________________
૫૪]
[ધર્મ શા માટે કરવો ? પક્ષ માટે જ
ઉપેક્ષા કરવી જોઈએ અને કલ્પેલા સિદ્ધાંતને વળગી રહેવું જોઈએ... ઈત્યાદિ વાતો અભિપ્રેત નથી, એ આ બધી પ્રરૂપણા પરથી જણાય છે. તાત્પર્ય કે દષ્ટાંતના આધારે ભગવાનનો સિદ્ધાંત ન જ ફરે (કેમ કે દષ્ટાંતમાં તેનો વ્યભિચાર હોતો જ નથી); પણ આપણે ભગવાનના વચનનું તાત્પર્ય સમજ્યા વિના કોઈ અયોગ્ય સિદ્ધાંત માની બેઠા હોઈએ તો તે અવશ્ય ફેરવવો પડે.
આ જ વાતનું સમર્થન પરમ પવિત્ર પર્વશાસ-શિરોમણિ એવા શ્રી કલ્પસૂત્ર પરથી પણ થાય છે. તેમાં કહ્યું છે કે આ વાત નિશ્ચિત છે કે એવું ભૂતકાળમાં બન્યું નથી, વર્તમાનમાં બનતું નથી કે ભવિષ્યમાં બનશે નહિ કે શ્રી અરિહંત પરમાત્માઓ, ચક્રવતીઓ,બળદેવો કે વાસુદેવો અત્યકુલોમાં, ' પ્રાંત કુલોમાં, તુચ્છકુલોમાં, દરિદ્રકુલોમાં, કૃપણ કુલોમાં, ભિક્ષાચરકુલોમાં કે બ્રાહ્મણકુલોમાં ભૂતકાળમાં આવ્યા હોય, વર્તમાનકાળે આવતા હોય કે - ભવિષ્યકાળમાં ગર્ભ તરીકે આવવાના હોય. (કલ્પસૂત્ર, ૧૬)
આ પ્રમાણે આ વાત નિશ્ચિત છે કે અરિહંત પરમાત્માઓ, ચક્રવતીઓ, બળદેવો કે વાસુદેવો ઉગ્નકુલોમાં, ભોગકુલોમાં રાજન્યકુલોમાં, ઈક્વાકુકુલોમાં, ક્ષત્રિયકુલોમાં, હરિવંશકુલોમાં કે તેવા પ્રકારના અન્ય વિશુદ્ધ જાતિ કુલવાળા વંશોમાં ભૂતકાળમાં ઉત્પન્ન થયા છે, વર્તમાનમાં થાય છે, ભવિષ્યમાં થશે. (ક, ૧૭)
તેમ છતાં, લોકમાં આશ્ચર્ય(અચ્છેરા)રૂપ આવો પણ એક ભાવ (બનાવી છે કે જે અનંત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી કાળ પસાર થયે છતે બને
१. न खलु एअं भूअं, न एअं भव्वं, न एअं भविस्सं जन्न अरिहंता वा चक्कवट्टी वा बलदेवा वा
वासुदेवा वा अंतकुलेसु वा पंतकुलेसु वा तुच्छकुलेसु वा दरिद्कुलेसु वा किवणकुलेसु वा भिक्खाचरकुलेसु वा माहणकुलेसु वा आयाइंसु वा आयाइंति वा आयाइस्संति वा ॥
(વાલ્પસૂત્ર, છૂ.. ૬) २. एवं खलु अरहंता वा चक्कवट्टी वा बलदेवा वा वासुदेवा वा उग्गकुलेसु वा भोगकुलेसु वा
रायन्नकुलेसु वा इक्खागकुलेसु वा,खत्तियकुलेसु वा हरिवंसकुलेसु वा अन्नयरेसु वा तहप्पगारेसु वा विसुद्धजाइकुलेसु वा आयाइंसु वा आयाइंति वा आयाइस्संति वा ॥
(છત્પસૂત્ર, દૂ. નં. ૦૭) ३. अत्थि पुण एसे वि भावे लोगच्छेरयभूए अणंताहि उस्सप्पिणी-ओसप्पिणीहिं विइक्वंताहिं . समुप्पजइ नामगुत्तस्स वा कम्मस्स अक्खीणस्स अवेइअस्स अणिजिण्णस्स उदएणं जन्नं अरहंता