________________
૭૮]
*
[ ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ
સમાધાન : (ભવવૈરાગ્યાદિ હોય તે તો ખરાં જ, પણ) તેવી પ્રવૃત્તિમાત્ર પણ તેવા પ્રકારની પરંપરાથી ભાવ પ્રવજ્યા પ્રાતિકાળનું કારણ બને છે. સંભળાય છે કે કેટલાક જીવો પહેલાં તેવા પ્રકારની ભોગની અભિલાષા વગેરેના કારણે દ્રવ્ય પ્રવજ્યાને સ્વીકારીને પછી તેના અભ્યાસથી જ, અતિ તીવ્ર ચારિત્ર મોહોદયથી પાછા ફરી, ભાવ પ્રવજ્યા પ્રાપ્તિકાલના આરાધક, બન્યા હતા. જેમ કે આ જ શ્રી ગોવિંદાચાર્ય વગેરે. દા .
એ વાત અલગ છે કે જ્યારે નિરતિચાર શુદ્ધ ઊંચી કોટિના નિરપેક્ષ સંયમની જ વાત ચાલતી હોય, ત્યારે ભોગની અભિલાષાવાળા સંયમાદિ પાલનનો નિષેધ પણ કર્યો હોય. પણ એટલા માત્રથી તે સર્વથા મહત્ત્વશૂન્ય છે કે ભૂંડું છે, એમ તો કહેવાય જ નહિ.
બાકી, “મોક્ષભિન્ન અન્ય આશયથી ધર્મ કરવો મહાભૂંડો છે એ ઘર્મથી સંસાર વધી જશે આવું કહેનારાઓને માટે આ બે બાબતો પણ ઘણી સૂચક. છે કે (૧) સંભૂતિ મુનિએ નિયાણું કર્યા બાદ, ચિત્રમુનિએ ઘણું સમજાવવા છતાં એ ન સમજ્યા તો પણ એવું કહ્યું નથી કે “જો તું આવી સ્ત્રીરત્નની ઈચ્છા છોડી શકતો ન હોય તો બહેતર છે કે તારો આ અનશન ધર્મ છોડી દે.”
કહેવાનો આશય એ છે કે સ્ત્રીરત્ન મેળવવાની ઈચ્છાથી કરાતો ધર્મ, કદાચ ઘર્મ ન કરવો એના કરતાં પણ વધુ ભૂંડો હોય અને તેથી નિષેધ કરવા યોગ્ય હોય તો પણ શાસ્ત્રકારોને કોઈ પણ જીવને ધર્મ કરતો અટકાવવો એ પ્રાયઃ સંમત નથી...
(૨) બ્રહ્મદત્તને ૭મી નરકમાં જે જવું પડ્યું તે ચિત્રમુનિના ભાવમાં કરેલા અનશનધર્મના કારણે નહીં, કિન્તુ નિયાણું કર્યું, એના પ્રભાવે ચક્રવર્તીપણામાં દુબુદ્ધિ સૂઝી અને પાપ કર્યો એના કારણે ધર્મથી સુખ મળે છે ને પાપથી દુઃખ આ સનાતન સત્યને ક્યારેય વીસરવું ન જોઈએ.
વળી, આ રીતે નિયાણાપૂર્વક અનશન કરી દેવલોકમાં જઈ, પુણ્ય પૂરું થતાં અનેક ભવોમાં ભટકીને સંભૂતિ મુનિનો આત્મા બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તી થયો xx આવું પણ તમે કયા શાસ્ત્રને આધારે ૧૬૩ મા પૃષ્ઠ પર લખ્યું છે તે વિચારણીય છે. કેમ કે શ્રી ત્રિષષ્ટિગ્રન્ય, ઉત્તરાધ્યયનની પૂ.ભાવવિજય મહારાજની વૃત્તિ વગેરેમાં દેવલોકમાંથી સીધો ચક્રવતી થયો એવી જ વાત