________________
૧૦૬]
[ધર્મ શા માટે કરવો? મોક્ષ માટે જ
સંપ્રતિ રાજા બન્યો) તથા મેઘકુમારનો જીવ હાથી... આ બધાનો ધર્મ પણ કિંપાક ફળતુલ્ય બનવો જોઈતો હતો. એ હાથીને મોક્ષાભિલાષા નહોતી, એ વાત ઘર્મપરીક્ષા ગ્રન્થમાં સ્પષ્ટ છે. માટે “મોક્ષના આશયશૂન્ય ધર્મ અસુંદર છે એવું જણાવવાનો અહીં અભિપ્રાય નથી; કિન્તુ જે જિનોક્ત નથી એવા હિંસાદિપ્રચુર અજૈન ધર્મો અસુંદર છે એવું જ જણાવવાનો અહીં અભિપ્રાય છે, એ એક ને એક બે જેવી વાત છે.
(૧) કેટલાક રહસ્યાર્થી સાંસારિક ફળ માંગીને રવડ્યો બહુ સંસાર.”
(અ) ગુજરાતી સ્તવનસક્ઝાય-દુહા-રાસ વગેરે (પ્રાકૃત-સંસ્કૃત ભાષા ઉપનિબદ્ધ) મૂળ ગ્રન્થોપજીવ્યક પ્રામાણ્યવાળા હોય છે. આ પ્રસિદ્ધ વચનના આધારભૂત મૂળ ગ્રન્થના પણ આવા જ અર્થવાળા વચનને સ્વીકારીને - કલ્પીને આગળની વિચારણા જાણવી. ,
(બ) કોઈ પણ શાસ્ત્રવચનનો અર્થ પૂર્વાપર વિરોધ ન થાય, એ રીતે કરવો જોઈએ.
- अपि बाया फलापेक्षा सदनुष्ठानरागकृत् । ___ सा च प्रमापनाधीना मुक्तवद्वेषमपेक्षते ॥ द्वा द्वा. १३-२१॥
અનુષ્ઠાનમાં રહેલી સૌભાગ્યાદિ ફળની ઈચ્છા જો યોગ્ય ઉપદેશ મળે તો હટી શકે એવા સ્વભાવવાળી હોય, તો એ બાધ્ય ફળાપેક્ષા કહેવાય છે. એ સઅનુષ્ઠાન પ્રત્યે રાગ કેળવનારી હોય છે અને કારણ તરીકે મુક્તિ અદ્વેષની અપેક્ષાવાળી હોય છે.
સૌભાગ્ય વગેરે સાંસારિક ફળની બાધ્ય સ્વભાવવાની ઈચ્છાથી થતું અનુષ્ઠાન, સદનુષ્ઠાન-રાગના પ્રભાવે તહેવું અનુષ્ઠાન બને છે. આ તહેતુ અનુષ્ઠાનને શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજ, મહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજ વગેરેએ ઉપાદેય અને સફળ કહ્યું છે. એટલે જણાય છે કે એવું અનુષ્ઠાન હોય, તો સંસારમાં રખડવાનું રહેતું નથી.
તેથી પ્રસ્તુતમાં સાંસારિક ફળ માંગીને રડ્યા બહુ સંસાર એવું જે જણાવ્યું છે તે અબાધ્ય સ્વભાવવાળી ઈચ્છાથી જેમાં સાંસારિક ફળની માંગણી
