Page Text
________________
[ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ
કે હે ભગવન્! બઘા ઘમીઓ પોતપોતાના ધર્મને સુંદર કહે છે. તો અમે કયા ધર્મમાં જોડાઈએ ? તેમાં “અમે કયા ધર્મમાં જોડાઈએ ?” એવો બહવચનનો પ્રયોગ ન કરત...કેમ કે ગુરુ આગળ કંઈ પોતાની જાતના બહુમાનાર્થે બહુવચનનો પ્રયોગ તેણે કર્યો હોય તેવું સંભવતું નથી. પોતે એકલો હોત તો એવું કહેતા કે “હું કયા ધર્મમાં જોડાઉં?
[‘માની આ પ્રાકૃત ભાષાનું રૂપ બહુવચનનું છે એ તમે જાણતા જ ન હો એવું તો માની ન શકાય, કેમ કે તો તો તમે શારપાઠોનો અર્થનિર્ણય કરવાના અધિકારી જ ન રહો. પણ આ બહુવચનના રૂપનો અર્થ બહુવચનવાળો કરું, તો તો આચાર્ય ભગવંતે સમુદ્રદત્તની પરિણતિને જાણીને એને જ આ ઉપદેશ આપ્યો છે એવું જણાવવાનો અભિપ્રાય ત્યાં જ ખંડિત થઈ જાય; કારણ કે બહુવચનવાળો પ્રયોગ, “આ દેશના અનેક વ્યક્તિઓ સમક્ષ થઈ રહી છે, માત્ર સમુદ્રદત્તને નહીં એવું સ્પષ્ટ જણાવે છે. શું આવા કોઈ ડરથી તમે, તો મારે કયો ઘર્મ કરવો ?' એવો એકવચન વાળો અર્થ કર્યો છે]
વળી,આચાર્ય ભગવંત સમુદ્રદત્તને તો એવચનથી સંબોધે છે તે “સોમાં સુણ (મનોરમાકથા, પત્રાંક ૧૮૩) ઈત્યાદિ શબ્દોથી જણાય છે. તમે પણ એનો અર્થ સૌમ્ય ! સાંભળ” એમ એકવચનથી કર્યો છે. જ્યારે કબજિયશ્લોકમાં છ અને “મા એ બે ક્રિયાપદો બહુવચનમાં છે, જેનો તમે પણ ઈચ્છો છો અને પૂજા કરો” એમ બહુવચનથી અર્થ કર્યો છે:
એટલે આ શ્લોકો માત્ર સમુદ્રદત્તને નથી કહેવાયા; પણ નગરલોકો (સભા) સમક્ષ કહેવાયા છે એ સ્પષ્ટ છે. અને તેથી જ તત્ત્વાના પૃષ્ઠ ૮૨૮૩ પર “સમુદ્રદત્તની વિશિષ્ટ અવસ્થા તૈયાર કરી હોવાથી મહિમા જણાવવા માટે તેની સમક્ષ આવાં વચનો કહી શકાય. જ્યાં શ્રોતાવર્ગ એવો વિવેકી ન હોય, ત્યાં આવો ભાષા-પ્રયોગ કરવો અનર્થકર નીવડે છે. આવો ભાવ જણાવતું જે લખાણ કર્યું છે તે અસત્ય કરે છે; કારણ કે બઘા નગરલોકોની કાંઈ એવી અવસ્થા નિર્માણ થઈ હોતી નથી કે ઉપદેશક મહાત્માને એ બધા માટે એવો વિશ્વાસ પેદા થયો હોતો નથી. १. एत्यंतरे अवसरं लहिऊणं जंपियं समुद्ददत्तेण भयवं ! सव्वेवि पासंडिणो नियनियधम्म सोहणं संगिरंति कहिं लग्गामो ?
मनोरमाकहा; - पृ. १४४
| SR No. | 005882 |
| Book Title | Tattvavalokan Samiksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Kantilal Chhaganlal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 238 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |