Page Text
________________
૧૬૮]
[વર્ષ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ ઉત્તર :એવી ઊંચી ભૂમિકાએ પહોંચ્યા પછી તો કોઈ ઈચ્છા રહેતી નથી, એ વાત સાચી. પણ કુમારપાળ રાજાએ જ્યારે આ શ્લોક રચ્યો, ત્યારે કાંઈ તેઓ એવી ભૂમિકાએ નહોતા. શ્રાવકપણાની અવસ્થામાં રહેલા જ તેઓએ મોક્ષમાં અનિચ્છ બનવાની ઈચ્છા પ્રકટ કરી છે. વળી, એ જ વખતે આત્મામાં લીન બનવા વગેરેની ઈચ્છા તો પ્રગટ કરી જ છે, અર્થાત નિજગુણમાં રમણતા કરવારૂપ ધર્મની ઈચ્છા કરી છે. એ ઘર્મની સિદ્ધિ કરવા માટે મોક્ષની ઈચ્છા છોડવી આવશ્યક બને, તો એ છોડવા માટેની પણ તૈયારી દેખાડી છે. તેથી “મોક્ષ એક જ પ્રધાન છે, પણ ધર્મ વાસ્તવિક રીતે સ્વરૂપે પ્રધાન નથી. મોક્ષના કારણરૂપે જ પ્રધાન છે, એવો આગ્રહ રાખવા જેવો નથી.
વળી, તમે પૃ. ૬ર પર લખ્યું છે કે xxx મોક્ષના આશયથી કરાયેલાં ધર્મ જ તાત્ત્વિક રીતે ધર્મ કહેવાય છે. સંસારના આશયથી કરાયેલ (ધર્મ) તો તથા પ્રકારની મોહની પ્રવૃત્તિથી કરાયેલ હોવાથી અધર્મ છે. ૪. બ્રહ્મપ્રકરણના –
તમિળાશયો પત્તો તો',
भवाशयस्त्वधर्मः स्यात् तथामोहप्रवृत्तितः॥३०२॥ - આ શ્લોકનો તમે અર્થ કર્યો ખરો. પણ ત્યાં તમે સમ્યફ તાત્પયાર્થ કય તેમ કહેવાય એવું નથી, કેમ કે આને જ જો તાત્પર્યાર્થ માનવાનો હોય, તો આ જ ગ્રન્થના ગ્રન્થકાર શ્રી હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ પંચાશકમાં દેવતાના ઉદ્દેશથી કરાતા રોહિણી વગેરે સાભિમ્પંગ તપને પણ તપઘર્મરૂપે કહ્યો છે, અઘમરૂપે નહિ; એનું શું કરશો ? વળી, મુક્તિનો અહેજ પણ શુભાશયરૂપ હોવાથી મુક્તિની ઈચ્છા ન હોવા છતાંય મુક્તિ અપૂર્વક જે ધર્માનુષ્ઠાન થાય,તે (બાબ) ફલાકાંક્ષાગર્ભિત હોય તો પણ તે તહેતુ અનુષ્ઠાન સદ્અનુષ્ઠાનનો રાગ કરાવનારું હોવાથી તેને ધર્મ કહેવામાં કશો જ બાઘ નથી. માટે તમે ટાંકેલા આ શ્લોકથી પણ “મુક્તિની ઈચ્છાથી થાય તો જ ધર્મ એવો એકાન્ત ફલિત થઈ શકે તેમ નથી.
કહેવાનો આશય એ જ કે “તુ ગોલ પર એવા વચન પરથી મોક્ષને જ જેમ પ્રઘાન પુરુષાર્થ માનો છો; તેમ ઉપમિતિ વગેરેનો “પી વ પ્રધાન પુરુષાર્થ એવા વચન પરથી ધર્મને પ્રધાન પુરુષાર્થ માનવો જ જોઈએ. બીજા પણ અનેક શાસ્ત્રકારોએ અર્થ, કામ અને મોક્ષ - એ ત્રણેયનો ધર્મ એ સાધક
| SR No. | 005882 |
| Book Title | Tattvavalokan Samiksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Kantilal Chhaganlal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 238 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |