વિશેષ અભિપ્રાય હશે !... ઈત્યાદિ કહી • શકાય. પણ જેનાથી ગ્રન્થની અસંગતિ થાય કે ગળ્યાંતરનો વિરોધ થાય તેવી, આપણને મનફાવતા અર્થરૂપ વ્યાખ્યા તો ન જ કરી શકાય. જુઓને, પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજ જેવા સમર્થ જ્ઞાનીએ પણ ધર્મપરીક્ષા ગ્રન્થમાં અનેક સ્થળે આ વાતનું જ આપણને માર્ગદર્શન આપ્યું છે. તેમાં અભવ્ય જીવોમાં પણ વ્યાવહારિકત્વ અબાધિત રહે એ માટે નિગોદરૂપે, તિર્યંચરૂપે અને નપુંસક વગેરે રૂપે જીવની કાયસ્થિતિનું પ્રતિપાદન કરનારાં સૂત્રો અમુક ચોક્કસ १. तत्राऽभव्यस्य व्यावहारिकत्वानुरोधेन निगोदत्वेन तिर्यक्त्वनपुंसकत्वादिना च कायस्थितिप्रतिपादकानां सूत्राणां व्यावहारिकविशेषविषयत्वं वा कल्पनीयं अन्यो वा कश्चित् सूत्राभिप्राय इत्यत्र बहुश्रुता एव प्रमाणम् । (ધર્મપરીક્ષા, પથા-૨૦, પ્રત પૂ. ધરૂ)