________________
અર્થકામ માટે શું કરવું ? ધર્મ જ ]
[ ૧૪૧
સંસાર, લેવા જેવું સંયમ, મેળવવા જેવો મોક્ષ' વગેરે સૂત્રોની જેમ આવાં સૂત્રોનો પણ તમારે પ્રચાર કરાવવો જોઈએ કે લાખો રૂપિયા કમાવાના ઉદ્દેશથી પેઢી જમાવવા માટે નીતિ-પ્રામાણિકતા જાળવવાનો ધર્મ કરવો એ લાખો રૂપિયા મેળવવા માટે કરાતી અપ્રામાણિકતા કરતાં વધુ બદતર છે', રોગગ્રસ્ત શરીરને નીરોગી બનાવવા માટે સચિત્ત પાણીનો ત્યાગ કરવો (ઉકાળેલું પાણી પીવું), ઉપવાસ કરવો વગેરેરૂપ તપધર્મ કરવો એ નીરોગી ખનવા માટે ગમે તેવી ભક્ષ્યાભક્ષ્ય દવાઓ ખાવા કરતાં પણ વધુ ભૂંડો છે' ઇત્યાદિ...
પણ એ વાત મને નક્કી લાગે છે મહાત્મન્ ! કે તમે પણ આવાં સૂત્રો સાથે તો સંમત નહીં જ હો.
તત્ત્વાવલોકનના પૃષ્ઠ ૨૪ ઉપર તમે જે લખ્યું છે તેના પરથી પણ તમારી અસંમતિ ફલિત થાય છે.તમે ત્યાં લખ્યું છે કે ××× વ્યાપારમાં ફાવટ મેળવવા ખંધાઈથી ક્ષમા રાખનારા,કપટથી નમ્રતા દાખવનારા, કપટ કરતાં સામણ જણાય તો સ૨ળતા દાખવનારા અને વધારે મેળવવા, મળેલું જતું કરનારા આત્માઓની ક્ષમા વગેરે શું વખાણવા યોગ્ય છે ? આવાં સ્વાર્થપ્રેરિત ક્ષમાદિ તો કસાઈ-પારધિ વગેરેમાં પણ જોવા મળે. ×××
. મહાત્મન્ ! અર્થ-કામ તો ઇચ્છુક જે ધર્મ કરે તેની વિચારણા અહીં પ્રસ્તુત છે. કસાઈ-પારધિનાં ક્ષમાદિને શું દુનિયામાં કોઈ પણ સુઝે ધર્મ તરીકે સ્વીકાર્યાં છે ? ‘આર્થનામિષિનાઽષિ ધર્મ વ પતિતબબ્' વગેરે વચનો દ્વારા શાસ્ત્રકારો અર્થકામના અભિલાષુકોને જે ધર્મ કરવાનું કહે છે, તે શું પારધિની પંખીઓને ચણ નાંખવું – વગેરે જેવી પ્રવૃત્તિ કરવાનું કહે છે ? શું તમે આવી પ્રવૃત્તિને ધર્મ માનો છો ? ને શું એને જ ભૂંડો કહો છો ? કસાઈપારધિ વગેરેની સ્વાર્થપ્રેરિત ક્ષમાદિને કોઇ ધર્મ' તરીકે માનતું ન હોવા છતાં અહીં ધર્મની વિચારણામાં એનો તમે જે ઉલ્લેખ કર્યો છે તેનો જો નિરાગ્રહપણે શાંત ચિત્તે વિચાર કરશો ને,તો મુનિવર ! તમારું મન પોકારી ઊઠશે કે આવો ઉલ્લેખ ગાડીને ઊંધે પાટે ચડાવી દેવા ખરાખર છે.
ખીજી વાત મુનિવર ! તમારે અહીં ક્ષમા, નમ્રતા વગેરેની પૂર્વે ખંધાઈથી... કપટથી આવું બધું લખવાની કેમ જરૂર પડી ? એ પણ મધ્યસ્થભાવે જાતને પૂછી લેજો. ખંધાઈથી ક્ષમા રાખવી એ તો દંભ છે. એ ધર્મ જ