________________
૧૧૨]
[ ધર્મ શા માટે કરવો? મોક્ષ માટે જ
મુખ્યવૃત્તિએ ધર્મ કરવાનો હોય અને સાચા સુખ – મોક્ષ માટે ગૌરવૃત્તિએ. કરવાનો હોય કે જેથી “સાચા સુખના અભિલાષીએ પણ ધર્મમાં જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ એવું પણ શબ્દયુક્ત વચન સંગત બને?” નામની મોક્ષભિન્ન એવી કોઈ વસ્તુ હોય, તો આવું વચન સંગત કરે; કેમ કે એનો ભાવાર્થ આવો નીકળી શકે છે કે “ના અભિલાષીએ તો ધર્મમાં પ્રયત્ન કરવો જ જોઈએ, પણ મોક્ષના અભિલાષીએ પણ ધર્મમાં જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. પણ આવી કોઈ વસ્તુ છે નહીં, માટે તેવો વચન-પ્રયોગ અયોગ્ય ઠરે છે. "
વળી, એક વાસ્તવિક્તા ખ્યાલમાં રાખવા જેવી છે. જો + જ આ દાખલાનો “૮” એ સાચો જવાબ છે અને તે એક જ છે. જ્યારે ૬, ૭, ૯, ૧૦ વગેરે એના ખોટા જવાબો છે અને તે ઘણા છે, પણ એ અનેક જવાબોમાંથી એકેય જવાબ ક્યારેય સાચો બની શકતો નથી કે સાચો હોવો સિદ્ધ થઈ શકતો નથી.તેમ જ એ જવાબો “૮” એવા સાચા જવાબને ક્યારેય ખોટો સિદ્ધ કરી શકતા નથી.એમ તમે પણ આજ્ઞાર્થવિધ્યર્થ પ્રયોગવાળાં આવાં સ્થળોના જુદા જુદા અનેક અર્થો કાઢવા પ્રયાસ કર્યો... જેમકે – ,
(૧) મનોરમા કથામાં આવતા “ગર છ પરિદ્ધિ અને “રા ' શ્લોકોમાં તે શ્લોકો મહિમાદર્શક હોવાનો અર્થ;
(૨) “વિવાહં.'માં પરિણામતઃ શ્રેષ્ઠ વિષયસુખોની વાત હોવાનો અર્થ;
(૩) શ્રીઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર વૃત્તિનાં આ વચનોમાં સાચા સુખની વાત હોવાનો અર્થ;
(૪) શ્રી અજિતશાંતિ સ્તવનની છેલ્લી ગાથા “ફ આર માં ગઢવા વિત્તિ' ગાથાનો તમે અહીં કીર્તિ માટે ઘર્મ કરવાનું નથી કહ્યું, પણ શ્રીજિનવચનમાં આદર કરવાનું કહ્યું છે? આવો અર્થ ઉપસાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે (આમાં શી ભૂલ છે તે આગળ દેખાડીશ); પણ આ બધા અર્થ ખોટા હોઈ, એમાંથી એકેય અર્થ સાચો હોવો સિદ્ધ થઈ શકતો નથી કે એકેય અર્થ “અર્થકામની ઈચ્છાથી પણ ધર્મ જ કરવો જોઈએ એવા સાચા અર્થને ખોટો સિદ્ધ કરી શકતો નથી અને તેથી જ –
xxx “અર્થ-કામના અભિલાષીએ પણ ઘર્મમાં જ પ્રયત્ન કરવો કે વિષયના અભિલાષીએ પણ ધર્મમાં જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. આવા સ્પષ્ટ