Page Text
________________
૪૨ ]
[ ધર્મ શા માટે કરવો? મોક્ષ માટે જ
વળી,શ્રોતાને અન્ય અર્થની ઉપસ્થિતિ થવાની છે એવી જાણકારી હોવા છતાં પોતાના મનમાં અન્ય અભિપ્રાય રાખીને તે અભિપ્રાય મુજબ બોલવામાં મૃષાવાદાદિ દોષો લાગે જ છે એ વાત શાસ્ત્રસિદ્ધ પણ છે માટે તો શ્રી બૃહત્કલ્પભાષ્ય છઠ્ઠા ઉદ્દેશમાં નીચેનો અધિકાર છે -
'તે અલીક વચનો (મૃષાવચનો) જે સ્થાનોમાં સંભવે છે, તે બધાને પ્રાયશ્ચિત્ત સહિત જણાવવાની ઈચ્છાવાળા ગ્રન્થકાર બે દ્વાર ગાથાઓને કહે છે... “પ્રચલાપદ, આદ્રપદ, મકપદ, પ્રત્યાખ્યાનપદ, ગમાનપદ, પર્યાયપદ, સમુદેશપદ, સંખડીપદ, શુલ્લકપદ, પારિહરિપદ, ઘાટકમુખી પદ,અવશ્યગમન પદ,દિગુવિષયપદ, એકકુલગમન પદ, એકદ્રવ્યગ્રહણ પદ, પ્રત્યાખ્યાયગમન પદ અને પ્રત્યાખ્યાયભોજનપદ. આ ૧૭ સ્થાનોમાં મૃષાવાદ લાગે છે અને માસલઘુ વગેરે પ્રાયશ્ચિત્ત આવે છે. / ૬૦૬૬-૬૦૬૭ |
હવે પ્રત્યાખ્યાન (પચ્ચકખાણ) દ્વાર કહે છે - કોઈક સાધુને અન્ય સાધુએ ભોજન વેળાએ કહ્યું, ભોજન કરો. તે સાધુએ કહ્યું કે “મારે પચ્ચકખાણ છે. આ પ્રમાણે કહી પછી તે તરત જ માંડલીમાં બેસીને ભોજન કરવા - મંડી પડ્યો. તેથી બીજા સાધુએ કહ્યું કે “આર્ય! તમે તો હમણાં કહ્યું હતું કે મારે પચ્ચકખાણ છે. (અર્થાતું જો તમારે ભોજન કરવાનું હતું તો “મારે પચ્ચકખાણ છે એવું શા માટે કહ્યું?) તે સાધુએ જવાબ આપ્યો કે કેમ, મારે હિંસા વગેરેની અવિરતિનું પચ્ચખાણ શું નથી ? કે જેથી મારે પચ્ચ૦ છે” એ વાક્ય અસંગત ઠરે ? / ૬૦૭૧ || १. तच्चालीकवचनं येषु स्थानेषु सम्भवति तानि सप्रायश्चित्तानि दर्शयितुकामो द्वारगाथाद्वयमाह
पयला उल्ले मरुए, पञ्चक्खाणे य गमण परियाए । समुद्देस संखडीओ, खुडुग परिहारिय मुहीओ ॥६०६६॥ अवस्सगमण दिसासुं, एगकुले चेव एगदब्बे य ।
पडियाखित्ता गमणं, पडियाखित्ता य भुंजयणं ॥६०६७॥ अथ प्रत्याख्यान द्वारमाह
भुंजसु पञ्चक्खाणं, महंति तक्खण पमुँजिओ पुट्ठो ।
किं व ण मे पंचविहा, पञ्चक्खाया अविरई उ ||६०७१ ॥ कोऽपि साधुः केनापि साधुना भोजनवेलायां भाषितः भुङ्व' समुद्दिश; स प्राह प्रत्याख्यातं मया इति; एवमुक्त्वा मण्डल्यां तत्क्षणादेव 'प्रभुक्तः' भोक्तुं प्रवृत्तः । ततो द्वितीयेन साधुना पृष्टः-आर्य ! त्वयेत्थं भणितं 'मया प्रत्याख्यातम्'; स प्राह किं वा मया प्राणातिपातादिका पञ्चविधाऽविरतिर्न प्रत्याख्याता येन प्रत्याख्यानं न घटते ? ॥६०७१॥
| SR No. | 005882 |
| Book Title | Tattvavalokan Samiksha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Abhayshekharsuri |
| Publisher | Kantilal Chhaganlal |
| Publication Year | |
| Total Pages | 238 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |