Page Text
________________
વિષય - ૪
વૃષ્ટતા એ સિદ્ધાત નથી (તસ્વાવલોકન, પૃ.૬૪).
સમીક્ષા : મહાત્મન્ ! દષ્ટાંતને કોણ સિદ્ધાંત કહે છે? પણ એટલું તો જરૂર કહીએ છીએ કે હેતુવાદમાં જે કોઈ સિદ્ધાંત (નિયમ-વ્યાતિ) નક્કી કર્યો હોય તે પ્રમાણભૂત છે કે નહિ? એની પરીક્ષા માટે કાપદિકાનું કામ દષ્ટાંત કરે છે.બાંધેલા સિદ્ધાંતનો દષ્ટાંતમાં સમન્વય થતો હોય તો તે બાંધેલો સિદ્ધાંત યથાર્થ ઠરાવી શકાય.એક પણ દષ્ટાંતમાં માનેલા સિદ્ધાંતનો સમન્વય જોવા ન મળતો હોય, તો તે માની લીધેલા સિદ્ધાંતને પ્રમાણભૂત ઠરાવી શકાતો નથી. તદુપરાંત, વિવણિત એક પણ દષ્ટાંતમાં માની લીધેલા સિદ્ધાંતનો વ્યભિચાર. આવતો હોય, તો તે વ્યભિચારને દૂર કરવા માની લીધેલા સિદ્ધાંતનો સંકોચ પણ કરવો પડે છે અથવા એ માની લીધેલા સિદ્ધાંતનું અર્થઘટન ફેરવવું પડે છે. xxx દષ્ટાંત ઉપરથી સિદ્ધાંતનો નિર્ણય કરવાની પ્રણાલી જેનશાસનમાં નથી.આ તો સર્વસનું શાસન છે, જે પૂર્ણ છે. એ સંશોધનથી ઊભું થયેલું શાસન નથી. અખતરા અને પ્રયોગોના આધારે સ્થપાયેલા સિદ્ધાંતો વડે ચાલે તે સર્વસનું શાસન ન કહેવાય. આ તો સર્વસની શાનદષ્ટિમાં સુનિશ્ચિતરૂપે ભાસિત થયેલા સિદ્ધાંતોના પાયા પર ચાલતું શાસન છે.xxx ઈત્યાદિ તમે જે કહ્યું છે તે માન્ય જ છે.
ભગવંત શ્રીજિનેશ્વરદેવોએ પોતાના કેવલજ્ઞાનમાં સુનિશ્ચિતરૂપે જોયેલા સિદ્ધાંતો જ આપણને કહેલા છે, પણ એ સિદ્ધાંતો સૂક્ષ્મ બુદ્ધિગમ્ય, રહસ્યમય મહાન અર્થને જણાવનારા હોઈ આપણે એનું જેવું અર્થઘટન માનતા હોઈએ, તેમાં દષ્ટાંતોનો અચૂક સહારો લેવો જ પડે છે. શ્રી સર્વજ્ઞ ભગવંતનાં વચનો પરથી આપણે આપણા અલ્પષયોપશમને અનુસરીને જેને સિદ્ધાંત માની બેઠા હોઈએ તે ભગવાનના જ્ઞાનમાં દેખાયેલા સિદ્ધાંતને અનુરૂપ કે અનનુરૂપ છે તેની ખાતરી તો દષ્ટાંતમાંથી જ થઈ શકે. એ સિવાય શેમાંથી થાય?કેમ કે ભગવાનના અનંત જ્ઞાનમાં દેખાયેલા સિદ્ધાંતો ત્રિકાળ અબાધિત હોઈ, કોઈ દૃષ્ટાંતમાં વ્યભિચારવાળા હોતા નથી. જે વ્યક્તિ પોતાના માની લીધેલ. સિદ્ધાંતની કષાદિ પરીક્ષા કરનારને અટકાવે, પરીક્ષા કરાવવા તૈયાર જ ન થાય, તેને આભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ અભિનેવશ મિથ્યાત્વ આવે તે તો તમે જાણતા જ હશો! xxx વિશ્વના બનતા બનાવો ઉપરથી કે દષ્ટાંતમાં આવેલા
| SR No. | 005882 |
| Book Title | Tattvavalokan Samiksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Kantilal Chhaganlal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 238 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |