Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 02 Kevali tatha Purvdhar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005686/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI hastImalajI praNIta jenA dhamI maulika itihAsa dvitIya bhAgA saMkSipta AvRtti kevaLI tathA pUrvadhara khaMDa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmano molika itihAsa (saMkSipta) dvitIya bhAga : kevaLI tathA pUrvadhara khaMDa mULa racanA lekhaka ane nirdezaka AcArya zrI hastImalajI mahArAja saMpAdaka zrI gajasiMha rAThauDa saMpAdaka maMDaLa munizrI lakSmIcaMdrajI, AcAryazrI devendramunijI paM. zazIkAnta jhA, DaoN. narendra bhAnAvata premarAja bogAvata pracAraka Koll's cre Tu jayapura % prakAzaka samyajJAna pracAraka maMDaLa jayapura 2338 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8888XXXX XXXXXXXXXXXXXXXRXRXA XAR & AcArya zrI hastImalajI mahArAja praNIta pustaka : jaina dharmano maulika ItihAsa (saMkSipta) bhAga-2 te che ke te ja rIte teno rasa dvitIya bhAgaH kevaLI tathA pUrvadhara khaMDa 8 VAYREURERERURUR 82 82 XRPRER saMpAdaka : (saMkSipta saMskaraNa) DaoN. dilIpa dhIMga Rii prakAzaka : samyajJAna pracAraka maMDaLa : samyajJAna paNa dukAna naM. 182-183nI upara, bApu bajAra, jayapura-302 003 phona: 0141-2575997 pheksa: 0141-25707pa3 , : sarvAdhikAra surakSita saMskaraNa : 2010 (AcArya hastI janma zatAbdI) prathama AvRti, varSa 2012 nakala : 2100 : 2.75/ mudraka : sastuM pustaka bhaMDAra bhaTTInI bArImAM, gAMdhI roDa pula nIce, amadAvAda-1 phona: 079-22110062, 22147101 A DIvIDa PERERERERERERURRUTIARRERERURRARE jaya sarakAra drArA jahAjana- ke, tene ja ane ra di nI jAna koko kai rIte kAma karavAnI jara nahI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA krama viSaya - zIrSaka 1. prakAzakIya - aitihAsika upakAra 2. saMpAdakIya - pramANa puraskara pratipAdana 3. saMvata badalavAno grApha 4. prAkathana - hajAra varSanA lekhA-jokhA 5. kevaLIkALa 36 37 para 57 9. Arya jammU 70 100 128 135 137 139 156 192 10. zrutakevaLIkALa - AcArya prabhava 11. AcArya sambaMbhava 12. AcArya yazobhadrasvAmI 13. AcArya saMbhUtavijaya 14. AcArya bhadrabAhu 15. dazapUrvadharakALa - Arya sthUlabhadra 16. Arya mahAgiri ane Arya suhasti 17. Arya balissaha ane anya AcArya 18. kAlakAcArya (dvitIya) 19. AcArya vRddhavAdI ane siddhasena 20. Arya khapuTa ane revatI mitra 21. Arya maMgu tathA anya AcArya 22. yugapradhAnAcArya Arya vajasvAmI 23. sAmAnya pUrvadharakALa - Arya rakSita 24. jainazAsanamAM saMpradAya bheda 212 222 228 235 237 254 275 288 25. ` yugapradhAnAcArya Arya vajasena ane anya AcArya 297 26. AcArya devarNikSamAzramaNa 328 337 350 351 355 6. indrabhUti gautama 7. Arya sudharmA 8. dvAdazAMgIno paricaya pAnA naM. 27. kevaLIkALathI pUrvadharakALa sudhInI zramaNI paraMparA 28. upasaMhAra 29. Adarza zrAvakano paricaya 30. saMdarbha graMtha sUci ::::::::::: Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be za09) jaina dharmano maulika ItihAsanA ekathI cAra bhAganA gujarAtI anuvAda prakAzanano A prasaMga jaina sAhityanA itihAsano apUrva avasara che. samyajJAna pracAraka maMDaLa - jayapura dvArA hindImAMthI gujarAtI anuvAdano prakalpa hAtha dharAyo e gujarAtI jaina samAja mATe zAzvatamUlya dharAvato nirNaya hato. vartamAna AcArya pa. pU. 1008 zrI hIrAcaMdrajI mahArAjasAheba Adi saMtonI avirata amIdaSTinuM ja A pariNAma ke pUjya AcAryazrI tathA samyajJAna pracAraka maMDaLanA saMpAdaka maMDaLe A mUlyavAna ItihAsa graMthonA gujarAtI saMkSipta saMskaraNanI javAbadArI amane soMpI. jainazAsananI sevAnA A sAhityayajJamAM joDAvAnuM amane sadbhAgya prApta thayuM e amArA jIvananuM noMdhapAtra prakaraNa che. deva-guru-dharmanI kRpA vagara cirakAlIna huM mUlya dharAvatAM kAryomAM sahabhAgI thavAnuM zakya banatuM nathI.' prastuta gujarAtI graMtha prAgaTya parve AnaMda ane gauravanI lAgaNI anubhavIe chIe. anuvAdakArya ke prakAzanamAM kyAMya kSati ke doSa rahI Ni gayo hoya to te amAro che. sahRdaya abhyAsu bhAvako, zrAvako thiI amArI kSati tarapha dhyAna doraze to amane gamaze. virala jJAnayAtrAnA Ti sahayAtrI banavAnuM sahune bhAvapUrvaka nimaMtraNa che. * li ApanA karakamaLamAM bhAga-ranuM saMkSipta saMskaraNa che. vizeSa A abhyAsa karavA icchatA bhAvake mULa itihAsa graMtho vAMcavA amAro vinamra anurodha che. mi prAtaH smaraNa, pa. pU. 1008 AcAryazrI hIrAcaMdrajI mahArAja sAheba Adi saMtonI abhivaMdanA sAthe samyajJAna pracAraka maMDaLanA variSThono AbhAra mAnI viramuM chuM. AbhAra zrI pAlaDI, amadAvAda -padamacaMda javAharalAla koThArI tA. 28-1-2012, . -cenarAja javAharalAla koThArI A mahA suda-5 (vasaMta paMcamI) - konI karI . samAjanA tamAma na Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W VB itihAsapuruSa AcAryazrI hastImalajI UGV pI. zikharamala surANA 1. phakta dasa varSanI nAnI vaye bALaka hastIe A asAra saMsArane choDIne munijIvana apanAvI lIdhuM. sADA paMdara varSanI kizoravayamAM temaNe eTalI arhatA ane vidvattA arjita karI lIdhI hatI ke saMghanA AcAryanA rUpamAM emanuM manonayana karI levAmAM AvyuM. jaina itihAsamAM teo saMbhavataH sauthI nAnI vayanA AcAryanA rUpamAM manonIta muni banI gayA. ane mAtra ogaNIsa varSanI taruNa vayamAM teo saMghanA AcArya banI gayA. - 2. AcArya banyA pachI emaNe 61 varSo sudhI AkhA dezamAM pagapALA vihAra karyo. potAnI vihArayAtrAomAM emaNe pAMca mahAvrato ane kaThora jaina zramaNAcAranuM pUrNa pAlana karyuM. 3. ekasaTha (61) varSo sudhI pratidivasa potAnA prabhAvazALI upadezonA mAdhyamathI emaNe jana-janane mAnavatAno sAco pATha bhaNAvyo ane durlabha mAnavajIvananI mahattA samajAvI. 4. emanI maMgaLa preraNAthI emanA sAMnidhyamAM paMcyAsI (85) mumukSuoe dIkSA lIdhI. dIkSita sAdhu-sAdhvIoe sva ane paranuM kalyANa kArya karyuM ane karI rahyAM che. jainazAstro ane anya viSayo upara emaNe saraLa-sacoTa vyAkhyAo (vivecanAo) lakhI. 6. tanAva ane ajJAna nivAraNa mATe emaNe jana-janane, pratidina 'sAmAyika ane svAdhyAya' karavAnI punita preraNA ApI. A rIte, 'sAmAyika-svAdhyAya'nA prakhara pracArakanA rUpamAM emaNe pracura khyAti arjita karI. 888888 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C8888888888888888888888888888888888888IBERODERBERGB38 uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu 7. aneka sthAno para emaNe samAjamAM keTalAye prakAranA jhaghaDAone kAyama mATe samApta karAvI dIdhA ane prema jhI temaja bhAIcArA(sauhAda)nI punaH sthApanA karAvI. A 8. aneka evA avasara AvyA, jyAre emaNe potAnuM jIvana che saMkaTamAM nAkhIne anya prANIonA jIvananI rakSA karI. huM 9. bhAratIya rakSA vijJAnanA janaka padmavibhUSaNa DaoN. daulatasiMhajI koThArI lakhe che - * prANImAtranuM kalyANa icchanArA teo eka lokapriya pharI ane vidvAna jaina saMta hatA. jyAre teo maunasAdhanAmAM hatA, tyAre paNa emanA- . mAMthI prasphaTita thanArI sakArAtmaka UrjA mArA hRdaya sudhI pahoMcI gaI. emanA dvArA cAra bhAgomAM likhita jaina dharmano ja maulika itihAsa eka atyaMta mahattvapUrNa, mUlyavAna ane preraka avadAna che. - prakhyAta vidhivettA ane rAjanayika DaoN. lakSmImalla siMghavIe chI lakhyuM che - "mArA jIvananA dareka paDAva upara AcArya zI hastImalajIe mane anuprerita karyo che." 11. Ara. bI. AI.nA pUrva DepyuTI gavarnara, samAjasevI, e padmabhUSaNa zrI devendrarAja mahetA lakhe che - ImAnadAra, nItipUrNa ane sAdagImaya jIvana tathA bIjAnI niHsvArtha ? sevAnI preraNAo, mane AcArya hastImalajI pAsethI prApta thaI." RNa 12. sarvocca nyAyAlayanA nyAyAdhipati zrI Ara. ema. loDhAnA che pitA nyAyAdhipati zrI kRSNamala loDhAnA anusAra ... 9 AcArya hastamalajI je kaMI paNa kahetA hatA, te sAcuM che thaI jatuM hatuM. ja emane bhAvi(bhaviSya)no pUrvAbhAsa thaI jato hato. te A atIndriya jJAnanA AdhAre teo emanA bhaktonuM SR88888888888888888ASRORIA SR8888 vi888888888888888888888888893838 10. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888888@@ JAI mArgadarzana ane saMrakSaNa karatA hatA. mArA parivAra upara paNa emanI asIma kRpA rahI. * emanA AzIrvAda ghaNA maMgaLakArI rahetA hatA. emanA AzIrvAdathI tanAva dUra thaI jato ane asIma zAMtino anubhava thato hato. 13. jodhapura vizvavidyAlayanA pUrva kulapati, sAhityakAra, prophesara kalyANamala loDhAe lakhyuM che - "teo svayaM vItarAgI bhagavAnanA tulya hatA." 14. rAjasthAna ucca nyAyAlayanA nyAyAdhipati zrI jasarAja copaDA kahe che ke - "temane nitya sAmAyika - svAdhyAyanI preraNA AcArya hastImalajI pAsethI maLI.' 15. Ara. esa. dhUmaTa (AI. e. esa.) kahe che - "mArA jIvananA rUpAMtaraNa(parivartana)mAM AcArya hastImalajInI bhUmikA mahattvapUrNa rahI che." 16. bhagavAna mahAvIra ane mahAtmA gAMdhIjInI jema emaNe paNa lokone anuprerita karyA ke - potAnI jAtane dhananA mAlika nahi, nyAsI samajavA joIe.' emanI preraNAthI aneka vyaktioe potAnI arjita saMpattine paramArthanAM kAryomAM lagAvI dIdhI. emanA aneka anuyAyI Aje paNa nirlepta - anAsakta jIvana jIve che. prakhyAta udyogapati zrI mophatarAja muNota jevA aneka saphaLa ane samRddha vyakti enA jIvaMta udAharaNa che. 17. (1) ekyAzI (81) varSo sudhI nirdoSa jIvana jIvavA uparAMta emane lAgyuM ke - 'emano aMtima samaya najIka che.' evuM jANI, nimAja (pAlI-rAjasthAna) gAmamAM emaNe potAnA jIvananAM samasta jJAtaajJAta pAponI AlocanA karI tathA prANImAtranI KKKKKKKKKKK Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SURSELRERURSACRORUREREA SELATAN kSamAyAcanA karI saMthAro grahaNa karI lIdho. anna, che jaLa, davA, cikitsA Adino pUrNa parityAga karIne e teo AtmadhyAnamAM lIna thaI gayA. saMthArAkALamAM agaNita lokoe emanAM darzana karIne potAnI jAtane dhanya mAnI. | (2) saMthArAkALamAM nimAja gAmanA seMkaDo muslima strI emanAM darzanArthe AvyA ane saMkalpa karyo ke - "emanA saMthArAnA cAlavA sudhI na to teo pazuvadha karaze ke, na mAMsAhAra karaze." emaNe e huM saMkalpane pUro pALyo. (3) tera-divasIya aitihAsika tapa-saMthArA pachI emaNe ju potAnA nazvara dehano tyAga karI mahAprayANa karyuM. jo (4) eka lAkhathI vadhu loko emanI aMtimayAtrAmAM che saMmilita thayA; jemAMthI lagabhaga aDadhI saMkhyA jainettara samudAyanA lokonI hatI; ane emAM paNa hajAronI saMkhyAmAM muslima hatA. (5) emanI aMtimayAtrAnA saMbaMdhamAM A tathyono ullekha nyAyAdhipati zrI jasarAja copaDA ane sebInA pUrva adhyakSa zrI DI. Ara. mahetAe paNa karyo che. | iii 18. AvA asAdhAraNa; adbhuta vyaktitvanA dhaNI yugamanISI, mahAna saMta AcAryazrI hastImalajI(I.sa. 1911-1991)nI janma zatAbdInA punita avasare emane koTi-koTi vaMdana. adhyakSaH samyajJAna pracAraka maMDaLa (pAMcamI eprila - 2010nA roja cennaImAM Ayojita 8i AcArya hastI janmazatAbdI karUNAratna evorDa samArohamAM che aMgrejImAM prastuta paricayanuM hiMdImAMthI gujarAtI anuvAda.) ju SACRED SARASA LA SABRERERURRALDEA8% BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB8888888888883 888888888888888888888 RBDABD888ABABASAVARASALALARIGA BBS) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya (aitihAsika upakAra vitelA aneka varSothI eka sarvAgapUrNa saMpUrNa zRMkhalAbaddha jaina itihAsano abhAva jaina jagatamAM tIvra rIte anubhava thaI rahyo hato. e abhAvanI pUrtino bhAra A yuganA mahAna manISI AcArya zrI. hastImalajI ma.sA.e potAnA deDha ane sabaLa khabhA para uThAvyo. emaNe A mahAna kAryane saMpanna karavAnA hetuthI sudUrasthaLa pradezomAM ugra vihAra karI jene saMskRtinI nidhi svarUpa aneka hastalikhita graMthAgAro, jJAnabhaMDArothI vipula aitihAsika sAmagrI ekatrita karI. A karmaTha yogIe dharmAcAryanA potAnAM dainika kartavyonA nirvahananI sAthe-sAthe eka pachI eka aitihAsika mahattvanA graMthonI racanAno prAraMbha karyo. emanI ja satpreraNAthI banela jaina itihAsa samitie e itihAsa graMthonuM prakAzana sana 1969-70thI prAraMbha karyuM hatuM. itihAsa samiti e avadhimAM AcAryazrI dvArA praNIta kramaza: (1) paTTAvalI prabaMdha saMgraha (2) AcArya caritAvalI (3) "jaina dharmano maulika itihAsa" (prathama bhAga) tIrthakara khaMDa ane (4) aitihAsika kALanA traNa tIrthakara (tIrthakara khaMDano ja aMtima aMza) A cAra graMthonuM prakAzana karI, emane vijJa pAThakonI samakSa prastuta karI cUkI che. AcAryazrIe jaina itihAsanA mahAna aitihAsika kAryane saMpanna karavAnI dizAmAM je bhagIratha prayAsa karyo che, enA mATe samAja emano ciraRNI raheze. kulakarakALa ane prathama tIrthakara RSabhadevathI prAraMbha karI aMtima tIrthaMkara prabhu mahAvIra sudhIno ItihAsa prathama bhAgamAM ApavAmAM Avyo che. vIra nirvANa saMvata 1 thI 1000 sudhInA kALano itihAsa A bIjA bhAgamAM ApavAmAM AvI rahyo che. doDha hajAra varSano itihAsa trIjA ane cothA bhAgamAM ApavAmAM Avyo che. itihAsanA A bhAgonA adhyayanathI evo AbhAsa thAya che ke AcAryazrInI vANInI jema lekhanamAM paNa abhuta camatkAra che. emaNe jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) D 999999999999 1 | Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsa jevA nIrasa ane jaTila viSayanuM paNa ghaNuM ja sarasa, saraLa ane lAlityapUrNa bhASAmAM nirUpaNa karyuM che, jene vAMcatAM ja itihAsane zuSka viSaya samajavAvALA pAThakonI dhAraNA anAyAse ja badalAI jAya che. vastutaH AcAryazrInI lekhananInA A ja prasAdaguNane kAraNe A graMthane ekavAra hAthamAM lIdhA pachI pAThakanuM mana choDavA mATe taiyAra thatuM nathI. prastuta graMthanI keTalIka vizeSatAo A prakAre che : 1. vI. ni. saM. 1 thI 1000 sudhInI pramukha dhArmika, sAmAjika ane rAjanaitika ghaTanAonuM tathyaparaka vivecana. 2. jaina dharmanI AcArya paraMparAono kramabaddha prAmANika ItihAsa. 3. dvAdazAMgI"nA kramika hAsa ane vicchedanI zodhapUrNa mImAMsA. 4. samasAmayika dharmAcAryo ane rAjavaMzonuM ativRttanuM zRMkhalAbaddha . vastuparaka prastutIkaraNa.. 5. jaina itihAsanI jaTila samasyAo pramANe purassara upAya, baddhamULa bhrAMtionuM nirAkaraNa ane samagra bhAratIya itihAsa viSayaka aMdhakArapUrNa prakaraNo upara nUtana prakAza. 6. jaina paraMparAmAM mahilAvarga dvArA zramaNI ane zramaNopAsikAnA rUpamAM ApavAmAM Avela anupama yogadAnanuM bhavya vivaraNa. 7. itihAsa jevA gUDha ane nIrasa viSayanuM sarasa, subodha ane pravAhapUrNa bhASAzailImAM Alekhana. aMte ame ArAdhya gurudeva AcAryazrI hastImalajI ma.sA. pratye asIma zraddhAnI sAthe amArI AMtarika kRtajJatA pragaTa karIe chIe, jemaNe dharmanI abhivRddhinAM anya aneka viziSTa kAryonI sAthe-sAthe itihAsalekhananAM A mahAna kArya dvArA samAja para aitihAsika upakAra karyo che. ghaNA samayathI thaI rahela jijJAsuonI mAMga upara samyagujJAna pracAraka maMDaLa "jaina dharmano maulika itihAsa'nA cAra bhAgono saMkSipta sArarUpa saMskaraNa prakAzita karavAno mahattvapUrNa ane upayogI nirNaya 2 99999999999 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIdho, pariNAme prathama khaMDanA saMkSipta rUpa pachI dvitIya khaMDanuM saMkSipta rUpa pAThakonAM kara-kamaLomAM soMpatA amane ati prasannatA thaI rahI che. graMthanA A bhAganuM hindI saMkSiptIkaraNanuM kArya surata nivAsI tapasvI zrAvaka jayavaMtabhAI pI. zAhe, (bI.I. sivila, nivRtta adhikSaka, abhiyatA, gujarAta sarakAra) athAga parizrama dvArA saMpanna karyuM. sAmAyika ane svAdhyAya pratye ananya niSThA rAkhanArA zrI zAhe saMkSiptIkaraNanA A kAryamAM sAmAyika ane svAdhyAyane ekarUpa karI dIdhA. pratidina sAmAyika grahaNa karIne itihAsanA saMkSipta pATha lakhI-lakhIne emaNe A kArya karyuM. variSTha svAdhyAyI zrI zAha sAdhusAdhvIone adhyApana paNa karAvatA hatA. jaina dharmano maulika itihAsa" khulluM pustaka parIkSAmAM teo prathama puraskArathI sanmAnita thayA. A zrutasevA mATe ame emanA pratye kRtajJatA vyakta karIe chIe. atulakumAra muNotano paNa hindI saMkSiptIkaraNamAM sahayoga rahyo. vizvavidyAlaya svarNapadaka vijetA ane AcArya hastI smRti sanmAna(2006)thI vibhUSita sAhityakAra DaoN. dilIpa dhIMge hindI saMkSipta saMskaraNanuM saMpAdana karyuM. bhUpendra jaine peja seTiMga karyuM. saunA pratye ame AbhAra vyakta karIe chIe. A gujarAtI bhASAmAM "jaina dharmano maulika ItihAsamAM prakAzana kAryamAM a.bhA.zrI. jainaratna hitaiSI zrAvaka saMghanA rASTrIya u.pra. zrI pademacaMdajI je. koThArI tathA temanAM bhrAtA zrI cenarAjajI je. koThArI amadAvAdavALAoe zuddhIkaraNa, pUphariDiMga karI je sahayoga karyo che te pratye ame hArdika kRtajJatA pragaTa karIe chIe. saMkSiptIkaraNanA kAryane yadyapi ghaNuM dhyAnapUrvaka karavAmAM AvyuM che, chatAM paNa kyAMka koI truTi pAThakonI jANamAM Ave to amane avagata karAvazo, jethI AgAmI saMskaraNamAM sudhArI zakAya. pI. zikharamala surANA saMpatarAja caudharI viradarAja surANA ' adhyakSa kAryAdhyakSa maMtrI sagagajJAna pracAraka maMDaLa jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) cha6969696969696969696969 3 | Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya... pramANapuraskara pratipAdana prAtaHsmaraNIya AcArya zrI ratnacaMdrajI mahArAjanI svanAmadhanya ane suvikhyAta saMpradAyanA yazasvI vidvAna AcArya zrI hastImalajI mahArAja sAheba dvArA likhita jaina dharmano maulika itihAsa'nA prathama bhAganI jema dvitIya bhAganA saMpAdaka maMDaLamAM mAruM nAma saMmilita karI mane je sanmAna.pradAna karyuM che, enA mATe huM AcAryazrI pratye hArdika kRtajJatA pragaTa karuM chuM. A yuganA uccakoTinA vidvAna, pramukha itihAsajJa ane Agama niSNAta AcAryazrInI kRtinA saMpAdanamAM anya koI vyaktie vizeSa zrama karavAnI AvazyakatA na hatI. sAthe ja saMpAdaka maMDaLamAM pAMca labdha pratiSThita vidvAnonI vidyamAnatAmAM mAro zrama keTalo svalpa rahyo haze, enuM pAThaka sahaja ja anumAna lagAvI zake che. ATaluM badhuM thavA chatAM paNa vartamAna yuganA akAraNa karuNAkara maharSie asIma anugraha karIne mArI jevA akiMcana vyaktine A parama mahattvapUrNa graMthane saMpAdana karavAnuM kArya soMpyuM, to mAruM punita kartavya bane che ke huM pUrNa niSThA sAthe mArA sAmarthya anusAra pUrI zakti lagAvI A graMtha-ratnane adhikAdhika sarvAMgasuMdara, sarvasAdhAraNa mATe sugama ane zodhakartAo mATe samupAdeya banAvavAno prayAsa karuM. huM kRtajJa chuM AcArya zrI vinayacaMdra jJAnabhaMDAranA pUrvamaMtrI sva. sohanamalajI koThArI, adhyakSa zrIcaMdajI gulecchA ane pustakAlayAdhyakSa motIlAlajI gAMdhIno, jemaNe mane jJAnabhaMDAranA upayoganI suvidhA pradAna karavAnI sAthe-sAthe AvazyakatAnusAra mAMga karatA ja hajAro saMdarbha-graMtha upalabdha karAvyA. A adhyayanathI pratyakSa-parokSa aneka lAbha thayA. badhAthI moTo lAbha e thayo ke prastuta graMthamAM AcAryazrI dvArA je aitihAsika UU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 4 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathyonuM pramANa puraskara pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM, e Agamika ArSa, Apta ane prAcIna mULa-graMthonA ekAdhika uddharaNonuM AvazyakatAnusAra TippaNa athavA mULamAM ApI puSTa karavAmAM AvyA. bIjo lAbha e thayo ke itihAsanA aneka koyaDAone ukelavA, aneka bhrAMta dhAraNAonA nirAkaraNa, vivAdAspada viSayono nirNayAtmaka niSkarSa kADhavA mATe tathA aneka sthaLoe itihAsanI tUTelI kaDIonA saMdhAnamAM A tulanAtmaka adhyayana dvArA ghaNI sahAyatA maLI. koI gUMcavAyelI aitihAsika gUMcavaNa para utkaTa ciMtananI avasthAmAM 'parokSapriyAH vai devAH' e tathyanI paNa anubhUti thaI. ataH e aciMtya zakti pratye paNa mAro AMtarika AbhAra pragaTa karuM chuM. zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdanA saMcAlaka paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAe 'titthogAlIya paiNA', bhadrezvarasurinI kahAvalI' AdinI hastalikhita pratone vAMcavA ane emanAM mahattvapUrNa sthaLone lakhavA mATenI suvidhA pradAna karI, enA mATe huM emano hArdika AbhAra pragaTa karuM chuM. labdhapratiSThita Agama-vettA, vayovRddha vidvAna muni zrI kalyANavijayajIe aprApya graMtha "himavaMta sthavirAvalI'nI hastalikhita pratinI pratilipi karavAnI suvidhA pradAna karI, potAno preraNAdAyI AtmavRtta saMbhaLAvyo tathA dizA-nirdezana karI mane anuprANita karyo, e upakAra prati mArA aMtaranA udgAra pragaTa karavAmAM huM paNa e ja prakAre asamartha chuM, je prakAre prathama vAra goLano rasAsvAdana karavAvALo gUMgo goLano svAda batAvavAmAM. huM mArA adhyApaka paM. hIrAlAlajI zAsrI(byAvara) pratye paNa zraddhAsikta AbhAra pradarzita karuM chuM. paMDitajIe digaMbara paraMparAnA hastalikhita ane mudrita aneka graMtha pradAna karavAnI sAthe-sAthe mArgadarzana ApyuM ane digaMbara paraMparAnA vidvAno sAthe paricaya karAvyo, jenAthI mane mArA kAryamAM ghaNI saphaLatA maLI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 777 5 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM zrI darabArIlAla koThiyA pratye AbhAra pragaTa karuM chuM, jemaNe jyotiSAcArya nemIcaMdra zAstrI dvArA lakhAyela nirvANottara kALanI AcArya paraMparA viSayaka graMthanI pAMDulipi ane digaMbara paraMparAnI 17 paTTAvalIo mane pradAna karI. mudraNAdhIna pustakanI pAMDulipi e ja viSayanA eka aparicita zodhArthIne dekhADavAnI udAratA koThiyAjI jevA asAdhAraNa saujanyanA dhaNI ja karI zake che. koThiyAjIe mane eka ananya AtmIyatulya badhI ja suvidhAo pradAna karI. huM jaina paraMparAnA labdhapratiSThita itihAsavettA zrI agaracaMda nAhaTAno paNa ghaNo AbhArI chuM ke jemaNe potAnA vyasta kAryakramamAMthI traNa divasano samaya kADhIne prastuta graMthanI pAMDulipine sAMbhaLI ane upayogI sujhAva ApyA. huM mArA be sahAdhyAyI zreSThIvara zrI AnaMdarAja mahetA ane bALasakhA zrI premarAja bogAvatanA sauhArdane kyAre ya paNa bhUlI nathI zakato. mArA A baMne mitroe ThaMDA, mIThA ane utsAhavardhaka vAkacAturyathI samaye-samaye mAro utsAha vadhArIne mane akarmaNya thavAthI bacAvyo. - * prastuta graMtha ane enA vidvattApUrNa prAkakathanamAM zraddheya AcAryazrIe vI. ni.nA pazcAt 1000 varSanA jaina itihAsa upara ATalA vizada rUpathI prakAza nAMkhyo che ke have A saMbaMdhe mArA jevI vyakti mATe eka zabda paNa kahevA athavA lakhavAnI AvazyakatA ja nathI rahetI. saMpAdanakALamAM vastusthitinA citraNamAM jIvaMtatA lAvavAno prayAsa karatI vakhate jo kyAMka sAdhubhASAnuM atikramaNa thayuM hoya to mAro vAMka che. vidvAna pAThaka mArA e pramAda mATe mane kSamA karazo. - gajasiMha rAThoDa mukhya saMpAdaka (jaina dharmanA maulika ItihAsa' (vistRta)nA dvitIya bhAgamAMthI) A B . [ 6 99999999999Ne jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grApha rUpe saMvatone paraspara badalavAnuM samIkaraNa stoc 62 hijarI 1149 605 para 470 135 50 vikrama saMvata (50 I.sa. pUrva) 544 zaka saMvata I.sa. (08 zaka pUrva) vIra nirvANa = (400 vi.saM. pUrva, 520 I.sa. pUrva, 605 zaka saM. pUrva) I.sa. kADhavA mATe vikrama saMvata kADhavA mATe badalavAnuM samIkaraNa vIra nirvANa saMvata kADhavA mATe = vikrama saMvata = 470 +527 + 605 = zaka saM. + 78 = I. sa. + 57 = zaka saM. + 135 sUrya varSa lagabhaga 365-1/4 divasano hoya che, caMdra varSa lagabhaga 354 divasano. ogaNIsa varSamAM thanArA 213-3/4 divasanuM aMtara pUruM karavA mATe 7 mahinA vadhI jAya che. sUrya varSathI I.sa. cAle che zeSa cAreya caMdra varSathI. ataH 19 varSa pachI prAyaH e sthiti e ja tArIkhe Ave che, hijarI saMvatamAM mahino vadhAravAnuM gaNita na hovAthI enI gaNanAmAM prAyaH 32-1/2 varSamAM 1-1 varSanuM aMtara vadhI jAya che. hijarI saMvata prAraMbha thavAnA samaye vIra nirvANa 1149mo, vikrama 679mo, I.sa. 622mo ane zaka 544mo cAlI rahyo hato. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) * 7 = I. sa. = zaka saM. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArkazana hajAra varSanAM lekhAM-jokhAM * AcArya zrI hastImalajI mahArAja jaina dharmano maulika itihAsa' prathama bhAgamAM bhagavAna RSabhadevathI prabhu mahAvIra sudhInA covIsa tIrthaMkarono pAvana paricaya prastuta karI dIdho che. amane A vAta para ghaNI prasannatA thaI che ke keTalAka adhyayanazIla mahAnubhAvoe ene sUkSma ane zodhapUrNa dRSTithI vAMcIne potAnI zaMkAo ane sujhAva mokalyAM che. A prakAranI ruci sarAhanIya che. prathama bhAgamAM je vipula sAmagrI prastuta karavAmAM AvI che, emAMthI 5 prasaMgo saMbaMdhamAM jijJAsuo dvArA je zaMkAo uThAvavAmAM AvI che, te zaMkAo ane enA samAdhAna nimna prakAre che * zaMkA-1. prathama bhAgamAM bhagavAna RSabhadevanA prathama-pAraNAnuM vivaraNa prastuta karatA lakhyuM che ke - 'bhagavAna RSabhadeve vaizAkha zukla tRtIyAe varSa-tapanA pAraNA karyAM.' ahIM e prazna upasthita thayo che ke bhagavAna RSabhadeve caitra kRSNa aSTamIe belAtapa(chaTha)nI sAthe dIkSA grahaNa karI ane bIjA varSanI vaizAkha zukla tRtIyAe zreyAMsakumArane tyAM prathama pAraNA karyAM. e rIte caitra kRSNa AThamanA bIjA varSe vaizAkha zukla tRtIyA sudhInI emanI A tapasyA tera mahinA ane dasa divasanI thaI. AvI sthitimAM 'saMvacchareNa bhikkhA laddhA usaheNa loganAheNa' A gAthA anusAra AcAryoe prabhu AdinAthanA prathama tapane 'saMvatsara tapa' kahyo che, te kyAM sudhI yogya che ? kAraNa ke e tapa 12 mAsanuM nahi. paraMtu 13 mAsa ane 10 divasanuM tapa hatuM. samAdhAna : vastuta A koI navIna prazna nathI. A eka bahucarcita prazna che. 'saMvacchareNa bhikakhA labdhA uheNa loganAheNa' A ujaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vyavahAra vacana mAnavuM joIe. vyavahAramAM uparanA divasa alpa hovAnA kAraNe gaNatarImAM emano ullekha na karI, moTe bhAge saMvatsara tapa kahI dIdho che. prabhunA e prathama tapanI avadhi eka varSathI thoDIka vadhu rahI. A prakArano spaSTa AbhAsa "harivaMza purANa'nA ullekha dvArA pragaTa thAya che. A ullekhothI evuM siddha thAya che ke prabhu RSabhadevanuM prathama tapa 1 varSathI adhika samaya sudhInuM rahyuM, paNa vyavahAramAM uparanA divasone gauNa mAnIne ene varSItapa kahevAmAM Avyo che. zaMkA-2. bIjI zaMkA brAhmI ane suMdarInA vivAha ane dIkSA saMbaMdhamAM uThAvavAmAM AvI che. paraMparAgata mAnyatA anusAra A baMne bahenone bALa-brahmacAriNI mAnavAmAM AvI che. digaMbara paraMparAnA mAnya graMthomAM A baMnene spaSTarUpe avivAhita batAvavAmAM AvI che. zvetAMbara paraMparAnA graMthomAM traNa prakAranI vibhinna mAnyatAo upalabdha che - (1) "kalpasUtra'mAM brAhmI ane suMdarI traNa lAkha zramaNIonI pramukha sAdhvIo hovAno ullekha che, na ke suMdarInI sAthe ja zrAvikA-samUhanI pramukhA subhadrAne batAvI che. kalpasUtra'nA A ullekhathI e ja siddha thAya che ke baMne bahenoe sAthe-sAthe dIkSA lIdhI. (2) "Avazyaka, malaya ane triSaSTi-zalAkA-puruSa caritra' AdimAM e mAnyatA upalabdha thAya che ke bhagavAna RSabhadeve je samaye dharmatIrthanuM pravartana karyuM, e samaye brAhmI pravrajita thaI gaI. suMdarI paNa e ja samaye pravrajita thavA mAMgatI hatI, paraMtu bharate ema kahIne pravRjita thatA rokI lIdhI ke cakravartI banyA bAda ene (suMdarIne) potAnI patnI(strI-ratna)nA pada para sthApita karaze. bharata zrAvaka banyo ane suMdarI zrAvikA. (3) trIjI mAnyatA evI pracalita che ke bhagavAna RSabhadeve jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 996969696969696969699 9 | Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNadharmamAM dIkSita thavA pUrve bharatanI sahodarA brAhmIno saMbaMdha bAhubalInI sAthe ane bAhubalInI sahodarA suMdarIno saMbaMdha bharatanI sAthe karyo hato. kaivalyopalabdhi' pazcAt jyAre prabhue dharmatIrthanI sthApanA karI to bAhubalInI AjJAthI brAhmI zramaNIdharmamAM pravrujita thaI gaI. e samaye suMdarI paNa pravrujita thavA mAMgatI hatI, paraMtu bharate evuM kahIne ene rokI lIdhI ke cakravartI banavA para te ene potAnI strI-ratna banAvaze. samAdhAna : harivaMza purANakAre lakhyuM che ke - e baMne kumArikAo arthAt avivAhita hatI. e ja prakAre Adi purANakAre paNa brAhmI mATe rAjakanyAnuM vizeSaNa prayukta karI e baMne baheno avivAhita hovAno ullekha karyo che. enAthI e ja siddha thAya che ke baMne baheno bALabrahmacAriNI hatI. vastutaH zvetAMbara paraMparAnI trIjA prakAranI mAnyatA 'dattA' zabdano samyag artha na samajavAne kAraNe utpanna thaI. enI pAchaLa prAmANika AdhAra nathI. etaviSayaka samasta jaina vADmayanA paryAlocanathI pragaTa thAya che ke koI paNa prAcIna graMthamAM brAhmI tathA suMdarInA vivAhano ullekha nathI. ahIM vivAha ane vAdAnanuM aMtara samajavuM joIe. 10 vivAha (lagna) ane vAdAna (vevizALa) A baMne paraMparAonA pracalita thavAnA prAraMbhika itihAsane prastuta karatI vakhate 'Avazyaka niyukti'mAM Apela gAthAnI vyAkhyA karatI vakhate AcArya malayagirie 'Avazyaka malayavRtti'mAM lakhyuM che : "RSabhadevanA lagna (vivAha) karavAmAM AvyA, e joIne lokoe pota-potAnAM saMtAnonA vivAha karavAnAM prAraMbha karyo. vivAhanAM prasaMga samApta thayAM. have 'datta' arthAt vAdAna(vevizALa)no prasaMga athavA prakriyA paNa kahe che. bhagavAne yugaladharmane samApta karavAnA abhiprAyathI bharatanI chelle jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe utpanna thayela potAnI putrI brAhmInuM vevizALa bAhubalInI sAthe tathA bAhubalInI sAthe utpanna thayela, suMdarInuM vevizALa bharatanI sAthe karI dIdhuM." niryuktikAra ane vRttikA2e lagna ane vAgdAna e baMne prathAono prAraMbha thavAno je prakAre pRtharUpathI ullekha karyo che, enAthI nirvivAda rUpe e ja siddha thAya che ke prabhue potAnI putrIo-brAhmI ane suMdarInA mAtra vAgdAna (vevizALa) ja karyA hatA, lagna nahi. zaMkA-3. trIjI zaMkA upasthita karavAmAM AvI che - caturtha cakravartI sanatkumAranA svargagamana athavA mokSagamana saMbaMdhamAM saiddhAMtika paraMparAmAM sanatkumAranuM mokSagamana mAnavAmAM AvyuM che. samAdhAna : 'sthAnAMga sUtra'mAM cAra prakAranI aMtaHkriyAonuM je sodAharaNa vivaraNa ApavAmAM AvyuM che, emAM trIjA prakAranI aMtaHkriyAno sArAMza A prakAre che : "trIjI - mahAkarma pratyayA aMtaHkriyA, jemAM sanatkumAra cakravartInI jema dIrghakAlIna tapa, roganA kAraNe dIrghakAlIna dAruNa vedanAnI sAthe dIrghaparyAyathI siddha thavuM." A badhI aMtaHkriyAonA udAharaNa tadbhavanI apekSAe batAvavAmAM AvyA che. ataH trIjI aMtaHkriyAnA udAharaNamAM nirdiSTa sanatkumArane paNa e ja bhavamAM siddha thayela mAnavA ucita pratIta thAya che, kAraNa ke trIjI aMtaHkriyA ane sAdhuparyAya sanatkumAranI batAvelI che, nahi ke AcArya abhayadeva ane hemacaMdrAcArya dvArA varNita sanatkumAra dvArA devalokanI Ayu bhogavyA pazcAt mahAvideha kSetramAM sAdhuparyAyathI siddha thanArA koI sAdhakanI. 'sthAnAMga sUtra'nA etadviSayaka mULapAThanI zabdaracanA ane pUrvApara saMbaMdhane najara samakSa rAkhatA sanatkumAra cakravartIno tadbhavamAM mokSa mAnavuM ja ucita pratIta thAya che. digaMbara jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) D 11 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMparAmAM paNa cakravartI sanatkumAranuM e ja bhavamAM mukta thavAnuM mAnavAmAM AvyuM che. zaMkA-4. cothI zaMkA mahAbalamuni dvArA strI nAma-karmanA upArjana karavAnA saMbaMdhamAM uThAvavAmAM AvI che. prathama bhAgamAM bhagavAna mallinAthanA prakaraNamAM emanA pUrvabhava(pUrvajanma)no paricaya ApatA lakhyuM che ke - "A prakAre chaLapUrvaka tapa karavAthI emaNe strIvedano ane visa sthAnonI ArAdhanA karavAthI tIrthakara nAma-karmano baMdha karyo." ahIM e zaMkA upasthita karavAmAM Ave che ke bhagavAna mallinAthanA jIve potAnA trIjA (mahAbalanA) pUrvabhavamAM je strI-vedanuM upArjana karyuM te tIrthakara nAma-karmanA upArjananAM pUrve karyuM athavA pazcAtuM? samAdhAna : "jJAtAdharmakathAMga sUtra'nA etaviSayaka mULapAThanA samyagu rUpeNanuM avalokana karavAthI svataH ja A zaMkAnuM samAdhAna thaI jAya che. mULapAThamAM spaSTa ullekha che ke rAjA mahAbala emanA cha bAla-mitronI sAthe zramaNadharmathI dIkSA grahaNa karI ekAdazAMgInuM adhyayana ane vividha tapazcaraNathI AtmAne bhAvita karatA vicaraNa karavA lAgyA. eka divasa e sAteya munioe paraspara vicAra-vimarza karyA bAda e pratijJA lIdhI ke - "teo badhA sAthe maLIne eka ja prakAranuM tapazcaraNa karaze.' pratijJAnusAra teo badhA upavAsa vagere samAna tapa karavA lAgyA. paraMtu mahAbala aNagAra banavA pahelA pUrva adhinAyaka hatA ane enA cha mitro enA adhinasta, ataH mahAbaLanA aMtaramAM enA mitronI apekSAe viziSTa vyaktitvanI prApti-hetu AkAMkSA utpanna thaI. e AMtarika AkAMkSAnI pUrti-hetu mahAbaLe potAnI pratijJAthI viparIta mAyA-chaLa-chaghapUrvaka e che munio karatAM viziSTa tapa karyuM, jenA phaLasvarUpa emanuM samyakatva dUSita thaI gayuM. mAyA-strI nAma-karmanI janetA che, ataH mahAbaLe strI-nAma-karmanuM arthAt strIvedano baMdha karyo. 12 999999999999 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAtAdharmakathAMganA pAMcamA sUtranA pUrva bhAgamAM mahAbaLa dvArA strI nAma-karma upArjana karyA pachI enA uttara bhAgamAM vIsa bolonI utkRSTa ArAdhanAthI tIrthakara nAmanotrakarmane upArjita karavAmAM AvelAno spaSTa ullekha che. enAthI spaSTataH e ja siddha thAya che ke mahAbaLe saMyama grahaNa karyA bAda sAdhanAnI prAraMbhika avadhimAM pahelA strI nAma-karmanuM upArjana kareluM, tyAra bAda sAdhanApatha para uttarottara agresara thatA-thatA vIsa-vIsa bolonI ArAdhanAthI tIrthakara nAma-karmanuM upArjana karyuM. A mAnyatAnuM paheluM kAraNa e che ke mULapAThamAM A prakArano spaSTa ullekha che ane zAstrano mULapATha haMmezAM sarvAdhika prAmANika mAnavAmAM Ave che. bIjuM kAraNa e che ke mahAbaLe je sAdhanAthI tIrthakara nAma-karmanuM upArjana kareluM te atyutkaTa sAdhanA hatI. zAstramAM varNita vIsa bolomAMthI koI eka bolanI utkaTa ArAdhanAthI sAdhaka tIrthakara nAmagotra-karmanuM upArjana karI le che. AvI sthitimAM vIsa-vIsa bolonI utkaTa sAdhanA karyA pachI mahAbaLanuM samyakatva AkAMkSA doSathI dUSita thaI mithyAtva athavA sAsvAdananI dharAtaLe pahoMcI gayo hoya, e vAta na to buddhisaMgata pratIta thAya che ane nahi yuktisaMgata. A badhAM tathyomAMthI e ja niSkarSa nIkaLe che ke mahAbaLa munie tIrthakara nAma-gotrakarmanA upArjananA pUrve ja strI nAma-gotra-karmanuM upArjana karI lIdhuM hatuM. zaMkA-5. aMtima temaja pAMcamI zaMkAmAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke traNa saMghATakomAM bhikSArtha devakIne tyAM AvelA che muniono vAstavika paricaya devakIne bhagavAna ariSTaneminA samavasaraNamAM svayaM prabhu pAsethI prApta thayo hato. paraMtu prathama bhAgamAM "caupanna mahApurisa cariya'nA ullekhAnusAra e chae cha munio dvArA svayaM devakIne jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) [96969696969696969696969 13 | Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAno paricaya ApavAmAM AvelAno ullekha karavAmAM Avyo che, enI sAthe ja zAstrIya mAnyatAno ullekha mULamAM na karI TippaNImAM karavAmAM Avyo che. zuM enAthI zAstrIya mAnyatAnI gauNatA pragaTa nathI thatI? samAdhAnaH vastusthiti e che ke prathama bhAgamAM je anIkasena Adi che munio saMbaMdhamAM vivaraNa ApavAmAM AvyuM che, enuM zIrSaka ane e vivaraNane dhyAnapUrvaka vAMcavAmAM Ave to A prakAranI zaMkAnI AvazyakatA ja nathI rahetI. " A badhAM ja vivaraNanuM zIrSaka che "ariSTanemi dvArA rahasyodghATana." A zIrSaka ja etadviSayaka zAstrIya mAnyatAno bodha karAvI de che. A sivAya A AkhyAnathI saMbaMdhita pUrNa zAstrIya mAnyatAnuM sImAcihna digdarzana karAvavAnI sAthe-sAthe enI puSTimAM riSaSTizalAkApuruSa caritrakAra dvArA karavAmAM Avela varNanano paNa ullekha karI devAmAM AvyAM che. eka tathyanuM pratipAdana karavA pUrve enA vividha pakSone prastuta karavAnI paraMparAne sadA svastha mAnavAmAM AvI che. e ja svastha paraMparAnuM avalaMbana laI A prakaraNamAM "caupanna mahApurisa cariya'nA racanAkArano pakSa prastuta karavAmAM Avyo che. je parama vairAgyotpAdaka tathA sarasa hovAnI sAthe-sAthe adhikAMza vijJo mATe navIna che. e pakSane prastuta karatI vakhate e vAtanI pUrNa sAvadhAnI rAkhavAmAM AvI che ke je be sthaLoe zAstrIya mAnyatAthI bhinna prakArano ullekha maLe che, tyAM tathyanA prakAzAthe zAstrIya mAnyatAnI dyotaka TippaNa ApI dIdhI che. zAstro pratye agAdha zraddhA abhivyakta karatA zAstrIya matonI sarvoparI prAmANikatAne akSaNa banAvI rAkhavAnI prazasta bhAvanAthI prerita thaI je viza pAThakoe jAgRtatA dAkhavI che, te sAdhuvAdane pAtra che. ' 14 96969696969696969696962 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( purAtana prAmANika AdhAra) ame aMgo upAMgo, niryuktio, TUMka-TippaNIo, TIkAo, bhASyo, caritra-graMtho, kathAkoSo, sthavirAvalIo, paTTAvalIo, jaina temaja vaidika paraMparAnAM purANo, vibhinna itihAsa graMtho, bauddha paraMparAnA graMtho, zilAlekho, prakIrNaka graMtho tathA badhA prakAranI upalabdha sAmagrIonA paryavekSaNa, paryAlocananA mAdhyamathI prAmANika sAdhanonA AdhAre athathI iti sudhI zRMkhalAbaddha rUpamAM jaina itihAsanA AlekhananI amiTa abhilASA karI yathAmati kaMIka lakhavAno prayAsa karyo che. prAraMbhathI laI aMta sudhI A graMthanA lekhanamAM e vAtano pUro khyAla rAkhavAmAM Avyo che ke korI kalpanAo ane nirAdhAra anukRtione mahattva na ApatA prAcIna graMtho ane abhilekhonA AdhAre prAmANika aitihAsika tathyonuM ja nirUpaNa karavAmAM Ave. e ja prakAre ghaNI badhI camatkArika rUpathI citrita ghaTanAono A graMthamAM samAveza karavAmAM nathI Avyo. A spaSTIkaraNanuM mukhya tAtparya e ja che ke prastuta graMthamAM je kaMI paNa lakhyuM che, e badhuM ja sAdhAra che, eka paNa vAta nirAdhAra nathI lakhavAmAM AvI. (vizuddha udezyaH kevaLa tathyanI khoja) - A eka nirvivAda satya che ke itihAsanA kSetramAM mAtra e ja vivaraNone pUrNa prAmANika mAnavAmAM Ave che, jemAM satya siddha karavA mATe cokkasa AdhAra hoya. keTalIka mAnyatAone aprAmANika - amAnya siddha karavA mATenA prabaLa tathya amane upalabdha thayA che, ene yathAsthAna ullekhI ame vAstavikatAne prakAzamAM lAvavAno prayatna karyo che. evA prasaMgo upara amAre keTalAka evA prakAranAM tathya paNa prastuta karavA paDyAM che, je keTalAka vidvAnonI mAnyatAone anukULa nathI. evuM karavAnI pAchaLa amArI kiMcitmAtra paNa evI bhAvanA nathI rahelI ke koInA komaLa manane Thesa vAge. amArI ceSTA mAtra e ja rahI che ke vastusthitine prakAzamAM lAvavAmAM Ave. (saMgha saMcAlita praNAlI) koI paNa saMgaThana, bhale pachI te dhArmika, rAjanaitika, sAmAjika, Arthika athavA sAMskRtika saMgaThana hoya, enA saMcAlana mATe koIka jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 802999696969696963 15 | Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka praNAlIne apanAvavI Avazyaka banI jAya che. aneka bhedaprabhedo hovA chatAM paNa A prakAranAM saMgaThanone sucArurUpe calAvavA mATe mukhya rUpe be praNAlIone pradhAna mAnavAmAM AvI che. prathama ekataMtrIya praNAlI ane bIjI prajAtaMtrIya praNAlI. ekataMtrIya praNAlImAM eka vyaktine sarvasattA-saMpanna adhinAyaka banAvI devAmAM Ave che. prajAtAMtrika praNAlImAM adhikArI ane adhikRta, nAnA-moTAnA bhedanuM kahevA mAtranuM sthAna hoya che. tIrtha-pravartanakALathI laIne Aja sudhInA bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanA itihAsanuM sucAru paryAlocana karyA pachI e ja tathya pragaTa thAya che ke prAraMbhathI ja enuM saMcAlana eka evI suMdara ane sudaDha praNAlI dvArA karavAmAM AvI rahyuM che, je na to vizuddha ekataMtrIya praNAlI kahI zakAya ane nahi pUrNa prajAtAMtrika. kaivalyopabdhinA anaMtara tIrthapravartananA samaye bhagavAna mahAvIre potAnA dharmasaMghanA saMcAlana mATe prajAtAMtrika praNAlI ane ekataMtrIya praNAlInA mAtra guNone grahaNa karI eka mizrita praNAlIne vadhAre upayukta samajI. - saMgha temaja AcaraNa pratye niSThAvAna, pratyutpannamati, zAsana nipuNa, ojasvI, pratibhAzALI, vyavahArakuzaLa temaja yogyatam adhikArInA sAMkuza adhinAyakatvamAM potAnA dharmasaMghanuM cirajIvana tathA cirasthAyI hita samajIne bhagavAna mahAvIre saMghanA saMcAlana mATe eka mizrita praNAlI nirdhArita karI. emAM evA prakAranI vyavasthAo karavAmAM AvI hatI ke e vyavasthAone kAryAnvita karavAthI e hiMmezAM nirdoSa ane pUrNa svastha paraMparA banI rahe. saMkSepamAM kahevAmAM Ave to e saMghanA aMkuza (niyaMtraNa) sahita eka evI ekataMtrIya zAsanapraNAlI hatI, jemAM nAmamAtranI paNa ekAtikatA athavA niraMkuzatA na hatI. darekanA vicAro pratye sanmAna ane samAdara rAkhavAmAM AvatAM hatAM. samagrarUpe vivekanI kasoTI upara ghasIne pachI ja gaMbhIra prazno upara saMgha ane AcArya dvArA nirNaya ApavAmAM Avato hato. emano nirNaya sarvoparI ane sarvamAnya raheto hato. [ 16 u6969696969696969696963na dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya potAnA ziSyavargamAMthI yogya ziSyonI aneka prakAre parIkSAo laIne manomana sarvata, sarvAdhika, suyogya ziSyane potAnA uttarAdhikArInA rUpe pasaMda karI ene svArjita samasta jJAnanI zikSA pradAna karatA ane aMte potAnI Ayu-samApti pUrve ja samasta saMghanI samakSa potAno uttarAdhikArI jAhera karI detA hatA. bhagavAna mahAvIre potAnA dharmasaMghanA saMcAlana mATe niyaMtraNa (aMkuza) sahita je ekataMtrIya zAsanapraNAlI nirdhArita karI, emAM saMghanA saMrakSaNa, utkarSa vagere mATe pUrNarUpe uttaradAyI (javAbadAra) ane sAMkuza sarvasattAsaMpanna je AcAryaprada rAkhyuM, e pada upara niyuktino AdhAra nirvAcananA sthAne manonayana rAkhavAmAM Avyo. e ja zramaNane AcAryapada upara manonIta athavA adhiSThita karavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM, je svayaM pUrNa AcAravAna, bIjA pAse vizuddha, AcAranuM paripAlana karAvanAra, saMghano kuzaLa anuzAsta, zramaNasamUhane talasparzI tattvajJAna ane Agama-vAcanA ApavAmAM sakSama. sAdhaka varga ne AdhyAtmika utkarSanI tarapha uttarottara agresara karatA rahevAnI asAdhAraNa yogyatAvALA, meghAvI, sarvAtizayI pratibhA-prabhAvasaMpanna, tejasvI vyaktitvano dhaNI, puNyAtmA, AtmajayI, niSkalaMka jAtakuLa - svabhAvasaMpanna ane niSThala prakRtinA hoya. Aje paNa jaina dharmanA dareka zramaNa saMgho temaja saMpradAyonA saMcAlananI vyavasthA tenA e ja purAtana svarUpamAM sAMkuza ekataMtrI vyavasthA-praNAlIne anusarI rahI che. (nivaNottara-kALamAM saMgha vyavasthA) - A eka nirvivAda aitihAsika tathya che ke zramaNa bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha bhAratanA vibhinna dharmasaMghomAM haMmezAMthI ja pramukha, suvizALa tathA bahujana saMmata rahyo che. jene vAmayamAM nirvANa-pUrvavartI ane nirvANottara kALamAM aneka evA anya dharmasaMghono ullekha upalabdha thAya che, je vizALa paNa hatA ane bahujana saMmata paNa. paraMtu Aje e dharmasaMghomAMthI eka-bene choDIne bAkInA nAma sivAya koI avazeSa paNa avaziSTa nathI rahyA. enAthI viparIta bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha jaiina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969696969696969] 10 | Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je prakAre emanA nirvANa pUrve eka vizALa, bahujana saMmata ane supratiSThita dharmasaMghanA rUpamAM sucAru rUpethI cAlato rahyo, e ja prakAre nirvANottara-kALamAM paNa cAlato rahyo. jaina dharma upara paNa anekavAra vipattinAM vAdaLo maMDAyAM. dvAdazavArSika duSkALo, rAjanaitika Uthala-pAthala, varga-vidveSa, dharmAMdhatAjanya gRhakleza vagere saMkrAnti-kALanA aneka vakhato AvyA ane jatA rahyA. aneka dharmasaMghone vilupta karavAvALA e viplava paNa jaina dharmane samApta na karI zakyo. atItanA e ativikaTa saMkaTApanna samaye paNa jaina dharma kyAM kAraNone lIdhe potAnuM astitva TakAvI rAkhavAmAM saphaLa thayo ? e praznanA UMDANamAM UtaravA ane zodhavA para enAM keTalAMka prabaLa kAraNo ubharAIne sAme Ave che. sauthI paheluM ane prabaLa kAraNa e hatuM ke sarvajJa praNIta dharma hovAnA kAraNe A dharmasaMghanuM saMvidhAna badhI rIte sugaThita ane sarvAMgapUrNa hatuM. anuzAsana, saMgaThananI sthiratA, suvyavasthA enI apratima vizeSatAo hatI. bIjuM mukhya kAraNa hatuM, A dharmasaMghano vizvabaMdhutvano mahAna siddhAMta; jemAM prANImAtranA kalyANanI sAcI bhAvanA sannihata hatI. A badhAthI vizeSa to A dharmasaMghanI ghorAtighora saMkaTomAM paNa rakSA karanArA hatA, A dharmasaMghanA karNadhAra mahAna AcAryonA tyAga-tapopUta aparimeya AtmabaLa. dharmasaMghamAM padonI vyavasthA dharmasaMghanAM zramaNa-zramaNI varga sudRDha, saMgaThana ane pUrNa anuzAsanamAM rahIne samyak rIte jJAnArAdhanA tathA sAdhanAno niraMtara uttarottara vikAsa, dharmano pracAra-prasAra-prabhAvanA-abhyutthAna ane nirdoSa rUpathI potAnA saMyama ane jIvanano nirvAha karI zake, A prakAre dharmasaMghanI vyavasthA sucAru rIte cAlI zake, e uddezyathI zramaNasaMghamAM nimnalikhita padonI vyavasthA karavAno ullekha 'sthAnAMga sUtra'nI vRtti ane 'bRhatkalpa sUtra'mAMthI prApta thAya che. (1) AcArya (2) upAdhyAya (3) pravartaka (4) sthavira (5) gaNI (6) gaNadhara (7) gaNAvacchedaka. 18 jo jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNasamUhanI samAna zramaNIsamUha paNa AcAryane ja AjJAnuvartI raheto hato. paNa zramaNIvarganI dainika vyavasthA sucAru cAlatI rahe, zramaNo tathA zramaNIono avAMchanIya ati saMparka na thAya, zramaNIonI vyavasthA paNa zramaNonI apekSAe zramaNIo suvidhApUrvaka karI zake, " e dRSTithI zramaNI vRMda mATe pravartinI, mahattarA, sthavirA, gaNAvacchedikA Adi padonI vyavasthA nirdhArita karavAmAM AvI che. A pado para adhiSThita karavAmAM AvanAranI kAyika, vAcika ane AdhyAtmika saMpadAo, yogyatAo, uttaradAyitvo, punita kartavyo ane emanA dvArA vahana thanAro guruttara kAryobhAra vagereno ahIM zAstrIya ane purAtana AdhAra upara saMkSepamAM vivaraNa prastuta karavAmAM AvI rahyo che. AcArya H bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghamAM AcArya(dharmAcArya)nuM pada apratima, gauravapUrNa ane sarvoparI mAnavAmAM Ave che. jaina dharmasaMghanA saMgaThana, saMcAlana, saMrakSaNa, saMvartana, anuzAsana ane sarvatomukhI (sarvAga) vikAsamAM sAmUhika temaja mukhya uttaradAyitva AcArya upara rahe che. samasta dharmasaMghamAM emano Adeza aMtima nirNayanA rUpamAM sarvamAnya hoya che. A ja kAraNa che ke jinavANInuM yathAtathya rUpathI nirUpaNa karanArA AcAryane tIrthakara samAna ane sakaLa saMghanA netra kahevAmAM AvyA che. AcArya' zabdanI vyutpatti aneka graMtho ane AgAmomAM jaNAvavAmAM AvI che. jinendra bhagavAna dvArA prarUpita AgamajJAnane hRdayaMgama karI ene AtmasAt karavAnI utkaMThAvALA ziSyo dvArA je vinayAdipUrNa maryAdApUrvaka sevita hoya emane AcArya kahe che. je sUtra ane arthanA jJAtA hoya, utkRSTa koTinAM lakSaNothI yukta hoya, saMghanA mATe mobhI arthAt AdhArastaMbha samAna hoya, je potAnA gaNagaccha athavA saMghane samasta prakAranA saMtApothI pUrNataH vimukata rAkhavAmAM sakSama hoya tathA je ziSyone AgamonA gUDhArtha sahita vAMcanA ApatA hoya, emane AcArya kahe che. je pAMca prakAranA AcAra arthAt jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritracAra, tapAcAra ane vIryAcArano svayaM samyagurUpe pAlana, prakAzana, prasAraNa jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 9999999999che. 19 ] Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA upadeza kare che ane potAnA aMtevAsIo pAse paNa e ja prakAranuM AcaraNa karAve che, emane AcArya kahevAmAM Ave che. AcAryapada mAtra vidvattAnA AdhAre nathI ApavAmAM AvatuM. AcAryanA vyaktitvamAM evI arhatAo hovI joIe, jenAthI jIvana samagra temaja saMpUrNa lAge. 'dazAzrutaskaMdha sUtra'mAM AcAryanI vizeSatAonuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. tyAM AcAryanI ATha saMpadAo batAvavAmAM AvI che, je nimnAMkita che : (1) AcAra saMpadA (2) zruta saMpadA (3) zarIra saMpadA (4) vacana saMpadA (5) vAcanA saMpadA (6) mati saMpadA (7) prayoga saMpadA (8) saMgraha saMpadA. upAdhyAya : jainadarzana jJAna ane kriyAnA samanvita anusaraNa para AdhArita che. sajJAnapUrvaka Acarita kriyAmAM zuddhinI anupama suSamA prasphuTita thAya che. je prakAre jJAna-prasUtakriyAnI garimA che, e ja prakAre kriyA-pariNata jJAnanI paNa vAstavika sArthakatA che. jainasaMghanAM padomAM AcArya pachI bIjuM pada upAdhyAyanuM che. A padano saMbaMdha mukhya rIte adhyApana sAthe che. upAdhyAya zramaNone sUtra-vAMcana Ape che. jina-pratipAdita dvAdazAMga graMthono je upadeza Ape che, emane (upadeza-zramaNa) upAdhyAya kahevAmAM Ave che. 'sthAnAMga vRtti'mAM upAdhyAyano sUtradAtAnA (sUtra vAMcanAdAtA) rUpamAM ullekha thayo che, enuM tAtparya e che ke sUtronA pAThoccAraNanI zuddhatA, spaSTatA, vizadatA, aparivartyatA tathA sthiratA banAvI rAkhavAnA hetuthI upAdhyAya pAraMparika bhASA temaja vaijJAnika vagere dRSTiothI aMtevAsI zramaNone mULapAThanuM sAMgopAMga zikSaNa Ape che, jenAthI Agama pAThane yathAvat banAvI rAkhavAmAM ghaNI madada maLe che. Agama-gAthAonuM uccAraNa karI devuM mAtra pATha ke vAMcana nathI. anuyoga dvAramAM padanA zikSita, jita, sthita, mita, parijita, nAmasama, ghoSasama, ahInAkSara, atyakSara, atyAvidyAsara, askhalita, amilita, avyatyAkreDita, pratipUrNa, pratipUrNa - ghoSa temaja kaMThoSTha vipramukta jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 20 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e prakAre 16 vizeSaNa ApavAmAM AvyAM che. sUtrapATha ne akSaNa tathA aparivartya rAkhavA paDatA hatA, je kAraNe ATalA vizALa AgamavADmayamAM kALanI ATalI lAMbI avadhinI vacce paNa koI parivartana nathI AvI zakyuM. artha athavA abhiprAyano Azraya sUtrano pATha che, mATe ja enA zuddha svarUpane sthira rAkhavA mATe sUtra-vAMcana athavA paThananuM eTaluM moTuM mahattva samajavAmAM AvyuM ke saMghamAM ene mATe "upAdhyAya'nA rUpamAM pRthaka pada pratiSThita karavAmAM AvyuM. pravartaka AcAryanA ghaNAkharAM (bahuvidha) uttaradAyitvonAM samyaka nirvahanamAM suvidhA rahe, dharmasaMgha uttarottara unnati karato rahe, zramaNavRMda zrAmaNyanA paripAlana ane vikAsamAM gatizIla rahe, e hetuthI anya padonI sAthe pravartakanuM paNa viziSTa pada pratiSThita karavAmAM AvyuM. prarvataka gaNa athavA zramaNa saMghanI ciMtA kare che arthAt teo enI gatividhinuM dhyAna rAkhe che. teo jinazramaNone tapa, saMyama tathA prazasta yogamUlaka anyonya satpravRttiomAM yogya jANe che, emane e pravRtti mATe anuprerita kare che. pravartakanuM e kartavya che ke jene je pravRtti mATe yogya mAnatA hoya, ene e tarapha prerita ane pravRtta kare. je emane jenI pravRttinA samyaphanirvAhamAM yogya na jaNAya, temane e taraphathI nivRtta kare che. sAdhaka mATe e prakAranA pathanirdezaka hovuM parama Avazyaka che. gaNane tRpta tuSTa, ullAsita karavAmAM pravartaka haMmezAM prayatnazIla rahe che. sthavira jainasaMghamAM sthaviranuM pada atyaMta mahattvapUrNa che. "sthAnAMga sUtra'mAM daza prakAranA sthavira batAvavAmAM AvyA che, jemAMnA aMtima traNa - vayasthavira, zrutasthavira tathA paryAyasthavirano saMbaMdha vizeSataH zramaNajIvana sAthe che. sthavirano sAmAnya artha prauDha athavA vRddha che. je janmathI arthAt AyuthI sthavira hoya che, teo jAti athavA vayathI sthavira kahevAya che. "sthAnAMga vRtti'mAM emanA mATe 66 varSanI Ayuno saMketa karavAmAM Avyo che, je zruta-samavAya vagere aMga-Agama jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 96969696969696969696962 21] Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zAstranA pAragAmI hoya che, teone zrutasthavira kahevAmAM Ave che. emanA mATe AyunuM mahattva nathI. teo nAnI vayanA paNa hoI zake che. paryAyasthavira e hoya che, jemano dIkSAkALa lAMbo hoya che. emanA mATe ochAmAM ochI 20 varSanI dIkSAparyAya hovI joIe. sthavira-zramaNonI potAnI garimA che. teo daDhadhamAM hoya che ane saMghanA zramaNone dharmamAM, sAdhanAmAM, saMyamamAM sthira banAvI rAkhavA mATe sadaiva jAgRta tathA prayatnazIla rahetA hoya che. sthavira saMvigna - mokSanA abhilASI, mAvita-mRdu ke komaLa prakRtinA dhaNI ane dharmapriya hoya che. jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanAmAM upAdeya (zreSTha) anuSThAnomAM je zramaNa pramAda kare che, enA anupAlanamAM asthira bane che, sthavira ene jJAna, darzana tathA cAritrathI yAda apAve che. patanonmukha zramaNone teo aihika ane paralaukika adhaHpatana dekhADIne mokSanA mArgamAM sthira kare che. enAthI spaSTa che ke saMyamajIvananA praharInuM mahanIya kArya sthavira kare che. saMghamAM emanI ghaNI pratiSThA tathA zAkha hoya che. sAra e che ke sthavira saMyamamAM svayaM avicaLa-sthirazIla hoya che ane saMghanA sadasyone evA banI rahevA mATe utprerita karatA rahe che. gaNI : gaNIno sAmAnya artha gaNa athavA sAdhusamudAyanA adhipati che. ataH AcArya mATe paNa A zabdano prayoga jovAmAM Ave che. paraMtu ahIM Ano eka viziSTa artha jovAmAM Ave che. saMghamAM je apratima, vidvAna, bahuzruta zramaNa raheto hato, tene ja gaNInuM pada ApavAmAM AvatuM hatuM. yadyapi AcAryanuM sthAna saMghamAM sarvocca hoya che. paraMtu e Avazyaka nathI ke saMghagata zramaNomAM te badhAthI adhika vidvAna ane adhyetA hoya. gaNImAM A kakSAnI jJAnAtmaka vizeSatA hoya che. phaLasvarUpa te AcAryane paNa vAcanA ApI zake che. AcArya jo zAstra-adhyayananI apekSA rAkhe to, te gaNI pAse zAstrAbhyAsa karI zake. jJAna ane jJAnInA satkArano A anukaraNIya prasaMga che. gaNadhara : 'gaNadhara'no zAbdika artha gaNa athavA zramaNasaMghane dhAraNa karavAvALo, gaNano adhipati, svAmI athavA AcArya hoya che. 22 22UUUUUU nI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka vRtti'mAM anuttara jJAna, darzana AdinA gaNa, samUhane dhAraNa karavAvALAne gaNadhara kahevAmAM AvyA che. Agama vADmayamAM "gaNadhara' zabda mukhyataH be arthomAM prayukta che. tIrthakaranA pramukha ziSya, je emanA (tIrthakara) dvArA prarUpita tattvajJAna dvAdazAMgInA rUpamAM saMgraha kare che tathA emanA dharmasaMghanA vibhinna gaNonI sAra-saMbhALa rAkhe che. pota-potAnA gaNanA zramaNone AgamavAcanA ApavAvALA paNa gaNadhara kahevAya che. gaNadharone sUtra Atmagamya hoya che. bIjA zabdomAM teo sUtronA kartA che. gaNadharano bIjo artha che AryAo athavA sAdhvIone pratijAgRta rAkhavAvALA arthAt emanA saMyamajIvananA samyak nirvahanamAM sadA preraNA, mArgadarzana ane AdhyAtmika sahayoga karavAvALo zramaNa gaNadhara kahevAya che. ' gaNAvacchedaka : A padano vizeSa saMbaMdha vyavasthA sAthe che. je saMghane Azraya Apavo, ene sudaDha banAvI rAkhavA athavA saMghanA zramaNonI saMyamayAtrAnA samyaphanirvAha mATe Avazyaka sAdhanasAmagrInI gaveSaNA karavA nimitte vihAra kare che, paryaTana kare che, prayatnazIla rahe che, teo gaNAvacchedaka hoya che. " zramaNa-nirvAha mATe apekSita sAdhanasAmagrInA Akalana, tatsaMbaMdhI vyavasthA vagerenI dRSTithI gaNAvacchedakanA padanuM ghaNuM moTuM mahattva che. gaNAvacchedaka dvArA Avazyaka upakaraNa bhegA karavAnuM uttaradAyitva saMbhALI levAne lIdhe AcAryano saMgha vyavasthA saMbaMdhI bhAra ghaNo halako thaI jAya che. phalataH emane dharma-prabhAvanA tathA saMghonnati saMbaMdhI anyonya kAryonI saMpannatAmAM samaya ApavAnI adhika anukULatA prApta rahe che. - keTalIka viziSTa yogyatAo : pado upara adhiSThita karavAmAM AvelA zramaNomAM keTalIka vizeSa yogyatAo vAMchanIya samajavAmAM AvI hatI. asAdhAraNa sthitiomAM keTalAka vizeSa nirNaya levAnI vyavasthA paNa rahI che. "vyavahAra sUtra" tathA "bhASya'mAM A saMdarbhamAM prastuta vizada vivecananAM keTalAMka pAsAM ahIM upasthita karavA upayogI thaze. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 9696969696969696969699 23 | Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNI, ane |. 5da | nyUnatama | nyUnatama viziSTa yogyatA dIkSAparyAya zrutajJAna upAdhyAya |3 varSa AcArAMga tathA saMklezarahita, nizIthanA vettA |bahuzruta ane . vidvAna hoya AcArya 5 varSa uparoktanI sAthe uparokta athavA dizAzruta skaMdha, upAdhyAya bRihatkalpa, vyavahAra sUtranA vettA AcArya, 8i varSa uparoktanI sAthe je AcAra, saMyama, upAdhyAya sthAnAMga ane pravacana, prajJA, saMgraha pravartaka, samavAyAMga sUtranA ane upagrahamAM kuzaLa sthavira, dhAraka, vettA hoya, jemanuM caritra akhaMDa, adUSita, gaNadhara anAcAranA DAghA vinAnuM, sarvataH sAtvika gaNavecchadaka saMkalezarahita, evA je bahuzruta hoya apavAda : "vyavahAra sUtra'mAM eka vizeSa vAta kahevAmAM AvI che ke vizeSa paristhitimAM eka divasanA dIkSita zramaNane paNa AcArya athavA upAdhyAya pada ApI zakAya che. A vAta vizeSataH nirUddhavAsaparyAya zramaNa mATe kahevAmAM AvI che. nirUddhavAsa-paryAyano Azaya e zramaNathI che, je pahelAM zramaNajIvanamAM hato, paNa durbaLatAthI enAthI pRthaka thaI gayo. yadyapi evI vyakti saMyamathI paDela hoya che, paNa enI pAse sAdhujIvanano lAMbo anubhava rahelo hoya che. jo e sAcA rUpamAM Atmaprerita thaI punaH zrAmaNya svIkArI leto hoya to enA vigata zramaNajIvanano anubhava enA mATe ane saMgha mATe upayogI raheze. prastuta graMthamAM jaina dharmanA vi. ni. saM-1 thI 1000 sudhIno itihAsa prastuta karavAmAM Avyo che. nirvANottara-kALanA 1000 varSanA itihAsane saraLa, rocaka ane smaraNIya banAvavA mATe ene cAra prakaraNomAM vibhakta karavAmAM Avyo che : 1. kevaLIkALa, 2. zrutakevaLIkALa, 3. dazapUrvadharakALa tathA 4. sAmAnya pUrvadharakALa. 24 u36339636999930/jana dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1. kevaLIkALa) zvetAMbara ane digaMbara baMne ja paraMparAo dvArA vI. ni.nA pazcAtu. samAna rUpe indrabhUti gautama, AcArya sudharmA ane AcArya jambu A traNane kevaLIkara mAnavAmAM AvyA che, paraMtu traNeya kevaLIonA mukhyataH pRthaka pRthaka ane aMzataH samuccaya-kALa saMbaMdhamAM baMne paraMparAomAM paraspara mAnyatA-bheda A prakAre jovA maLe che : kevaLI | | kevaLI kALa zvetAMbara digaMbara paraMparAnusAra paraMparAnusAra uttara purANa |dhavala, kRtA- apabhraMza ane bhava vatAra, zruta- bhASAnA jabbe purANAnusAra skaMdha, harivaMza samiti caritra purANa ane tathA saMskRta niMdisaMghanI jakhkhuM caritrApaTTAvalI nusAra anusAra gautama svAmI 12 varSa | 12 varSa | 12 varSa sudharmA svAmI 8 varSa | 12 varSa | 12 varSa | | 18 varSa jammu svAmI | 44 varSa | 40 varSa | 38 varSa | 18 varSa - kula | 64 varSa | 64 varSa | 62 varSa | 36 varSa | A pramANe upara lakhela uddharaNo anusAra zvetAMbara paraMparAmAM vI. ni. saM. 1 thI 64 sudhI kula 64 varSano kevaLIkALa mAnavAmAM Avyo che; jyAre ke digaMbara paraMparAnA vibhinna graMthomAM kevaLIkALa viSayaka traNa prakAranI bhinna mAnyatAo upalabdha thAya che. A prakAranA vibhadAtmaka ullekho uparAMta paNa digaMbara paraMparAmAM Aje je sarvasaMmata mAnyatA pracalita che, enA anusAra kevaLIkALa 62 varSa mAnavAmAM Ave che. zvetAMbara paraMparAnA aneka prAmANika graMthomAM indrabhUtinI vidyamAnatAmAM Arya sudharmAne bhagavAnanA prathama paTTadhara mAnavA saMbaMdhamAM sayauktika jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 239696969696969696969 25 ] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA. ane sapramANa praryApta prakAza nAkhavAmAM Avyo che. prastuta graMthanA kevaLIkALa zIrSakAntargata prakaraNamAM A viSaya upara vistArapUrvaka je vivecana karavAmAM AvyuM che, eno sArAMza A prakAre che : (1) sarvajJa prabhu mahAvIre tIrthapravartana-kALamAM ja potAnA 11 pramukha ziSyone gaNadharapada pradAna karatI vakhate Arya sudharmAne dIrghajIvI jANIne huM tane dhurInA sthAne rAkhI gaNanI anujJA ApuM chuM." ema kahIne eka prakAre potAnA uttarAdhikArI ghoSita karI dIdhA hatA. . (2) prabhunA nirvANanA thoDA samaya pachI e ja nirvANa rAtrimAM indrabhUti gautamane kevaLajJAnanI upalabdhi thaI gaI hatI. jene kevaLajJAnanI upalabdhi thaI cUkI hoya che, te vyaktine koIno uttarAdhikArI nathI banAvI zakAto. . A tathyone najara samakSa rAkhatA tIrthezvara bhagavAna mahAvIra dvArA upadiSTa vyuta paraMparAne paMcama ArakanI samApti sudhI avicchinna ane akSaNa (akhaMDa) banAvI rAkhavA mATe kevaLI gautamane bhagavAnanA prathama paTTadhara na mAnatA caturdaza pUrvadhara ane mana:paryavajJAnI sudharmAne mAnavAmAM AvyA. Arya sudharmAnA prakaraNamAM "vartamAna dvAdazAMgInA racanAkAra ityAdi upazIrSakonI aMtargata dvAdazAMgI viSayaka samagra paricaya ApavAmAM Avyo che. A prakaraNamAM dvAdazAMgInI racanA viSayaka je mAnyatAbheda baMne (zvetAMbara ane digaMbara) paraMparAomAM jovA maLe che, enA upara paNa yathAzakya vizada prakAza nAkhavAmAM Avyo che. zvetAMbara paraMparAnA mAnya graMthonA eka matathI nirvivAda rUpe A ullekha upalabdha thAya che ke bhagavAna mahAvIranA indrabhUti gautama prabhUti 11 gaNadhara pota-potAnA saMdehanuM prabhu pAse samAdhAna meLavI eka ja divase bhagavAna pAse zramaNadharmamAM dIkSita thayA. e ja divase sarvajJa prabhu pAsethI tripadInuM jJAna ane gaNadharapada prApta karavAthI e badhAne prabhunI vANInA AdhAre sarvaprathama caturdaza pUrve ane tadantara zeSa dRSTivAda sahita ekAdazAMgInuM prathakkataH graMtha-guMphana karyuM. tIrthakara mahAvIranI vANInA AdhAra upara A 11 gaNadharo dvArA svataMtrarUpe grathita dvAdazAMgImAM arthAt samAnatA rahevA chatAM paNa vAcanAbheda rahyo che. 26 diB6636636363 63636363 jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA 11 gaNadharomAMthI sAtanA prathakkataH pratyekanA eka gaNanA hisAbe sAta gaNa, AThamo tathA navamo gaNadharano saMmilita eka gaNa ane dazamA tathA agiyAramA gaNadharano saMmilita eka gaNa e prakAre kula nava gaNa hatA. gaNadharonI saMkhyA anusAra 11 nahi, paNa 9 gaNonI dRSTithI dvAdazAMgInI 9 vAMcanAo mAnavAmAM AvI che. gautama ane sudharmAne choDIne zeSa 9 gaNadhara bhagavAna mahAvIranI vidyamAnatAmAM ja pota-potAnA gaNa Arya sudharmAne saMbhaLAvIne, eka-eka mAsanA pAdopagamana saMthArA karIne siddha thaI gayA. emanA sAta gaNa Arya sudharmAnA gaNamAM vilIna thaI gayA. indrabhUti gautama paNa vi.ni.nA 12 varSa pazcAt Arya sudharmAne potAno gaNa soMpIne siddha thayA. A prakAre bhagavAnanA 10 gaNadharonI ziSya paraMparA ane emanI 8 vAcanAo emanA (gaNadharonA) nirvANanI sAthe ja samApta thaI gaI ane pariNAmataH mAtra sudharmA svAmInI ziSya paraMparA ane dvAdazAMgInI vAcanA ja avaziSTa rahI. digaMbara paraMparAnA graMthomAM dvAdazAMgInI racanA saMbaMdhamAM be prakAranI mAnyatAo upalabdha thAya che. - 'tattvArtha sUtra' para lakhAyelI sarvArthasiddha nAmaka vRttimAM badhA gaNadharo dvArA dvAdazAMgInI racanA karavAmAM AvI hovAno spaSTa ullekha karatAM lakhyuM che ke - "sarvajJa tIrthaMkare potAnA parama aciMtya kevaLajJAnanI viziSTatA dvArA artharUpathI Agamono upadeza Apyo. e tIrthaMkaronI atizaya buddhinI vRddhithI saMpanna zrutakevaLI gaNadharo dvArA bhagavAnanA e upadezanA AdhAre je graMthonI racanA karavAmAM AvI, ene dvAdazAMgI kahe che." bIjI mAnyatA e che ke bhagavAna pAsethI arthataH Agamono upadeza sAMbhaLI indrabhUti gautame e ja divase eka muhUrtamAM dvAdazAMgInI racanA karI. zvetAMbara ane digaMbara baMne ja paraMparAonA ullekhanA paryAlocanathI e niSkarSa nIkaLe che ke dvAdazAMgInI racanA koI eka gaNadhare nahi, paraMtu badhA gaNadharoe karI, ane nirvANa bAda padmArtIkALamAM vakhato-vakhata AvazyakatAnusAra caturdaza pUrvadhara tathA deza pUrvadhara AcAryoe aMgabAhya AgamonI dRSTivAdanA pUrvAMgamAMthI saMkalanA karI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77.3 20 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2. zruta kevaLIkALa) prastuta graMthanA A prakaraNamAM zrata kevaLIkALa(vI. ni. saM. 64 thI 170 sudhI)nA caturdaza pUrvadhara 5 AcAryonA jIvana-paricayanI sAthe zvetAMbara ane digaMbara paraMparAmAM e AcAryonI samAna saMkhyA, paraMtu nAmabheda, emanA samayamAM ghaTita viziSTa aitihAsika mahattvanI ghaTanAo ItyAdi vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. A prakaraNa aneka dRSTiothI ghaNuM mahattvapUrNa che. zvetAMbara ane digaMbara baMne ja paraMparAonA paravartI graMthakAro dvArA vI. ni. saM. 170 (zvetAMbara mAnyatAnusAra) athavA vI. ni. saM. 16ra (digaMbara mAnyatAnusAra)mAM svargastha thayela zrutakevaLI AcArya bhadrabAhunA jIvananI ghaTanAonI sAthe anumAnaH vI. ni. saM. 1000 pazcAt thayela naimittika bhadrabAhunA jIvananI ghaTanAone nAmasAmyanA kAraNe joDI devAnA phaLasvarUpa baMne paraMparAomAM eka lAMbA samayathI aneka bhrAMta dhAraNAo cAlI AvI hatI. A prakaraNamAM A ja baMne paraMparAonA prAcIna temaja madhyayugIna graMtho tathA zilAlekhonA AdhAre A bhrAMtio(bhramaNAo)nuM nirAkaraNa karavAmAM AvyuM che. bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha zvetAMbara ane digaMbara A baMne paraMparAo rUpe kevI rIte vibhakta thayo, A viSayamAM baMne paraMparAonI mAnyatAomAM AkAza-pAtALanuM aMtara che. digaMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra vI. ni. saM. 606mAM ane zvetAMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra vI. ni. saM. 609mAM A prakAranA saMpradAyabheda utpanna thayelA mAnavAmAM Ave che. - digaMbara mata kyAre ane kevI rIte utpanna thayo e saMbaMdhamAM zvetAMbara paraMparAnA badhA ja graMthakAra ekamata che; jyAre ke zvetAMbara matanI utpatti kyAre ane kevA prakAre thaI, A viSayamAM digaMbara paraMparAnA graMthakAromAM maukya nathI. - devasene potAnA graMtha "bhAva saMgrahamAM zvetAMbara-saMghanI utpattinuM je vivaraNa ApyuM che, enAthI nimnalikhita vAto pragaTa thAya che ? 1. nimittajJAnI AcArya bhadrabAhu vikrama saM. 124 (vI. ni. sa. 194)mAM ujjaina(ujjayinI)mAM rokAyelA hatA. 28 9696969696969696969633 jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. emaNe emanA nimittajJAnanA baLe samasta zramaNa saMghone sUcita karyuM ke avaMtI sahita samasta uttarApathamAM bhISaNa duSkALa paDavAno che, je 12 varSa sudhI cAlaze. ataH badhA ja zramaNo uttarApathathI vihAra karI subhikSAvALAM kSetronI tarapha cAlyA jAya. 3. badhA AcAryo pota-potAnA saMgha sahita uttarApathathI vihAra karI anyatra cAlyA gayA. zAMti nAmaka AcArya saurASTra pradezanA vallabhInagaramAM pahoMcyA. paNa tyAM paNa bhayaMkara duSkALa paDyo. duSkALajanya aparihArya paristhitimAM zAMtyAcAryanA saMghanA zramaNoe daMDa, kAMbaLo, pAtra, zvetavastra vagere dhAraNa karI, zramaNonA mATe varjita AcAranuM zaraNa lIdhuM. 4. zeSa zramaNonA saMgha jyAM-jyAM gayA, tyAM saMbhavataH subhikSa rahyA ane emaNe potAnA vizuddha ane kaThora zramaNAcAramAM koI paNa prakAranI zithilatA AvavA na dIdhI. 5. sukALa thatA zAMtyAcAryae potAnA ziSyasamUhane parAmarza Apyo ke - "teo daMDa, vastra, pAtra Adino parityAga karI prAyazcitta kare ane pUrvavat kaThora zramaNAcAramAM pravRtta thaI jAya." zAMtyAcAryanA kaThora AdezathI krodhita thaI emanA ziSya jinacaMdra emanA kapALa upara daMDa prahAra karyo, jenAthI emanA prANano aMta thayo. 6. zAMtyAcAryanI hatyA karI jinacaMdra emanA saMghano AcArya banI gayo ane eNe svecchAnusAra potAnA AcaraNa anukULa navIna zAstronI racanA karI. 7. digaMbara mAnyatAnusAra vI. ni. saM. 16ramAM svargastha thayela zrutakevaLI - bhadrabAhuno ahIM kyAMye ullekha nathI ane vizAkhAcArya, rAmila, sthUlavRddha, sthUlAcArya athavA samrATa caMdraguptano paNa A badhuM vivaraNa vastutaH vikrama saM. 124 thI 136 (vI. ni. saM. pa94 thI 606)nI vacce ane e samayamAM thayela naimittika bhadrabAhuthI saMbaMdhita batAvavAmAM AvyA che. gahana zodha pazcAtu have digaMbara paraMparAnA anya aneka vidvAno paNa spaSTa rUpathI kahevA lAgyA che ke - "dakSiNamAM prathama bhadrabAhu nahi, paraMtu dvitIya bhadrabAhu gayA hatA.' jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 999999999999 29 ] Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutakevaLI AcArya bhadrabAhu tathA dazapUrvadhara AcArya sthUlabhadranA prakaraNamAM bhArata, yUnAna ane vizvanA itihAsanA pariprekSyamAM A tathyane ghaNI sArI rIte siddha karavAmAM AvyuM che ke I.sa. pUrva. 327 (vI. ni. saM. 200)mAM sikaMdare bhArata para AkramaNa karyuM. porasa ane caMdragupta sikaMdarane zaktizALI naMda sAmrAjya upara AkramaNa karavA mATe protsAhita karyo hato. | sarvasaMmata aitihAsika tathyathI A aMtima rUpathI siddha thaI jAya che ke I.sa. pUrve 327 thI 324 (vI. ni. saM. 200 thI 203) sudhI caMdragupta eka dezabhakta sAdhAraNa sainikanA rUpamAM ane navama naMda magadhanA mahAzaktizALI samrATanA rUpe vidyamAna hatA. cANakya i. sa. pUrva 31ra (vI. ni. saM. 215)mAM naMda sAmrAjyano aMta karI caMdragupta mauryane pATaliputranA sAmrAjyano adhipati banAvyo. zrutakevaLI bhadrabAhu (vI. ni. saM. 156 thI 170) ane caMdragupta maurya (vI. ni. saM. 215) samakAlIna na hatA. vi. ni. saM. - 21pamAM naMda sAmrAjyano aMta ane maurya sAmrAjyano abhyadaya thayo. zrutakevaLI bhadrabAhu (vI. ni. saM. 170) nimittajJa bhadrabAhu (vI. ni. saM. 1000nA pazcAtuthI 830 varSa pUrva thaI gayA. nAma-sAmyatAnA kAraNe nimittajJa "bhadrabAhu racita niryuktio, uvasaggahara stotra, bhadrabAhu sahitA ane emanA jIvananI keTalIka ghaTanAo zrutakevaLI bhadrabAhunA jIvana sAthe joDI devAmAM AvI che. zrutakevaLIkALanA pAMca AcAryomAMthI bhadrabAhune choDI zeSa cAra zrutakevaLIonAM nAma baMne paraMparAomAM bhinna jovA maLe che. tIrthapravartananA samayathI laI Arya susthita ane supratibaddhanA AcAryakALanA prAraMbhika kALa sudhI bha. mahAvIrano dharmasaMgha "nigraMtha saMgha'nA nAmathI lokavizrata rahyo. Arya sudharmAnA AcAryakALathI Arya bhadrabAhu (zrutakevaLI) daSTigocara nathI thatA. paNa AcArya bhadrabAhunA svargastha thavA pazcAt emanA prathama ziSya godAsanA nAmathI godAsagaNathI pracalita thavAno ullekha upalabdha thAya che. kalpa sthavirAvalImAM godAsagaNanI cAra zAkhAo - tAmaliriyA, koDivarisiyA, paMDuvaddhaNiyA ane dAsI khadhvaDiyAno paNa ullekha che. bhadrabAhunA pramukha ziSya godAse potAnA ziSyasamUha sahita dakSiNamAM pahoMcIne tyAM jaina dharmano pracAra ane prasAra karyo. [ 30 9999999696969mAM jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3. dazapUrvadarakALA vi. ni. saM. 170 thI 584 sudhInA A kALamAM Arya sthUlabhadrathI laI Arya vaja sudhI 11 dazapUrvadhara AcAryo, Arya suhastiIthI prAraMbha thayela yugapradhAna paraMparA, Arya balissahathI prAraMbha thayela vAcakavaMza paraMparA, gaNAcArya paraMparAnI uparyukta 414 varSanI avadhimAM thayela AcAryo ane emanA samayamAM ghaTita ullekhanIya ghaTanAo, rAjavaMzo ane videzI AkramaNo vagereno saMkSipta sArabhUta paricaya ApavAmAM Avyo che. A prakaraNamAM jainakALa gaNanAnI eka jaTila gUMcavaNane ukelavAno prayatna karavAmAM Avyo che, je vigata hajAro varSothI vicArako mATe eka jaTila samasyA banela hatI. digaMbara paraMparAmAM evI sarvasaMmata mAnyatA pracalita rahI che ke - "zrutakevaLI bhadrabAhu vI. ni. saM. 162mAM svargastha thayA." jyAre ke zvetAMbara paraMparAmAM spaSTa ullekha che ke - "zrutakevaLI bhadrabAhuno svargavAsa vI. ni. saM. 170mAM thayo." bIjI tarapha evuM paNa eka aitihAsika tathya che ke - "cANakyanI sahAyathI caMdragupta mauryae vi. ni. saM. 21pamAM naMda sAmrAjyano aMta karI magadha sAmrAjyanA siMhAsana para ArUDha thaI maurya sAmrAjyanI sthApanA karI. jo maurya samrATa caMdraguptane zrutakevaLI AcArya bhadrabAhuno zrAvaka athavA zramaNa ziSya mAnavAmAM Ave to A dazAmAM zrutakevaLI bhadrabAhunA svargArohaNano kALa vI. ni. saM. 21panA 10-20 varSa pachI lAvavo paDaze athavA pharI naMda sAmrAjyanA aMta ane maurya sAmrAjyanA janmakALane vI. ni. saM. 162 athavA 170thI ochAmAM ochA 15-17 varSa pAchaLanI tarapha laI javo paDaze. kALa-gaNanAmAM A prakAranuM 60 varSanuM aMtara kyAre ane kyAM kAraNe AvyuM, enA para niSpakSa dRSTithI ciMtana karavAmAM Ave to eka kAraNa pratIta thAya che. AcArya hemacaMdra e zrutakevaLI bhadrabAhu ane caMdragupta samakAlIna batAvIne spaSTa zabdomAM ullekha karyo che ke - "AcArya bhadrabAhu jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969698 31 | Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. ni. saM. 170mAM svargastha thayA. A baMnene samakAlIna batAvatI vakhate emaNe AcArya paraMparAnI kALa-gaNanAnuM to pUruM dhyAna rAkhyuM che, paNa rAjya-gaNanAmAM pAlakanA rAjyakALanA 60 varSonI gaNanA karavAnI teo ekadama bhUlI gayA che ane A prakAre vI. ni. saM. 21pamAM zAsanArUDha thayela caMdraguptane vI. ni. saM. 155mAM 60 varSa pahelAM ja magadha samrATa banAvI dIdhA." A prabaLa pramANa samakSa caMdragupta mauryane zrutakevaLI bhadrabAhunA samakAlIna ziSya zramaNa athavA zrAvaka batAvatA kathAnakanuM aitihAsika mUlya nathI jaLavAtuM. (4. sAmAnya pUrvadharakALa) zvetAMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra vI. ni. saM. 584 thI 1000 sudhIno kALa sAmAnya pUrvadharakALa mAnavAmAM Avyo che. A prakaraNamAM Arya revatI nakSatrathI laIne Arya devaddhigaNI kSamAzramaNa sudhI 10 vAcanAcAryo, Arya rakSitathI Arya satyamitra sudhI 10 yugapradhAnAcAryo, Arya rathacaMdra, samantabhadra, vRddhadeva, pradyotana, mAnadeva vagere gaNAcAryono paricaya ApavAmAM Apyo che. A prakaraNamAM anuyogonA pRthakkaraNa, zAlivAhana zAkasaMvatsara, jainazAsanamAM saMpradAyabheda, digaMbara paraMparAmAM saMghabheda, yApanIya saMgha, gacchonI utpatti, caityavAsa, skaMdiliyA ane nAgArjuniyA - A baMne Agama-vAcanAo, vI. ni. saM. 980mAM vallabhI nagaramAM thayela aMtima Agama-vAsanA samaye Agama-lekhana, Arya devaddhinI guru-paraMparA, sAmAnya pUrvadharakALa saMbaMdhI digaMbara paraMparAnI mAnyatA, prajJApanA sUtra" ane SakhaMDAgamano tulanAtmaka paricaya, naMdisaMghanI prAkRta paTTAvalIne laIne digaMbara paraMparAmAM vyApta kALanirNaya viSayaka bhramaNAo vagere keTalAMka mahattvapUrNa tathyo upara vistArapUrvaka prakAza nAkhavAno prayAsa karavAmAM Avelo che. A prakaraNanA aMte "kevaLIkALathI pUrvadharakALa sudhInI "sAdhvI paraMparA' zIrSakamAM Arya sudharmAthI devaddhigaNI kSamAzramaNa sudhInI 1000 varSanI avadhimAM thayela parama prabhAvikA pravartinIo ane sAdhvIono je paricaya upalabdha thayo, te ApavAmAM Avyo che. [ 32 9696969696969696969699 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra prastuta graMthamAM vI. ni. saM. 1 thI 1000 sudhIno jaina dharmano itihAsa ApavAmAM Avyo che. emAM AcAryo, Agamo, sAdhusAdhvIo, gaNo, gaccho, kuLo, zAkhA-upazAkhAo, jana-sAdhAraNathI laI zAsakavarga sudhInAM zrAvaka-zrAvikAo, e AcAryonA samayamAM ghaTita thayela pramukha dhArmika temaja aitihAsika mahattvanI ghaTanAonA ullekhanI sAthe-sAthe ukta avadhimAM rAjavaMzo, emanI paraMparAo, rAjya viplavo, videzIo dvArA bhArata para karavAmAM AvelAM AkramaNo vagereno paNa yathAvazyaka je paricaya ApavAmAM Avyo che, enI pRSThabhUmimAM mukhyataH nimnalikhita uddezya rahelA che : 1. samasAmayika dhArmika ane rAjanaitika ghaTanAcakranI sAthe-sAthe vivaraNa prastuta karI dhArmika itihAsane vizvasanIya ane sarvAMgasaMpUrNa banAvavo. 2. jaina dharmanA prAmANika graMthonA pariprekSyamAM aitihAsika ghaTanAonuM paryavekSaNa karI nihita svArthI itihAsakAro dvArA utpanna bhramaNAonuM nirAkaraNa karavuM. 3. jaina dharmanA itihAsanI vividha kAraNothI gUMcavAyelI jaTila gUMcavaNone (rAjanaitika) itihAsa ane jaina dharmanA prAmANika graMthonA tulanAtmaka adhyayanathI ukelavAno prayAsa karavo. 4. dharmaniSTha zAsakonA zAsanakALamAM dharmanI sarvatomukhI abhyannati ane janajIvananI samRddhimAM zAsakavarga dvArA karavAmAM Avela yogadAnathI pAThakone paricita karAvavA. 5. adharmiSTha kuzAsako ane videzI AtatAyI (AtaMgIo)nA zAsanamAM parataMtra prajAnA sarvatomukhI patana ane dharmanA hrAsanA kuphaLathI pAThakone paricita karAvavA. 6. dhArmika, sAmAjika, Arthika ane rAjanaitika dRSTithI e batAvavuM ke suzAsana sarvatomukhI unnatinuM mULa che ane kuzAsana abhAvaabhiyogo temaja ghora avanatinA janaka hoya che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 33 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. pratyeka nAgarikane e badhAM Avazyaka kartavyothI avagata karAvavAM, jenA pAlanathI dezamAM kalyANakArI suzAsananI sthApanA thAya che ane e kartavyothI Tyuta thavAnI dazAmAM deza avanatinA UMDA khADAmAM paDe che. 8. bhAratIya itihAsanA je-je samayane aitihAsika ghaTanAonI anupalabdhinA kAraNe aMdhakArapUrNa batAvavAmAM Avyo hato, e samayanI aitihAsika ghaTanAone jaina dharmanA prAmANika graMtho, zilAlekho vagerenA Thosa AdhAre prakAzamAM lAvIne bhAratIya itihAsanI tUTelI kaDIone joDavI ane e aMdhakArapUrNa samayane prakAzapUrNa banAvavo. 9. svAtaMtryamUlaka suzAsananI zItaLa chAyAmAM bhautika - AdhyAtmika sukha-samRddhinA kalpataru aMkurita, puSpita, pallavita ane phalita thAya che. enAthI viparIta pArataMtryamUlaka kuzAsananA apAvana paMka(kAdava)mAM vaiSamyanuM viSavRkSa aMkurita thAya che. e viSavRkSanAM viSayukta phaLothI manuSya mAnavatAne bhUlIne kevI rIte nikRSTa banI jAya che, e tathyathI pratyekane avagata karAvavAnA abhiprAyathI prastuta khaMDamAM dharma ane dharmAcAryonA itihAsanI sAthesAthe emanA sama-sAmayika itihAsanuM paNa digdarzana karavAmAM AvyuM che. mAnavatA mATe ahitakara bhUtakAlIna bhUlonI koI paNa dazAmAM A dharmaprANa dezanA nivAsI punarAvRtti na kare, e ja mukhya lakSya A varNananI pAchaLa rahyuM che. (jaina dharmano maulika ItihAsa(vistRta)no dvitIya bhAgathI uddhata aMza.) [ 34 339999999 jena dharmano malika itihAsa (bhAga-2) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLIkALa indrabhUti gautama nirvANa - vi. ni. saM. 12 Arya sudhamAM AcAryakALa - vi. ni. saM. 1 thI 20 Arya jabbe AcAryakALa - vI. ni. saM. 20 thI 64 jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 269696969696969696969che. 35 ] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kevaLIkALa) je prakAre bhagavAna RSabhadevathI bhagavAna mahAvIranA nirvANa sudhIno kALa tIrthakarakALa mAnavAmAM Ave che, e ja prakAre tIrthakara. kALanA pazcAtuno vI. ni. saM. 1 thI vI. ni. saM 64 sudhIno kALa jaina-jagata ane jaina-ItihAsamAM kevaLIkALanA nAmathI jANIto che. I.sa. pUrva para7mAM kArataka amAsanI ardharAtri pazcAt pratyuSakALanI veLAmAM bhagavAna mahAvIra mokSa pAmyA. bhagavAna mahAvIranA e nirvANa-samayathI ja vara-nirvANa saMvatsara athavA saMvatano prAraMbha thayo. vi. ni. saM.nA prAraMbhika divasomAM ja aitihAsika mahattvanI nimnalikhita traNa pramukha ghaTanAo ghaTI : 1. e ja nivaNa rAtrie mahAtmA buddhanA samavayaska avaMtinA mahArAjA caMDapradyotanuM 58 varSanI AyumAM dehAvasAna ane avaMtinA rAja siMhAsana upara caMDapradyotanA putra pAlakano rAjyAbhiSeka thayo. 2. prathama gaNadhara indrabhUti gautamane kevaLajJAnanI prApti. 3. paMcama gaNadhara sudharmA svAmIne bhagavAna mahAvIranA prathama paTTadharanA rUpamAM AcAryapada pradAna. (kevaLIkALano prAdubhavi) covIsamA tIrthakara bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thatA ja bhAratakhaMDamAM tIrthakarakALanI samApti thaI ane kevaLIkALano prAraMbha thayo. kevaLIkALamAM tIrthakaronA 34 atizaya, 35 vANInA atizaya ane aSTa mahApratihArya na rahyA. zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmazAsanamAM emanA jyeSTha ane zreSTha ziSya indrabhUti gautama thayA. gurubhaktinA pragADha zubharAganA kAraNe indrabhUtine bhagavAna mahAvIranA jIvanakALamAM kevaLajJAnanI upalabdhi na thaI. bhagavAna mahAvIranA nirvANanI sAthe ja vasudhA parathI jJAnasUrya asta thaI gayo. AkhuM bhUmaMDaLa aMdhakArapUrNa thaI gayuM. e ja rAtre prathama gaNadhara gautama svAmInA aMtaramAM kevaLajJAnarUpI sUrya udita thavAthI punaH samasta bhUmaMDaLa emanA kevaLajJAnanA AlokathI Alokita thaI gayuM. indrabhUti gautamathI kevaLIkALa prAraMbha thAya che, ataH AgaLanAM pRSTho upara sauthI pahelAM emano paricaya ApavAmAM AvI rahyo che. [ 36 7637676990996969jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'IndrabhUti gautama janmakALa : .sa. thI 600 varSa pUrva janmasthAna : magadha rAjyanA sattA kendra rAjagRhanA samIpavartI gabbara grAma. gotra ane jAti H gautama-gotrIya brAhmaNa. janma nakSatra : jyeSThA pitAnuM nAma : vasubhUti gautama (digaMbara paraMparAnusAra zAMDilya) mAtAnuM nAma : pRthvI. vacalA bhAInuM nAma: agnibhUti nAnA bhAInuM nAma: vAyubhUti zikSA : saMpUrNa 14 vidyAonuM adhyayana kareluM. - 4 veda Rgyeda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda, 6 vedAMga - zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirUkta, chaMdasa, jyotiSa. 4 upAMga - mImAMsA, nyAya, dharmazAstra ane purANa. uparokta 14 vidyAmAM pAraMgata vidvAna banI gayA hatA. - ' (veda-vidhAnA AcArya ane emanA chAtro jaina vADamayamAM aneka graMthomAM A prakArano ullekha upalabdha thAya che ke - indrabhUti gautama veda-vidyAnA eka prakhyAta vidvAna AcArya hatA tathA emanI pAse 500 chAtra adhyayana karatA hatAM. emanA AcArya rUpathI adhyAyanakALano krama A prakAre hoI zake che ke lagabhaga 25 varSanI vayamAM adhyayana pUrNa karyA bAda emaNe 5 varSa sudhI vibhinna pradezomAM pravAsa karI tyAMnA vidvAnone zAstrArthamAM parAjita karyA hoya. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969 30 | Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhavataH A prakAranI khyAti meLavI lIdhA bAda teo veda-vedAMganA AcArya banyA hoya. hajAronI saMkhyAmAM zikSArthI emanI pAse adhyayanArthe AvyA hoya ane 20 varSanA adhyApanakALanI sudIrgha avadhimAM adhyetA ghaNI moTI saMkhyAmAM snAtaka banIne nIkaLI cUkyA haze ane emanI jagyAe navA chAtrono praveza paNa avazya saMbhava rahyo haze. AvI sthitimAM adhyetAonI pUrNa saMkhyA 500thI adhika hovI joIe. 500nI saMkhyAmAtra niyamita rUpe adhyayana karanArA chAtronI dRSTithI ja vadhAre saMgata pratIta thAya che. yAjakAcAryanA rUpamAM Arya sudharmAnA vivAhano keTalAka AcAryoe ullekha karyo che, paNa indrabhUti gautamanA vivAha thayA hatA ke nahi, A saMbaMdhamAM badhI paraMparAo mauna che. je divasomAM bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna ane kevaLadarzananI upalabdhi thaI e ja divasoe apApA nagaranA nivAsI somila nAMmaka eka dhanADhya brAhmaNe potAne tyAM eka moTA yajJanuM Ayojana karyuM. somila potAnA yajJanAM anuSThAna-hetu indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, sudharmA, maMDita, mauryaputra, akaMpita, acaLa bhrAtA, metArya ane prabhAsa nAmanA e samayanA lokamAnya prasiddha karmakAMDI AcAryone ghaNA Agraha ane AdaranI sAthe apApA laI gayo. somila brAhmaNe bIjA paNa aneka vidvAnone e yajJamAM AmaMtrita karyA. indrabhUti gautamane emanI apratima vidvattA ane yazokIrtinA kAraNe yajJanA anuSThAna-hetu mukhya AcArya pada para abhiSikta karavAmAM AvyA ane emanA tattvAvadhAnamAM ghaNA dhUmadhAmathI yajJanA anuSThAnano prAraMbha thayo. vedamaMtrothI yajJamaMDapa guMjI UThyAM. acAnaka yajJamaMDapamAM upasthita badhA lokonI AMkho ekasAthe nIla gagananI tarapha gaI. AkAzanuM dezya joIne yajJamAM upasthita lokonI AMkho cakAcauMdha thaI gaI (camakI UThI). sahasra sUryonI jema dedIpyamAna sahasro vimAnothI nabhamaMDaLa jhagamagI UThyuM. devavimAnone yajJamaMDapanI tarapha agresara thatA joI upasthita vizALa janasamUhanA harSano pAra na rahyo. 3. OM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indrabhUti gautame emanA yajamAnane saMbodhita karatA kahyuM ke - "somila ! ame satyayuganA dRzyane sAkSAta-sAkAra upasthita karI dIdhuM che. tuM mahAbhAgyazALI che. juo potAnA purogAzana (siMhAsana) grahaNa karavA hetu svayaM IndrAdi badhA deva sazarIra tArA yajJamAM upasthita thaI rahyA che." bhagavan! A badhI Apa jevA samartha vedAcAryanI kRpA ane karuNAno ja prasAda che." potAnA roma-romamAMthI asIma kRtajJatA pragaTa karatA pulakita manathI somile gadgada svaramAM kahyuM. pahelAMnI apekSAthI paNa vadhu ucca svaramAM karavAmAM AvanArI maMgadhvani ane svAhAno ghoSa AkAzane adhdhara uThAvavA lAgyA. hajAro-lAkho netra AkAzamArgathI AvatAM hajAro devavimAnonI tarapha apalaka (animeSa) joI rahyA hatA. ' e ja samaye yajJasthaLane oLaMgIne devavimAna AgaLa vadhI gayAM. sahaja ja maMtrapAThanI dhvani maMda paDI gaI. utsAhanuM sthAna acAnaka ja nirAzAe laI lIdhuM. hatAza lAkho locana mUka jijJAsAthI kyAreka indrabhUti gautamanA mukhanI tarapha to kyAreka jaI rahelAM vimAnonI tarapha jovA lAgyA. sarvatra nistabdhatA chavAI gaI. indrabhUtie Azcarya, nirAzA ane chaMcheDAyelA svare kahyuM : are ! A devagaNa kyAMka mArga to nathI bhUlyA ne? chevaTe A mahAna yajJane choDIne anyatra kyAM jaI rahyAM che ? vedamaMtro dvArA AmaMtrita thaIne paNa teo bhramaNAvaza AgaLa kyAM jaI rahyAM che ? enI tapAsa karI koI mane sucita karo." thoDA ja samaya bAda keTalIka vyaktioe AvIne indrabhUtine kahyuM : "AcArya pravara ! samIpanA AnaMdodyAnamAM sarvajJa zramaNa bhagavAna mahAvIra padhAryA che. emane keTalAka samaya pUrve ja kevaLajJAna - thayuM che. ataH badhA ja devagaNa bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM jaI rahyA che." | ATaluM sAMbhaLatAM ja indrabhUti gautama vyathita thaI UThyA. emanI AMkhomAMthI krodhanI cinagArIo varasavA lAgI. emaNe huMkArabharyA svaramAM kahyuM : "are ! tuM A zuM kahI rahyo che ? mArI upasthitimAM bIjo koI sarvajJa banavAnuM sAhasa karI zake che ? evuM jaina dharmano molika itihAsa H (bhAga-2) 9i6969696969696969696969 39 ] Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIta thAya che, te koI ghaNo moTo endrajAlika che. jeNe buddhimAna kahevAtA devone paNa chaLI lIdhA che ane e deva jene sarvajJa jANIne enI vaMdanA ane stuti karavA jaI rahyA che. evuM pratIta thAya che ke je prakArano te nAmadhArI sarvajJa che, e ja prakAranA A devo paNa che. mArA jevA sarvajJanA rahetA anya koI sarvajJa na hoI zake. devatAo ane dAnavonI hAjarImAM ja atyAre huM jaTila praznono varasAda karI ene hataprabha karI enI sarvajJatAnA chagha AvaraNane utArIne pheMkuM chuM." potAnA ja lokonA mukhathI zramaNa bhagavAna mahAvIranI prazaMsA sAMbhaLI indrabhUti IrSAthI saLagI UThyo ane bolyo : "avazya ja A koI mahAna mAyAvI che. ghaNuM Azcaryajanaka che ke dareka jaNane. eNe bhramamAM nAkhI dIdhA che. huM to nimeSamAtra paNa A mahAmAyAvInI sarvajJatAnA dAvAne sahana karI zakato nathI; kAraNa ke ghora aMdhakArane vinaSTa karavA mATe sUrya kyAreya pratIkSA nathI karato. meM moTA-moTA diggajone zAstrArthamAM harAvIne emanuM moDhuM haMmezAM mATe baMdha karI dIdhuM che, to A sarvajJanI mArI samakSa zI vizAta che ?" potAnA samayamAM potAnI samakakSa anya koI vidvAnane na jovA icchatA mAnavasvabhAvane kAraNe indrabhUtinA manamAM thoDIka kSaNo mATe aham aMkurita thavAnI saMbhAvanA sahaja pratIta thAya che, paNa pUrvAgraha, durAgraha athavA daMbhano uddabhava emanA mAnasamAM lezamAtra paNa thaI zakato na hato. emanuM aMtarmana tathyane grahaNa karavA mATe sadA pUrvAgraha, durAgraha ane daMbha vagerethI umukta ane aspRzya rahyuM. A ja kAraNa che ke tathyanI prabaLa jijJAsA ane satyane grahaNa karI ene AtmasAt karavAnI emanI udAra manovRttie emanA vyaktitvane samaSTinA virATa vyaktitvanuM svarUpa pradAna karyuM. potAnuM aham pUrNarUpe jAgRta thavAnA phaLasvarUpe indrabhUti, bhagavAna mahAvIra sAthe zAstrArtha karavAnA hetuthI bhagavAnanA samavasaraNanI tarapha javA mATe udyata thayA. potAnA 500 ziSyonI sAthe indrabhUti gautama bhagavAna mahAvIranA samavasaraNanI samIpa pahoMcyA. aSTa mahApratihAryo ane bhagavAna mahAvIranA mahApratApI alaukika aizvaryane jotAM ja teo atyaMta AzcaryathI khaMbhita thaI sIDIo upara nizcala UbhA rahI nirmimeSa dRSTithI prabhunI tarapha jotAM ja rahI gayA. teo manomana vicAravA lAgyA ke - "kyAMka A | 40 9909969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSAt brahmA, viSNu athavA zaMkara to nathI ne ? caMdra nathI ! sUrya nathI ! sumeru parvata paNa nathI ! emanAmAMthI koI paNa nathI. kAraNa ke e badhAmAM koI ne koI doSa che, to nizcitarUpe mAre evo vizvAsa karavA mATe bAdhya thavuM paDe che ke e badhA doSothI rahita ane samasta guNothI saMpanna evA A aMtima tIrthakara che.' sthANu samAna nizcala indrabhUti gautama je samaye manomana A prakAranA vicArasAgaramAM gothA khAI rahyA hatA, ThIka te ja samaye sarvajJa-sarvadarzI zramaNa bhagavAna mahAvIre amRta karatAM paNa ati madhura anirvacanIya AnaMda-pradAyinI vANImAM emane emanA nAmathI saMbodhita karatA kahyuM : "he indrabhUti gautama ! "su-Agatam,' sva-para kalyANakArI hovAnA lIdhe - tAruM Agamana sAruM che, lAbhadAyI che." ATaluM sAMbhaLatAM ja indrabhUti vicAravA lAgyA - "Azcarya che. e to mAruM nAma paNa jANe che. paNa kSaNabharamAM Azvasta thaI emaNe manamAM ja vicAra karyo - indrabhUti gautamane bhalA koNa nathI oLakhatuM ? sUrya paNa kyAreya koIthI chUpo rahI zake che ? jo teo mArA manamAM chupAyela guptatama saMdehane pragaTa karI nAMkhe to huM emane sarvajJa mAnI zakuM chuM, anyathA mArI draSTimAM teo nagaNya ja raheze.' indrabhUti gautama potAnA manamAM A prakAranA vicAra karI rahyA hatA ke prabhu mahAvIre emane kahyuM: "gautama! tArA manamAM AtmAnA astitva saMbaMdhamAM saMdeha che. tuM evuM vicAre che ke - "jIva ghaTa-ghaTanI jema pratyakSa nathI dekhAto ane je vastu pratyakSamAM koI paNa rIte dekhAtI nathI enuM AkAza kusumanI jema saMsAramAM koI astitva nathI hotuM. veda-vAkyonA gUDhArthane sArI rIte samajI na zakavAnA kAraNe tArA manamAM saMzaya utpanna thayo che, je saMbhALa, huM vedanI sthAo(zloko)no vAstavika artha samajAvuM chuM." kyAreya koInI sAme pragaTa nahi karela potAnA mananA nigUDhatam saMdehane bhagavAna dvArA pragaTa karI nAkhavA para indrabhUti gautama sAzcarya ninimeSa dRSTithI bhagavAnanI tarapha jovA lAgyA. teo manomana vicAravA lAgyA - "Aja sudhI koI paNa vyaktinI sanmukha pragaTa nahi karela mAro e manogata gUDha saMzaya emane kevI rIte vidita thaI gayo ! sarvajJanA atirikta manogata bhAvone koNa jANI zake che! vastutaH zuM huM koI sarvajJanI sanmukha Ubho chuM?" jaiina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 2333000030 41] Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indrabhUti manomana A prakAre tarka-vitarkamAM lIna hatA, e ja samaye prANImAtranA manojagatanA manobhAvone jANanArA mahAvIra prabhunI megha samAna gaMbhIra vANI emanA kAnomAM guMjI UThI - "indrabhUte ! huM sarvajJa hovAnA kAraNe jIvane pratyakSa joI rahyo chuM. jIva tArA mATe paNa pratyakSa che. tArA aMtaramAM jIvanA astitva-nAstitva viSayaka zaMkA thaI che, e ja vastutaH jIva che. citta, cetanA, saMjJA, vijJAna, upayoga, saMzaya, jijJAsA, sukha-duHkha AdinI anubhUti, duHkhothI sadA dUra bhAgatA ane bacatA rahevAnI pravRtti, sukhapUrvaka ciraMjIva rahevAnI icchA Adi samasta lakSaNa dehadhArI pratyeka AtmAmAM pratyakSa dRSTigocara thAya che, ataH AtmAnuM astitva paNa pratyakSa pramANathI svataH siddha che. je pratyakSa siddha che, ene siddha karavA mATe anya pramANanI AvazyakatA nathI. je prakAre anubhUti, icchA, saMzaya, harSa, viSAda vagere bhAva amUrta-arUpI hovAnA kAraNe carmacakSuothI dRSTigocara nathI thatA, e ja prakAre jIva paNa amUrta-arUpI hovAnA lIdhe carmacakSuo vaDe nathI dekhAtA. pratyeka vyakti dvArA vartamAna, bhUta ane bhaviSyanA potAnA kAryakalApo saMbaMdhamAM A prakAranI anubhUti karavAmAM Ave che - 'huM sAMbhaLI rahyo chuM,' meM sAMbhaLyuM che hatuM.' 'huM sAMbhaLIza' vagere A prakAranI anubhUtiomAM 'hu'nI pratidhvanithI pratyeka vyaktine potAnA jIvano pratyakSa anubhava thAya che." Agama pramANa saMbaMdhamAM gautamanA aMtaramanamAM UThela zaMkAnuM tatkALa samAdhAna karatA prabhue kahyuM : "gautama! tArA manamAM jIvanA astitva saMbaMdhamAM saMzaya hovAnuM mULa kAraNa e che ke tuM vedanI RcAo(maMtro)nA vAstavika arthane nathI samajI zakyo.' naha. vaidika RcAomAM eka tarapha - na ha vai sazarIrasyasataH priyApriyayo2pahatirasti azarIra vA vasaMta priyApriye na spRzataH' tathA 'svargakAmo yajeta' - A vedapadothI AtmAnuM astitva siddha thAya che. bIjI tarapha - 'vijJAnaghana avaitebhyo bhUvaibhyaH samutcAya tAnyevAnuvinazyati, na pretya saMjJAsti.' A vAkyathI tajjIva taccharIravAdanI pratidhvani vyakta thAya che. vedanAM A vAkyone paraspara virodhI mAnavAne kAraNe tArA manamAM jIvanA astitva saMbaMdhamAM saMzaya utpanna thayo che, gautama ! tuM uparyukta aMtima vedavAkyano vAstavika artha nathI samajyo. huM tane Ano sAco artha samajAvuM chuM. 42 cha jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vijJAnaghanano vAstavika artha) A vAkyamAM jJAnopayoga-darzanopayoga rUpa viziSTa jJAnapuMjathI yukta AtmAne vijJAnaghana kahevAmAM AvyuM che, kAraNa ke AtmA svayaM jJAnakuMja che. vijJAnaghana AtmAne ghaTapaTa Adi bhUtone jovAthI je ghaTa-viSayaka athavA paTa-viSayaka jJAna hoya che, te kramaza: anya vastuonI tarapha dhyAna AkarSita thavA para naSTa thaI jAya che ane enA sthAne vRkSa, phUla, phaLa vagere anya vastuonuM jJAna thaI jAya che. koI vastunA prathama darzanathI je jJAna utpanna thAya che, tyAra bAda bIjI vastuonI tarapha dhyAna AkarSita thatA te naSTa thaI jAya che ane enI jagyAe anya vastuonuM jJAna thaI jAya che. koI vastunA prathama darzanathI je jJAna utpanna thAya che, enA anaMtara bIjI vastunA darzanathI taviSayaka navIna jJAna thatAM ja pUrva-vastuothI saMbaMdha rAkhavAvALA jJAnanA sthAne navIna vastuonuM jJAna grahaNa karI le che. A ja krama AgaLa ne AgaLa cAlato rahe che. A prakAre pahelA joyelI vastunuM jJAna enA pachI joyelI vastunA jJAnanI sAthe ja naSTa thaI jAya che. vastutaH AtmA naSTa nathI thato, paraMtu pUrvavartI jJAnanA sthAne pazcAddavartI jJAna dvArA laI levAne lIdhe e pUrvavartI ghaTa-paTa Adi zeya vastuonuM jJAtA vijJAna ja naSTa thAya che eka zeyanA pazcAtuM anya jJayanuM jJAna vijJAnaghana AtmAmAM avikaLa rUpathI kramazaH cAlatuM rahe che, ataH AtmAno naSTa thavAno prazna to utpanna ja nathI thato. ( Btya saMjJAno vAstavika artha) 'na pretya saMjJAsti' A vedapadano artha samajAvatA prabhu mahAvIre kahyuM: ghaTane jotAM ja AtmAmAM ghaTopayoga arthAt ?yabhUta ghaTanuM vijJAna utpanna thayuM. tyAra bAda paTane jotAM AtmAnuM dhyAna ghaTanI taraphathI haTIne paTanI tarapha AkarSita thayuM. A dazAmAM ghaTane dRSTinI sAmethI adRzya thavAnI sAthe ja AtmAno ghaTopayoga naSTa thaI gayo ane enuM sthAna AtmAmAM paTa saMbaMdhI jJAna hovAne kAraNe paTopayoge laI lIdhuM ane A rIte paTopayoganA avirbhata thaI javAthI AtmAmAM ghaTopayoga pratye arthAt pUrvanI saMjJAjANakArI na rahI. jina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 99099999999 43 ] Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna vastutaH bhUto(zarIra)no dharma nathI, kAraNa ke e vastunA abhAvamAM paNa vidyamAna ane vastunI vidyamAnatAmAM paNa avidhamAna rahe che. je prakAre ghaTa karatAM paTa eka bhinna vastu che, e ja prakAre bhUto karatAM jJAna nitAMta bhinna vastu che. ghaTa ane paTa baMne bhinna-bhinna vastuo hovAnA kAraNe je prakAre ghaTanA abhAvamAM paTanI ane paTanA abhAvamAM ghaTanI vidyamAnatA rahelI che, e ja prakAre muktAvasthAmAM vastuono abhAva hovA chatAM paNa emanuM jJAna vidyamAna rahe che ane mRtazarIramAM bhUtonI vidyamAnatA rahevA chatAM paNa jJAna nathI rahetuM. vastutaH zarIra ane jIva eka bIjAthI alaga be vastuo che. zarIra jIvano AdhAra ane jIva zarIrano Adheya che. upayoga, anubhUti, saMzaya vagere vijJAna jIvanAM lakSaNa che, je arUpI amUrta che, paNa zarIra mUrta che. koI mUrtano guNa amUrta nathI thaI zakato. tethI vijJAna Adi amUrta guNa mUrta zarIranuM nahi paraMtu amUrta AtmAno ja hoI zake che. zarIranA saMpUrNa aMga-pratyaMgomAM vyApta AtmA paNa nizcita rUpe zarIrathI bhinna che. ekAtmavAdanuM nirAkaraNa samagra saMsAramAM bhinna-bhinna AtmAo nahotA AkAzanI jema sarvatra vyApta eka ja AtmA che." indrabhUti gautamanA hRdayamAM utpanna thayelA A prakAranA saMzayanuM yuktipUrNa samAdhAna karatA bhagavAna mahAvIra bolyA : "indrabhUte ! jo anaMta AkAza samAna virATa eka ja AtmA badhAM piMDomAM vidyamAna hota to AkAzanI jema jIva paNa badhA bhUtasaMghomAM nAnArUpatA (vividhatA), vaicitrya ane vilakSaNatAthI rahita ekarUpatAmAM ja dekhAto. paNa prANI samUhamAM evI ekarUpatAno nitAMta abhAva che. badhAthI moTI vAta to e che ke eka prANInAM lakSaNothI bIjA prANInAM lakSaNa taddana bhinna dekhAya che. enAthI sahaja ja evuM siddha thAya che ke badhAM prANIomAM eka ja AtmA nathI, paraMtu bhinna-bhinna AtmAo che. lakSaNabheda hovAnA lIdhe lakSyabheda svataH ja siddha thaI jAya che. jIvanuM pramukha lakSaNa che upayoga. e upayoga dareka prANImAM eka bIjAthI bhinna svalpAdhika mAtrAmAM ane vibhinna prakAranA jovA maLe che. A prakAra pratyeka dehadhArImAM upayoganA utkarSa-apakarSa ane nyUnAdhikya bhedanA kAraNe saMsAramAM AtmAonI saMkhyA paNa anaMta che. vastutaH Ujaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 44 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA avinAzI dhrauvya che. saMsArI AtmAomAM ghaTapaTAdinA indriyagocara thavA para je ghaTopayoga, paTopayoga vagere jJAnaparyAya utpanna thAya che, e dRSTithI AtmAnA utpAda svabhAvanuM tathA emAM paTopayoganA utpanna thavAnA kAraNe pUrvanA ghaTopayogarUpI jJAnaparyAyano vyaya arthAt vinAza thavAnA kAraNe AtmAnA vyaya svabhAvano paricaya prApta thAya che. paNa utpAda ane vyayanI A baMne paristhitiomAM AtmAno avinAzI svabhAva sadA-sarvadA potAnA zAzvata-dhruva svarUpamAM vidyamAna rahe che. ataH AtmA dhrauvya svabhAvavALo mAnavAmAM Avyo che. jJAnaparyAyono utpAda ane vyayanA kAraNe ja AtmA utpAda ane vyaya rUpamAM parilakSita thAya che, anyathA te zAzvata, dhrauvya, avinAzI che. A prakAre paMcabhUtavAda, tajIva-taccharIvAda, ekAtmavAda vagerenuM khaMDana karatA bhagavAna mahAvIre potAnI guru-gaMbhIra mRduvANI dvArA anupama kuzaLatApUrvaka pramANasaMgata temaja hRdayagrAhI yukitaothI AtmAnA astitva saMbaMdhamAM indrabhUti gautamanA manogata saMpUrNa saMzayono mULaccheda karyo. prabhunI divyadhvanithI na mAtra emanA aMtaramananA saMdeho ja dUra thayA, sAthe-sAthe emanuM aMtara aciMtya, anirvacanIya, abhuta ane alaukika ullAsathI otaprota thaI gayuM. (hRdayaparivartana - indrabhUti gautame potAnI AMkho vaDe asIma kRtajJatA pragaTa karI ane potAnI jAtane prabhucaraNomAM nyochAvara (samarpita) karatA harSapUrNa gadgada svare kahyuM: "bhagavan! have huM saMpUrNa rUpe tamArI zaraNamAM chuM." sarvajJa prabhu mahAvIranI atizayakArI atIva prabhAvotpAdaka ane yukitasaMgata amogha vANI dvArA indrabhUti gautamanI satyAnveSiNI, saraLa, svaccha ane anAgrahapUrNa manobhUmimAM ropeluM ane parisaMcita AdhyAtmikatAnuM bIja sahasA aMkurita, pallavita ane puSpita thaI UThyuM. pUrvAgraho pratye lezamAtra paNa moha na hovAnA lIdhe tathA satya pratye parama niSThAnI sAthe-sAthe satyane potAnA jIvanamAM DhALavAnuM prabaLa sAhasa hovAnA lIdhe indrabhUti gautamane zramaNa bhagavAna mahAvIra dvArA parama satyano bodha thatA ja takSaNa jarA paNa acakAyA vagara saharSa jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 9633333333333 45 ] Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnuM sarvasva zramaNa bhagavAna mahAvIranAM caraNomAM samarpita karI dIdhuM ane prabhucaraNomAM pravrajita thavAno daDha saMkalpa karI lIdho. - emaNe hAtha joDI zIza namAvIne prabhune prArthanAbharyA svaramAM kahyuM: prabho ! mane tamArAM caraNomAM pUrNa AsthA che. huM have AjIvana tamArAM caraNonI zaraNamAM rahevA mAMgu chuM, ataH Apa mane ApanA parama kalyANakArI dharmamAM zramaNadIkSA pradAna karI kRtArtha karo." tIrthaMkara prabhu mahAvIre "ahAsuha devANupriyA !' A sudhAsikta vAkyathI indrabhUtino yathesita sukhada kArya karavAnI anujJA pradAna karI. indrabhUtinA 500 ziSyoe paNa potAnA gurunAM caraNacihno upara cAlavAno saMkalpa karyo. zramaNadIkSA grahaNa karavAno hetu samudyata (AgaLa vadhelA) indrabhUti gautamanA aMtaramananI pokAra ane prArthanAne sAMbhaLI bhagavAna mahAvIre emane potAnA bhAvi prathama gaNadhara jANI pramukha ziSyanA rUpamAM I.sa. pUrva papa7 ane vikrama pUrva 500 vaizAkha zukala 11nA divase svayaMnA zrImukhe sarvavirati zramaNadIkSA arthAt paMcamahAvratonI bhAgavatI dIkSA pradAna karI. - potAnA pa00 ziSyo sahita, zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse, indrabhUtinA pravrajita thavAno saMvAda sAMbhaLI kramazaH agnibhUti, vAyubhUti, Arya vyakta, Arya sudharmA pratyeka potAnA 500-500 ziSyo, maMDita tathA mauryaputra potAnA 350-350 ziSyo, ane akaMpita, acala bhrAtA, metArya tathA prabhAsa potAnA 300-300 ziSyonI sAthe zramaNa bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM AvyA ane potAnA manogata saMzayanuM bhagavAna mahAvIra dvArA pUrNarUpe samAdhAna meLavI pota-potAnA ziSya maMDaLa sahita bhagavAna mahAvIranI pAse muMDana karAvI vidhivat nigraMtha banI gayA. A pramANe eka ja dezanA(upadeza) veda-vedAMtanA vikhyAta jJAtA agiyAra vidvAna AcAryo ane emanA 4400 ziSyoe zAzvata satyane hRdayaMgama karAvavAvALA bhagavAna mahAvIranA parama tAttvika upadezathI dharmanA satya svarUpane oLakhIne prabhunI pAse zramaNadIkSA grahaNa karI. sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha tIrthanI sthApanA pachI bhagavAna mahAvIre indrabhUti gautamane agnibhUti vagere 10 pramukha ziSyonI [ 46 9999999999PS9 jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe utpAda (uppoivA), vyaya (vigameivA) ane dhrauvya (veivA) - A tripadIno upadeza ApI emane saMsAranAM samasta tattvone utpanna, naSTa ane sthira rahevAnA svabhAva tathA svarUpanuM samyakrUpe saMpUrNa jJAna karAvyuM. tripadIno sArarUpamAM artha batAvatA bhagavAna mahAvIre jaNAvyuM : utpAda : koI dravya dvArA potAnA mULa svarUpano parityAga karyA vinA bIjA rUpAMtaraNane grahaNa karavuM e dravyano 'utpAda' svabhAva kahevAya che. vyaya : koI dravya dvArA rUpAMtara karatI vakhate samaya pUrvabhAva-pUrvAvasthAno parityAga karavo dravyano 'vyaya' svabhAva kahevAmAM Avyo che. dhrauvya : utpAda ane vyaya svabhAvanI paristhitiomAM paNa padArthanuM potAnA mULa guNadharma ane svabhAvamAM banI rahevuM e dravyanuM dhrauvya' svabhAva kahevAya che. udAharaNarUpe svarNano eka piMDa che. e svarNapiMDa gALIne enAthI kaMkaNanuM nirmANa karavAmAM AvyuM to kaMkaNano utpAda thayo ane svarNapiMDano vyaya thayo. baMne ja paristhitiomAM svarNa dravyanI vidyamAnatA e svarNanuM dhrauvya che. e ja pramANe AtmA, manuSya deva athavA tiryaMcarUpe utpanna thAya che to te AtmA manuSya, devAdi rUpamAM utpanna thavAnI apekSAthI utpAda ane deva, tiryaMcAdi pUrva zarIranA tyAganI apekSAe vyaya che. baMne avasthAomAM AtmaguNanI vidyamAnatA dhrauvya che. utpAda ane vyayamAM vastunI paryAyanI pradhAnatA che, jyAre ke dhrauvya avasthAmAM dravyanA mULarUpanI pradhAnatA che. tIrthaMkara mahAvIranI atizaya yukta divya vANInA prabhAvathI tathA pUrvajanmamAM karelI utkaTa sAdhanAnA pariNAmasvarUpa gautama Adi agiyAra badhA ja pravrujita vidvAnonA zrutajJAnAvaraNa karmano tatkSaNa viziSTa kSayopazama thayo ane teo te ja samaye samagra zrutajJAnasAgaranA viziSTa vettA banI gayA. emaNe sarva prathama cauda pUrvonI racanA karI, je A prakAre cheH utpAdapUrva, agrAyaNIpUrva, vIryapravAdapUrva, astinAstipravAdapUrva, jJAnapravAdapUrva, satyapravAdapUrva, AtmapravAdapUrva, karmapravAdapUrva, pratyAkhyAnapUrva, vidyAnupravAdapUrva, kalyANavAdapUrva, prANavAyapUrva, kriyAvizALapUrva tathA lokabiMdusArapUrva. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) DIG 7377 47 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ativizALa cauda pUrvenI racanA AcArAMgAdi dvAdazAMgInI pUrve karavAmAM AvI. ataH emane pUrvAnAM nAmothI abhihita karavAmAM AvyA. cauda pUrvonI racanA pazcAt aMgazAstronI racanA karavAmAM AvI. zvetAMbara sAhityamAM indrabhUti gautamanA dIkSAkALamAM emanA pitAnA vidyamAna hovA ke na hovAno koI ullekha dRSTigocara nathI thato. digaMbara paraMparAnA adhikAMza AcAryo paNa A viSayamAM mauna che. paraMtu digaMbara kavi 'rayadhu' e apabhraMza bhASAmAM mahAvIra caritra lakhyuM che, e anusAra indrabhUtinI dIkSAnA samaye emanA pitA zAMDilya vidyamAna hatA. indrabhUti gautamanI zramaNadIkSAne laIne zvetAMbara ane digaMbara paraMparAomAM matabheda che. zvetAMbara paraMparA prabhu mahAvIranA kevaLajJAna prAptinA bIjA ja divase (vaizAkha zukla 11) indrabhUtinI dIkSA mAne che; jyAre ke digaMbara paraMparA 66 divasa pachI - zrAvaNa kRSNa pratipadAnA divase dIkSA mAne che. emanA sivAya maMDalAcArya dharmacaMdra kRta 'gautama caritra' anusAra bhagavAna mahAvIrane vaizAkha zukla 10nA divase saMdhyAkALanI veLAe kevaLajJAna thayA pachI traNa kalAka vyatIta thaI javA pachI indrabhUtinI dIkSA thaI. indrabhUti gautame caramazarIrI gaNadharapada prApta karyuM. tIrthaMkara nAmanA upArjana mATe AgamomAM spaSTa ullekha che ke amuka 16 athavA 20 sthAnomAMthI koI eka athavA ekathI vadhAre sthAnonI utkaTa sAdhanA karavAthI sAdhaka tIrthaMkara nAma-karmanuM upArjana kare che. paraMtu gaNadhara nAmakarmano upArjana kayA kayA prakAranI utkRSTa koTinI sAdhanA karavAthI thAya che, eno koI ullekha Agama sAhityamAM dRSTigocara nathI thato. jaina paraMparAnA Agama ane Agametara sAhityamAM vizvavaMdya, trailokya zreSTha tIrthaMkarapadanI pazcAt gaNadharapadane ja zreSTha mAnavAmAM AvyuM che. A garimApUrNa padanI prApti mATe sAdhake thoDIka ja ochI kaThora sAdhanA karavI paDe che. eka ja prakAranI vAcanAvALA sAdhu-samudAyane gaNa ane A sAdhu samudAyanI vyavasthAnuM saMcAlana karavAvALA munine gaNadhara kahevAmAM AvyA che. bhagavAna mahAvIranA 11 pramukha ziSyoe prabhunA mukhe 'tripadI' sAMbhaLI traNa niSadyAo(vaMdana karIne pUchavuM)mAM cauda pUrvenI racanA karI ane prabhue emane gaNadhara ghoSita karyA ane teo gaNadhara kahevAyA. (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 48 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkara mahAvIra dvArA artha-rUpamAM kahevAyelI vANIne indrabhUti vageree sUtrarUpamAM graMthita karI dvAdazAMgInI racanA karI. have ahIM saheja ja e prazna upasthita thAya che ke jyAre bhagavAna mahAvIranA gaNadhara 11 che, to emanA gaNa 9 ja zA mATe ? vastusthiti e che ke 11 gaNadharonI zAstra vAcanA 9 prakAranI rahI hatI. indrabhUti Adi prathama 7 gaNadharonI pratyekanI pRthak vAcanA hovAnA kAraNe pratyekanA sAdhu samudAyanI pRthak gaNanA rUpamAM gaNanA karavAmAM AvI. paNa 8mA ane 9mA gaNadhara-akaMpita ane acalabhrAtAnI samAna vAcanA hatI. e ja prakAre 10mA ane 11mA gaNadhara metArya ane prabhAsa A baMnenI vAcanA paNa eka hatI. ataH vAcanAnA sAmyathI aMtima cAra gaNadharomAMthI be-be gaNanI eka-eka vAcanA hovAthI 11 gaNadharonA 9 gaNa kahevAyA. cUrNIkAre lakhyuM. che ke - 'Arya sudharmA anya gaNadharonI apekSA dIrghajIvI che ane emanI dvArA AgaLa dharmatIrtha cAlaze, evuM jANI prabhue emanA mATe 'gaNanI anujJA' ApI ane indrabhUtine dravya, guNa, paryAyothI 'tIrthanI anujJA' ApI. arthAt indrabhUtine tIrthanAyaka ane sudharmAne gaNanAyakanA sammalita pada upara svayaM prabhue pote ja abhiSikta(niyukta) karyA.' jaina vADmayamAM A prakArano spaSTa ullekha maLe che ke - 'sudharmAnI apekSAe zeSa gaNadhara alpAyu hatA ane teo potAnI pAchaLa potapotAnA gaNanI vyavasthA saMbhALavAnuM kAma sudharmAne soMpIne siddha-buddha ane mukta thayA hatA.' indrabhUtinuM uccatama vyaktitva vyaktinuM mahattva dhana, vaibhava athavA koI uccapadathI nahi, paraMtu enA ucca vyaktitvathI thAya che. bhagavatI sUtra, upAsaka dazAMga ane anya graMthomAM indrabhUti gautamanA virATa ane utkRSTa vyaktitvano paricaya ApavAmAM Avyo che. bhagavAna mahAvIranA jyeSTha aMtevAsI indrabhUti aNagAra ugratapa, dIptatapa, taptatapa ane mahAtapanA dhAraka hatA. ghora guNI ane ghora brahmacArI hatA. zarIrathI mamatArahita, tapanI sAdhanAthI prApta tejolezyAjaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) GIDC 00 49 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (tapojanya zakti)ne gupta rAkhavAvALA, nAma apekSAthI caturdaza pUrvadhArI ane cAra jJAnanA dhAraka hatA. teo sarvAdhAra sannipAta jevI labdhionA dhAraka hatA ane mahAna tejasvI hatA. te mahAvIra bhagavAnathI na atidUra na atisamIpa, UrdhvajAnu ane adhozira thaIne besatA hatA. badhI bAjuthI avarUddha potAnA dhyAnane mAtra prabhunA caraNAviMdamAM kendrita karelA saMyama ane tapathI potAnI AtmAne bhAvita karIne vicaratA hatA. teo atizaya jJAnI hovA chatAM paNa parama gurubhakta ane Adarza ziSya hatA. "upAsakadazA sUtra anusAra teo chaTTa-chaThTha tapanA niraMtara pAraNA karavAvALA hatA. emano vinaya eTalo ucca koTino hato ke jyAre paNa emaNe koI prazna pUchavo hoya to teo tatparatAthI UThIne bhagavAna mahAvIranI pAse jatA ane bhagavAnanI traNa vAra pradakSiNA karI praNAma karatA, tyAra pachI maryAdita kSetramAM emanI sanmukha besI sevA karatA, vinayathI prAMjaliyukata bhagavAnane pUchatA. saMkSepamAM kahevAmAM Ave to teo "jAIsaMpanna, kuLasaMpanna, baLasaMpanna, vinayasaMpanne, bhANasaMpanna, daMsaNasaMpanna, cArittasaMpanna, oyaMsI, teyaMsI, jasaMsI' Adi saMsAranA samasta sarvocca koTinA guNonA akSaya bhaMDAra hatA. (pUrvabhavamAM indrabhUti gautama) zvetAMbara sAhityamAM AgamakAra eTaluM to spaSTa ullekha che ke - bhagavAna mahAvIra ane gautamano pahelAM aneka bhavomAM premasaMbaMdha rahyo hato." "bhagavatI sUtra'mAM A prakArano ullekha Ave che ke - zramaNa bhagavAna mahAvIre indrabhUtine kahyuM: gautama ! tAro ane mAro aneka bhavomAM saMbaMdha rahyo che. tuM cirakALathI mArI sAthe snehasUtrathI baMdhAyelo che. tuM cirakALathI prazaMsita, paricita, sevita ane mAro anuvartI rahyo che. kyAreka devabhavamAM to kyAreka manuSyabhavamAM mArI sAthe rahyo che. eTaluM ja nahi, have ahIMthI maraNAntara ApaNe baMne paraspara tulya rUpavALA, bhedarahita, kyAreya vikhUTA na paDavAvALA ane sadA ekasAthe rahevAvALA saMgIsAthI banI jaIzuM." 50 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavatI sUtra'nA upara varNita ullekhAnusAra bhagavAna mahAvIranI sAthe indrabhUti gautamano aneka bhavono saMbaMdha hovAnuM pramANita thAya che. paraMtu bha. mahAvIranA tripRSTha vAsudevanA bhavamAM indrabhUti gautamanA jIvanuM emanA sArathInA rUpamAM emanI sAthe hovAnA atirikta anya koI bhavanA zvetAMbara sAhityamAM koI paricaya upalabdha nathI thato. prathama paTTadhara viSayaka baMne paraMparAonI mAnyatA zvetAMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra bha. mahAvIranA prathama paTTadhara Arya sudharmA svAmI banyA. yadyapi digaMbara paraMparAnA prAyaH badhA mAnya graMthomAM evo ullekha che ke - 'bha. mahAvIranA nirvANa pazcAt indrabhUti gautama ja bha. mahAvIranA prathama paTTadhara AcArya banyA,' paraMtu digaMbara paraMparAnA eka sauthI prAcIna graMtha bloka vibhAga'mAM zvetAMbara mAnyatAnI ja jema e vAtano saMketa upalabdha thAya che ke - 'bhagavAnanA nirvANa pazcAt emanA prathama paTTadhara Arya sudharmA banyA, nahi ke indrabhUti gautama.' indrabhUtinI nirvANa sAdhanA ja 50 varSanI vaye indrabhUti gautame bha. mahAvIra pAse zramaNadIkSA grahaNa karI. dIkSAnA prathama divase ja teo caturdaza pUrvonA jJAtA banI gayA. teo niraMtara 30 varSa sudhI vinayabhAvathI bhagavAnanI sevA karatA-karatA grAmAnugrAma vicaraNa karI jinazAsananI prabhAvanA karatA rahyA. emanA dvArA dIkSA grahaNa karavAnA 30 varSa pachI jyAre pAvApurImAM kArataka kRSNa amAvasyAe bhagavAna nirvANa pAmyA tyAre AtmasvarUpanuM ciMtana karatA-karatA emaNe ghAtIko~(pApakarma)no kSaya karI kevaLajJAna prApta karyuM. emaNe 12 varSa sudhI kevaLIparyAyamAM pRthvI maMDaLa upara vicaraNa karatA-karatA anekAneka bhavyAtmAone AtmakalyANanA zAzvata mArga upara agresara karyA. vI. ni. saM.12nA aMtamAM emaNe emano avasAnakALa nikaTa jANI rAjagRhanA guNazIla caityamAM saMlekhanA saMthAro svIkAryo. eka mahinAnI anazana ArAdhanA pachI samAdhipUrvaka kALa karIne teo siddha-buddha-mukta thaI gayA. emanI pUrNa Ayu 92 varSanI hatI. emanuM maMgaLa nAmasmaraNa Aje paNa jana-jananA hRdayane AhlAdita ane AnaMdita kare che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 1777 51 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Arya sAmI Arya sudharmA svAmIno janma I.sa. 600 varSa pUrva, videha pradezanA kollAga nAmanA gAmamAM uttarA phAlyunI nakSatramAM thayo. emanA pitAnuM nAma dharmilla ane mAtAnuM nAma bhadrilA hatuM. agni vaizyAyana-gotrIya brAhmaNa Arya dhammilla veda-vedAMganA labdhapratiSThita vidvAna hatA. sudharmAe potAnA vidyArthIjIvanamAM cAra vedo (Rveda, sAmadeva, yarjuveda ane atharvaveda), cha vedAMgo (zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirUkta, chaMda ane jyotiSa), cAra upAMga (mImAMsA, nyAya, dharmazAstra ane purANa) A cauda vidyAono samyaka rUpathI abhyAsa karyo. pArigAmI vidvAna banyA pachI emaNe adhyApanakAryano prAraMbha karyo. 500 vidyArthI haMmezAM emanI sevAmAM rahIne emanI pAse vidyAdhyayana karatA hatA. A tathya e vAtanuM dyotaka che ke teo prakAMDa paMDita hovAnI sAthe-sAthe paryApta rUpe sAdhanasaMpanna paNa hatA. sakaLa zAstranA pAragAmI (jANakAra) hovA chatAM paNa emane emanI vizALa jJAnarAzimAM eka prakAranI nyUnatA, apUrNatA ane riktatAno anubhava thato hato. teo satyanI gaveSaNAmAM satata prayatnazIla hatA. jyAre emane bhagavAna mahAvIranA prathama darzana thayAM to emanA mAnasa(mana)mAM AzAnI kiraNa praphurita thaI ane emane evo anubhava thayo ke emanI e riktatA, apUrNatA bhagavAna mahAvIra dvArA avazya ja pUrNa karavAmAM Avaze. Arya sudharmAe jyAre e sAMbhaLyuM ke - "indrabhUti, agnibhUti, vAyubhUti ane Arya vyakta jevA uccakoTinA vidvAna pota-potAnA mananI zaMkAonuM samAdhAna meLavI bhagavAna mahAvIranI pAse zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayA che." to emanA manamAM paNa utkaTa abhilASA utpanna thaI ke - "to pachI huM paNa sarvajJa prabhu mahAvIra pAse potAnA manamAM cirakALathI saMcita nigUDha zaMkAnuM samAdhAna zA mATe na meLavuM! teo tatkALa potAnA 500 ziSyonI sAthe prabhu samakSa samavasaraNamAM pahoMcyA. emaNe zraddhA sahita prabhunAM caraNomAM praNAma karyA. bhagavAna mahAvIre nAma-gotroccAraNapUrvaka Arya sudharmAne saMbodhita karatA kahyuM : "Arya sudharman ! tArA manamAM evI zaMkA che ke - pratyeka jIva vartamAna bhavamAM manuSya, tiryaca(manuSya sivAyanAM prANI) [ para 23026969696969696907na dharmano maulika ItihAsa : (bhAga-2) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere je gatimAM che, teo mRtyu pazcAt bhAvi bhavomAM paNa zuM e ja gatimAM, e ja prakAranA zarIramAM utpanna thaze ?' potAnI A zaMkAnI puSTimAM tuM manomana e yukti Ape che ke - je prakAre eka khetaramAM java ropavAmAM Ave to java, ghauM ropavAmAM Ave to ghauM utpanna thaze. e saMbhava nathI ke java ropavA para ghauM utpanna thaI jAya athavA ghauMnA ropavAthI java utpanna thaI jAya.' saumya sudharman ! tArI A zaMkA samucita nathI. kAraNa ke pratyeka prANI trikaraNa (mana, vacana ane kAyA) ane triyogathI je prakAranI sArI athavA narasI kriyAo kare che, e ja kAryo anusAra ene bhAvi bhavomAM sArI ke narasI (kharAba) gati, zarIra, sukha-du:kha, saMpatti-vipatti, saMyoga-viyoga vagerenI prApti thatI rahe che. kRtakarmajanya A krama niraMtara tyAM sudhI cAle che, jyAM sudhI ke te AtmA potAnAM sArAM-kharAba badhAM prakAranAM samasta karmono samULa nAza karI zuddha-buddha-mukta nathI thaI jato." eka prANI je yonimAM che, te jo e yonimAM utpanna karAvanArAM karmono baMdha kare to te punaH e ja yonimAM paNa utpanna thaI zake che, paNa ekAntatta evuM mAnavuM satya nathI ke je prANI vartamAnamAM je yonimAM che, te sadAsarvadA mATe niraMtara e ja yonimAM utpanna thato rahe." sarvajJa-sarvadarzI bhagavAna mahAvIranA mukhAraviMdathI potAnA aMtaramananI nigUDhatama zaMkA ane enuM samAdhAna sAMbhaLI sudharmA AzcaryAbhibhUta thaI gayA. bha. mahAvIranI tarkasaMgata ane yuktipUrNa amogha vANIthI potAnA saMdehanuM saMpUrNa rUpathI samAdhAna thatA ja Arya sudharmAe parama saMtoSa anubhavatA potAnA 500 ziSyo sahita zramaNadIkSA grahaNa karI potAnI jAtane prabhucaraNa-zaraNamAM samarpita karI dIdhI. bhagavAna mahAvIra pAse tripadInuM jJAna meLavatAM ja teo agAdha jJAnanA bhaMDAra banI gayA. emaNe sarva prathama cauda pUrvonI racanA karI ane tyAra bAda dvAdazAMgInI racanA karI. Arya sudharmAe 50 varSanI avasthAmAM bha. mahAvIra pAse zramaNadIkSA grahaNa karI. tapa-saMyamanI ArAdhanA aMge niraMtara 30 varSa sudhI eka parama vinIta ziSyanA rUpamAM bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karatA gaNanI mahattama sevA karI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) .53 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu mahAvIranI pazcAt emanA prathama paTTadharanA rUpamAM 20 varSa sudhI saMghAdhinAyaka rahIne saMghanuM saMcAlana karyuM. vi. ni. saM. 12mAM indrabhUti gautamanA nirvANa pachI emaNe cAra ghAtIkama - jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya A prakAranAM pApakarmono kSaya karI kevaLajJAna prApta karyuM ane 9 varSa sudhI kevaLInA rUpamAM rahyA. aMte vI. ni. saM. 20nA aMtima caraNamAM I.sa.thI 500 varSa pUrve rAjagRha nagaranA guNazIla caityamAM eka mAsanA pAdopagamana saMthArAthI 100 varSanuM AyuSya pUrNa karI jIvananA carama ne parama lakSyanirvANa prApta karyuM. (sudhamAM svAmI ja bha. mahAvIranA uttarAdhikArI zA mATe ?) I.sa.thI para7 varSa pUrve kArataka kRSNa amAvasyAnI rAtrimAM bha. mahAvIranuM nirvANa thayuM. bhagavAnanA nirvANa pachI e ja rAtre indrabhUti gautamane kevaLajJAnanI upalabdhi thaI. bIjA ja divase kArataka zukla pratipadAnA divase Arya sudharmAne bha. mahAvIranA prathama paTTadharanA rUpamAM dharmasaMghanA adhinAyaka AcArya niyukta karavAmAM AvyA. A niyuktinA traNa pramukha kAraNa rahyAM : 1. tIrthakara bhagavAna mahAvIre potAnA nirvANathI lagabhaga 30 varSa pUrve tIrtha sthApanAnA divase ja Arya sudharmAne dIrdhAyu ane yogya jANIne gaNanI anujJA ApI hatI. A vAtathI caturvidha saMgha sArI rIte paricita hato. 2. caturvidha tIrthane e paNa vidita hatuM ke bhagavAna mahAvIranI vidyamAna tAmAM ja agnibhUti vagere 9 kevaLajJAnI gaNadharoe nirvANa prApta karyuM. emaNe pota-potAnAM nirvANathI eka mahinA pahelAM ja Arya sudharmAne gaNanAyaka temaja dIrdhAyuSyamAna jANIne pota potAnA gaNa sopI dIdhA hatA. 3. A baMne sarvavidita tathyo sivAya bha. mahAvIranA nirvANa bAda bhagavAnanA paTTadhara banavAnI badhI rIte yogyattama adhikArI jayeSTha ane zreSTha ziSya indrabhUti gautamane thoDA ja samaya pachI e ja rAtrimAM kevaLajJAnanI upalabdhi prApta thaI cUkI hatI. ataH te bhagavAnanA uttarAdhikArI banI zakatA na hatA. kAraNa ke uttarAdhikArI potAnA pUrvavartInA adhikArane AgaLa calAvanAro hoya che. paTTadhara pota-potAnA pUrvavartI AcAryanA Adeza, upadeza ane siddhAMtone [54 cha 9999636999) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTimAM rAkhI enA pracAra-prasAra karavAnI sAthe-sAthe anuyAyI samAja pAse emanI AjJAnuM pAlana karAve che; paraMtu kevaLajJAnI svayaM samasta carAcaranA pUrNajJAtA hovAnA lIdhe je kaMI paNa Adeza Ape che, te potAnA jJAnanA AdhAre Ape che, nahi ke potAnA pUrvavartI AcAryanA upadeza, AdezanA AdhAre. Arya sudharmA svAmI prabhunA nirvANanA samaye cauda pUrvenA jJAtA hatA, kevaLI nahi. ataH teo evuM kahI zakatA hatA ke - "bhagavAne evuM jaNAvyuM che athavA bhagavAne jevuM jaNAvyuM che, tevuM ja huM kahI rahyo chuM.' paraMtu indrabhUti gautama bha. mahAvIranI nirvANarAtrinA avasAnathI ja sakaLa carAcaranA jJAtA pUrNa kevaLI banI cUkyA hatA. AvI sthitimAM teo evuM nathI kahI zakatA ke - "bhagavAna mahAvIre je kahyuM che, e ja huM kahuM chuM." kevaLI hovAnA kAraNe teo to ema ja kahe che - "huM AvuM jouM chuM, huM AvuM kahuM chuM." AvI sthitimAM tIrthakara bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita zrata paraMparAne avicchinna rUpamAM yathAvat rAkhavAnI dRSTithI indrabhUti gautamane bha. mahAvIranA uttarAdhikArI na banAvavAmAM AvatA Arya sudharmAne ja prathama paTTadhara niyukta karavAmAM AvyA. (upalabdha ekAdazAMgI Arya sudharmAnI vAcanA) Aje je ekAdazAMgI upalabdha che, te Arya sudharmAnI vAcanA che. A tathyanI puSTi karanArAM aneka pramANa AgamomAM upalabdha che, emanAmAMthI keTalAMka pramANa ahIM prastuta karavAmAM AvI rahyAM che : "AcArAMga sUtra'nA udghoSAtmaka prathama vAkyamAM - "sUrya me Ausa teNe bhagavayA evamakhAya' - arthAt he AyuSyamAna (jabU) meM evuM sAMbhaLyuM che, e bhagavAna mahAvIre A prakAre kahyuM che. A vAkyaracanAthI e bilakula spaSTa che ke - "A vAkyanuM uccAraNa karavAvALA guru potAnA ziSyane e ja kahI rahyA che ke svayaM emaNe bha. mahAvIranA mukhAraviMdathI sAMbhaLyuM hatuM." | 'AcArAMga sUtra'nI ja jema "samavAyAMga, sthAnAMga, vyAkhyAprajJapti' Adi aMgasUtromAM tathA uttarAdhyayana, dazavaikAlika' Adi "aMgabAhya zratomAM paNa Arya sudharmA dvArA vivecya viSayanuM nirUpaNa - jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969 papa | Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sUrya me Ausa teNe bhagavayA evamakakhAya !" A ja prakAranI zabdAvalIthI karavAmAM AvyuM che. "anuttaropapAtika sUtra, jJAtAdharma kathA AdinA AraMbhamAM hajI vadhAre spaSTa rUpathI ullekha karavAmAM Avyo che - "teNe kAleNe teNe samaeNe rAyagihe nayare, ajja suhammassa samosaraNuM.... parisA paDigayA. merA jabU jAva pajuvAsaI evaM payAsI jaIe bhaMte samaNeNaM jAva saMpaNe amassa aMgassa aMtagaDadasA Ne ayamaTTe paNaQ, navamasta NaM bhate | aMgassa aNuttarovavAdaya samaeNe jAva saMpatteNe ke aTTe paNad all taeNe se suhame aNagAre jambu aNagAra evaM vayAsI - evuM khalu jabba! samae jAva saMpatteNaM navamassa aMgassa aNutarovavAya dasANa tiSNi vagyA paNattA //4" " Arya jambue potAnA guru Arya sudharmA pAse samaye-samaye aneka prazna prastuta karI pUchyuM : "bhagavAna ! zramaNa bhagavAna mahAvIre amuka aMga'no kayo artha batAvyo che?" potAnA ziSya jagganA praznanA uttaramAM e aMgono artha batAvavA Arya sudharmA kahe che : "AyuSyamAnuM jabba ! amuka aMgano je artha bhagavAna mahAvIre kahyo che, te meM svayaM jAte sAMbhaLyo che. e prabhue amuka aMganA, amuka adhyayananA, amuka varganA A artha jaNAvyA che." potAnA ziSya jabUne AgamonuM jJAna karAvavAnI upara varNita paripATI anya aneka sUtromAM paNa parilakSita thAya che. "jJAtAdharma kathA'nA prAraMbhika pAThathI paNa e siddha thAya che ke vartamAnamAM upalabdha aMga zAstra Arya sudharmA dvArA gUMthavAmAM AvyA che. upara lakhelAM pramANothI evu nirvivAda rUpe siddha thaI jAya che ke anya gaNadharonI samAna Arya sudharmAe paNa bha. mahAvIranI dezanA(bodha)nA AdhAre dvAdazAMgInI racanA karI. anya daza gaNadhara Arya sudharmAne nirvANathI pahelAM ja potapotAnA gaNa emane soMpIne nirvANa prApta karI cUkyA hatA. ataH Arya sudharmA dvArA graMthita dvAdazAMgI ja pracalita rahI ane vartamAnamAM je ekAdazAMgI pracalita che te Arya sudharmA dvArA graMthita che. zeSa gaNadharo dvArA graMthita dvAdazAMgI vIra nirvANanAM thoDAka ja varSo pachI vilupta thaI gaI. pada cha99999999963 jana dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' dvAdazAMgIno paricaya | "samavAyAMga ane naMdI sUtra'mAM dvAdazAMgIno paricaya ApavAmAM Avyo che. zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAonA prAcIna graMthomAM dvAdazAMgIno krama nimnalikhita rUpamAM ApavAmAM Avyo che : 1. AcArAMga 2. sUtrakRtAMga 3. sthAnAMga 4. samavAyAMga pa. vyAkhyAprApti 6. jJAtAdharmakathA 7. upAsakadazA 8. aMtakRtadazA 9. anuttaropapAtikadazA 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkasUtra 12. dRSTivAda. (1. AcArAMga) AcArAMgamAM zramaNa nigraMthonA AcAra, gocarI, vinaya, karmakSaya, vinayanA phaLa, kAyotsarga, UThavuM-besavuM, UMghavuM, cAlavuM, pharavuM, bhojanapAna, upakaraNanI maryAdA ane gaveSaNA vagere svAdhyAya, pratilekhana Adi, pAMca samiti, traNa guptinuM pAlana, doSone TALIne zayyA, vasati, pAtra, upakaraNa, vastra, asana pAnAdi grahaNa karavuM, mahAvrato, vividha vrato, tapa, abhigraho, aMgopAMgonA adhyayanakALamAM AcArlI (AyaMbIla) Adi tapa, jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra - A badhI vAtono samyakarUpe vicAra karavAmAM Avyo che. aMgonA kramanI apekSAthI AcArAMganuM prathama sthAna che. ataH A prathama aMga mAnavAmAM AvyuM che. zrutapuruSano pramukha AcAra hovAnA kAraNe paNa Ane prathama aMga kahevAmAM AvyuM che. AcArAMgamAM 2 zrutaskaMdha, 25 adhyayana, 85 uddezanakALa ane 85 ja samudrezanakALa kahevAmAM AvyA che. A prathama aMgamAM 18000 pada mAnavAmAM AvyAM che. rapa adhyayanAtmaka AcArAMganA je 85 uddezana ane 85 samudezanakALa mAnavAmAM AvyA che, enuM kAraNa e che ke baMne zrutaskaMdhonA kula maLIne 85 uddezaka thAya che. - AcArAMgamAM gadya ane padya e baMne ja zailIomAM pratipAdya viSayanuM pratipAdana hovAnA kAraNe A gadya-padyAtmaka aMgazAstra che. vartamAnamAM baMne zrutaskaMdha rUpa AcArAMganAM padaparimANa 2500 zloka-pramANa che. - AcArAMganA prathama zrutaskaMdhanuM nAma navabrahmacarya che ane emAM nimnalikhita 9 adhyayana che : jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 293969696969696969 pa0] Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. zastraparijJA, 2. lokavijaya, 3. zItoSNIya, 4. samyakatva, 5. lokasAra, 6. dhUta, 7. mahAparijJA, 8. vimokSa ane 9. upadhAnazruta. nava adhyayanAtmaka prathama zrutaskaMdhamAM pAMca prakAranA AcAra - jJAnaAcAra, darzanaAcAra, cAritraAcAra, tapaAcAra ane vIryaAcAranuM varNana karavAmAM AvyuM che. A prakAre "AcAraMga sUtra'nA prathama zrutaskaMdhamAM 9 adhyayana ane nave-nava adhyayananA kula 51 uddezaka che. mahAparijJA adhyayana ane enA sAteya uddezakonA vilupta thaI javAnA kAraNe vartamAnamAM prathama zrutaskaMdhanA 8 adhyayana ane 44 uddezaka ja upalabdha che. AcArAMganA prathama zrutaskaMdhamAM dArzanika ane tAttvika viSayanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, ataH emAM sUtrazailI apanAvavAmAM AvI che. dvitIya zrutaskaMdhamAM sAdhunA AcAranA pratyeka pAsAne vyAkhyAtmaka rIte samajAvavA Avazyaka hatA, eTalA mATe emAM saraLa, ane sugama vyAkhyAzailIno upayoga karavAmAM Ave che. AcArAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhamAM mahAparijJA nAmaka 7mAM adhyayananA lupta thaI javAnA kAraNe vartamAnamAM saMpUrNa AcArAMganA mAtra be zrutaskaMdha, 24 adhyayana ane 78 uddezaka ja upalabdha che. vizvabaMdhutvanI bhAvanAothI otaprota sAcA ane Adarza mAnavIya siddhAMtonuM AmAM sajIva varNana hovAne lIdhe AcArAMganuM mAtra dvAdazAMgI ja nahi, paraMtu saMsAranAM samagra dharmazAstromAM paNa ghaNuM ucca ane mahattvapUrNa sthAna che. AcArAMganA baMne zrutaskaMdha gaNadharagrathita che ke nahi enI padasaMkhyA 18000 batAvavAmAM AvI che, e mAtra prathama zrutaskaMdhanI ja che ke nahi, nizItha Adi cUlikAo bIjA zrutaskaMdhanI che ke nahi e praznonA saMbaMdhamAM niSkarSa A pramANe che : 1. AcArAMganA baMne zrutaskaMdha dvAdazAMgInA racanAkALamAM gaNadharo dvArA sarvaprathama grathita karavAmAM AvyA hatA. AgamamAM je AcArAMganA padanI saMkhyA 18000 ullekhita che, te vastutaH baMne zrutaskaMdho sahita saMpUrNa AcArAMganI che, nahi ke mAtra prathama zrutaskaMdhanI. [ 58 99696969696969696969ii jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. dvitIya zrutaskaMdhanA paMcacUlAtmaka ane AgamonA racanAkALathI pazcAddavartI kALamAM sthavirakRta AcArAMga mAtra hovA tathA prathama zrutaskaMdhane ja mULa AcArAMga mAnI mAtra enI ja padasaMkhyA 18000 hovAnI je mAnyatA niryuktikAra Adi dvArA abhivyakta karavAmAM AvI che, te Agamika ane anya koI AdhAra para AdhArita na hovAne kAraNe nirAdhAra, kAlpanika ane amAnya che. 3. vartamAna kALamAM AcArAMganA dvitIya zrutaskaMdhanA svarUpa saMbaMdhamAM je A mAnyatA prAyaH sarvatra pracalita che ke saMpUrNa dvitIya zrutaskaMdha cAra cUlAomAM vibhakta che, e mAnyatA koI zAstra dvArA saMmata na hovAne kAraNe zAstrIya mAnyatAnI koTi (zreNI)mAM nathI AvatI. AcArAMganI eka paNa cUlA na to kadI pahelAM hatI ke nathI Aje. AgamonA racanAkALathI laIne nizIthanA chedasUtranA rUpamAM pratiSThApita karavAmAM AvavA sudhI navama pUrvanA tRtIya vastunA AcAra nAmaka vIsamo prAbhRta saMbhavataH AcArAMganI cUlikAnA rUpamAM mAnavAmAM Avato rahyo ane kALAntaramAM A prAbhRtanI nizItha chedasUrAnA rUpamAM pratiSThApanAnI pazcAt nizIthane AcArAMganI cUlikAmAM gaNanA thavA lAgI. ATaluM thavA chatAM paNa na to kyAre ya AcAra prAbhRtanI padasaMkhyA AcArAMganI padasaMkhyAmAM saMmilita mAnavAmAM AvI hatI ane na to kadI nizIthanI. (AcArAMganuM sthAna ane mahattva) AcArajIvanane samunnata banAvavAnuM sAdhana, sAdhanAno mULa AdhAra ane mokSanuM sopAna che. ataH AcArAMganuM jaina vADmayamAM ghaNuM ja mahattvapUrNa sthAna che. AcArAMgamAM mokSaprAptinA bAdhaka asanuM ane mokSaprAptimAM parama sahAyaka sanuM jJAna karAvatA samasta heyano parityAga ane upAdeya(zreSTha)nuM AcaraNa karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. A dRSTithI AcArAMganA sarvAdhika mahattvapUrNa hovAnA kAraNathI ja "samavAyAMga ane naMdI sUtra'mAM dvAdazAMgIno paricaya ApatA Ane dvAdazAMgI kramamAM sarvaprathama sthAne rAkhavAmAM Avyo che. - AcArAMgane aMgonA kramamAM prathama sthAna ApavAnuM kAraNa batAvatA niyuktikAre lakhyuM che ke - "AcArAMgamAM mokSanA upAyonuM pratipAdana jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 2969696969696969696969 59 ] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AvyuM che ane e ja pravacanasAra che, mATe ja ene dvAdazAMgInA kramamAM prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che.' anaMta atItamAM jeTalA paNa tIrthakara thayA che, e badhAye sarvaprathama AcArAMgano ja upadeza Apyo. vartamAna kALamAM tIrthakara je mahAvideha kSetramAM virAjamAna che, teo paNa sarvaprathama AcArAMgano ja upadeza Ape che ane anAgata anaMtakALamAM jeTalA paNa tIrthakara thavAnA che. teo paNa sarvaprathama AcArAMgano ja upadeza Apaze, tadantara zeSa 11 aMgono gaNadhara paNa A ja paripATInuM anusaraNa karatAkaratA A anukramathI dvAdazAMgIne grathita kare che. enAthI AcArAMganI sarvAdhika mahattA pragaTa thAya che. AcArAMga sUtranA viziSTa jJAtA munine ja upAdhyAya ane AcAryapadanA yogya mAnavAmAM Ave. A prakAranA aneka ullekha Agama sAhityamAM upalabdha hoya che. AcArAMganuM sauprathama adhyayana karavuM sAdhu-sAdhvIo mATe anivArya karavAnI sAthe-sAthe e prakAranuM paNa vidhAna karavAmAM AvyuM hatuM ke - "jo koI sAdhu athavA sAdhvI, AcArAMganuM samyak (sArI rIte) rUpe adhyayana karavA pahelAM ja anya AgamonuM adhyayana-anuzIlana kare che, to te laghu cAturmAsa prAyazcittano adhikArI banI jAya che. eTaluM ja nahi, AcArAMganuM adhyayana ane jJAna prApta na karanArA sAdhune koI paNa prakAranuM pada ApavAmAM AvatuM na hatuM. A tathyothI e spaSTa thaI jAya che ke dvAdazAMgImAM AcArAMganuM sthAna keTaluM mahattvapUrNa mAnavAmAM Ave che. ( 2. sUtrakRtAMga ) dvAdazAMgInA kramamAM sUtrakRtAMganuM bIjuM sthAna che. samavAyAMgamAM AcArAMganI pazcAtuM sUtrakRtAMgano paricaya ApatA kahevAmAM AvyuM che ke - "emAM svamata, paramata, jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa Adi tattvonuM nirUpaNa ane navA dIkSito mATe hitakara upadeza che. AmAM 180 kriyAvAdI mato, 84 akriyAvAdI mato, 67 ajJAnavAdI mato ane 32 vinayavAdI mato - A prakAre kuLa maLIne 363 anya mato upara carcA karavAmAM AvI che. A badhAnI | 60 96969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samIkSAnI pazcAt evuM kahevAmAM AvyuM che ke - 'ahiMsA ja dharmanuM mULa svarUpa ane.zreSTha tattva che.' sUtrakRtAMganA be zrutaskaMdha che. enA prathama zrutaskaMdhamAM 16 ane bIjA zrutaskaMdhamAM 7 - A rIte kula 23 adhyayana, 33 uddezanakALa, 33 samuddezanakALa tathA 36000 pada che. 23 adhyayana pachI indrabhUti gautamanI sAthe pArzvapatya peDhAlaputra saMvAda ane gautama pAse pratibodha meLavI peDhAlaputra dvArA bhagavAna mahAvIranI pAse cAturyAsa dharmano parityAga karI paMca mahAvrata dharma svIkAra karavAno ullekha che. A Agama pratyeka sAdhaka mATe dArzanika jJAnanI prAptimAM ghaNo pathapradarzaka che. munio mATe enuM adhyayana, ciMtana, manana ane nididhyAsana parama Avazyaka che. sUtrakRtAMgamAM ucca AdhyAtmika siddhAMtone jIvanamAM DhALavA, vinayane pradhAna bhUSaNa mAnI Adarza zramaNAcAranuM pAlana karavuM vagerenI ghaNI prabhAvapUrNa rUpathI preraNA ApavAmAM AvI che. dArzanika dRSTithI A Agama te samayanI ciMtana-praNAlInuM ghaNuM ja manohArI digdarzana prastuta kare che. AmAM ApavAmAM Avela adhyAtma viSayaka suMdara udAharaNapUrNa vivecanothI bhAratIya jIvana, darzana ane tattvajJAnano vyApaka bodha thaI jAya che. 3. sthAnAMga dvAdazAMgImAM sthAnAMganuM trIjuM sthAna che. emAM sva-samaya, parasamaya, svapara-ubhaya samaya, jIva-ajIva, loka-alokanI sthApanA karavAmAM AvI che. AmAM 1 zrutaskaMdha, 10 adhyayana, 21 uddezana kALa, 21 samuddezanakALa, 72000 pada che. vartamAnamAM upalabdha A sUtranA pATha 3700 zloka parimANa che. prastuta sUtramAM bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI bIjIthI chaThThI zatAbdI sudhInA avAMtara-kALanI keTalIka ghaTanAono ullekha karavAmAM Avyo che. A AdhAre evI mAnyatA banAvI levI ke sthAnAMga sUtranI racanA gaNadhare nahi, paraMtu koI pazcAtvartI AcAryae karI che - nyAyocit nathI. A saMbaMdhamAM be vAto vicAraNIya che - prathama to e ke atizaya jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) U 37 61 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnI sUtrakAre keTalIka bhAvi ghaTanAonI sUcanA bahu pahelAM ApI dIdhI hoya, to emAM AzcaryanI koI vAta nathI. jema sthAnAMganA navamA sthAnamAM AgAmI utsarpiNIkALanA bhAvi tIrthakara mahApadmanuM caritracitraNa karavAmAM AvyuM che. bIjI vicAraNIya vAta e che ke zrutiparaMparAthI cAlato AvI rahelo AgamapATha skaMdilAcArya ane devaddhigaNI dvArA Agama-vAcanAmAM sthita karavAmAM Avyo zakya che. e sthirIkaraNanA samaye mULa bhAvone yathAvat surakSita rAkhavA chatAM paNa emAM prasaMgocita samajIne keTalAka Avazyaka pATha vadhAravAmAM AvyA hoya. * sthAnAMgamAM 1 thI 10 sthAnonuM kramazaH vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. viSayanI gaMbhIratA ane nayajJAnanI dRSTithI sthAnAMga sUtranI ghaNI moTI mahattA mAnavAmAM AvI che, emAM je koSa-zailI apanAvavAmAM AvI che, e ghaNI ja upayogI ane vicArapUrNa che. enA gaMbhIra bhAvone samajavAvALAne zrutasthavira mAnavAmAM Avyo che. (4. samavAyAMga) dvAdazAMgInA kramamAM samavAyAMganuM cothuM sthAna che, AmAM 1 zrutaskaMdha, 1 adhyayana, 1 uddezanakALa, 1 ja samudezanakALa ane 1,44,000 pada che. vartamAnamAM upalabdha pATha 1667 zloka-parimANa che. AmAM saMkhyAkramathI saMgrahanI praNAlInA mAdhyamathI pRthvI, AkAza ane pAtALa A traNeya lokonA jIvAdi samasta tattvone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTithI saMkhyA ekathI laIne koTAnakoTi saMkhyA sudhI ghaNo mahattvapUrNa paricaya ApavAmAM Avyo che. AmAM AdhyAtmika tattvo. tIrthakaro, gaNadharo, cakravartIo ane vAsudevothI saMbaMdhita ullekhonI sAthe-sAthe bhUgarbha, bhUgoLa, khagoLa, sUrya, caMdra, nakSatra ane tArA vagere saMbaMdhamAM ghaNI ja upayogI sAmagrI prastuta karavAmAM AvI che. samavAyAMgamAM dravyanI apekSA jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza Adi kSetronI apekSAthI devo, manuSyo, tiryaMco ane nAraka Adi jIvonI sthiti kALanI apekSA palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, pudgala parAvartana Adino tathA bhAvanI apekSAe jJAna, darzana, vIrya Adi jIva-bhAva ane varNa, gaMdha, rasa, sparza, guru-lathuAdi ajIvabhAvanuM varNana karavAmAM AvyuM che. dara 9999999999PS9) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka samavAyathI laIne koTAnakoTi samavAya pachI 12 sUtromAM dvAdazAMgIno "gaNipiTaka'nA nAmathI sArabhUta paricaya ApavAmAM Avyo che. tattara samavasaraNanuM varNana tathA jambudvIpanA bharata kSetranI atIta utsarpiNI ane avasarpiNInA kuLakaro tathA vartamAna avasarpiNInA kuLakaro tathA emanI bhAryAo (patnI)nuM varNana karavA pazcAt vartamAna avasarpiNInA 24 tIrthakaro saMbaMdhamAM ghaNuM ja mahattvapUrNa vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. cakravartIo, baLadevo ane vAsudevo saMbaMdhamAM Avazyaka paricaya ane prativAsudevonAM nAma ApavAmAM AvyAM che. samavAyAMgamAM prativAsudevonI mahApuruSamAM gaNanA nathI karavAmAM AvI. taddanattara sarvaprathama jambudvIpanA airAvata kSetramAM thayela e avasarpiNInA 24 tIrthakaro, bharatakSetranI AgAmI utsarpiNInA sAta kuLakaro, airAvata kSetranI bhAvi utsarpiNInA 10 kuLakaro ane bharatakSetra tathA airAvatakSetranA AgAmI utsarpiNIkALanA 24 tIrthakaro, baLadevo ane vAsudevo saMbaMdhamAM vistRta jANakArI tathA prativAsudevonAM nAma ApavAmAM AvyA che. samavAyAMganI pratyeka samavAya, pratyeka sUtra, pratyeka viSayanA jijJAsuo ane zodhArthIo mATe jJAtavya mahattvapUrNa tathyono bhaMDAra che. samavAyAMganA aMtima bhAgane eka prakArathI saMkSipta jaina purANanI saMjJA ApI zakAya che. vastutaH vastuvijJAna, jaina siddhAMta ane jaina ItihAsanI dRSTithI samavAyAMga eka atyaMta mahattvapUrNa graMtha che. (pa. vyAkhyA-prajJapti ) - pAMcamu aMga vyAkhyA-prajJapti che. ene bhagavatI sUtranA nAme paNa oLakhavAmAM Ave che. emAM jIva, ajIva, jIvAjIva, svasamaya, parasamaya, svaparasamaya, loka-aloka ane lokAloka viSayaka vistRta vyAkhyA - carcA ApavAmAM AvI che. prastuta AgamamAM 1 zrutaskaMdha, - 111 adhyayana, 10000 uddezanakALa, 10000 samudrezanakALa, 36000 prazna ane enA uttara tathA 288000 pada che. emAM jinendra bhagavAna jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) D969696969696969696962 63 | Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA prarUpita bhAvonuM varNana, prarUpaNa, nidarzana ane upadeza ApavAmAM AvyAM che. vyAkhyA-prajJapti adhyayana zatakanA nAmathI prasiddha che. vartamAnamAM enA 41 zataka ane emAMthI 8 zataka 105 avAntara zatakAtmaka che. A prakAre zataka ane avAntara zataka A baMnenI saMmilita saMkhyA (41-8)+105=138 ane uddezakonI saMkhyA 1883 che. vyAkhyAprajJapti anya aMgonI apekSA ativizALa aMga che. vartamAna padaparimANa 15751 zloka - pramANa che. vyAkhyA-prajJaptinI zailI praznottaranA rUpamAM che. indrabhUti gautame bhagavAna mahAvIrane prazna pUchaLyA ane e praznonA bhagavAna dvArA apAyelA uttara A praznottaranA rUpamAM suvizALa Agama Aje vidyamAna che. vRttikAra AcArya abhayadeve A praznottaronI saMkhyA 36000 batAvI che emAMnA aneka prazna ane enA javAbo nAnAnAnA che. aneka praznottara ghaNA moTA-moTA che. udAharaNa svarUpa gozAlaka saMbaMdhamAM je prazna karavAmAM AvyA che, enA javAbamAM AkhuMne AkhuM 15muM zataka AvI gayuM che. ' . - vyAkhyA-prajJaptimAM bhagavAna mahAvIranA jIvananA, emanA ziSyo, bhakto, gRhastha anuyAyIo, anya tIrthIo, emanI mAnyatAono vistRta paricaya ApavAmAM Avyo che. gozAlaka saMbaMdhamAM jeTalo vistRta paricaya A aMgamAM maLe che, eTalo anyatra kyAMye nathI maLato. e sivAya A graMthamAM kuNika ane mahArAjA ceTaka vacce thayela mahAzilAkaMTaka ane rathamUsala saMgrAma nAmanA mahAyuddhonuM mArmika varNana karavAmAM AvyuM che. vyAkhyA-prajJaptinA 21mA ane 23mA zatakomAM je vanaspationuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che te anupama che. A prakAre vyAkhyAprajJaptimAM 36000 praznottaro rUpe vividha viSayonuM agAdha jJAna saMkalita karI levAmAM AvyuM che, je jaina siddhAMta, itihAsa, bhUgoLa, rAjanIti Adi aneka dRSTiothI ghaNuM ja mahattvapUrNa hovAnI sAthe-sAthe AdhyAtmika tattvanI cAvInI saMjJAthI abhihita karI zakAya che. tatkAlIna dhArmika, sAMskRtika, sAmAjika ane rAjanaitika paristhitio [ 64 36999999696969696Ina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara vyAkhyA-prajJaptimAM ApavAmAM Avela aneka vivaraNa ruci rUpe prakAza nAMkhe che. 6. jJAtAdharmakathA 'nAyAdhammakahAo'nuM saMskRta nAma jJAtAdharmakathA che. dvAdazAMgInA kramamAM enuM chaThThuM sthAna che. emA udAharaNIya pradhAna dharmakathAo ApavAmAM AvelI che. A kathAomAM nagaro, udyAno, caityo, vanakhaMDo, rAjAo, mAtA-pitA, samavasaraNa, aihika ane pAralaukika Rddhio, bhoga, tyAga, pravrajyA, zruta parigraha, utkRSTa tapasyAo, paryAya saMlekhanAo, bhaktapratyAkhyAno, pAdopagamana, svargagamana, uttamakuLamAM janma, bodhilAbha, antaHkriyA vagere viSayonuM varNana che. AmAM eka tarapha bhagavAna mahAvIranA vinayamUlaka zreSTha zAsanamAM pravrujita e sAdhakonAM varNana che, je grahaNa karelAM vratonA paripAlanamAM durbaLa, zithila, hatotsAhita ane saMyamanA mULaguNo ane uttaraguNonI virAdhanA karanArA banI gayA. bIjI tarapha graMthamAM e dhIravIra sAdhakonuM paNa varNana che, je atighora pariSaho(paribaLo)nA upasthita hovA chatAM paNa saMyamamArgathI kiMcitmAtra (lagIre) paNa vicalita na thayA. AmAM 2 zrutaskaMdha che. prathama zrutaskaMdhamAM 19 adhyayana ane dvitIya zrutaskaMdhamAM 10 varga che. baMne zrutaskaMdhonA 29 uddezanakALa, 29 samuddezanakALa tathA 576000 pada che. vartamAnamAM upalabdha padaparimANa 5500 zloka - pramANa che. A aMgamAM ullekhita dharmakathAomAM pArzvanAthakAlIna janajIvana, vibhinna bhavabhavAntara, pracalita rItirivAjo, naukA saMbaMdhI sAdhanasAmagrI, kArAgArapaddhati, rAjyavyavasthA, sAmAjika, Arthika, sAMskRtika ane dhArmika paristhitio vagerenuM ghaNuM jIvaMta varNana karavAmAM AvyuM che. 7. upAsakadazA 'uvAsagadasAo' nAmaka 7mA aMgamAM nAma anusAra 10 upAsaka gRhasthonuM varNana karavAmAM AvyuM che. 10 upAsakonuM varNana hovAnA lIdhe A zAstranuM nAma upAsakadazA yuktisaMgata che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 5 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAM 1 zrutaskaMdha, 10 adhyayana, 10 uddezanakALa ane 10 samuddezanakALa kahevAmAM AvyA che. AmAM saMkhyAta 1000 pada che. vartamAnamAM A AgamanuM parimANa 812 zloka - pramANa che. AnA 10 adhyayanomAM AnaMda Adi vibhinna jAtinA vyavasAyavALA zrAvakonI jIvanacaryAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. dasa adhyayananA dasa zrAvakonAM nAma kramazaH A prakAre che : 1. AnaMda gAthApati, 2. kAmadeva, 3. culanIpitA, 4. surAdeva, 5. cullazataka, 6. kuMDakaulika, 7. kuMbhakAra zakaDAlaputra, 8. mahAzataka, 9. nandinIpitA ane 10. sAlihIpitA. zAstramAM varNita A badhA upAsaka 12 vratadhArI zrAvaka hatA. mahAzataka sivAya badhAnI eka-eka patnI hatI. badhAe 14 varSa sudhI upAsakadharmanuM pAlana karI 15mA varSe zramaNadharma najIka pahoMcavAnI bhAvanAthI pota-potAnA jyeSTha putrone gRhasthI soMpIne zrAvakanA vezamAM zanaiH zanaiH AraMbha-parigrahano tyAga karI aMte zramaNabhUta pratimAmAM muninI jema trikaraNa-triyogathI pApanivRttinI sAdhanA karI. AnaMdanI sAdhanA upasargarahita rahI. anya upAsako kAmadevathI zakaDAlaputra sudhInAne devakRta upasarga ane mahAzatakane strIno upasarga thayo. badhAe 20 varSanI avadhi sudhI zrAvakadharmanuM pAlana karI sadgati prApta karI ane AgAmI bhavamAM mahAvidehakSetramAM janma laIne teo badhA mokSanA adhikArI banaze. sadgRhastho - zrAvaka zrAvikAonA AgAradharma upara paryApta prakAza nAkhato A Agama gRhasthone mATe ghaNo upayogI che. AmAM je prakAranA sadAcAranuM digdarzana karAvavAmAM AvyuM che, e anusAra jo pratyeka gRhastha potAnA jIvanane DhALavAno prayAsa kare, to e mAnavatA mATe varadAna siddha thaI zake che. 8. aMtakRtadazA AThamuM aMga aMtakRtadazA (aMtagaDadasA) che. AmAM 1 zrutaskaMdha, 8 varga, 90 adhyayana, 8 uddezanakALa ane 8 samuddezanakALa tathA parimita vAcanAo che. AmAM padonI saMkhyA 1000 che. vartamAnamAM A aMgazAstra 1900 zloka - parimANano che. AmAM ATheya varga kramazaH (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10, 8, 13, 10, 10, 26, 13 ane 10 adhyayanomAM vibhakta che. A sUtramAM bhavabhramaNano aMta karavAvALA sAdhakonI sAdhanAdazAnuM varNana hovAne lIdhe AnuM nAma aMtakRtadazA rAkhavAmAM AvyuM che. AnA prathama be vargomAM gautama Adi vRSNi kuLanA 18 rAjakumAronI sAdhanAnuM varNana che. trIjA varganA 13 ane cothA varganAM 10 adhyayanomAM varNita 23 cAritrAtmaka vasudeva, kRSNa, baLadeva ane samudravijayanA rAjakumAra batAvavAmAM AvyA che. paMcama vargamAM kahevAmAM AvyuM che ke rAjakumAranI jema rAjarANIo paNa saMyamasAdhanA dvArA siddhi prApta karI zake che. zrIkRSNanI padmAvatI vagere rANIo ane putravadhUoe paNa 20-20 varSanA dIkSAkALamAM 11 aMgonuM jJAna prApta karI dIrghakAlIna kaThora tapazcaryA dvArA sakaLa duHkhono aMta karI zAzvata zivapada prApta karyuM. chaThThA vargamAM bhagavAna mahAvIranA zAsanavartI vibhinna zreNInA 16 sAdhakonuM varNana che. sAtamA ane AThamA varganA 23 adhyayanomAM naMdA, naMdamatI ane kAlI, sukAlI Adi zreNikanI 23 rANIonA sAdhanAmaya jIvananuM varNana che. aMtakRtadazA sUtranI e vizeSatA che ke emAM taddabhava mokSagAmI jIvonuM ja varNana karavAmAM AvyuM che. A bhautikatA upara AdhyAtmikatAno vijaya hato. ke rAjagharAnAnAM nara-nArI vipula aizvarya ane aparimita bhogone tyAgIne ghaNI moTI saMkhyAmAM tyAganI tarapha agresara thayA. 9. anuttaropapAtika-dazA dvAdazAMgInA kramamAM anuttaropapAtika-dazA navamuM aMga che. emAM 1 zrutaskaMdha, 3 varga, 3 uddezanakALa, 3 samuddezanakALa, parimita vAcanAo ane saMkhyAta 1000 pada che. vartamAnamAM A sUtra 192 zloka parimANanuM che. A aMgamAM evA mahApuruSonA caritra ApavAmAM AvyAM che ke jemaNe ghora tapazcaraNa ane vizuddha saMyamanI sAdhanA pachI maraNa prApta karI anuttara vimAnomAM devatva prApta karyuM ane tyAMthI cyavana karI manuSyabhavamAM saMyamadharmanI samyag ArAdhanA karI mukti prApta karaze. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) - sto Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuttaropapAtika dazAnA traNa vargomAM kramazaH 10, 13 ane 10 A prakAre kula meLavIne 33 adhyayanomAM 33 caritrAtmAonuM saMkSipta varNana che. e 33 mahApuruSomAM prathama kAlIkumAra Adi 23 magadha samrATa zreNikanA putra che. (10. prajJavyAkaraNa ) dasamu aMga praznavyAkaraNa che. praznavyAkaraNa sUtramAM 108 prazna, 108 aprazna ane 108 praznAprazna, vidyAtizaya, nAgakumAra, suparNakumAra athavA yakSAdinI sAthe sAdhakonA je divya saMvAda thayA karatA hatA, e badhA viSayonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. praznavyAkaraNa sUtramAM 1 zrutaskaMdha, 45 uddezanakALa, 45 samudezanakALa, saMkhyA1000 pada, parimita vAcanAo ane saMkhyAta zloka che. Aje je praznavyAkaraNa upalabdha che, te ra khaMDomAM vibhAjita che. enA prathama khaMDamAM 5 Azrava-dvAronuM varNana che ane bIjA khaMDamAM 5 saMvara-dvAronuM. pAMca Azrava-dvAromAM hiMsAdi pa pApo ane saMvara-dvAromAM hiMsAdi pAponA niSedharUpa ahiMsA Adi 5 vratonuM suvyavasthita vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. hiMsA, mRSA, adattAdAna, kuzIla ane parigraha - A pAMca AzravadvArono tathA ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha - A pAMca saMvara dvArono sarvAgapUrNa bodha prApta karavA mATe praznavyAkaraNanA A baMne zrutaskaMdhonuM paThana-pAThana ane manana ghaNuM ja upayogI che. vicArakonA mATe praznavyAkaraNa eka mahAna nidhi samAna che. (11. vipAka sUtra) vipAka sUtra agiyAramuM aMga che. emAM ra zrutaskaMdha, 20 adhyayana, 20 uddezakALa, 20 samudezanakALa, saMkhyAta pada, parimita vAcanAo ane saMkhyAta zloka che. vartamAnamAM enuM svarUpa 1216 zlokaparimANa che. vipAka sUtranuM mukhya lakSya karmanAM zubhAzubha phaLa vipAkane samajavAnuM che. | 68 09999999999che jena dharmano maulika ItihAsa H (bhAga-2) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAka sUtranA du:kha vipAka ane sukhavipAka e 2 vibhAga che. karma siddhAMta jaina dharmano eka pramukha ane mahattvapUrNa siddhAMta che. karma siddhAMtanAM udAharaNo mATe A Agama atyaMta upayogI che enA pahelA bhAga duHkha vipAkamAM evI 10 vyaktionAM varNana che, jemane azubha karmAnusAra aneka kaSTa sahana karavAM paDyAM. bIjA bhAgamAM subAhu-bhadranaMdi Adi 10 rAjakumAronAM sukhamaya jIvananuM varNana che. A badhAe pUrvabhavamAM tapasvI munine pavitra bhAvathI nirdoSa AhArano pratilAbha ApI saMsArano aMta karyo ane uttamakuLamAM janma laI sukhapUrvaka sAdhanAthI mukti prApta karI. 12. dRSTivAda dRSTivAda zrutapuruSanuM bAramuM aMga che. temA saMsAranAM samasta darzano ane nayonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che athavA jenA samyaktva Adi dRSTio arthAt darzanonuM vivecana karavAmAM AvyuM che. A graMtha vilupta thaI cUkyo che. ataH vartamAnamAM A anupalabdha che. vI. ni. saM. 170mA zrutakevaLI AcArya bhadrabAhunA svargagamana pazcAt dRSTivAdano hrAsa-prAraMbha thayo ane vI. ni. saM. 1000mA pUrNataH (zabda rUpamAM pUrNataH ane artharUpamAM adhikAMzataH) vilupta thaI gayo. sthAnAMga sUtramAM dRSTivAdanAM 10 nAma batAvavAmAM AvyA che, je A prakAre che : 1. dRSTivAda, 2. hetuvAda, 3. bhUtavAda, 4. tathyavAda, 5. samyavAda, 6. dharmavAda, 7. bhASAvicaya, 8. pUrvagata, 9. anuyogagat ane 10. sarvaprANabhUtajIvasatvasukhAvaha. samavAyAMga ane naMdIsUtra anusAra dRSTivAdanA 5 vibhAga kahevAmAM AvyA che : 1. parikrama, 2. sUtra, 3. pUrvagata, 4. anuyoga ane 5. cUlikA. dRSTivAdano trIjo vibhAga-pUrvagata vibhAga anya bIjA vibhAgothI adhika vizALa ane ghaNo mahattvano mAnavAmAM Avyo che. enA aMtargata cauda pUrva hatA. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) SC Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya jaa zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA prathama paTTadhara Arya sudharmAnA nirvANa bAda emanA pramukha ziSya Arya jammu I.sa. pUrva 107 (vI. ni. saM. 20)mA dharmasaMghanA dvitIya AcArya banyA. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM Arya jabUeka mahAna samartha AcArya thayA che. uddAma yauvanamAM potAnI samakSa bhogAthe prastuta asIma bhogasAmagrIne Thokara mArIne jakhUkumAranuM svecchAthI kaMTAkarNa tyAgapatha para ArUDha thavuM potAnI rIte eka evuM asAdhAraNa Azcaryajanaka udAharaNa che, je saMbhavataH saMsAranA ItihAsamAM zodhavA chatAM paNa anyatra nahi maLe. Arya jakhkhuM vartamAna avasarpiNI kALamAM bharatakSetranA aMtima kevaLI ane aMtima muktigAmI mAnavAmAM AvyA che.' potAnA nirvANathI 16 varSa pUrve eka samaye bha. mahAvIra rAjagRha nagaranA guNazIla nAmaka udyAna (bagIcA)mAM padhArelA hatA. bhagavAnanI divya dezanA sAMbhaLavA mATe apAra janasamUha prabhunA samavasaraNanI tarapha UbhaTI paDyo hato. magadhasamrATa zreNika paNa potAnA parijanapurajana Adi sAthe bhagavAnanAM darzana-vaMdana ane upadeza-zravaNanI utkaMThA laI prabhunI sevAmAM upasthita thayA. e ja samaye zreNike devadudubhi sAMbhaLI ane devonA saMpAtane joIne AzcaryathI prabhune enuM kAraNa pUchyuM. prabhue kahyuM : "rAjarSi prasannacaMdrane kevaLajJAnopalabdhi thaI cUkI che." devoe paMca divya varSA karI kevaLI prasannacaMdrano kevaLa-jJAnotsava ujavyo ane enI pachI teo darzana-hetu prabhunA samavasaraNamAM AvyA. e devoe prabhunAM pAdapakvomAM praNAma karyA. emanAmAMthI vidyummAlI nAmaka devanuM sauMdarya ane zarIranI kAMti anya bIjA devothI adhika tejasvI, saumya, nayanAbhizama ane manohArI joI mahArAja zreNike prabhune prazna karyAH "prabho ! badhA devomAM atyAdhika tejasvI A kayA deva che? emaNe kayA mahAna sukRtanA prabhAvathI AvuM adbhuta krAMtimAna ane manohara sauMdarya prApta karyuM che?" : [ 00 90996969696969996jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIre magadhasamrATanA praznano uttara ApatA kahyuM : "rAjan ! Aja magadhanA janapadamAM sugrAma nAmaka gAmamAM Arjava nAmaka eka rASTrakUTa raheto hato. enI patnI revatInA kUkhe bhavadatta ane bhavadeva nAmanA be putra utpanna thayA. yuvAvasthAmAM ja bhavadatta saMsArathI virakta thaI AcArya susthitanI pAse zramaNadIkSA grahaNa karI lIdhI ane emanI sAthe vibhinna kSetro, nagaro ane grAmomAM vicaraNa karatA-karatA saMyamanI sAdhanA karavA lAgyAM. eka vakhata AcArya susthitanA eka ziSye emanI AjJA prApta karI keTalAka zramaNonI sAthe potAnA nAnA sahodarane dIkSita thavAnI preraNA ApavA hetu potAnA gAma pahoMcyo. gAmamAM enA nAnA bhAInA vivAha (lagna) nizcita thaI cUkyA hatA, mATe te pravrujita nahi thayo ane phalataH munie vagara kAryasiddhithI ja parata AvavuM paDyuM. muni bhavadatte potAnA sAthI munine vAto-vAtomAM kahI dIdhuM : "tamArA bhAInA hRdayamAM jo tamArA prati pragADha prIti ane sAco bhrAtRprema hota to ghaNA lAMbA samaya bAda tamane joyA pachI avazyameva tamArI pAchaLa-pAchaLa cAlyo Avato. muni bhavadattanAM A kathanane potAnA bhrAtAnA sneha upara AkSepa samajIne e munine kahyuM : "muni ! kahevuM jeTaluM saraLa che, vastutaH karavuM eTaluM saraLa nathI. jo tamane tamArA bhAI pratye eTalo dRDha vizvAsa che, to tame emane pravrujita karIne batAvI do." bhavadatta munie kahyuM : "jo AcAryazrI magadha janapadanI tarapha vihAra kare to thoDAka ja divaso pachI Apa mArA laghu bhrAtAne avazya ja munivezamAM jozo." saMjogavasAt AcArya susthita potAnA ziSyo sahita vicaraNa karatA-karatA magadha janapadamAM pahoMcI gayA. muni bhavadatta paNa potAnA gurunI AjJA laI keTalAka sAdhuonI sAthe potAnA gAmamAM pahoMcI gayA. muni bhavadattanAM darzana karI emanAM parijana ane paricita parama prasanna thayA ane emaNe badhA zramaNone niravadya AhArAdinuM dAna ApIne potAnI jAtane kRtakRtya samajyA. je samaye bhavadatta potAnA parivAranA lokonI vacce pahoMcyA, enA thoDAja samaya pahelAM bhavadevanAM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 1 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagna nAgadatta ane vAsukinI kanyA nAgilAnI sAthe saMpanna thayAM hatAM. potAnI sakhI-bahenapaNIonI vacce beThelI navavadhU nAgilAne je samaye bhavadeva zRMgAra-alaMkAro AdithI alaMkRta karI rahyo hato, e ja samaye ene potAnA agraja bhavadattanA zubhAgamananA samAcAra maLyA. te tatkALa emanAM darzana ane vaMdana hetu UThI gayo. tyAra bAda bhavadeva ghaNI zIghratApUrvaka potAnA moTA bhAI bhavadattanI pAse pahoMcyo ane eNe asIma harSollAsathI bhAva-vibhora thaI potAnuM mastaka emanAM caraNomAM rAkhI dIdhuM. muni bhavadattane vRta (ghI)thI bhareluM potAnuM eka pAtra bhavadevanA hAthomAM mUkI dIdhuM ane sAthI zramaNonI sAthe te potAnA AzrayasthaLanI tarapha javA mAMDyA. bhavadeva ane anya parijano sahita aneka grAmavAsI paNa munione pahoMcADavA hetu emanI pAchaLapAchaLa cAlavA lAgyA. sAdhuone thoDA aMtara sudhI pahoMcADI parijana vaLavA lAgyA ane bhavadevane paNa vaLavA kahyuM: "bhAInA kahevA vagara huM kevI rIte jAuM." evuM vicArI bhavadeva lokonI sAthe pAchA nahi gayA ane bhavadattanI pAchaLa-pAchaLa AgaLa vadhatA ja gayA. gAmathI paryApta aMtare jatA rahevA pachI eka upAya bhavadevanA dhyAnamAM Avyo ke vAtacItano krama cAluM karavAthI saMbhava che ke enA moTA bhAI ane pAchA pharavAno koI saMketa kare. . A pramANe aneka vAto bhavadeve kahI, paNa bhavadatte "hA, huM jANuM chuM,' A vAkyonA atirikta bIjuM kaMI paNa na kahyuM. A prakAre vAtovAtomAM teo potAnA gAmanI sImAthI ghaNA AgaLa vadhI gayA ane thoDA ja samayamAM teo AcAryazrInI sevAmAM pahoMcI gayA. - vararAjAnA vezamAM bhavadevane joIne AcArya susthite pUchyuM : "A saumya yuvaka kevI rIte Avyo ?" bhavadatte daDhatApUrvaka uttara Apyo: "prajyA mATe !" AcAryazrIe bhavadevanI tarapha dRSTi-nikSepa karatA pUchyuM ke - "zuM A ja vAta che ?" kyAMka moTA bhAInI avahelaNA na thaI jAya, e vicAre bhavadeve svIkRti - sUcaka mudrAmAM mastaka namAvIne kahyuM : "A ja vAta che, bhagavanuM." AcAryadeva dvArA bhavadevane e ja samaye jaina bhAgavatI dIkSA ApI devAmAM AvI. keTalIka kSaNo pahelAM bhogamArganI tarapha UThelA caraNa ( 72 239696969696969696969] jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgamArge cAlI nIkaLyA. badhA zramaNonA mukhethI sahaja ja nIkaLI paDyuM : "Arya bhavadatta je kahyuM te ja karI batAvyuM." kAlAntare muni bhavadatte anazanapUrvaka samAdhinI sAthe nazvara dehano tyAga karyo ane teo saudharmendranA samAna deva banyA. A tarapha bhavadeva dIkSita thaI javA chatAM paNa sadA potAnI patnInuM ja ciMtana karyA karatA hatA. te bahiraMga-rUpathI to zramaNAcAranuM pAlana karI rahyo hato, paraMtu AtyaMtaramAM sadA enI prANapriyA patnI ja vasatI hatI. te aharniza manomana potAnI patnI saMbaMdhamAM ja vicArato raheto hato. bhavadattanA svargagamana pachI bhavadevanA manamAM nAgilAne jovAnI ghaNI tIvra utkaMThA jAgRta thaI. te pALanA tUTavAthI baMdhamAM rokelA pANInI jema ghaNA vegathI, sthavironI AjJA lIdhA vinA ja potAnA gAma sugrAmanI tarapha cAlI nIkaLyo. gAmanI pAse pahoMcIne te eka caityanI pAse vizrAma-hetu besI gayo. thoDI ja vAramAM eka saMbhrAnA gharanI mahilA eka brAhmaNIne sAthe laIne tyAM pahoMcI. eNe bhavadeva munine vaMdana-namaskAra karyA. muni bhavadeve e mahilAne pUchyuM : "zrAvike ! zuM Arjava rASTrakUTa ane enI patnI revatI jIvaMta che." e mahilAe uttara Avyo : "munivara ! e baMnene to IhalIlA samApta karyAne ghaNo samaya vItI cUkyo che." A sAMbhaLatAM ja muninA mukhamaMDaLa upara zokanI kALI chAyA chavAI gaI. keTalIka kSaNa mauna ane vicAramagna rahevA pachI emaNe thoDuM acakAIne punaH prazna karyo : "dharmaniSTha ! zuM bhavadevanI patnI nAgilA jIvaMta che ?" A praznane sAMbhaLIne mahilA coMkI gaI. eNe sAzcarya muninA mukhanI tarapha jotA anumAna lagAvyuM ke - "ghaNo kharo saMbhava che ke A bhavadeva ja hoya." e mahilAe prazna karyo : "Apa Arya bhavadevane zI rIte jANo cho ane ahIM ekAkI kayA kAryathI AvyA cho?" jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 969696969696969696969 03 | Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavadeve kahyuM : "huM Arya Arjavano nAno putra bhavadeva chuM. mArA moTA bhAI bhavadattanI icchAne kAraNe mArI navavivAhitA patnIne pUchyA vagara tathA aMtarmanathI na icchavA chatAM paNa huM lajjAvaza pravrujita thaI gayo hato. kyAMka mArI gaNanA akulInomAM na karavAmAM Ave, e hetuthI huM nAgilAnA mukhakamaLane jovAnI ciralAlasAthI prerita thaI ahIM Avyo chuM. zrAvike ! tame to nAgilAne avazya oLakhatA hazo. mArI e nAgilA kevI che ? enuM rUpa-lAvaNya kevuM che ane jovAmAM e kevI lAge che ?'' zrAvikA bolI : "te bilakula evI ja lAge che jevI ke huM. enAmAM ane mArAmAM koI vizeSa pharaka nathI. paNa eka vAta huM samajI na zakI ke Apa to pavitra zramaNAcaraNanuM pAlana karI rahyA cho, have Apane e nAgilAnuM zuM kAma che ?'' bhavadeva : "pANigrahaNanA tatkALa pazcAt ja huM ene choDIne cAlyo gayo hato.' zrAvikA : "A to pUrvopArjita puNyanA pratApe Ape ghaNuM sAruM karyuM ke bhavabhramaNanI viSavallarIne vadhavA pahelAM ja sUkavI nAkhI.' bhavadeva : "zuM nAgilA zIla, sadAcArAdi-zrAvikAnAM vratonuM pAlana karatA-karatA Adarza jIvana vitAvI rahI che ?" zrAvikA : "nAgilA na mAtra svayaM ja Adarza zrAvikAnAM vratonuM pAlana kare che paraMtu aneka mahilAo pAse paNa pAlana karAvI rahI che." bhavadeva : "je prakAre huM enuM aharniza smaraNa karato rahuM chuM, e ja pramANe zuM e paNa mAruM smaraNa karatI rahI che ?" zrAvikA : "Apa sAdhu thaIne paNa ApanA kartavyane bhUlI gayA cho, paNa te zrAvikA nAgilA kalyANakArI sAdhanApatha upara cAlatAMcAlatAM ApanI jema bhUla nathI karI zakatI. te zrAvikAne yogya ucca bhAvanAonuM anuciMtana karatA-karatA kaThora tapasyAo kare che, AtmArthI sAdhu-sAdhvIonA upadezAmRtanuM pAna kare che ane pratikramaNa pratyAkhyAnAdithI bhavabhramaNanI mahAvyAdhinA samULagA nAza mATe sadA prayatnazIla rahe che.' 4 UjI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavadeva : "zrAvike ! huM nAgilAne eka vAra mArI A AMkhothI jovA mAMgu chuM." zrAvikA : "azucinA bhAjana enA zarIrane jovAthI mahAmune ! ApanuM kayuM prayojana siddha thavAnuM che ? mane Ape joI ja lIdhI che. mArAmAM ane enAmAM koI aMtara nathI. je nAgilA che, te ja huM che ane je huM chuM e ja nAgilA che.' bhavadeva : "to sAcuM kaho zrAvike ! zuM tame ja nAgilA cho ?" zrAvikA : "bhaMte ! huM ja chuM e akhaMDa brahmacaryavratanuM pAlana karavAvALI ane rudhira, mAMsa, majjA ane azucithI paripUrNa nAgilA." bhavadeva zrAvikA nAgilAnI tarapha nirnimeSa dRSTithI jotA-jotA citravat jevo mauna Ubho rahyo. aMte nAgilA zrAvikAe kahyuM : "mahAtman ! A jIvana jaLabiMdu samAna kSaNa-vidhvaMsI che. jo Apa zramaNadharmathI vicalita thaI gayA to saMsAramAM anaMtakALa sudhI ribhramaNa karatA rahezo. ataH hajI paNa saMbhALo. potAnA gurunI pAse pAchA vaLo ane prAyazcitta laI pAMca mahAvratonuM pUrNa rIte pAlana karo. tapa ane saMyamathI Apa aMtatogatvA samasta karmono kSaya karI avazya ja akSaya, avyAbAdha, anaMta zivasukha prApta karavAmAM saphaLa thaI zakazo.'' barAbara e ja samaye nAgilAnI sAthe AvelI brAhmaNIno putra tyAM Avyo ane ene koIka kAraNasara vamana (UlaTI) thaI. thoDA ja samaya pahelAM khAdhelI khIra bALakanA moDhAmAMthI bahAra AvI paDI. A joI brAhmaNIe potAnA putrane kahyuM : "A khIra ghaNI ja svAdiSTa ane mIThI che, ataH A vamana thaI gayelI khIrane tuM punaH khAI le." brAhmaNInI vAta sAMbhaLI muni bhavadeve kahyuM : "dharmazIle ! tuM bALakane A zuM kahI rahI che ? vamana karelI vastune khAnAra vyakti to atyaMta nikRSTa ane ghRNApAtra hoya che." AnAthI nAgilAe munine saMbodhita karatA kahyuM ke - "mahAtman! Apa ApanA aMtarmanane TakorI juo ke kyAMka Apa paNa vimata bhogI to nathI banavA jaI rahyA ? kAraNa ke ekavAra parityakta mArA A mAMsa, majjA, asthi vagerethI banelA zarIramAM Asakta thaI Apa ahIM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77 05 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyA cho. Apa kharAba na lagADo to Apane eka vAta pUchuM ? cirapAlita pravrajyAno parityAga karavAno je vicAra ApanA manamAMthI Avyo che, zuM e viSayamAM Apane kiMcitmAtra paNa lajjAzaramano anubhava nathI thato ? jo zarama anubhavAtI hoya to have Apa brAhyarUpathI cirakALa sudhI paripAlita zramaNAcAranuM aMtarmanathI pUrNarUpe paripAlana karo. je kutsita vicAra ApanA manamAM AvyA che emanA mATe AcArya susthita pAse jaI prAyazcitta karo." * nAgilAnAM hitaprada ane bodhapUrNa vacana sAMbhaLI bhavadevanA hRdayapaTala upara chavAyelA mohanAM bhArI vAdaLa tatpaNa chinna-bhinna thaI gayAM ane enuM ajJAna timirAcchanna aMtaHkaraNa jJAnanA divya prakAzathI Alokita thaI UThyuM. eNe nAgilA pratye hArdika kRtajJanA pragaTa karI ane tyAMthI prasthAna karI AcArya susthitanI pAse pahoMcIne potAnA doSo mATe prAyazcitta karI kaThora tapazcaraNamAM nirata thaI gayA. aneka varSo sudhI zramaNadharmanuM pAlana karyA pachI samAdhipUrvaka kALa karIne saudharmendranA samAna deva thayA. A tarapha nAgilA paNa potAnI guNInI pAse dIkSita thaI saMyamadharmanI sAdhanA karatA-karatA devagatinI adhikAriNI banI. (sAgaradatta ane zivakumAra) saudharma devalokanI Ayu pUrNa thavA para bhavadattano jIva tyAMthI cuta thaIne mahAvidehakSetranI puSkalAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarInA cakravartI samrATa vajadattanI mahArANI yazodharAnA garbhamAM Avyo. garbhakALa pUrNa thatA mahArANIe atyaMta manohara ane zubhalakSaNasaMpanna putrane janma Apyo. garbhakALamAM sAgara-snAnaH dohada(tIvra icchA)nA kAraNe mAtA-pitAe putranuM nAma sAgaradatta rAkhyuM. yuvAna thavA para rAjakumAra sAgaradattanuM aneka sarvAMgasuMdara kulIna kanyAonI sAthe pANigrahaNa karAvavAmAM AvyuM. eka divase zaradaRtumAM rAjakumAra sAgara potAnI patnIo sAthe prAsAda(mahela)nA jharUkhAmAM besIne prAkRtika chaTAonuM nirIkSaNa karI rahyo hato, e ja samaye samasta aMbarasaghana kALI ghanaghaTAothI bharAI | 06 9999999999639 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayo. thoDIka ja kSaNomAM pavananuM jhApaTuM AvavAthI ghanaghora meghaghaTAo chinna-bhinna thaI vilIna thaI gaI. A rIte vAdaLonuM bhegA thavuM ane vikharAIne vilIna thaI javAnA dezyathI sAgaradattanA manamAM jIvananI kSaNabhaMguratAnuM ciMtana UDyuM, ane saMsArathI pUrNa virakta thaI gayA. emaNe bIjA ja divase potAnA parivAranA aneka sadasyonI sAthe abhayasArAcAryanI pAse bhagavatI dIkSA grahaNa karI lIdhI. sevA ane zAsrAdhyayananI sAthe-sAthe emaNe ghora tapazcaraNa paNa karyuM, jene pariNAme emane avadhijJAnanI upalabdhi thaI. A tarapha bhavadevano jIva paNa devAyu pUrNa thavAthI saudharma devalokathI cyavana karI e ja puSkalAvatI vijayamAM vItazokA nagarInA nRpati pagharathanI rANI vanamAlAnI kukhethI putrarUpe utpanna thayo. mAtApitA dvArA enuM nAma zivakumAra rAkhavAmAM AvyuM. yuvAna thavA para zivakumAranuM aneka rAjakanyAo sAthe pANigrahaNa thayuM ane te devomaya bhogono upabhoga karavA lAgyo. eka vakhata muni sAgaradatta grAma-nagaromAM vicaratA-vicaratA vItazokA nagarImAM padhAryA. rAjakumAra zivakumAra paNa darzanArthe muni sAgaradattanI sevAmAM pahoMcyA. upadezazramaNa pachI zivakumAre munine pUchyuM : "zramaNa ziromaNa ! mane tamane jotAM ja atyAdhika harSa ane parama ullAsano anubhava zA mATe thaI rahyo che ? zuM mAro ApanI sAthe pUrvabhavano koI saMbaMdha che ?" muni sAgaradatta avadhijJAnathI jANIne kahyuM: "zivakumAra ! AnAthI pahelAM bIjA bhavamAM tuM mAro bhavadeva nAmaka anuja hato. tame mAruM mana rAkhavA mATe pariNItA navavadhUne choDIne mArI icchAnusAra zramaNatvano svIkAra karI lIdho. zramaNAcAranuM pAlana karatA-karatA Ayu pUrNa karI tuM saudharma devalokamAM mahAna vRddhisaMpanna deva thayo. tyAM paNa paraspara ApaNe baMnemAM gADha sneha hato. e be bhavone snehapUrNa saMbaMdhanA kAraNe Aje paNa tArA hRdayamAM mArA pratye snehasAgara UmaTI rahyo che." - rAjaputra zivakumAre harSavibhora thaI sAMjali mastaka namAvIne madhura svare kahyuM : "bhagavAna ! Ape je kahyuM te tathya che. huM A bhavamAM paNa jaiina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 239696969696969696969 ] Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravrujita thaI ApanI paryApAsanA ane AtmakalyANanI sAdhanA karavA mAMgu chuM. huM mArAM mAtA-pitAnI AjJA laI hamaNAM ja ApanI sevAmAM upasthita thAuM chuM." muni sAgaradatte kahyuM : "devAnupriya ! zubhakAryamAM pramAda na karavo joIe." taddantara zivakumAra rAjabhavana pahoMcI mAtA-pitAnI sanmukha potAnI AMtarika abhilASA pragaTa karatA kahyuM : "ambatAt ! meM Aje eka avadhijJAnI munIzvara pAse mArA pUrvabhavono vRttAMta sAMbhaLyo. mane saMsArathI pUrNa virakti thaI gaI che. huM zramaNa banIne AtmakalyANa karavA mAMgu chuM. ataH tame mane pravrujita thavAnI AjJA pradAna karI mArI Atma-sAdhanAmAM sahAyaka bano." potAnA putranI vAta sAMbhaLI mahArAjA padmaratha ane mahArANI vanamAlA vajaprahArathI pratADitanI jema avAk - stabdha thaI gayA ane pravrujita na thavA mATe samajAvyo. ghaNuM badhuM samajAvavA-manAvavA ane anunaya-vinaya pazcAt paNa jyAre zivakumArane potAnAM mAtA-pitA taraphathI pravrujita thavAnI AjJA prApta na thaI to te samasta sAvadha yogono parityAga karI virakta bhAvathI dhIra-gaMbhIra mudrA dhAraNa karI rAjaprasAdamAM ja zramaNanI jema sthira Asana jamAvIne besI gayo. mAtA-pitA, parijana temaja pratiSThita paurajanoe zivakumArane samajAvavAmAM koI paNa prakAranI kasara rAkhI nahi, chatAM badhuM vyartha. viraktinA mArgathI kumArane koI kiMcitamAtra paNa vicalita na karI zakyuM. rAjA padmaratha ghaNo ciMtita thayo. eNe aMte deDhadharmA nAmaka eka atyaMta vivekazIla zrAvakane bolAvyA ane badho vRttAMta saMbhaLAvIne kahyuM : "zreSThIputra ! tuM tArA buddhibaLathI yena-kena koI paNa prakAre rAjakumArane annajaLa grahaNa karavA mATe sahamata karI amane navajIvana pradAna kara." zreSThIputra deDhadharmAe rAjakumArane samajAvyo ke - "karmanirjarA-hetu tame tamArA bhAvacAritranuM nirvahana-azana-pAnAdinA tyAgathI to adhika samaya sudhI nahi karI zako. annajaLa vagara to zarIra thoDA ja samayamAM vinaSTa thaI jaze. jo Apa Avazyaka mAtrAmAM azana-pAnAdi grahaNa karatA rahezo to cirakALa sudhI saMyamanuM paripAlana karI karma 78 9999999GC jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samUhane vinaSTa karavAmAM adhikAdhika saphaLa thaI zakazo. ataH Apane mATe e ja zreyaSkara che ke jyAM sudhI mAtA-pitA Apane pravrajita thavAnI anujJA pradAna na kare, tyAM sudhI niravadya azana-pAnAdi AvazyakatAnusAra grahaNa karatA-karatA, potAnA gharamAM ja rahI sAdhu-tulya jIvana vyatIta karo." "rAjamahelamAM prAsuka-azana-pAna kyAMthI maLaze?" ema pUchavA para zrAvake kahyuM ke - "huM yathAsamaye pUrNarUpe prAsuka AhAra-pANI-vastrAdi bhikSAthI prApta karI Apane Apato rahIza ane Apa jevA sAdhu-tulya mahApuruSanI eka vinIta ziSyanI jema dareka prakAre sevA karato rahIza." e mATe zivakumAre potAnI sahamati pragaTa karatA ane potAnA ati kaThora abhigrahathI daDhadharmAne paricita karAvatA kahyuM ke - "zrAvakottama ! tame mArA hitamAM e Avazyaka samajo cho ke huM azanapAna grahaNa karato rahuM, to huM jIvanaparyata chaThTha bhaktanI tapasyA karato rahIza ane tapanA pAraNAnA divase paNa AcArlI vrata karIza." A pramANe zivakumAra ane zrAvaka deDhadharmAe paraspara ekabIjAnuM kahevuM mAnI lIdhuM ane te baMne pota-potAnI pratijJAnusAra kAryamAM nirata thaI gayA. rAjamahelamAM rahevA chatAM paNa zivakumAre niHspRha bhAvathI eka mahAzramaNanI jema 12 varSa sudhI ghora tapasyA karI ane aMte paMDitamaraNathI Ayu pUrNa karI teo pAMcamA brahma devalokamAM brahmandra samAna dasa sAgaropamanI AyuvALA mahartika ane mahAna tejasvI vidyummAlI nAmaka devanA rUpamAM utpanna thayA. trikALajJAnI bhagavAna mahAvIre magadhasamrATa zreNikane A prakAre Arya jabUnA cAra pUrvabhavonuM vRttAMta saMbhaLAvI kahyuM: "magadheza! A te ja bhavadevano jIva vidyummAlI deva che. AjathI sAtamA divase te devAyunI samApti karI A ja rAjagRha nagaranA zreSThI pramukha RSabhanI patnI dhAriNInA garbhamAM avatarita thaze. garbhakALanI samApti para dhAriNI ene putrarUpe janma Apaze ane enuM nAma jaggakumAra rAkhavAmAM Avaze. jabUkumAra vivAhita thaIne paNa akhaMDa brahmacArI raheze ane vivAha pachI bIjA ja divase vipula dhana-saMpattino parityAga karI potAnI sadyaH pariNItA ATha patnIo, potAnA ane e patnIonAM mAtA-pitA pallIpati prabhava ane prabhavanA 500 sAthIonI sAthe pravRjita thaze." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9999999999). 09 | Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabUkumAra A avasarpiNIkALamAM bharatakSetranA aMtima kevaLI ane caramazarIrI muktigAmI haze. emanA mokSagamana pachI bharatakSetramAMthI A avasarpiNIkALamAM bIjuM koI mukta nahi thAya." trikALadarzI tIrthakara bha. mahAvIranA mukhethI vidyummAlInA pUrva ane bhAvibhava vRttAMta sAMbhaLI saue prabhune namana karyuM ane potapotAnAM sthAna tarapha sau pAchAM pharyA. (Arya janUnAM mAtA-pitA) magadhamAM dharmaniSTha, nyAyapriya ane lokapriya nareza zreNikanuM zAsana hatuM. magadhanI rAjadhAnI rAjagRhamAM RSabhadatta nAmaka ati samRddha zreSThI rahetA hatA. emanI pAse pUrvapuruSo dvArA nyAyathI upArjita vipula saMpatti hatI. te ghaNA dayALu, daDhapratijJa, dAnazIla, dakSa, vinayI ane vidvAna hatA. emanI patnI dhAriNI vizuddha zIlAlaMkArathI alaMkRta ane nirmaLa svabhAvavALI hatI. zreSThI RSabhadatta ane emanI patnI dhAriNIno jinazAsana pratye ghaNo anurAga hato. badhI dRSTiothI saMpanna hovA chatAM paNa saMtatinA abhAvathI baMne haMmezAM ciMtita rahetAM hatAM. dhAriNIne niHsaMtAna hovAnuM vizeSa duHkha hatuM. je divasomAM dhAriNI aharniza A prakAranI ciMtAmAM ghoLAI rahI hatI, e ja divasomAM eka samaye bha. mahAvIranA paMcama gaNadhara Arya sudharmAnuM vaibhAragiri para padArpaNa thayuM. loko darzanArthe UmaTI paDyA. zreSThI RSabhadatta paNa potAnI patnI dhAriNInI sAthe sudharmAnA darzanArthe vaibhAragiri tarapha prasthita thayA. mArgamAM emane jasamitra nAmaka eka nimittajJa zrAvaka maLyA, je RSabhadattanA parama mitra hatA. dhAriNI dvArA saMtAnaprApti saMbaMdhI prazna pUchavA para nimittajJA jasamitrae kahyuM ke - "have tamAro manoratha saphaLa thavAno che. tamArA kUkhethI eka mahAna pratApI putrano janma thaze, je ApaNA A bharatakSetrano aMtima kevaLI haze. tamArA A kAryamAM eka nAno amatho aMtarAya avazya che, je koI devatAnI ArAdhanAthI dUra thaI zake che." jasamitra dvArA karavAmAM AvelI bhaviSyavANI sAMbhaLI dhAriNIno manamayUra nAcI UThyo. te jasamitra sAthe vAto karatA-karatA RSabhadattanI sAthe upavanamAM tyAM pahoMcI gaI jyAM sudharmA svAmI virAjamAna hatA. badhAe sudharmA svAmIne bhaktipUrvaka vaMdana-namaskAra karyA pachI yathAsthAne besI sudhamAM svAmIno upadeza sAMbhaLavA lAgyAM. 80 9696969696969696969] jena dharmano molika itihAsa (bhAga-2) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudharmA svAmInI dezanA sAMbhaLyA pachI RSabhadatta potAnI patnI dhAriNInI sAthe potAnA ghare pAchA pharyA. dhAriNIe anAvRta deva (je pUrvabhavamAM RSabhadattano nAno bhAI hato) sAthe potAnA parivArano atyaMta sannikaTano saMbaMdha hovAne lIdhe emanI ArAdhanA prAraMbha karI. dhAriNIe jambudvIpAdhipati deva(anAdhRta deva)nA nAme 108 AcArlI vrata karyA. jevuM ke zramaNa bhagavAna mahAvIre magadhapati zreNikanA praznanA uttaramAM kahyuM hatuM : "e divasanA barAbara sAtamA divase vidyummAlI deva brahmalokathI cyavana karI RSabhadattanI patnI dhAriNInA garbhamAM avatarita thayA. rAtrinA aMtima caraNamAM ardhajAgRtAvasthAmAM sUtelI dhAriNInA svapnamAM mRgarAja kizora ane suMdara, sarasa sugaMdhita jammu phaLa vagerene joyAM. svapna jotAM ja dhAriNI jAgI gaI ane patinI pAse jaI ati prasanna mudrAmAM potAnA svapnanI vigata saMbhaLAvI. aMdhajanane be AMkho maLI javA para je prakAranI prasannatA thAya che e ja prakAranI prasannatA RSabhadattane thaI ane eNe kahyuM: "devI! jevuM ke bha. mahAvIra kahyuM hatuM, tuM tevA ja mahApratApI putrane janma Apaze." anukrame jema-jema garbha vadhavA lAgyo, tema-tema garbhagata mahApuNyazALI prANInA prabhAvathI zreSThIpatnI dhAriNInI dharma pratye abhiruci uttarottara vadhavA lAgI. garbhakALanA paripakva thavA para dhAriNIe eka mahAtejasvI putraratnane janma Apyo. putrajanmanI khuzImAM zeTha RSabhadattanA bhavya bhavanamAM harSollAsanuM sukhada vAtAvaraNa vyApta thaI gayuM. zreSThIvara RSabhadatta potAnA anucaro, baMdIjano, yAcako ane dIna-daridrone dila kholIne eTaluM dravya lUMTAvyuM ke e badhAnI nirdhanatA sadA mATe maTI gaI. bAra divasa sudhI ghaNA ja ThATha-mATha sAthe aharniza maMgaLa mahotsava UjavyA pachI zubhamuhUrtamAM viziSTa samArohanI sAthe zizunuM nAmakaraNa karavAmAM AvyuM. mAtA dvArA svapnamAM jabbaphaLa jovu ane jambudvIpAdhipati anAdhRta devanI kRpA ane sAMnidhyanA kAraNe sarvalakSaNa-saMpanna putranuM nAma "jabUmAM rAkhavAmAM AvyuM. - vidyumbhAlI devanA brahmalokathI dhAriNInA garbhanAM AvavAnA keTalAka ja samaya pachI emanI cAreya devIo paNa pota-potAnI devI-Ayu pUrNa na dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) 96969696969696969696969{ 81 | Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazrI , karI rAjagRha nagaranA ati samRddha zreSThIone tyAM putrIonA rUpe utpanna thaI. e cAreya kanyAo ane emanAM mAtA-pitAnA nAma A pramANe che : putrInuM nAma mAtAnuM nAma 1. samudrazrI samudrapriya padmAvatI 2. padmazrI samudradatta kamalamAlA 3. pavasenA sAgaradatta vijayazrI 4. kanakasenA kuberadatta lagabhaga e ja divasomAM anya cAra kanyAoe paNa rAjagRhanA saMpanna kuLomAM janma grahaNa karyo. emanAM tathA emanAM mAtA-pitAnAM nAma A pramANe che : putrInuM nAma pitAnuM nAma mAtAnuM nAma 1. nabhasenA kuberasena kamalAvatI 2. kanakazrI zramaNadatta suSeNA 3. kanakAvatI vasuSeNa viramatI 4. jayazrI vasupAlita jayasenA je pramANe kalpavRkSanuM choDa kramazaH vRddhigata thAya che, barAbara e ja rIte pAMca nipuNa dhAtrIonI sAra-saMbhALa ane dekha-rekhamAM bALaka jabUkumAra vadhavA lAgyA. yogya vaya thatA jabbakumAre suyogya AcArya pAse zikSA prApta karI ane yuvAvasthAmAM padArpaNa karatA pahelAM ja samasta vidyAo ane kalAomAM dakSatA prApta karI lIdhI. jabUkumAranI sAthe upara-varNita ATha zreSThI kanyAoe paNa yuvA- 1 vasthAmAM padArpaNa karyuM. pragADha pUrva saMbaMdhanA kAraNe jakhUkumAranI yathogAthAo sAMbhaLatAM ja ATheya zreSThI kanyAoe jabbakumArane patirUpe varavAno manomana aTala nizcaya karI lIdho. potAnI putrIonI AMtarika abhilASAo jANIne ATheya bALAonAM mAtA-pitAe parama harSa anubhavatA jaNUkumAranAM mAtA-pitAnI pAse emanA ekamAtra putra jabUkumAranI sAthe potAnI putrIonA vivAha-prastAva rAkhyA. RSabhadatta ane dhAriNIe paNa emanA prastAvano saharSa svIkAra karyo. [ 82 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (jane virakti) e ja divasomAM Arya sudharmA potAnA zramaNasaMghanI sAthe rAjagRha nagaranA guNazIla caityamAM padhAryA. sudharmAnA Agamano zubha saMvAda sAMbhaLatAM ja jakhUkumAranA harSano pAra na rahyo. te eka zIghagAmI (jhaDapI) ane dhArmika avasarocita ratha upara ArUDha thaI sudharmA svAmInI sevAmAM pahoMcyA. emaNe sudharmA svAmIne agAdha zraddhA ane parama bhakitathI vidhiyukata vaMdana-namana karyuM ane dharma pariSadamAM yathAsthAna besI gayA. Arya sudharmAe dharma pariSadane AdhyAtmika upadeza ApavAno prAraMbha karyo. emaNe emanI dezanAmAM mAnavabhavanI mahattA batAvatA kahyuM ke - "bhavyo! vizvahitaiSI bha. mahAvIranA upadezAnusAra AcaraNa karI bhavya prANI bhavasAgarane pAra karavAmAM saphaLa thaI zake che. ataH mAnavamAtre A prApta avasarano lAbha uThAvavo joIe. buddhimAna manuSya e ja che, je Ayu, yauvana, kAmabhoga, lakSmI ane zarIrane kSaNa vidhvasI samajIne samyagujJAna, samyagudarzana ane samyaka cAritrarUpI ratnatrayIne grahaNa karI emanI samyakarUpe ArAdhanA karatAkaratA anaMta avyAbAdha zAzvata zivasukhanI prApti mATe daDha nizcayanI sAthe prayatnazIla rahe che. je prANI A vAstavikatAne na samajIne athavA samajavA chatAM paNa mohanAM baMdhanothI jakaDAI rahIne pramAda ane ALasane vazIbhUta thaI potAnI AdhyAtmika unnatinA kAryamAM akarmaNya rahe che, te A bhayAvaha vikaTa bhavATavImAM sadA-sarvadA asahAyAvasthAmAM bhISaNa ane dAruNa duHkhone bhogavatAM-bhogavatAM bhaTakatA rahe che." - Arya sudharmAno A hRdayasparzI upadeza sAMbhaLI jabbekumAranuM hRdaya vairAgyathI otaprota thaI gayuM. te Arya sudharmAnI samIpa gayA ane savidhi vaMdananI sAthe Arya sudharmAnAM pAvana-caraNomAM potAnuM zIza rAkhIne ati vinIta svaramAM bolyA : "svAmin ! meM tamArI pAse sAcA dharmanuM svarUpa sAMbhaLyuM. mane te ghaNuM rUcikara ane AnaMdaprada lAgyuM. tamArA dvArA batAvela dharma-svarUpa upara mArA hRdayamAM pragADha zraddhA utpanna thaI che. huM have mArAM mAtA-pitA pAse AjJA prApta karI tamArAM caraNonI zaraNamAM dIkSita thaI AtmakalyANa karavA mAMgu chuM." - Arya sudharmAe kahyuM : "saumya ! jenAthI tane sukha maLe, e ja kArya kara, zubhakAryamAM vilaMba karavo ucita nathI." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 999999999999 83. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabUkumAre Arya sudharmAne praNAma karyA ane rathArUDha thaI te kutagatithI potAnA bhavana tarapha vaLyA. nagaranA dvAra upara aneka ratho, yAno ane vAhanonI bhIDa joI vilaMbanI AzaMkAthI sArathIne bIjA dvArathI nagaramAM praveza karavAno Adeza Apyo. sArathIe rathane vALIne nagaranA bIjA dvAranI tarapha vALI dIdho. | (atighora pratijJA) zatruono saMhAra karavA mATe e dvAra upara majabUta doraDAthI paththaro, zatadanI Adi saMhAraka zastra lakaTAvelAM hatAM. jaggakumAre emane dUrathI ja joIne manomana vicAryuM - "A zastromAMthI jo kadAca eka paNa zastra mArA ratha upara paDe to vagara vrata grahaNa karyuM mAruM mRtyu sunizcita che, jenAthI huM durgatino adhikArI banI zakuM chuM." A pramANeno vicAra AvatA ja jabbekumAre guNazIla cetyanI tarapha ratha laI pAcho pharavAno sArathIne Adeza Apyo. sArathIe paNa Adeza maLatA rathane pheravyo ane AzugAmI ratha guNazIla caitya (daherAsara)nI tarapha AgaLa vadhyo. thoDIka ja kSaNomAM ratha upavananA dvAre jaIne Ubho rahyo. jabUmAra rathamAMthI UtarIne Arya sudharmAnI sevAmAM pahoMcyA ane savidhi vaMdana karIne pachI emaNe nivedana karyuM - . "bhagavan! huM AjIvana brahmacarya vrata grahaNa karavA mAMgu chuM." jabUkumAranI prArthanAthI Arya sudharmAe emane jIvaMtaparyata brahmacArI rahevAnuM vrata dhAraNa karAvyuM. vrata grahaNa karyA pachI jakhUkumAre punaH ghaNI zraddhAthI Arya sudharmAne vaMdana karyA ane rathamAM besI potAnA ghare pahoMcyA. (mAtA-pitAnI samakSa dIkSAno prastAva) potAnA vizALa bhavananA prAMgaNamAM pahoMcatAM ja jabbakumAra rathamAMthI UtarIne sIdhA potAnAM mAtA-pitAnI pAse pahoMcyA. mAtApitAne praNAma karI jabbekumAre emane nivedana karyuM: amba-tAt! meM Aje Arya sudharmA svAmInI pAse jinendra bhagavAna dvArA prarUpita sArabhUta dharmopadeza sAMbhaLyo." mAtA dhAriNIe jabUnI balaiyA (ovAraNuM) letA snehAtika svaramAM kahyuM : "vatsa! tuM parama bhAgyazALI che ke teM AvA mahAna dharma-dhurINa dhamopadezakanA darzana, vaMdana, namana ane upadezazravaNathI potAnAM netro, mAthuM, karNaraMdhro (kAna), aMtaHkaraNa ane jIvanane saphaLa karyuM." [ 84 969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabUe punaH kahyuM : "amba-tAt ! sudharmA svAmIno upadeza sAMbhaLI mArA aMtaranA paTa khUlI gayA mane mAruM kartavya ane satpathano bodha thaI gayo. mArA aMtaramAM e akSaya-amara-paramapadane prApta karavAnI utkaTa abhilASA utpanna thaI che, jyAM janma, jarA, mRtyu ane roga, zoka vagere mATe koI sthAna nathI. saMkaTanA samaye zatruthI nagaranI rakSArthe nagaranA dvAra upara vizALa zilAkhaMDa ane goLAo yaMtramAM rAkhelA che. emane joIne mane evo anubhava thayo ke jo emAMthI eka paNa zilAkhaMDa athavA goLo mArA upara paDI jAya to avratI dazAmAM mAruM mRtyu thaI zake che. ataH huM pharIne pAcho sudharmA svAmInI sevAmAM upasthita thayo ane meM AjIvana brahmacArI rahevAnuM vrata grahaNa karyuM. pUjyo ! huM sudharmA svAmInI pAse AhatI dIkSA grahaNa karI be paramapadanI prAptino prayAsa karavAno daDha nizcaya karI cUkyo chuM. kRpA karI Apa mane dIkSita thavAnI AjJA pradAna karo." potAnA prANapriya ekamAtra putranA mukhethI AjIvana brahmacaryavrata grahaNa karavAnuM ane pravrajita thavAnI vAta sAMbhaLatAM ja RSabhadatta ane dhAriNInAM hRdaya upara vrajaghAta thayo ane te keTalIka kSaNo mATe mUcchita thaI gayAM. mUccha dUra thavA para te baMne potAnI AMkhothI avirala azrudhArAo vahAvatA ghaNA dIna svaramAM bolyAM : "priya putra ! tuM ja amArA manorathone pUrNa karanAro che. tArA vagara amAruM jIvana dubhara thaI jaze. tuM e Arya sudharmA svAmI pAse jinendra dvArA prarUpita dharmopadeza sAMbhaLyo, e to ghaNuM sAruM karyuM. paraMparAthI ApaNA aneka pUrvajo paNa jinazAsananA zraddhALu bhakta rahyA che, paNa jyAM sudhI ame sAMbhaLyuM che, emanAmAMthI koIe pravajyA grahaNa nathI karI. AvI dazAmAM te Aje eka ja divasamAM evI kaI viziSTatA upalabdha karI lIdhI ke jenA kAraNe tuM pravrajita thavAnI vAta karI rahyo che ?" - jambukamAra : "tA-mAtsaMsAramAM keTalAye loko evA hoya che, je ghaNA samaya pachI kartavyA-kartavyano nirNaya karI zake che ane keTalAka loko ati svalpa samayamAM viziSTa parijJA prApta karI le che." viziSTa parijJAnA udAharaNa svarUpa jakhUkumAre potAnAM mAtA-pitAne eka zreSThIputranuM AkhyAna saMbhaLAvyuM * AkhyAna saMbhaLAvyAM pachI bUkumAre kahyuM: "je pramANe e zreSThIputre sArabhUta vastune grahaNa karI lAMbA samaya sudhI sukhopabhoga karyo, e ja pramANe huM paNa sudharmA svAmInA upadezamAMthI sArabhUta amUlya jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) D969696969696969696964 85 | Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu pravrajyAne grahaNa karIne anaMta, zAzvata sukhasvarUpa paramapada mokSane prApta karavA mAMgu chuM. ataH Apa mane pravrajita thavAnI AjJA pradAna karI paramapada prApta karavAnA mArA lakSyamAM sahAyaka bano." - jakhUkumAra dvArA prastuta karavAmAM AvelI tathyapUrNa yuktiothI zreSThI daMpatIne vizvAsa thaI gayo ke have jakhUkumAra koI paNa dazAmAM gRhasthAzramamAM rahevAno nathI. chatAM paNa emaNe atyAdhika snehane lIdhe jakhUkumArane hajI thoDA divasa gRhavAsamAM rahevAno anurodha karatA kahyuM : putra ! A vakhate to tuM pravrajita thavAno vicAra tyAgI de. hA, jyAre vibhinna kSetromAM vicaraNa karatA-karatA sudharmA svAmI punaH ahIM padhAraze tyAre tuM emanI pAse dIkSita thaI jaje." - - jabUkumAra: "tAtu-mAta jo huM hamaNAM ja pravrajita thaI jAuM to nizcitarUpathI mArA lakSyanI prAptimAM siddha thaI zakIza. kALano zuM bharoso ? ataH mArA hitane dhyAnamAM rAkhIne Apa mane hamaNAM ja pravrajita thavAnI AjJA pradAna karo." zreSThIvara RSabhadatte punaH ghaNA mamatAbharyA svaramAM kahyuM : "vatsa tane dareka prakAranAM sukhopabhoga, ananyattama sAdhana tArA prabaLa puNyanAM pratApathI sahaja prApta che. ataH yathekSipta viSaya sukho ane vividha bhogapabhogono mana bharIne AnaMda lIdhA pachI tuM dIkSita thaI jaje." jabUkumAra : "amba-tAt ! hamaNAM to mane bALabhAvanA kAraNe mAtra bhojya padArthonI ja abhilASA rahe che. hamaNAM rasanendriyanA AsvAda - sukhathI huM pratibaddha chuM. jene huM hamaNAM ghaNI saraLatAthI choDI zakuM chuM. paraMtu jo huM pAMceya indriyonA viSayasukhomAM Asakta thaI gayo teM anaMta bhava-bhramaNanA vamaLamAM phasAIne anaMta duHkhono dhaNI banI jaIza. amba-tAtu ! huM bhava-bhramaNanI vibhiSikAnA bhayathI AkrAMta chuM. kRpA karI mane pravRjita thavAnI AjJA pradAna karo." jabU dvArA kahevAmAM AvelI uparokta vAto sAMbhaLI mAtA dhAriNI A bhayathI adhIra thaI UThI ke have to eno putra nizcitarUpe pravrajita thaI jaze. eNe dAruNa rudana karatA kahyuM : "putra ! huM cirakALathI mArA hRdayamAM evI AzA saMjovI beThI chuM ke ekavAra varanA vezamAM huM tAruM mukha-kamaLa jouM. jo tu mArA cira abhilaSita A manorathane pUrNa karI de to huM paNa tArI ja sAthe dIkSA grahaNa karI laIza." jambukamAra : "amba ! jo tamArI AvI ja icchA hoya to huM enI ApUrti karavA taiyAra chuM. paraMtu enI sAthe eka zarata che ke tamArA [ 86 99999999999tha jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manorathapUtinA e zubha divasa pachI pharI tame mane pravrajita thavAthI rokI nahi zako." dhAriNIe saMtoSano dama lIdho. mAtAnA mamatAbharyA manamAM A vicArathI AzAnuM kiraNa praphurita thayuM ke - "moTA-moTA yogIone vicalita karI devA mATe eka ja ramaNI paryApta hoya che. parama rUpalAvaNya ane sarvaguNasaMpanna enI ATha vadhUo potAnA saMmohaka hAva-bhAva ane netrabANothI enA putrane bhogamArga tarapha AkarSavAmAM avazya ja saphaLa thaI jaze." eNe harSamizrita svaramAM kahyuM : "vatsa ! je tuM kahI rahyo che e ja thaze. ame lokoe pahelethI ja tArA anurUpa sarvaguNasaMpanna atizaya rUpALI ATha zreSThI-kanyAonAM tArI sAthe lagna karavA-hetu vAgdAna svIkArI rAkhyuM che. te ATheya zreSThI-parivAra jinazAsanamAM zraddhA, anurAga rAkhanArA ane saMpanna che. ATheya sArthavAho (vANiyA)one sUcanA mokalAvuM chuM.' zreSThIvara RSabhadatte tatkALa vizvasta saMdezavAhakonI sAthe e ATheya sArthavAhonI pAse saMdeza mokalyo. emAM evuM spaSTa kahevaDAvyuM ke - vivAha (lagna) thaI javA pachI jakhUkumAra pravrajita thaI jaze, ataH badhI bAbato upara sucAru rUpe vicAra karI zIdhra uttara ApavAmAM Ave." saMdezamAM jabbekumAranA dIkSita thavAnI vAta sAMbhaLI e badhA ja sArthavAhonA hRdayane ghero AghAta lAgyo. te potAnI patnIonI sAthe e viSayamAM vicAra karavA lAgyA ke - "A samasyAno ukela kayA prakAre lAvavAmAM Ave !" ATheya zreSThI-kanyAoe paNa jaNUkumAranA dIkSita thavAnI ane potAnAM mAtA-pitAnI pAse zreSThI RSabhadattane tyAMthI prApta saMdezanI vAta sAMbhaLI. samAna nizcayavALI e badhI kanyAoe potAnAM mAtA-pitAne spaSTa zabdomAM kahI dIdhuM - "tame amAruM vAgdAna emane ApI dIdhuM che. have teo ja amArA svAmI che. teo je pathanuM avalaMbana karaze, bhale te keTaluMye durgama athavA kaMTakothI bhareluM kema na hoya, amArA mATe to e ja prazastI patha haze. tame bIjI koI vAtano vicAra na karo." - kanyAonA deDha nizcayane sAMbhaLI emanA pitA sArthavAhoe RSabhadattane vivAhanI svIkRtino saMdeza preSita karI dIdho (mokalI dIdho). baMne tarapha vivAha(lagna)nI taiyArIo thavA lAgI. jina dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) 999696969696969696969ii 80 ] Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jammUnA vivAha lagnanA mAMgalika prasaMge amUlya jhUla ane alaMkArothI susajjita hAthInI pITha upara devavimAna samAna suMdara aMbADImAM vara-vezamAM jammUkumAra ArUDha thayA. potAnA samayanA dhanakubera zreSThIvara RSabhadattanA prANapriya ekamAtra putra jambUkumAranI varayAtrAne jovA mATe mAnava maherAmaNa UmaTI paDyuM. vararUpe taiyAra thayela parama kAMtimAna jammUkumAra kanyAonA ghare pahoMcyA. vara-vadhUone gharamAM praveza karavAmAM Avyo ane saMpUrNa vaivAhika-vidhi-vidhAnanI sAthe jambUkumAranI ATheya vadhUonI sAthe pANigrahaNa ekasAthe ja karAvavAmAM AvyuM. pANigrahaNa saMpanna thavAnI sAthe e ATheya sArthavAhoe potAnA jAmAtA (jamAI) jambUkumArane dahejamAM bhogopabhoga yogya vastAlaMkArAdi vipula sAmagrIonI sAthe pracuramAtrAmAM svarNamudrAo pradAna karI. tyAra bAda jammUkumAra potAnI ATheya vadhUonI sAthe bhavanamAM pAchA pharyA. RSabhadatta ane dhAriNIe potAnA putranA vivAhotsavanI khuzI upalabdhamAM khullA hAthe svajano, snehIo, Azrito ane apaMgone mana mAMgyuM ApI saMtuSTa karyA. nizAnA AgamananI sAthe ja jammUkumAre ATheya navavadhUonI sAthe potAnA bhavanamAM zaNagAravAmAM AvelA suMdara zayanakakSamAM praveza karyo. vizALa kakSanA madhyabhAgamAM atyaMta suMdara kalAkRtionAM pratIka nava sukhAsana ekabIjAnI saMnikaTa goLAkAramAM rAkhelAM hatAM. jammUkumAre emAMthI madhyavartI siMhAsana para besIne mRdu ane zAMta svaramAM potAnI patnIone Asano upara besavA mATe kahyuM. prathama milananI veLAe mukha para madhura smita ane ataHkaraNamAM agaNita svapnAMo laIne kaMIka saMkocAtI, kaMIka lajjAthI e ATheya anupama suMdarIo potAnA prANavallabhanI baMne tarapha besI gaI. patnIone pratibodha vAtAvaraNanI mAdakatA, madhuratA ane mohakatA caramasImAe pahoMcI cUkI hatI; paraMtu jambUkumAranA mana para A badhAno lezamAtra paNa prabhAva na hato. te to jaLakamaLavat bilakula nirlipta, virakta ane nirvikAra banI rahyA. 88 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtAvaraNanI niHstabdhatAno bhaMga karatA jaNUkumAre potAnI ATheya patnIone saMbodhita karI: "bhavyAtmAo tamane vidita che ke huM kAle prAta:kALe pravajita thaIne mukti-pathano pathika thavA jaI rahyo chuM. saMbhavataH tame Azcarya pAmI rahyA hazo ke huM viSayabhoga-yogya A taruNavayamAM apAra vaibhavano parityAga karI bhogothI vimukha thaI tyAgamArganI tarapha unmukha kema thaI rahyo chuM? mArA dvArA tyAgamArga apanAvavAnuM aucitya tame zIgha ja sArI rIte samajI zakazo, eTalA mATe huM sarvaprathama eka vAta spaSTa karI devA mAMgu chuM, te e che ke sAMsArika viSayabhoga mAnavane tyAM sudhI ja sukhaprada pratIta thAya che, jyAM sudhI enA hRdayamAM tattvabodha na thavAnA kAraNe mUDhatA vyApta hoya. jIvajIvAdi tattvono bodha thatAM ja manuSyanA hRdayamAM vyApta vimUDhatA viniSTa thaI jAya che ane te tattvavid vyakti prabuddhacetA banI jAya che. tattvavettA banI javA pachI e vyaktinA manamAM viSaya-sukha ane mUDhatA mATe koI sthAna avaziSTa nathI rahetuM. sudharmA svAmInI kRpAthI tattvabodha prApta karI lIdho che. ataH have huM viSayabhoganA sukhane ane samasta sAMsArika vaibhavane viSavat hAniprada ane heya samajuM chuM. vastutaH A badhA viSayabhoga kSaNabhaMgura che. A viSayabhogothI prApta thatAM sukho paNa kSaNika hovAnI sAthe-sAthe bhISaNa, duHkhadAyI ane anaMtakALa sudhI bhavabhramaNa karAvanArA che. A saMsArarUpI viSavRkSanA janma, jarA, roga, zoka, bhISaNa yAtanAo ane mRtyu e duHkhaprada phaLa che. . (prabhavanuM Agamana ) je samaye jakhUkumAra potAnI ATha patnIone A pramANe zikSA ApI rahyA hatA, e ja samaye prabhava nAmaka eka kukhyAta cora potAnA 500 sAthI coronI sAthe RSabhadattanA gharamAM corI karavA mATe AvI pahoMcyo. prabhave avasthApinI vidyAnA pragoyathI gharanA badhA lokone pragADha nidrAmAM UghADI dIdhA ane tAlIghATinI vidyAnA prayogathI badhA kakSA(oraDAo)nA tALA kholI nAkhyA. prabhavanI sAthe AvelA coroe jyAre zeTha RSabhadatta ane emane tyAM AvelA zrImaMta atithionA bahumUlya ratna ane AbhUSaNa vagere utArIne laI javAnI taiyArI karI to zAMta gaMbhIra svaranA corone saMbodhita karatA jakhkha svAmI jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969, 89 | Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolyA: "he taskaro (coro) ! tame loko amAre tyAM atithinA rUpamAM AvelA A lokonI saMpattine kevI rIte corIne laI jaI rahyA cho?" jabUkumAranuM ATaluM kahevAtA ja 500 cora jyAM, je avasthAmAM hatA, tyAM e ja rUpamAM citravat staMbhita thaI gayA. A joI prabhavane ghaNuM Azcarya thayuM ke - "enI amogha avasthApinI vidyAno jabUkumAra para kayA kAraNe prabhAva na thayo ? eNe jaNUkumAra pAse jaIne kahyuM : "zreSThIputra ! huM jayapuranareza vindharAjano jyeSTha putra prabhava tamArI sAthe mitratA karavA mAMgu chuM, tame mane oNbhinI ane mocinI vidyAo zIkhavIne enA badalAmAM mArI pAse avasthApinI ane tAlIdyATinI vidyAo prApta karo.' jammukumAre kahyuM: "prabhava! huM to prAtaHkALa thatAM ja tamAma saMpatti parivArane parityAgI pravajita thavAno chuM mAre A pApakArI vidyAothI kAMI paNa levA devA nathI. hakIkatamAM huM koI vidyA jANato nathI. huM to mAtra paMcaparameSThI maMtrane ja sauthI moTo maMtra mAnuM chuM." (prabhavane pratibodha) jabUkumAranI niHspRhatA ane pravRjita thavAnI vAta sAMbhaLI prabhavane ghaNuM vismaya thayuM. eNe AgrahapUrNa svaramAM kuberopama saMpatti ane surabALAo samAna suMdara navavadhUone choDIne hamaNAM pravrajita nahi thavA mATe kahyuM, paraMtu vipula vaibhavano sucAru rUpe sukhabhoga karyA pachI ja vRddhAvasthAmAM pravrajita thaI javA mATe kahyuM. jabUkumAre pUrNa kuzaLatAthI yuktipUrvaka prabhavane pratibodha Apyo. jabUkumAranA upadezathI prabuddha thaI prabhava ane enA 500 sAthIoe paNa jaNUkumAranI sAthe ja pravrajita thavAnI icchA pragaTa karI ane jabUkumAranI sahamati prApta thatA pota-potAnAM mAtA-pitAnI AjJA prApta karavAnA hetuthI teo potAnA sAthIo sahita zreSThI RSabhadattanA gharethI cAlyA gayA. (patnIonI sAthe carcA) jambukamAranI samudrazrI Adi ATha navavivAhitA patnIoe virakta jabbakumArane saMyamamArgathI rokavA ane sahaja prApta vipula sukhasAmagrIno sukhapUrvaka upabhoga karavA mATe anurodhapUrNa prArthanA 90 cha3969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA-karatA kramazaH ATha dRSTAMta saMbhaLAvyA. jaggakumAre paNa potAnI ATheya patnIo dvArA prastuta karelAM dRSTAMtonA uttara (javAba)mAM ATha daSTAMta saMbhaLAvyA. jabbakumAra ane enI patnIonI vacce thayela saMvAda ghaNo preraNAdAyI, bodhaprada ane anAdikALathI ajJAnAvaraNonA kAraNa pUrNataH nimIlita aMtarthakSuone sahasA unmIlita karanAro che. potAnI navavivAhitA patnIo dvArA bhogamArganI tarapha AkarSita karavAnA hetuthI prastuta karelAM mArmika dRSTAMto ane tarkonA uttaramAM jabUkumAre hRdayagrAhI dAMta saMbhaLAvatA akApya ane prabaLa yuktiothI saMsAranI niHsAratA, bhogonI kSaNabhaMguratA ane bhavATavInI bhayAvahatAnuM evuM mArmika citraNa karyuM ke samudrazrI vagere ATheya kusuma komalAMgIo kuliza-kaThora yogamArga upara cAlavA mATe udyata thaI gaI. jambukamAranA aMtarmananA sAcA udgArone sAMbhaLI e ATheya ramaNIonI mohanidrA-bhaMga thaI gaI. e ATheya ramaNIratnoe zraddhApUrvaka mastaka namAvatA jabbakumArane nivedana karyuM : "Arya ! ApanI kRpAthI amane samyagadarzananI prApti thaI gaI che. amArA manamAM have sAMsArika bhogopabhoga ane sukho pratye lezamAtra paNa AkarSaNa nathI rahyuM. amane A saMsAra vastutaH bhISaNa vALAmALAothI Akula ane ati vizALa bhaThThI samAna pratIta thaI rahyo che. ame ApanAM pacihnonuM anusaraNa karatAM-karatAM amArA samasta karmasamUhone dhvasta karI zAzvata sukhanI prApti mATe lAlAyita chIe. ame sArI rIte samajI gayA chIe ke Apa je pathanA pathika banavA jaI rahyA cho, e patha vastutaH amArA mATe zreyaSkara che. ajJAnavaza ame Apane bhogamArganI tarapha AkRSTa karavAno je prayAsa karyo che, enA mATe ame ApanI pAse kSamAyAcanA karIe chIe. ame badhAM tamArI sAthe ja pravrajita thavA mAMgIe chIe, ataH Apa amane ApanI sAthe ja pravrajita thavAnI AjJA pradAna karI pANigrahaNanI laukika kriyAne kharA arthamAM sArthaka karo." jabUkumAranI anumati prApta thayA pachI samudrazrI Adi ATheya ramaNIoe pota-potAnAM mAtA-pitAne potAnA nizcayanI sUcanA jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969 91 ] Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokalI ApI ke - prAtaHkALa thatAnI sAthe teo paNa potAnA patinI sAthe pravrujita thaI jaze.' potAnI putrIonI pravrujita thavAnI vAta sAMbhaLI, sAMbhaLatAM ja ATheya zreSThI-daMpatI tatkALa jambakumAranA bhavane AvyAM. e samaye traNa praharanI rAtri vItI cUkI hatI, mAtra aMtima prahara avaziSTa (zeSa) hato. parivArane pratibodha prabhava Adi dasyumaMDaLa ane potAnI ATheya patnIone pratibodha ApyA pachI jammUkumAra pratidinanA niyamAnusAra potAnAM mAtA-pitA pAse gayA. emaNe potAnAM mAtA-pitA ane emanI pAse beThelA sAsu-sasarAo(zvasUro)ne vinayapUrvaka praNAma karyAM. AzIrvacana pachI zreSThI RSabhadatte snehAsikta svaramAM jambUkumArane emanA nizcayanA viSayamAM pUchyuM. jammUkumAra : "pitRdeva ! tamArI ATheya kuLavadhUo ane meM AtmodvAranA hetuthI e dRDha nizcaya karyo che ke - 'tamArI anumati meLavI ame prAtaHkALe zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI laIzuM.' amane have mAtra ApanI anumatinI ja AvazyakatA che. kRpA karI have vinA-vilaMbe Apa amane dIkSita thavAnI anumati pradAna karo." tyAra bAda mohagrasta zreSThI-daMpatIone mohanidrAmAMthI jAgRta karavA jambUkumAre zAMta, madhura paraMtu dRDha svaramAM saMbodhita karyAM : "mAtR-pitR devo ! je pramANe lavaNa samudra apAra kSArayukta jaLarAziothI pUrNapaNe bharelo che, barAbara e ja rIte bhavasAgara ane zArIrika ane mAnasika asaMkhya duHkhothI bharelo che. vastutaH A saMsAramAM sukha nAmanI koI vastu nathI. duHkhamAM sukhano vibhrama ane du:khamAM sukhanI mithyA kalpanA dvArA duHkhamUlaka sukhAbhAsane ja viSayAsakta prANIoe sukha samajI lIdhuM che. madhavALI talavAranI tIkSNa dhArane jIbha vaDe cATavA para je prakAre madhanA kSaNika ane tuccha sukhanI sAthe jIbha kapAvAnI asahya vyathA joDAyelI che, so TakA evI ja sthiti A sAMsArika viSayopabhogajanya sukho upara ghaTita thAya che, e sivAya garbhavAsanA ghora duHkhanI kalpanA sudhdhAM nathI karI zakAtI. 23 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 92 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te nArakIya (naraka jevuM) duHkhothI paNa atyAdhika duHkhada ane bhaThThInI jema tIvratama jvALAothI paNa vadhAre dAhaka che. A saMsAramAM ekAnta duHkha ja duHkha che, sukha nAmamAtranuM paNa nathI. jo tamArA aMtarmanamAM vAstavika sukhaprAptinI abhilASA che, to tame badhAM prAtaHkALa thatA ja mArI sAthe muktipathanA pathika banI jajo." zreSThI-daMpattIonA aMtaHkaraNamAM praviSTa thayela A vAkyoe emanI aMtaracetanAne jAgRta karIne emanA aMtarthakSuone unmIlita karI dIdhA. emane emanA aMtasthaLamAM abhuta Alokano anubhava thayo. saMsAranA vAstavika svarUpane samajatA ja aDhAra (18) bhavyajIvoe dIkSita thavAno nizcaya karI lIdho. (jaSNukumAra sahita pa28 mumukSuonI dIkSA) prAtaHkALa thatAM ja AkhA rAjagRha nagaramAM e samAcAra vidyutavege ghare-ghara pahoMcI gayA ke jakhUkumAra kuberopam apAra vaibhavano parityAga karI potAnAM mAtA-pitA, ATheya navavivAhitA patnIo, ATheya patnIonAM mAtA-pitA tathA kukhyAta corarAja prabhava ane enA 500 sAthIonI sAthe Aje ja dIkSita thaI rahyA che. dIkSA samArohanA apUrva ThAThane joI potAnAM netrone pavitra karavAnI abhilASA laI badhAM nara-nArI zIvratApUrvaka potAnA Avazyaka kAmathI nivRtta thaI ane suMdara vastrAlaMkArothI susajjita thavA lAgyA. aneka prakAranAM vAdyayaMtronI madhuradhvaninI vacce jakhUkumAra potAnAM mAtA-pitAnI sAthe 1000 puruSo dvArA vahana thanArI zivikA(pAlakhI)mAM ArUDha thayA. jayaghoSo ane vAdyavRMdonA karNapriya svaronI sAthe jabbakumAranI abhiniSkramaNayAtrAno prAraMbha thayo. gaIkAle ja jenI varayAtrAnAM manorama dRzyo joyAM hatAM, e ja jabUkumAranI abhiniSkramaNayAtrAne jovA mATe rAjagRhanA vizALa rAjapatho upara cAre tarapha janasamUha (mAnavamaherAmaNa) UmaTI paDyo. zivikArUDha jabUkumAra zrAvaNa-bhAdaravAnI vAdaLIonI jaLavarSAnI jema amUlya maNikAMcana (ro) mizrita vasudhArAonI anavarata varSA karI rahyA jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2302696969696969696969 93 ] Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. emaNe lokakalyANanAM kAryo mATe potAnI saMpattino ghaNo moTo bhAga dAna karI dIdho ane saMpUrNa cala-acala saMpattiono sarpakaMcUkavat parityAga karI dIdho. magadhezvara kuNika potAnI caturaMgiNI senA ane samasta rAjyaddhinI sAthe jakhUkumAranA darzanArthe abhiniSkramaNotsavamAM saMmilita thayA. e samaye prabhAvakumAra paNa potAnA 500 sAthIonI sAthe tyAM AvI pahoMcyo. kuNika dvArA jakumAra pAse thoDIka sevAnI AjJA mAMgavA para jakhUkumAre emane kahyuM : "rAjan ! A prabhave je paNa aparAdha karyA hoya, ene tame kSamA karI do. vigata rAtre e mArA ghare corI karavAnA hetuthI Avelo hato. have e mArI sAthe saMyama grahaNa karaze." enA upara kuNike kahyuM: "A mahAnubhAve Aja sudhI jeTalA paNa aparAdha karyA che, enA mATe huM emane kSamA karuM chuM. e nirvinarUpe zramaNadharmanI dIkSA grahaNa kare." jabUkumAranuM abhiniSkaraNa saraghasa rAjagRha nagaranA mukhya mArgathI AgaLa vadhatuM-vadhatuM nagaranI bahAra e udyAnanI pAse pahoMcyuM, jyAM sudharmA svAmI potAnA zramaNa saMghanI sAthe virAjamAna hatA. - dIkSArthIo dvArA dIkSA grahaNanA pUrve karavAmAM AvatI badhI Avazyaka kriyAonA saMpAdana pachI Arya sudharmA svAmIe jabbakumAra, emanAM mAtA-pitA, ATheya patnI, patnIonAM mAtA-pitA, prabhava tathA tenA 500 sAthIone vidhivat bhAgavatI dIkSA pradAna karI. A pramANe 99 karoDa svarNamudrAo ane 8 ramaNIratnono tyAga karI jabUkumAra para7 mumukSuonI sAthe sudharmA svAmI pAse dIkSita thayA. dIkSA ApyA pachI sudharmA svAmIe jaNUkumAranI mAtA, emanI ATha patnIo ane ATheya patnIonI mAtAone suvratA nAmaka AryAnI AjJAnuvatinI banAvI dIdhI. potAnA sAthIo sahita prabhava muni sudharmA dvArA jammumunine ziSya rUpe soMpavAmAM AvyA. dIkSA pachI navadIkSita zramaNa-zramaNIone saMbodhita karatA Arya sudharmAe kahyuM : "AyuSyamAna zramaNa-zramaNIo ! tame badhAMye viSayakaSAyAdi baMdhanone kApIne zramaNadharmamAM dIkSita thaI je vIratAno | 94 990999696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya Apyo che, te prazaMsanIya che. have tame loko je prakAre siMhanI jema sAhasapUrvaka saMyama grahaNa karyo che, e ja prakAre siMhatulya parAkrama pragaTa karatA AjIvana saMyamanuM pAlana karatA raho, jenAthI tamane badhAne zIdhra ja paramapada nirvANanI prApti thaI jAya. jIvananA pratyeka kSaNane amUlya samajIne pramAdano pUrNapaNe parivAra (tyAga) karI potAnA jIvananI pratyeka kriyAmAM saMpUrNa rIte jAgRtatA rAkho, jenAthI tame badhA pApabaMdhathI bacI zako. vastutaH pramAda sAdhakano sauthI moTo zatru che. caturdaza pUrvadhara, AhArakalabdhinA dhAraka, mana:paryavajJAnI ane moTAmoTA sAdhaka paNa pramAdane vazIbhUta thatA deva, mAnava, tiryaMca ane naraka gatirUpa duHkhapUrNa saMsAramAM bhaTakatA rahe che." jabUkumAra sahita badhA navadIkSitoe potAnA-zraddheya guru sudharmA svAmInA upadezane zirodhArya karyo ane teo jJAnArjana ane tapazcaraNanI sAthe-sAthe zramaNAcArane ghaNI daDhatApUrvaka pAlana karavA lAgyA. - mahAmedhAvI jaNUkumAre aharniza potAnA guru sudharmA svAmInI sevAmAM rahIne parama vinIta bhAvathI ghaNI lagana, niSThA ane parizramanI sAthe sUtra, artha ane vivecana vistAra sahita saMpUrNa dvAdazAMgInuM jJAna prApta karavAno prAraMbha karyo. (jackumArano janma, nirvANa Adi kALanirNaca) saMbaMdhita ghaTanAkrama upara vicAra karavAthI evuM vidita thAya che ke jabUkumArano janma mahAvIranI kevaLIcaryAnA 14mA varSamAM thayo. jabUkumAranA cyavanathI 7 divasa pUrve mahArAjA zreNike bhagavAna mahAvIrane pUchyuM : "bhagavan! bharatakSetramAM kevaLajJAna konA pachI - samApta thaI jaze?" - bhagavAne uttara Apyo: "juo ! tyAM devIothI parivRtta brahmandra samAna vRddhivALo je e vinmAlI deva che, e ja AjathI sAtamA divase brahma-svargathI cyavana karI tamArA nagara rAjagRhamAM zreSThI RSabhadattane tyAM samaya jatA putrarUpe utpanna thaze ane ahIM bharatakSetranA A avasarpiNI kALanA aMtima kevaLI haze." jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) E3233699999999 5 | Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dRSTie vicAra karatA jambUkumArano janma bha. mahAvIranI kevaLIcaryAnA 14mA varSe thavAnuM anumAna karI zakAya che ane A prakAre bha. mahAvIranA nirvANanA samaye jambUkumAranI Ayu 16 varSanI pramANita thAya che. AcArya hemacaMdra 'pariziSTa parva'mAM evo ullekha kare che ke - 'bha. mahAvIranA nirvANathI 64 varSa pachI jammUkumAre nirvANa prApta karyo.' A badhI vAtono e niSkarSa nIkaLe che ke - 'Arya jammUkumAre 16 varSanI vaye dIkSA grahaNa karI ane 64 varSa sudhI zramaNAcAranuM paripAlana karyA pachI 80 varSanI AyumAM nirvANa prApta karyuM.' bha. mahAvIranuM nirvANa jambakumAranI dIkSAthI thoDAka mAsa (mahinA) pUrve thaI cUkyuM hatuM, A prakAranA ullekha zvetAMbara ane digaMbara baMne ja paraMparAonA prAcIna graMthomAM upalabdha thAya che. jyAre jammUkumArano janma thayo e samaye sarvajJa - sarvadarzI 24mA tIrthaMkara zramaNa bha. mahAvIra virAjamAna hatA. jammUkumAranI dIkSA samaye indrabhUti gautama, emanI dIkSAnAM 12 varSa pachI Arya sudharmA svAmI ane sudharmAnI dIkSAnA 20 varSa pachI svayaM jammU svAmI potAnA kevaLa jJAnalokanA samasta lokAlokane Alokita karatA rahyA. paNa jammU svAmInA nirvANanI sAthe ja AryAvartathI kevaLajJAnano sUrya A avasarpiNIkALamAM sadAne mATe asta thaI gayo. Arya jammU svAmInuM nirvANa Arya jammU svAmIno janma I.sa. pUrva 543mA (vI. ni. saM. thI 16 varSa pUrve) thayo. te 16 varSa sudhI gRhasthaparyAyamAM rahyA. pachI dIkSA grahaNa karI 20 varSa sudhI gurusevAnI sAthe-sAthe jJAnopArjana, tapazcaraNa ane saMyamasAdhanAmAM nirata rahyA. vI. ni. saM. 20nI samApti e bha. mahAvIranA dvitIya paTTadhara niyukta karavAmAM AvyA. Arya jammU svAmIe AcAryapada upara ArUDha thayA pachI kevaLajJAna prApta karyuM. potAnA aMtarajJAna, anaMtadarzana ane anaMtacAritrathI bhavyajIvonuM kalyANa karatA-karatA teo 44 varSa sudhI bha. mahAvIranA dvitIya paTTadharanA rUpamAM AcAryapada para rahyA. aMte Arya prabhavane potAno uttarAdhikArI niyukta karI vi. ni. saM. 64 (I.sa. pUrve 463)mAM Arya jambUe 80 varSanI Ayu pUrNa karI akSaya avyAbAdha nirvANapada prApta karyuM. (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) GS Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dasa bolono viccheda ) jaMbU svAmInA nirvANa pachI jambudvIpanA bharatakSetramAMthI nimnalikhita dasa bola vilupta thaI gayA. (1) mana:paryavajJAna, (2) paramAvadhijJAna, (3) pulAkalabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapaka zreNI, (6) upazama zreNI, (7) jinakalpa, (8) traNa prakAranAM cAritrya arthAt parihAravizuddha, sUkSmasaMparAya ane yathAkhyAtacAritra, (9) kevaLajJAna ane (10) muktigamana - A 10 viziSTa AdhyAtmika zaktiono jabbe svAmInA nirvANa pachI viccheda thaI gayo. Arya jakhkha svAmIne zvetAMbara ane digaMbara baMne ja paraMparAomAM aMtima kevaLI mAnavAmAM AvyA che. A pramANe jammu svAmInA nirvANanI sAthe ja vi. ni. saM. 64mA kevaLIkALa samApta thaI gayo. (kevaLIkALanA rAjavaMza) aitihAsika ghaTanAkramanA paryavekSaNa(samIkSA)thI evuM sahaja spaSTa thaI jAya che ke prAcIna samayamAM rAjA ane prajAno saMbaMdha adhikAMzataH ghaNo ja madhura ane pragADha rahyo hato. dezanA sAmAjika, sAMskRtika, Arthika ane dhArmika abhyasthAnamAM janasAdhAraNanI jema rAjavaMzoe paNa vakhatovakhata potAnI taraphathI ullekhanIya yogadAna ApyuM, enI puSTimAM pracura pramANa upalabdha thAya che. prAcInakALamAM jaina dharmanA pallavana(udbhava)thI laI prasAra-pracAra, abhyatthAnAdi badhAM ja kAryomAM jyAre-jyAre ane je-je paNa lokajanIna prayAsa karavAmAM AvyA che, emAM rAjavaMzoe paNa janasAdhAraNanI sAthe khabhAthI khabho meLavIne ghaNo mahattvapUrNa sakriya sahayoga Apyo. vI. ni. saM. 1 thI 64 sudhInA kevaLIkALamAM mukhyataH nimnalikhita rAjavaMza bhAratanA vibhinna pradezomAM sattArUDha rahyA : 1. magadhamAM zizunAga rAjavaMza, 2. avaMtImAM pradyota rAjavaMza, 3. vatsa(kauzAmbI) mAM poravarAjavaMza ane . 4. kaliMgamAM cedi rAjavaMza. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 999999999999 90 ] Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutakevaLIkALa (vI. ni. saM. 64 thI 170) zrutakevaLIkALanA AcAryo AcArya prabhava svAmI AcAryakALa - vi. ni. saM. 64 thI 75 AcArya saabhava svAmI AcAryakALa - vi. ni. saM. 75 thI 98 AcArya yazobhadra svAmI AcAryakALa - vi. ni. saM. 98 thI 148 AcArya saMbhUtivijaya svAmI AcAryakALa - vi. ni. saM. 148 thI 156 AcArya bhadrabAhu svAmI AcAryakALa - vI. ni. saM. 156 thI 170 [ 98 99999999999) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutakevaLIkALa vI. ni. saM. 64mAM kevaLIkALanI samAptinI sAthe ja zrutakevaLIkALano prAraMbha thayo. zrutakevaLIno artha che - samasta zrutazAstra arthAt dvAdazAMgInA kevaLI samAna pAragAmI jJAtA ane vyAkhyAtA. AgamamAM zrutakevaLIne jIva-ajIva Adi samasta tattvonA vyAkhyAnamAM kevaLI samAna ja samartha batAvavAmAM AvyA che. zvetAMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra zrutakevaLIkALa vI. ni. saM. 64 thI vI. ni. saM. 170 sudhI rahyo ane zrutakevaLIkALanI e 106 varSanI avadhimAM nimnalikhita 5 zrutakevaLI thayA : vI. ni. saM. 64 thI 75 vI. ni. saM. 75 thI 98 vI. ni. saM. 98 thI 148 vI. ni. saM. 148 thI 156 vI. ni. saM. 156 thI 170 prabhava svAmI sayaMbhava svAmI yazobhadra svAmI saMbhUtavijaya svAmI bhadrabAhu svAmI digaMbara paraMparAnA adhikAMza graMtho ane prAyaH badhI paTTAvalIomAM vi. ni. saM. 62 thI vI. ni. saM. 162 sudhIno badho meLavIne 100 varSano zrutakevaLIkALa mAnavAmAM Avyo che. digaMbara paraMparA saMmata 5 zrutakevaLIonAM nAma ane emano AcAryakALa A pramANe che : viSNunaMdi aparanAma naMdi vI. ni. saM. 62 thI 76 naMdimitra vI. ni. saM.76 thI 92 aparAjita vI. ni. saM. 92 thI 114 govardhana vI. ni. saM. 114 thI 133 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) CC Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyArya malava svAmI jakhkha svAmI pachI bha. mahAvIranA tRtIya paTTadhara AcArya prabhAva svAmI thayA. te 30 varSa gRhasthaparyAyamAM, 64 varSa sAmAnya vrataparyAyamAM ane 11 varSa sudhI yugapradhAna-AcAryanA rUpamAM rahI zAsanasevA karatA rahyA. emanI kula muniparyAya 75 varSa ane pUrNa Ayu 105 varSanI hatI. prabhava svAmI vi. ni. saM. 71mA svarge sidhAvyA. prabhavakumAra viMdhyAcala taLeTImAM sthita jayapura nAmaka rAjyanA kAtyAyana-gotrIya kSatriya mahArAjA viMdhyanA jayeSTha putra hatA. rAjakumAra prabhavano janma I. sa. pUrve 557 (vI.ni.saM.thI 30 varSa pUrve) viMdhya pradezanA jayapuramAM thayo. emanA laghu bhrAtAnuM nAma suprabha hatuM. baMnenuM pAlana-poSaNa rAjakuLa anusAra prema ane mamatA sAthe thayuM. je samaye rAjakumAra prabhava kizorAvasthA pUrNa karI 16 varSanA thayA, e samaye emanA pitA koIka kAraNavaza emanAthI aprasanna thayA. emaNe krodhita thaIne rAjakumAra prabhavane rAjyanA adhikArathI vaMcita karIne potAnA kaniSTha putra suprabhane rAjyanA uttarAdhikArI yuvarAja ghoSita karI dIdho. (DAkU-saradAra prabhAva) potAnA nyAyocita paitRka adhikArathI vaMcita karavAmAM AvavAnA kAraNe rAjakumAra prabhavane ghaNo mAnasika AghAta pahoMcyo ane te pitAthI risAIne rAjagRha choDIne viMdhya parvatamAM vikaTa ane bhayAnaka jaMgalomAM rahevA lAgyA. viMghATavImAM rahenArA lUMTArAoe sAhasI ane yuvA rAjakumAra prabhavanI sAthe saMparka sthApita karyo. lUMTanA abhiyAnamAM rAjakumAra prabhava e lUMTArAonI sAthe rahevA lAgyo. prabhavanAM parAkrama ane sAhasane joIne DAkuonI ToLakIe emane potAno saradAra banAvI dIdho. have DAkU-saradAra prabhava potAnA 500 DAkuonI sAthe divasa daramiyAna paNa moTA-moTA kasabA ane gAmomAM jyAre icchA thAya tyAre lUMTa calAvavA lAgyo. prabhavane dhADa pADavAnAM abhiyAnomAM jema-jema saphaLatAo prApta thatI gaI, tema-tema enI 100 999999999999] jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahattvAkAMkSAo paNa vadhatI gaI. potAnI mahattvAkAMkSAonI pUrti mATe eNe 'tAlodghATinI vidyA' (majabUtathI majabUta tALAMone anAyAse ja kholI nAkhavAnI vidyA) ane 'avasvApinI vidyA' (lokone pragADha nidrAmAM UMghADI devAnI vidyA) A be vidyAonI paNa prayatnapUrvaka sAdhanA karI lIdhI. potAnI zaktizALI DAkUmaMDaLI ane uparokta baMne vidyAonA jore DAkU-saradAra prabhava moTAM-moTAM zaheromAM rahenArA dhanADhyonAM gharomAM niHzaMka thaI praveza karato ane lohInuM eka paNa TIpuM pADyA vagara ja apAra saMpatti lUMTavAmAM saphaLa thaI jato. cAreya tarapha DAkU-saradAra prabhavano bhayaMkara AtaMka chavAyelo hato. jammU ane prabhavano saMvAda prabhava dvArA zreSThI RSabhadattanA ghare dhADa pADavAno, jammUnA prabhAvathI coronA staMbhananI ghaTanAnuM varNana thaI gayuM che. pachI prabhava asIma AtmIyatAthI otaprota svaramAM kahevA lAgyo : "jambukumAra ! tame svayaM viza cho, chatAM paNa huM eka vAtanuM nivedana tamArI pAse karuM chuM. saMsAramAM ramA ane rAmA - e be amRtaphaLa che, je devane paNa sahasA durlabha che, paNa saubhAgyathI tamane A baMne amRtaphaLa prApta che. tame eno yatheccha, mana bharIne upabhoga karo. bhaviSyanA garbhamAM saMtAyelA moTAmAM moTA sukhanI AzAmAM, upalabdha sukhane parityAganAranI paMDitajana prazaMsA nathI karatA. hajI to ApanI Ayu saMsAranAM indriyajanya sukhonA upabhoganI che. mArI samajamAM nathI AvatuM ke A kasamaye bhogamArgamAMthI moDhuM pheravIne tame tamArA manamAM pravrujita thavAnI vAta kema vicArI rAkhI che ? je lokoe AnaMdaprada sAMsArika bhogopabhogono jarA paNa rasAsvAdana karI lIdho hoya ane jemanI avasthA paripakva thaI cUkI hoya, evI vyakti jo dharmanuM AcaraNa kare, to e sthitimAM tyAganuM aucitya samajAya zake che." A vAta para jambUkumAre kahyuM : "prabhava ! tuM jene sukha samaje che, te tathAkathita viSayasukha madhubiMdu samAna ati tuccha, nagaNya ane kSaNika che. enuM pariNAma atyaMta du:khadAyI che." prabhave pUchyuM : "baMdhuvara ! A madhubiMdu zuM che ?' enA upara jammUkumAre prabhavane madhubiMdunuM AkhyAna saMbhaLAvyuM. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 37 101 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (madhubiMdunuM deNaMta) dhanopArjananI abhilASAthI sArthavAha (AgevAno aneka arthArthIo sAthe laIne dezAttaranI yAtrAe gayo. enI sAthe eka buddhihIna nirdhana vyakti paNa hatI. dUrastha pradezanI yAtrA karato e sArtha (vaNajhArA TukaDI) eka jaMgalamAM pahoMcI. tyAM eka DAkuonI ToLakIe sArtha upara AkramaNa karI ene lUMTavAno prayatna karyo. e garIba vyakti bhayanI mArI tyAMthI game tema karIne prANa bacAvI bhAgI nIkaLI. paNa, thoDIka ja dUra jatA eNe joyuM ke eka bhayAnaka jaMgalI hAthI enI pAchaLa AvI rahyo hato. potAnA prANonI rakSA-hetu eNe AjubAju joyuM ke kyAMka koI surakSita sthAna maLI jAya. enI dRSTi pAsenA ja eka vaTavRkSa upara paDI. eNe vaTavRkSanA praroho (zAkhAo)ne pakaDavA mATe kUvAnI pAse pahoMcIne chalAMga mArI ane vaTavRkSanA praroho(vaDavAIo)ne pakaDI lIdhA. keTalAMka samaya mATe potAnI jAtane surakSita samajIne eNe vaDanI zAkhA upara laTakIne ja kUvAnI aMdaranI tarapha dRSTi doDAvI, to eNe joyuM ke kUvAnI vaccovacca eka ghaNo bhayaMkara ajagara potAnuM moTuM kholIne, jihvA lapalapAvIne enI tarapha saMtRSNa netrothI joI rahyo che ane AkAra-prakAramAM enAthI nAnA anya cAra sarpa kUvAnA cAreya khUNAmAM besIne enI tarapha moDhuM kholI joI rahyA che. bhayanA kAraNe enuM AkhuM zarIra kaMpI UThyuM. have teNe uparanI tarapha AMkho uThAvIne joyuM to be uMdara, emAMno eka kALA raMgano ane bIjo sapheda (zveta) raMgano che, je zAkhAnA sahAre te laTakI rahyo che, ene ja ghaNI jhaDapathI kApI rahyA che. A badhuM joIne ene pAko vizvAsa thaI gayo ke enA prANa nizcitarUpe pUrNa saMkaTamAM che ane have enA bacAvano koI upAya nathI. A tarapha e vyaktinAM padacihnonI bhALa leto te jaMgalI hAthI paNa kUvAnI pAse pahoMcyo ane e vRkSane jora-jorathI halAvavA lAgyo. vRkSanI upara madhamAkhIono eka ghaNo moTo pUDo hato. vRkSanA halavAthI madhamAkhIo UDI-UDIne e mANasanA rome-romamAM DaMkha mAravA lAgI, jene lIdhe enA zarIramAM asahA pIDA ane dAha ( 102 969696969696969696969 jena dharmano maulika ItihAsa H (bhAga-2) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavA lAgyAM. have to sAkSAt mRtyu enI AMkho samakSa nAcavA lAgyuM. mRtyunA bhayathI te gabharAI gayo. sahasA madhamAkhIonA pUDAmAMthI eka madhanuM TIpuM TapakIne enA moDhAmAM paDyuM. e ghora duHkhadAyI ane saMkaTapUrNa sthitimAM paNa madhanA eka TIpAnA madhura rasAsvAda para mugdha thaI te potAnI jAtane sukhI samajavA lAgyo. bilakula e ja samaye AkAzamArgathI gamana karato eka vidyAdhara e taraphathI nIkaLyo. eNe kUvA upara laTakelA ane badhI bAjuthI saMkaTothI gherAyelI e vyakitanI dayanIya sthiti para dayA karI ene kahyuM : "o mAnava ! tuM mAro hAtha pakaDI le, huM tane A kUvAmAMthI kADhIne ane badhAM saMkaTothI bacAvI sukhada ane surakSita sthAne pahoMcADI daIza." zAkhA para laTakelA ane saMkaTomAM phasAyelIe vyakitae vidyAdharane kahyuM : "tuM thoDI vAra pratIkSA kara, jo A madhubiMdu mArA moDhAmAM TapakavAnI taiyArImAM che." e dayALu vidyAdhare aneka vAra e vyaktine potAno hAtha pakaDavA ane kUvAmAMthI bahAra nIkaLavA kahyuM, paraMtu dareka vakhate e vyaktie ghora duHkhomAM phasAyelA hovA chatAM paNa e ja uttara Apyo : "hajI thoDIvAra pratIkSA karo, huM vadhu eka madhubiMduno AnaMda laI lauM." paryApta pratIkSA karyA pachI e vidyAdhare joyuM ke ghora duHkhothI pIDita ane mRtyunA mukhamAM phasAyela hovA chatAM paNa A abhAgI madhubiMdunA lobhane choDI nathI rahI, to te ene choDIne potAnA AvAsanI tarapha cAlyo gayo ane e duHkhI vyakti aneka prakAranI asahya yAtanAone bhogavato-bhogavato aMtatogatvAkALano koLiyo banI gaI." jakhUkumAre kahyuM: "prabhava ! A daSTAMtamAM varNita arthArthI vaNika saMsArI jIva, bhayAnaka vana-saMsAra, hAthI-mRtyu, kUvo-deva, mAnavabhava vaNika-saMsAranI tRSNA, ajagara-naraka ane tiryaMcagati, cAra bhISaNa sarpa - durgatiomAM laI janArA krodha, mAna, mAyA ane lobharUpI cAra kaSAya, vaTavRkSanI zAkhA pratyeka gatinI Ayu, kALA ane sapheda (zveta) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 96969696969696969696969 103 | Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMganA be uMdaro-kRSNa ane zukala pakSa, je rAtri ane dinarUpI potAnA dAMtothI AyuSyakALanI zAkhAne niraMtara kApatA rahe che. vRkSa-karmabaMdhanA heturUpa avirati ane mithyAtva, madhubiMdupAMceya IndriyonA viSayasukha ane madhamAkhIo zarIramAM utpanna thanArI aneka vyAdhio che. vidyAdhara che sadguru, je bhavabhUpamAM paDelAM duHkhI prANIono uddhAra karavA mAMge che." prabhavane jabbakumAre prazna karyo : "prabhava have tuM jaNAva ke je paristhitiomAM e vyakti kUvAnI upara laTakI rahI hatI, ne keTaluM sukha hatuM ane keTaluM duHkha?" prabhave paLavAra mATe vicAra karIne kahyuM: "lAMbI pratIkSA pachI je madhanuM eka TIpuM enA moDhAmAM paDatuM hatuM, basa e ja eka nAnuMamathuM sukha ene hatuM, zeSa badhuM duHkha ja duHkha hatuM." jabUkumAre kahyuM: "prabhava ! A ja sthiti saMsAranAM prANIonAM sukha ane duHkha para ghaTita thAya che. aneka prakAranA bhayathI gherAyelI e vyaktine vastutaH nAmamAtranuM paNa sukha kyAM? evI dazAmAM madhubiMdunA rasAsvAdamAM sukhanI kalpanAmAtra kahI zakAya che, vastutaH sukha nahi." jabUkumAre prabhAvane punaH prazna karyo : "vaibhava ! A prakAranI dayanIya ane saMkaTapUrNa sthitimAM koI vyakita phasAyelI hoya ane ene koI paropakArI puruSa kahe - "o duHkhI mAnava ! le mAro hAtha pakaDI le, huM tane A ghora kaSTapUrNa sthAnathI bahAra kADhuM chuM.' to e duHkhI vyakti e paropakArI mahApuruSano hAtha pakaDI bahAra nIkaLavA mAMgaze ke nahi?" prabhave uttara Apyo : "duHkhothI avazya bacavA mAMgaze." jabUkumAre kahyuM : "kadAcita madhubiMdunA svAdanA mohamAM phasAIne koI mUDhatAvaza kahI de ke - "pahelA mane madhuthI tRpta thavA do pachI bahAra kADhI lejo.' to e duHkhothI chuTakAro nathI meLavI zakato, kAraNa ke e prakAre kyAreya tRpti thavAnI nathI. je. zAkhAnA AdhAre te laTakI rahyo che, e zAkhAnA kALA ane zveta mUSako dvArA kapAtA ja e bhayaMkara ajagaranA moDhAmAM paDaze. prabhava ! 104 [96969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakAranI vastusthitine samajI gayA pachI huM A bhavabhUpamAMthI nIkaLavAnA kAryamAM lezamAtra paNa pramAda nahi karIza." prabhave jakhUkumAra dvArA samajAvavAmAM AvelI vastusthitinI tathyatAne svIkAratA prazna karyo : "tame je kahyuM e to badhuM barAbara che, paraMtu tamArI samakSa evI kaI duHkhapUrNa sthiti upasthita thaI gaI che, jenA kAraNe tame asamaye ja potAnA e badhAM svajanone choDIne jaI rahyA cho ? je tamane prANathI adhika prema kare che !" (saMsAranuM moTuM dukha) jabUkumAre uttara Apyo: "prabhava ! garbhavAsanuM duHkha zuM koI sAdhAraNa duHkha che ? je viza vyakti garbhanAM duHkhone jANe che, ene saMsArathI virakta thavA mATe e eka kAraNa ja paryApta che, nirvedaprApti mATe eNe enA sivAya anya koI kAraNanI AvazyakatA nathI rahetI." evuM kahI jakhUkumAre prabhavane garbhavAsanA duHkhanA saMbaMdhamAM lalitAMganuM dRSTAMta saMbhaLAvyuM. * lalitAMganuM daSTAMta) - "koI eka samaye vasaMtapura nagaramAM zatAyudha nAmaka eka rAjA rAjya karato hato. zatAyudhanI eka rANInuM nAma lalitA hatuM. rANI lalitAe eka divasa eka atyaMta suMdara taruNane joyo ane enA prathama darzane ja e rANI enA upara prANapraNathI vimugdha thaI, enA saMsarga mATe taraphaDavA lAgI. rANIe potAnI eka vizvAsu dAsIne mokalIne e yuvaka saMbaMdhamAM pUrNa jANakArI meLavI ane jyAre khabara paDI ke e yuvaka A ja vasaMtapura nagaranA nivAsI samudrapriya nAmaka vaNikano putra lalitAMga che, to eNe eka premapatra lakhIne potAnI dAsI mAraphate e yuvakanI pAse pahoMcADyo. chaLa-kapaTamAM nipuNa e dAsIe yena-kena prakAreNa yuvakane rANInA bhavanamAM lAvIne rANI sAthe eno sAkSAtkAra karAvI dIdho. rANI ane lalitAMga tyAM niHzaMka thaI viSayopabhogamAM nirata rahevA lAgyA. eka divase rAjAne potAnI rANI ane yuvaka lalitAMganA anucita jina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) 9999999999090 105] Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhanA viSayamAM sUcanA maLI, to tarata ja rANInA mahelamAM vastusthitino tAga meLavavA mATe zodhakhoLa cAlu karAvI dIdhI. catura dAsIne tatkALa ja enI sUcanA maLI gaI ane eNe potAnI tathA potAnI svAminInA prANonI rakSA nimitta lalitAMgane amedhyakUpa(gaMdu pANI nAkhavAno kUvo)mAM dhakelI dIdho. nitAnta apavitra ane durgaMdhapUrNa e kUvAmAM potAnI jAtane baMdha jANI lalitAMga potAnI durbuddhi ane ajJAnatA upara aharniza pazcAttApa karatA-karatA vicAravA lAgyo - 'he prabho ! have jo eka vakhata paNa koI ne koI rIte A azuci-sthAnathI bahAra nIkaLI jAuM to A bhayaMkara du:khada pariNAmavALA kAma-bhogano sadA haMmezane mATe parityAga karI daIza.' lalitAMga upara dayA karIne e dAsI pratyeka divase pracuramAtrAmAM e kUvAmAM eMThavADo nAkhatI ane vaNikaputra lalitAMga e eMThavADa ane durgaMdhapUrNa gaMdA pANIthI potAnI bhUkha ane tarasa zAMta karato. aMtatogatvA (Akhare) varSARtu AvI ane varSAnA kAraNe e kUvo pANIthI bharAI gayo. saphAIkAma karavAvALA karmacArIoe gaMdI khADIthI joDAyelI e kUvAnI gaTarane kholI. morI(gaTara)ne kholatAM ja pANInA jhaDapI vaheNanI sAthe lalitAMga gaMdI khADImAM ghasaDAIne dUra, khADInA eka kinAre jaI paDyo. lalitAMga lAMbA samaya sudhI gaMdA ane baMdha kUvAmAM rahyo hato, ataH bahAranI havA lAgatAM ja te bebhAna thaI gayo. ene gaMdI khADInA eka kinAre mUcchitAvasthAmAM paDelo joI ghaNA badhA nAgariko tyAM ekatrita thaI gayA. lalitAMganI mAtA paNa sUcchita yuvakanI vAta sAMbhaLI tyAM pahoMcI ane ghaNA samayathI khovAyelA potAnA lalitAMgane oLakhIne ene potAnA ghare laI AvI. dIrghakALanA upacAro pachI lalitAMga mahAmusIbate svastha thayo.' lalitAMganA uparyukta dRSTAMtano upasaMhAra ApatA jambUkumAre kahyuM : "prabhava ! A dRSTAMtamAM varNita lalitAMganI samAna saMsArIjIva che. rANInA darzananI samAna manuSyajanma che. dAsIno upameya icchA, aMtaHpura-praveza viSaya-prApti, durgandhapUrNa kUpamAM praveza - garbhavAsano dyotaka, ucchiSTa bhojana - mAtA dvArA khAIne pacAveluM anna tathA jaLanA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 106 |7 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strAvano AhAra, kUvAmAMthI bahAra nIkaLavuM - prasavakALa ane dhAtrI dvArA paricaryA - dehanI puSTi karavAvALA karmavipAkanI prAptinuM pratIka che." jabUmAre prabhavane prazna karyo: "bola prabhava ! jo e rANI lalitAMgane punaH potAne tyAM AvavAnuM nimaMtraNa Ape, to zuM e rANInA nimaMtraNano svIkAra karaze ?" prabhave daDhatApUrvaka uttara Apyo : "nahi, kyAreya nahi. ATaluM ghara nArakIya kaSTa bhogavyA pachI e kyAreya te tarapha moDhuM nahi karaze." jabUkumAre kahyuM : "prabhava ! te kadAca ajJAnavaza thaI, viSayabhogo pratye pragADhAsaktinA kAraNe punaH rANInA nimaMtraNa para jaI zake che, paraMtu meM baMdha ane mokSanA svarUpane sucAru (samIcIna)rUpe samajI lIdhuM che. ataH huM koI paNa dazAmAM janma-maraNanI mULa ane bhavabhramaNamAM phasAvanArI rAgadveSanI paraMparAno svIkAra nahi karuM." enA para prabhave kahyuM : "saumya ! tame je kaMI paNa kahyuM che, te yathArtha che, paraMtu mAruM eka nivedana che, te sAMbhaLo. lokadharmanuM nirvahana karatA patie potAnI patnIonuM bharaNa-poSaNa ane paritoSa karavo joIe. A pratyeka patinuM naitika dAyitva che. te pramANe A navavadhUonI sAthe keTalAMka varSo sudhI sAMsArika sukhopabhoga karyA pachI ja tamAruM pravrajita thavuM vastutaH zobhAspada raheze." (aDhAra prakAranA saMbaMdha ) jabUkumAre sahaja zAMta svaramAM kahyuM: "prabhava! saMsAramAM evo koI nizcita niyama nathI ke je A bhavamAM patnI athavA mAtA che, te AgAmI bhavamAM paNa patnI athavA mAtA ja hoya. vAstavikatA e che ke je A bhavamAM mAtA che, te bhavAntaramAM bahena, patnI athavA putrI paNa hoI zake che. enI atirikta A prakArano virodhAbhAsa (viparyAsa) paNa hoya che ke pati putranA rUpamAM utpanna thaI zake che, pitA bhAInA rUpamAM athavA anya koI paNa rUpamAM utpanna thaI zake che. potAnAM kRtakama (karelAM kamo) anusAra jIva janmAMtaromAM strI, puruSa athavA napusaMka rUpamAM utpanna thato rahe che. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 99996969696969997 100 | Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI dazAmAM eka samaye je mAtA, bahena athavA putrI hatI, enI sAthe patnI jevo vyavahAra karatA-karatA paripoSaNa thaI zake che." prabhave kahyuM : "mahAbhAga ! bhavAtarono saMbaMdha to vastutaH durviya ja che, A kAraNe vartamAnanI sthitine dRSTi sAme rAkhatA pitA, putra, pati, patnI AdinA saMbaMdha samajI ane kahI zakAya che." jabUkumAre uttaramAM kahyuM : "A badho ajJAnano doSa che. ajJAnane lIdhe ja mAnava akAryamAM kAryabuddhithI pravRtta thAya che. athavA kAryAkAryane samajavA chatAM paNa bhogalolupatA ane dhanasaMpattinA sukhathI vimohita thaI na karavA jevAM duSkAryamAM pravRtta tathA saMlagna thato rahe che." jabUkumAre potAnI vAtane cAlu rAkhatA kahAM : "prabhava ! bhavAntaranI vAta choDa. eka ja bhavamAM koI rIte keTalAye prakAranA saMbaMdha thaI jAya che ane ajJAnavaza keTalI anarthapUrNa ghaTanAo ghaTita thaI jAya che, eno vRttAMta huM tane saMbhaLAvuM chuM." (kuberadatta ane kuberadattAnuM AkhyAna) * koI eka samaye mathurA nagaramAM kuberasenA nAmanI eka gaNikA rahetI hatI. jyAre te pahelI vakhata garbhavatI thaI, to enA peTamAM ghaNo duHkhAvo rahevA lAgyo. jyAre teNe vaidyane batAvyuM, to e anubhavI veve kahyuM : "enA garbhamAM be bALako che, enA kAraNe ene vadhu pIDA thaI rahI che. ene bIjo koI roga nathI." kuberasenAnI mAtAe potAnI putrIne ghaNuM samajAvyuM ke - "te garbhastrAvanI koI sArI auSadhi laIne A pIDAthI chuTakAro meLavI le." paraMtu kuberasenAe garbhapAta karAvavAnI potAnI mAtAnI vAtano svIkAra na karyo. samaya thatA kuberasenAe eka putra ane eka putrInA yugalane janma Apyo. kuberasenAe potAnA putranuM nAma kuberadatta ane putrInuM nAma kuberadattA rAkhyuM. eka divasa kuberasenAnI mAtA ene kahevA lAgI : "bALakonI hAjarImAM tAro A gaNikA-vyavasAya Thapa thaI jaze, ataH tAre A bALakono koI nirjana sthAne parityAga karI devo joIe." [ 108 99999999999na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane kuri divasanA thI emanA gaLAmAM che tenI hoDInA mAtA dvArA vAraMvAra jora ApavA para kuberasenAe kuberadatta ane kuberadattAnA nAmanI vIMTIo banAvaDAvI ane jyAre te baMne zizu agiyAra divasanA thayA tyAre kuberasenAe emanA nAmanI viTIone sUtra(dorA)mAM parovI emanA gaLAmAM bAMdhI dIdhI ane emane bahumUlya ratnonI be poTalIonI sAthe be nAnI hoDInA AkAranI lAkaDAnI peTImAM mUkI dIdhA. rAtanA samaye kuberasenAe potAnA e baMne bALako sahita e baMne peTIone yamunA nadInA pravAhamAM vahAvI dIdhI. | nadInA pravAhamAM taratI-taratI e baMne saMdUko sUryodaya samaye zoripura nAmaka nagaranI pAse pahoMcI. tyAM yamunAsnAna karavA mATe AvelA be zreSThIputroe jyAre nadImAM saMdUkone AvatI joI to tarata ja emaNe baMne peTIone nadImAMthI bahAra kADhI. emAM be zizuone nAmAMkita mudrikAo (vIMTIo) ane ratnonI poTalIonI sAthe joI emane ghaNI prasannatA thaI. paraspara vicAra-vinimaya pachI eka zreSThIputra bALakane ane bIjo bALakIne potAnA ghare laI gayo. e baMne zreSThIputro ane emanI patnIoe e bALakone potAnA ja saMtAnanI jema rAkhyAM ane ghaNA prema ane mamatAthI pAlana-poSaNa karatAM kramazaH zikSaNa ApI emane yogya banAvyAM. je samaye kuberadatta ane kuberadattAe yuvAvasthAmAM padArpaNa karyuM, e ja samaye samAna vaibhavavALA e zreSThIoe emane eka bIjAne anurUpa ane yogya samajIne ghaNI dhAmadhUmathI e baMnenuM paraspara pANigrahaNa karAvI dIdhuM. vivAhanA bIjA divase dhUtakrIDAnI laukika rItanuM nirvahana karavAnA samaye kuberadattAnI bahenapaNI (sakhIo)oe kuberadattanI vIMTI utArIne kuberadattAnI AMgaLImAM paherAvI dIdhI. kuberadattAe potAnI vIMTInI sAthe enI sAmyatA joI ghaNA dhyAnapUrvaka ene joI. e joI ene kutUhalanI sAthe ja ghaNuM Azcarya paNa thayuM ke - "baMne vIMTIonI banAvaTa ane enA para aMkita akSaromAM jarA paNa aMtara nathI.e vicAravA lAgI ke - "A baMne vIMTIonI A rItanI samAnatAnI pAchaLa avazya koI ne koI kAraNa hovuM joIe.' eNe smRti upara jora ApatA manomana ja kahyuM - "amArA pUrvajomAM jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 99996969696969696963 109 | Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A nAmano koI pUrvaja thayo hoya, e vAta paNa Aja sudhI koInA moDhe sAMbhaLI nathI. enI sAthe-sAthe ja mArA aMtarmanamAM A kuberadatta pratye e prakAranI bhAvanA alpamAtra paNa nathI utpanna thaI rahI, je prakAranI bhAvanA eka patnInA manamAM potAnA pati pratye utpanna thavI joIe." enA manamAM dRDha, vizvAsa thaI gayo ke - 'A badhAnI pAchaLa avazya ja koI ne koI gUDha rahasya hovuM joIe.' evo vicAra karI kuberadattAe potAnI AMgaLImAMthI vIMTI kADhIne kuberadattanI e AMgaLImAM paherAvI dIdhI, jemAM svayaM enI ja nAmAMkita vIMTI vidyamAna hatI.' baMne vIMTIomAM pUrNa sAmya joI kuberadattanA manamAM paNa e ja prakAranA vicAra utpanna thayA ane ene paNa vizvAsa thaI gayo ke nizcita rUpe A samAnatAnI pAchaLa paNa koI rahasya chupAyeluM che. kuberadatta kuberadattAnI vIMTI parata karI ane potAnI vIMTI laIne te potAnI mAtA(dharmamAtA)nI pAse pahoMcyo. kuberadatte potAnI mAtAne sogaMdha apAvatA kahyuM : "mArI priya mAtA ! mane spaSTa ane satya kahI do ke huM koNa chuM ? A vIMTI mArI pAse kyAMthI AvI ? kuberadattAnI pAse paNa AvI ja vIMTI che, jenA para aMkita akSara mArI vIMTInA aMkita akSarothI pUrNarUpe maLe che.'' zreSThIpatnIe AdithI laI aMta sudhInI badhI ghaTanA kuberadattane saMbhaLAvI dIdhI ke - 'vastutaH te eno aMgaja nathI. enA patie tene yamunAnA pravAhamAM vahetI-vahetI AvelI eka nAnI-amathI saMdUka(peTI)mAM ratnothI bharelI poTalI ane e vIMTInI sAthe meLavyo hato.' zreSThIpatnIe AkhI ghaTanA saMbhaLAvyA pachI kuberadattane pAko vizvAsa thaI gayo ke kuberadattA enI sahodarA che. eNe pazcAttApa ane upAlaMbhabharyA svaramAM kahyuM : "mAtA ! tame jANI joIne bhAIno bahena sAthe vivAha karAvI anucita ane niMdanIya kArya zA mATe karyuM ?' zreSThIpatnIe paNa pazcAttApabharyA svaramAM kahyuM : "putra ! ame jANavA chatAM paNa mohavaza A anartha karI nAMkhyo che, paNa tuM zoka na UUUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 110 | Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIza. vadhUne mAtra pANigrahaNano ja doSa lAgyo che. koI mahApApa nathI thayo. je thavAnuM hatuM te thaI gayuM. have huM putrI kuberadattAne enA ghare mokalI dauM chuM. tuM thoDAka divaso mATe bIjAM nagaromAM pharIne Ava. tyAMthI tArA parata pharatA ja huM koI bIjI kanyA sAthe tArA vivAha karI nAkhIza." tyAra bAda kuberadattanI mAtAe kuberadattAne enA ghare mokalI dIdhI ane kuberadatta paNa potAnI sAthe paryApta saMpatti ane pAtheya laIne koI bIjA nagaramAM javA mATe prasthita thayo. kuberadattAe paNa potAnA ghare pahoMcI potAnI mAtA pAse potAnA tathA e vIMTInA saMbaMdhamAM zapatha apAvIne pUchyuM. zreSThIpatnIe paNa yathAghaTita badhI ghaTanA ene saMbhaLAvI dIdhI. badhI ghaTanA sAMbhaLI kuberadattAne saMsArathI virakti thaI gaI. eNe pravartinI sAdhvInI pAse pravajyA grahaNa karI ane niraticAra paMcamahAvratonuM pAlana karatI-karatI te emanI sAthe vibhinna kSetromAM vicaraNa karavA lAgI. eNe pravartinI pAse AjJA laI e vIMTI, jenA kAraNe ene nirveda thayo hato, potAnI pAse rAkhI lIdhI. vizuddhacAritryanuM pAlana ane kaThora tapazcaraNathI thoDAka ja varSo pachI kuberadattAne avadhijJAnanI upalabdhi thaI gaI. jyAre kuberadattAne avadhijJAnathI e vidita thayuM ke eno bhAI kuberadatta potAnI mAtA kuberasenAnI sAthe dAmpatyajIvana vyatIta karI rahyo che, to ene sAMsArika prANIonI gahaNIya ane dayanIya sthiti para ghaNuM Azcarya thayuM. eNe manomana vicAra karyo - "ajJAnanA kAraNe mAnavI keTalo ghora anartha karI nAkhe che." kuberasenA ane kuberadattane pratibodha ApavAnA hetuM eNe pravartinI AjJAthI keTalIka AryAonI sAthe mathurAnI tarapha vihAra karyo. tyAM pahoMcIne kuberasenA gaNikAnA gharamAM eka nivAsayogya sthAna mAMgI kuberadattAe tyAM rahevAno prAraMbha karyo. kuberadattathI kuberasenAne eka bALaka prApta thayuM hatuM, e bALakane kuberasenA vAraMvAra sAdhvI kuberadattAnI pAse laI javA lAgI. ' kuberasenA ane kuberadattane pratibodha ApavA mATe kuberadattAe e bALakane dUrathI ja mamatAbharyA svaramAM pucakAravAno prAraMbha karyo - jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 96969696969696969696969 111] Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "are o nAnA munnA ! raDa nahi, tuM to mAro bhAI che, diyara paNa che, putra paNa che, mArI zotana(vipatnI)no putra paNa che. eka rIte tuM mAro bhatrIjo paNa che. kAkA paNa che. o munnA ! jeno tuM putra che, te mAro bhAI paNa che, pati paNa che. pitA paNa, pitAmaha paNa, zvasura paNa ane putra paNa che. are bALaka ! hajI paNa sAMbhaLa ! huM hajI eka nigUDha tathyanuM udghATana tArI samakSa karuM chuM - o bALaka ! je strInA garbhathI tuM utpanna thayo che, e mArI mAtA che. te mArI sAsu paNa, vipatnI paNa, bhAtRjAyA (bhAbhI) paNa, pitAmahI paNa ane vahu paNa che." sAdhvI kuberadattA dvArA potAnA putrane A pramANe pUcakAravAnuM sAMbhaLIne kuberadatta camakyo. eNe vaMdana karyA pachI sAdhvIne prazna karyo : "sAdhvIjI ! tame A prakAranI paraspara virodhI ane asaMbaMdha vAto kema ane kayA kAraNathI karI rahyA cho ? zuM tamArI buddhimAM koI bhrAMti (bhrama) thaI gaI che athavA tame A bALakane vinoda mATe mAtra krIDArthe AvI ayogya vAto kahI rahyAM cho ?" sAdhvI kuberadattAe javAbamAM kahyuM : "zrAvaka ! huM je vAto kahI rahI chuM, te badhI sAcI che. huM tArI bahena kuberadattA chuM, jenI sAthe tAruM pANigrahaNa thayuM hatuM ane A che ApaNA baMnenI mAtA kuberasenA." kuberasenA ane kuberadatta AzcaryathI avAk thaI sAdhvInI tarapha jotAM ja rahI gayAM. tyAra pachI sAdhvI kuberadattAe potAnA avadhijJAna dvArA joyelI aneka vAto e baMnene pramANa ApavA mATe saMbhaLAvI ane nAmAMkita mudrikAnI vAta kahI, jenA upara kuberadatta ane kuberadattAnAM nAma aMkita hatAM. sAdhvI kuberadattAnA mukhethI samasta yathAtathya vRttAMta sAMbhaLI kuberadattane saMsArathI tIvra vairAgya thaI gayo. eNe atyaMta viSAdabharyA svaramAM potAnI jAtane dhikkAratA kahyuM : "zoka ! mahAzoka! ajJAnavaza meM kevuM akaraNIya, anarthabharyuM ghora kukRtya karI nAMkhyuM." AtmaglAni ane zokathI abhibhUta thaI kuberadatte e bALakane potAnI samasta saMpattino svAmI banAvI sAdhvI kuberadattAne zraddhA-bhaktipUrvaka namana karatA kahyuM : "tame mane pratibodha Apyo che. e tamAro mArA UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 112 37 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara bahu moTo upakAra che. have huM mAruM zeSajIvana AtmasAdhanAmAM ja vyatIta karIza." ema kahI kuberadatta gharethI jato rahyo. eNe eka sthavira zramaNanI pAse jaI bhAgavatI dIkSA grahaNa karI ane nizcala-nirvedanI sAthe vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karatA-karatA aMte samAdhIkaraNa dvArA Ayu pUrNa karI devarUpe utpanna thayo. kuberasenA paNa bodha meLavI zrAvikA dharmanuM ane gRhasthayogya niyamonuM pAlana karatA-karatA potAnA gharamAM rahevA lAgI ane sAdhvI kuberadattA potAnI pravartinInI sevAmAM parata pharI. uparyukta AkhyAna saMbhaLAvyA pachI jabbakumAre prabhavane prazna karyo : "prabhava ! have tuM ja kahe ke A traNee upara varNita vastusthitino kharekharo bodha thaI javA pachI paNa zuM kyAreya viSayabhogo pratye rAga athavA Asakti thaI zake che." prabhave kahyuM: "kadApi nahi." jabUkumAre tyAgamArgane apanAvavAno potAno daDha nizcaya pharIthI jaNAvatA kahyuM : "prabhava ! kuberasenA Adi A traNeya prANIomAM kadAcita koI mUDhatAvaza pramatta hoya viSayasevananI tarapha pravRtti karI zake che. paraMtu meM mArA gurunI pAse viSayabhogothI thanArA mahAna anarthone sArI rIte samajI lIdhA che, ataH mArA manamAM viSaya-bhogo mATe lezamAtra paNa abhilASA utpanna nathI thaI zakatI." prabhavanuM mastaka zraddhAthI avanata thaI gayuM (jhUkI gayuM), eNe kahyuM : "zraddheya ! tathyothI otaprota atizaya saMpanna tamArAM vacano sAMbhaLIne evo kayo cetanAzIla prANI che, jene pratibodha na thAya ? paNa eka vAta huM tamane kahevA mAMgu chuM. vastutaH dhana ghaNA ja kaThora parizrama ane prayatnothI prApta thAya che. tamArI pAse apAra saMpatti che. A vipula vaibhavano upabhoga karavA mATe tame ochAmAM ochuM eka varSa sudhI to gRhavAsamAM raho ane patuo anukULa viSayabhogono AnaMda letA-letA, dInaduHkhIonI sevA karI A dravyano sadupayoga karo. pachI huM paNa tamArI sAthe pravrajita thavA mATe taiyAra chuM." jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 999999999999 113] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabUkumAre kahyuM : "prabhava ! paMDita loko sakSAtrone dAna ApavAmAM saMpattino sadupayoga prazaMsanIya gaNe che, na ke viSayasukhonI kAmanAonI pUrtimAM." tyAra bAda jaNUkumAre arthanA anucita upayoga saMbaMdhamAM eka gopayuvaka(govALiyA)nuM daSTAMta saMbhaLAvyuM. (gopayuvakanuM dAMta) aMga janapadamAM eka gokuLamAM aneka samRddha gopAlaka rahetA hatA, jemanI pAse agaNita gAyo tathA bheMso hatI. eka vAra DAkuonA eka sazakta ane sazastra daLe e gokuLa para AkramaNa karyuM. DAkU lUMTamAM maLela dhananI sAthe-sAthe eka atyaMta suMdara gopayuvatIne paNa potAnI sAthe laI gayA, je eka putranI mAtA hatI. jatI vakhate DAkuo te yuvatInA putrane gokuLamAM ja mUkI gayA, ane gopavadhUne vecI nAMkhavA mATe caMpA nagarImAM laI gayA. jyAM eka vezyAe ene kharIdI lIdhI. vezyAe e gopavadhUne nRtya ane saMgItakaLA tathA gaNikAkarmanI ucca koTinI zikSA apAvavAno prabaMdha karyo. thoDA ja varSone prayAsathI te gopayuvatI saMgIta ane nRtyakalAmAM nipuNa gaNikA banI gaI. vRddha gaNikAe gaNikAkAryamAM dakSa e gopavadhUnI sAthe eka rAtri sahavAsa karavAnuM mUlya eka lAkha rUpiyA rAkhyuM. A tarapha gokuLamAM rahelA e gopavadhUne puge paNa yuvAvasthAmAM praveza karyo. e gopayuvaka dhRtapAtro (ghInAM pAtro)thI bharelAM aneka gADAMo laIne vecavA mATe eka divasa caMpA nagarImAM pahoMcyo. dhRta-vikraya pachI eNe joyuM ke aneka yuvaka gaNikAonAM gharomAM nRtya-saMgItano AnaMda lUMTatA-lUMTatA yathesita krIDAo karI rahyA che. enA manamAM paNa vicAra UThyo ke - "jo suMdaramAM suMdara gaNikAnI sAthe krIDAno AnaMda te na laI zake to pachI enuM badhuM dhana zuM kAmamAM Avaze?" evo vicAra karI e yuvaka aneka gaNikAonA sauMdaryane jotAM-jotAM gaNikA banela e gopavadhUne tyAM jaI pahoMcyo. te enA sauMdarya para mugdha thaI, ene moM-mAMgyA dAma (zulka) ApI ane rAtrinA samaye AvavAnuM kahIne potAnA gADAo pAse cAlyo gayo. 114 99696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhyAnA samaye te gopayuvaka snAnAdithI nivRtta thaI suMdara vastrAbhUSaNa paherIne e gaNikAnA gharanI tarapha cAlavA lAgyo. eka devIe anukaMpAvaza e yuvakane e ghora anAcArathI bacAvavA mATe savatsA gAyanuM rUpa dhAraNa karyuM ane mArgamAM vaccovaca besI gaI. mArgamAM e yuvakano eka paga mArgamAM paDelA mAnavamaLathI lipta thaI gayo. e vyaktie maLathI kharaDAyelo potAno paga pelA vAcharaDAnI pITha para lUchI nAkhyo. manuSyanI bhASAmAM bolatAM e vAcharaDAe potAnI mAtAne pUchyuM: "mA! te evo kevo puruSa che, je viNa(maLa)thI kharaDAyelo potAno paga mArA zarIrathI lUchI rahyo che?" gAye paNa manuSyanI vANImAM uttara Apyo : "vatsa ! A nikRSTa narAdhama upara krodha na karIza. A abhAgiyo to potAnI mAtAnI sAthe saMbhoga karavA jaI rahyo che. A prakAranuM duSkRtya karavAvALo mAnava jo tArA zarIra para potAnA viSTA-lipta paga lUche to e kaMI AzcaryanI vAta nathI." Ama kahI gAya potAnA vAcharaDAnI sAthe aMtardhAna(adezya) thaI gaI. pazuonA moDhe azrutapUrva mAnavabhASA sAMbhaLI gopayuvakane AzcaryanI sAthe-sAthe emanI vAtanI prAmANikatA upara paNa vizvAsa thayo. eNe vicAra karyo ke - DAku lokoe enI mAtAnuM apaharaNa karyuM hatuM. saMbhava che ke te gaNikA banI gaI hoya." kSaNabharanA UhApoha pachI eNe nizcaya karyo ke - "te e gaNikAnI pAse jaI vAstavikatAnI tapAsa avazya karaze.' - potAnA nizcaya anusAra gopayuvaka e gaNikAnA ghare pahoMcyo. catura gaNikAe e yuvakanI samakSa svAdiSTa khAna-pAna prastuta karI nRtya-saMgIta AdithI enuM manoraMjana karavAno upakrama karyo. yuvAgore kahyuM : "A badhuM rahevA do. badhAthI pahelA tame mane e kaho ke tame koNa cho ane kyAMnA rahevAsI cho?" | gaNikAe uttara Apyo : "taruNa ! teM mArA je guNo para mugdha thaI zulkanA rUpamAM vipula dhana ApyuM che, enA saMbaMdhamAM tuM tArA matalabanI vAta kara. mArA paricayamAM tAruM karyuM prayojana che?" jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) D 99999999999 115] Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvake kahyuM : "tuM vizvAsa kara, vAstavamAM mane tArA paricayathI ja prayojana che, anya vAtothI nahi, kRpA karI chupAvyA vagara potAno sarva itivRtta sAco-sAco saMbhaLAvI de." yuvakanI vAta sAMbhaLI gaNikA thoDIka kSaNo mATe vicAra-sAgaramAM DUbI gaI, pachI teNIe potAnA zvasurapakSa ane pitRpakSanA mukhyamukhya svajanonA nAmollekhapUrvaka DAkuo dvArA potAnA apaharaNa tathA gaNikA dvArA kharIdavAmAM AvavuM Adi badhI ghaTanAono pUrNa paricaya ApI dIdho. yuvAgopa lajjAthI gaNikAnAM caraNomAM paDIne kahevA lAgyo : "mA ! huM ja tAro e abhAgiyo putra chuM, jenAthI alaga karI tane DAkuo uThAvI gayAM hatAM. deva-kRpAthI Aje ApaNe baMne mAtA ane putra ghora anAcArathI bacI gayAM chIe." tyAra bAda gopakumAra vRddha gaNikAne enA kahyA pramANe mUlya cUkavIne potAnI mAtAne potAnI sAthe gokuLamAM laI gayo. uparyukta dRSTAMta saMbhaLAvyAM pachI jambakumA2e prabhavane pUchyuM : "prabhava ! jo devatA dvArA e gopayuvakane pratibodha ApavAmAM na Avata, to e dazAmAM e yuvAgopanA dhanano upayoga kevo thato ?' prabhave kahyuM : "atyaMta garhaNIya ane nitAMta niMdanIya,'' jammUkumAre vadhu eka prazna karyo : "prabhava ! mAtA-putrano saMbaMdha jJAta thaI javA para e yuvaka gaNikA banelI potAnI mAtAnI sAthe kyAreka viSayopabhoganI abhilASA karI zake che ?" ,, prabhave tatkALa javAba Apyo : "kyAreya nahi, svapnamAM paNa nahi.' jammUkumAre kahyuM : "pratibodha pAmelI prabuddhacettA vyakti to dareka prakAranA anAcArothI bacI zake che, nahi ke ajJAna nidrAthI vimUDha banelI vyakti. vastutaH jJAna dvArA ja badhAM prakAranAM duHkho tathA duSkRtyothI paritrANa thaI bacI zakAya che.'' A vakhate prabhave jammUkumArane zraddhApUrvaka praNAma karI anunayapUrNa svaramAM kahyuM : "svAmin ! tame lokadharma anurUpa badhAM kartavyonuM nirvahana karIne putra utpanna karo. putra utpanna karavAthI pitRgaNa parama UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 116 73 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasanna thAya che, kAraNa ke putra dvArA karavAmAM Avela tarpaNanA mAdhyamathI emano mahAna upakAra thAya che. vicakSaNa puruSonuM evuM kathana loka-vidyuta che ke pitRRNathI unmukta (putra utpanna karavAvALI) vyakti mRtyu pachI svargamAM nivAsa kare che. lokokti prasiddha che ke aputranI gati nathI thatI, ene svarganI prApti nathI thatI." jabUkumAre prabhavanI yuktino uttara ApatA kahyuM : "prabhava ! te pitRRNathI unmukta vyakti saMbaMdhamAM svargaprAptinI je vAta kahI che, te sAcI nathI. mRtyu pachI anya bhavamAM utpanna pitAno upakAra karavAnI buddhithI karavAmAM Avela kArya dvArA putra kyAreka-kyAreka moTo apakAra paNa karI nAkhe che, jyAre ke bIjA bhavamAM gayelA pitAne putranI taraphathI vAstavamAM koI paNa prakAranI zAMti nathI maLatI, kAraNa ke badhAM prANIone svayaM dvArA karavAmAM AvelAM zubhAzubha karmonuM ja sukha ane duHkharUpa phaLa prApta thAya che, nahi ke koI bIjA dvArA karavAmAM Avela karmanuM. pitAnA mRtyu pachI putra dvArA enI tRpti athavA zAMti mATe karavAmAM Avela kAryathI mRtaprANIne tRpti athavA zAMti to koI paNa dazAmAM nathI maLI zakatI. pratyakSa dekhAya che ke eka grAmAntaramAM rahelA eka mitranI paNa zrAddhamAM brAhmaNone khavaDAyelA bhojanathI tRpti nathI thatI, to pachI lokAttaramAM sthita jIvanI A prakAranA tarpaNathI tRpti kevI rIte thaI zake che ? jaLa Adi tarpaNathI tRptinA viparIta kyAreka kIDA athavA kIDI jevAM nAnAM-nAnAM jaMtuonA rUpamAM utpanna thayelA pitAne putra dvArA emanA tarpaNahetu chAMTavAmAM AvelA jaLathI mRtyu AdinuM kaSTa avazya thaI zake che. lokadharmanI asaMgati saMbaMdhamAM huM tane eka daSTAMta saMbhaLAvuM chuM. (mahezvaradattanuM AkhyAna) koI eka samaye tAmralipti nAmaka nagaramAM mahezvaradattA nAmaka eka sArthavAha (vaNika) raheto hato. enA pitA samudradatta atyaMta chaLakapaTa ane lobhavRttinA kAraNe mRtyu pAmIne e ja nagaramAM mahiSa (pADo)nI yonimAM utpanna thayo ane mahezvaradattanI mAtA paNa jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9969696969696969999 110 | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pativiyoganA zokathI saMtapta thaI ciMtAvasthAmAM mRtyu pAmIne e ja nagaramAM kUtarInA rUpamAM utpanna thaI. mahezvaradattanI yuvApatnI gAMgilA potAnA gharamAM koI vRddhAno aMkuza na rahevAnA kAraNe svecchAcAriNI banI gaI. eka divase eNe eka suMdara yuvaka para Asakta thaI ene rAtrinA samaye potAnA ghare AvavAno saMketa (izAro) karyo. saMdhyAkALa pachI gAMgilA dvAra upara UbhI rahIne potAnA premInI pratIkSA karavA lAgI. thoDI ja vAranI pratIkSA pachI suMdara vastrAbhUSaNothI alaMkRta ane zastra dhAraNa karelo te jArapuruSa potAnI pratIkSAmAM UbhelI gAMgilAnI pAse pahoMcyo. saMyogavaza e ja samaye mahezvaradatta paNa e baMne premI ane premikAnA milanasthaLe jaI pahoMcyo. jArapuruSe potAnA prANa saMkaTamAM joI mahezvaradattane mArI nAkhavAnA uddezyathI enA upara talavArano ghAtaka vAra karyo. paNa mahezvaradatta paTutApUrvaka potAnI jAtane e prahArathI bacAvatA-bacAvatA e jArapuruSane potAnI talavAranA prahArathI Ahata karI dIdho. ghAtaka prahAranA kAraNe e jArapuruSa thoDAM pagalAM cAlIne lathaDiyAM khAto - khAto pRthvI upara paDyo. jArapuruSe potAnA duSTakRtya mATe pazcAttApa karatA vicAra karyo ke - "mArA jevA abhAgiyAne mArA durAcAranuM phaLa tatkALa maLI gayuM." saraLa bhAvathI AtmAlocanA karatA-karatA enuM mRtyu thaI gayuM ane te gAMgilAnA garbhamAM Avyo. gAMgilAe samaya jatA ene putrarUpamAM janma Apyo. A prakAre mahezvaradattano zatru e jArapuruSa mahezvaradattano lADako putra banI gayo. mahezvaradatta ene potAnA prANothI paNa adhika prema karavA lAgyo. kAlAntaramAM mahezvaradatte potAnA pitAnuM zrAddha karavAno vicAra karyo ane kuLa paraMparAnusAra eNe eka pADo kharIdyo. saMyoganI vAta e hatI ke enA pitA marIne je pADAnA rUpamAM utpanna thayelA hatA, te ja pADo eNe kharIdyo. eNe e pADAne mArIne enA mAMsathI taiyAra karavAmAM AvelI bhojana sAmagrIthI potAnA pitAnA zrAddhamAM AmaMtrita lokone bhojana khavaDAvyuM. zrAddha pachI bIjA divase mahezvaradatta madyapAna sAthe e pADAnA mAMsane ghaNI rucipUrvaka khAvA lAgyo. te potAnA khoLAmAM beThelA e jAranA jIva-potAnA putrane mahiSa-mAMsanA TukaDA khavaDAvI rahyo hato ane pAse ja kUtarInA 118 933396969696969696jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpamAM beThelI potAnI mAtAne lAkaDI vaDe mArI rahyo hato. e ja samaye eka muni bhikSArthe bhramaNa karatA-karatA mahezvaradattanA ghare AvyA. munie mahezvaradattane atiprasanna mudrAmAM mahiSa-mAMsa khAtA, putrane lADa karatA ane kUtarIne mAratA joyo. muni potAnA avadhijJAnathI vastusthitine jANIne manomana vicAra karavA lAgyA - "aho ! ajJAnanI kevI viDaMbanA che ! ajJAnanA kAraNe A mAnave potAnA zatrune to khoLAmAM rAkhyo che, mAtAne mArI rahyo che ane potAnA pitAnA zrAddhamAM potAnA pitAnA jIvane ja mArIne svayaM khAya che ane anya lokone paNa khavaDAve che.' te "aho akAya' kahIne gharanA bAraNethI ja pAchA pharyA. mahezvaradatte potAnA manamAM vicAra karyo ke - "muni kaMI paNa lIdhA vagara ja "aho akArya' kahIne gharanA dvArethI ja pAchA pharI rahyA che, zuM kAraNa haze? munine enuM kAraNa pUchavuM joIe." evuM vicArI e munine zodhato-zodhato e sthAne pahoMcyo, jyAM te rokAyA hatA. mahezvaradatte munine praNAma karI emane potAnA gharethI bhikSA lIdhA vagara ja "aho akArya karI parata AvavAnuM kAraNa pUchyuM. - sAdhue uttara Apyo : "bhavya ! mAMsabhojIonA gharethI ane jyAM maryAdAno vicAra na hoya tyAMthI bhikSA grahaNa karavI amArA zramaNo mATe kalpanIya nathI. mAMsabhakSaNa nitAMta hiMsApUrNa ane jugupsanIya che, ataH mAMsabhojI kuLonI ame bhikSAgrahaNa nathI karatA. pachI tAre tyAM to." potAnA aMtima vAkyane apUrNa choDIne ja muni maunastha thaI gayA. mahezvaradatte muninAM caraNomAM potAnuM mastaka rAkhIne ghaNA anunaya-vinayanI sAthe vAstavika tathya batAvavAnI prArthanA karI. ethI munie potAnA avadhijJAna dvArA jANelo mahezvaradattanA pitA, mAtA, jArapuruSa, mahiSa, kUtarI ane putrano badho vRttAMta saMbhaLAvI dIdho. - mahezvaradatte kahyuM: bhagavan! tame je kaMI paNa kahyuM, te satya che, paNa A tathyonI puSTimAM tame koI pramANa (sAbitI) prastuta karI zako cho ?" munie kahyuM : "kUtarIne tuM tArA bhaMDArakakSamAM laI jA, ene tyAM jAtismaraNa jJAna thaI jaze ane te potAnA paMjA vaDe AMgaNuM khodIne ratnothI bharelo kaLaza batAvaze." jina dharmano molika itihAsa (bhAga-2) 23999999999 119 ] Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muninA kathana anusAra mahezvaradatta kUtarIne potAnA gharanA bhaMDAra-kakSamAM laI gayo. tyAM jatA ja ene pUrvajanmanuM smaraNa thaI gayuM ane eNe potAnA paMjA vaDe kakSanuM AMgaNuM khodIne ratnothI bharelo caru batAvI dIdho. muni dvArA ati nigUDha rahasyanA pramANa purassara anAvaraNa thaI javAthI mahezvaradattane saMsArathI virakti thaI gaI. eNe e ja avadhijJAnI muninI pAse zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI potAno uddhAra karyo. daSTAMtanA niSkarSane samajAvatA jakumAre kahyuM prabhava! lokAcAranI to vastutaH A prakAranI sthiti che. ajJAnathI AvRtta manavALA prANI ja ene pramANabhUta mAnIne akaraNIya kAryomAM pravRtti ane karavAyogya kAryomAM nivRtti rAkhe che. paraMtu jemanA hRdayamAM jJAnano vimala prakAza thaI cUkyo hoya, te loko kyAreya evAM kAryomAM pravRtta nathI thatA. A saMsAra duHkhothI otaprota che, A vAtane je prANI anubhave che, eNe evuM karavuM joIe ke te saMsAranA samasta prapaMcono parityAga karI mokSaprApti mATe potAnI pUrI zakti lagAvIne niraMtara prayatna karato rahe." sukhanA vAstavika svarUpane samajavAnI jijJAsA laIne prabhave jabUkamArane aMtima prazna karyo : "svAmin ! viSayasukhamAM ane mukitasukhamAM kayuM aMtara che?" jabUkumAre uttara Apyo: prabhava! muktinuM sukha anirvacanIya ane nirUpama che. emAM kSaNamAtra mATe paNa kyAreya koI bAdhA nathI AvatI, eTalA mATe te avyAbAdha che, eno koI aMta nathI, enI kyAreya kaze parisamApti nathI, ataH te anaMta che ane devatAonA sukhathI paNa te anaMtagaNuM adhika che. enuM varNana nathI karI zakAtuM, eTale te anirvacanIya che. viSayajanya tathAkathita sukha vastutaH sukha nathI, te to sukhanI kalpanA ane viDaMbanA mAtra che. azana, pAna, vilepana Adino upabhoga karatI vakhate sukhanI kalpanA karato mAnava vastutaH duHkhone ja nimaMtraNa Ape che. anubhavIoe sAcuM ja kahyuM che ke - "bhogamAM rogano bhaya che. evuM kahIne jakhUkumAre duHkhamAM sukhanI kalpanA karavAnA viSayamAM eka vaNikanuM dRSTAMta saMbhaLAvyuM. 120 969696969696969699) jena dharmano malika itihAsa H (bhAga-2) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vaNikanuM daSTAMta) "eka vakhata eka vyApArI mAlanAM keTalAMye gADAM bharIne sArtha saMghanI sAthe dezAMtare jato hato, tyAre eka vikaTa aTavI(jaMgala)mAM pahoMcyo. e vyApArIe mArgamAM leNa-deNanI suvidhAnI dRSTithI eka khaccara upara kharIja (paracUraNa)thI bharelo eka kothaLo lAdelo hato. jaMgalamAM pahoMcatAM-pahoMcatAM sikkAothI bharelo e kothaLo koIka kAraNasara phATI gayo, pariNAma svarUpe ghaNA badhA sikkA mArgamAM ja vikherAI gayA. jANa thatAM e vyApArIe potAnAM badhAM gADAMone rokI dIdhA ane rastAmAM vikherAyelA sikkAone potAnA mANasonI sahAyathI vINavA lAgyo. sArtha (saMgha)nA rakSakoe e vyApArIne kahyuM : zA mATe koDIonA badalAmAM karoDonI saMpattine jokhamamAM nAkhI rahyA cho? ahIM A bhayAnaka vanamAM corono ghaNo AtaMka che, ataH gADAMone zIghratApUrvaka AgaLa vadhavA do." rakSakonI yogya salAhane asvIkAratA te vyApArIe kahyuM : "bhaviSyano lAbha saMdigdha che, evAmAM je pAse che, ene choDavuM buddhimAnI nathI." evuM kahI te sikkAone vaNavAmAM jotarAI gayo. sArthanA anya loko ane sArthanA rakSaka e vyApArI ane enA mAlathI bharelAM gADAMone tyAM choDIne AgaLa vadhI gayA. vyApArI rastAmAM verAyelA sikkAone vINato rahyo. e vyApArInI sAthe rakSakone na jotAM coronI eka TukaDIe enA upara AkramaNa karyuM ane te vyApArIno badho mAla lUMTIne laI gayA. jabUkumAre kahyuM: "je manuSya viSayonA tuccha ane nAmamAtranAM tathAkathita sukhomAM Asakta thaI bhAvi mokSasukhanI prAptino prayAsa choDI de che, te saMsAramAM anaMtakALa sudhI bhramaNa karatA rahIne e pramANe zoka ane duHkhathI grasta rahe che, jema koDIonA lobhamAM karoDonI saMpatti khoI beThelo e vepArI." (prabhavanuM AtmaciMtana) jabUkumAra dvArA kahevAmAM AvelI hita-mita, tathyamaya, yukti ane viratipUrNa uparyukta vAtone sAMbhaLyA pachI prabhavanA aMtarthakSa kaMIka unmIlita thayAM, enA hRdayamAM eka prakAranI halacala prAraMbha thayo. jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969696969696969 121] Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA aMtarmanamAM vicArono phuvAro phUTI nIkaLyo. eNe vicAryuM - A atizaya kAMta, parama sukumAra, sudhAMzuthI paNa saumya, sarvAMgasuMdara ane manamohaka anupama svarUpa, kuberopama aparimita vaibhava, surabALAo samAna aniMdya sauMdarya ane sarvaguNasaMpanna ATha patnIo, bhavya-bhavana ane sahajasulabha pracura bhoga-sAmagrI - A badhAMno tRNavat parityAga karI eka tarapha jammu-kumAra muktipathanA pathika banI rahyA che, enAthI viparIta bIjI tarapha huM mArA 500 sAthIonI sAthe bIjA dvArA kaThora parizramathI upArjita saMpatti lUMTavAnuM jaghanya duSkRtyamAM rAta-divasa nirata chuM. meM agaNita lokone, emanA jIvanane duHkhamaya banAvI nAkhyAM che. hAya ! meM lUMTamAra ane corInA anaitika, asAmAjika ane dhRNAspada kAryane apanAvIne ghorAtighora, pApa puMjonuM upArjana karI lIdhuM che. nizcita rUpathI mAruM bhaviSya ghaNuM ja bhISaNa, duHkhadAyI ane aMdhakArapUrNa che." potAnAM kukarmonuM phaLa keTaluM dAruNa ane bhayAvaha haze ?' e vicAra AvatAM ja prabhava dhrUjI UThyo. eNe tatkALa daDha nizcaya karyo ke - badhA prakAranAM pApapUrNa kAryono parityAga karIne ane samasta viSayopabhogothI virakta thaI potAnA bagaDavA jaI rahelA bhaviSyane sudhAravAmAM ane AtmakalyANamAM joDAI jaze.' manomana evo nizcaya karI prabhave potAnuM mastaka jakhUkumAranAM caraNomAM rAkhIne hAtha joDI kahyuM : "svAmin ! tame mArA guru cho ane huM Apano ziSya. tame mane mokSano mArga dekhADI dIdho che. meM evo deDha nizcaya karI lIdho che ke - "huM have tamArI sAthe ja pravrajita thaIne jIvanaparyata tamArI sevA karIza. tame mAro ziSya rUpamAM svIkAra karo." jabUkumAre svIkRti-sUcaka svaramAM kahyuM : "sAruM." bUkumAra dvArA svIkRti-sUcaka zabdanA uccAraNanI sAthe ja prabhavanA 500 caMbhita sAthI sthaMbhanathI vimukta thaI gayA. prabhave potAnA badhA sAthIone Adeza ApIne samasta saMpattine yathAsthAne mUkI dIdhI ane teNe jaNUkumAra mAse anumati laIne dIkSArthe potAnA pitAnI AjJA levA mATe tatkALa potAnA sAthIo sahita jayapura nagaranI tarapha prasthAna karyuM. 122 696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhavanI dIkSA ane sAdhanA ghare pahoMcIne prabhavakumAre potAnAM kuTuMbIo pAse AjJA meLavI ane bIjA ja divase potAnA 500 sAthIonI sAthe sudharmA svAmInI sevAmAM upasthita thaI Arya jammU pachI emanA 26 AtmIyajano ane potAnA 500 sAthIonI sAthe bhAgavatI dIkSA grahaNa karI lIdhI. A pramANe DAkuo ane lUMTArAonA agraNI prabhava, sAdhakonA agraNI prabhava svAmI banI gayA. keTalAka graMthakAra jammU pachI kAlAntaramAM prabhavanuM dIkSita thavuM mAne che, paNa A saMbaMdhamAM koI nakkara pramANa (purAvo) upalabdha nathI maLato. dIkSAgrahaNanA samaye Arya prabhavanI avasthA 30 varSanI hatI. Arya prabhava vivAhita hatA ke avivAhita, enA viSayamAM kyAMye koI spaSTa ullekha upalabdha nathI thato. dIkSAgrahaNa pachI Arya prabhave vinayapUrvaka Arya sudharmA svAmI ane Arya jammU svAmI pAse 11 aMgo ane 14 pUrvonuM samyak rUpathI adhyayana karyuM ane aneka prakAranI kaThora tapasyAo karIne tapasyAnI pracaMDa agnimAM potAnA karmasamUhane iMdhaNanI jema saLagAvavA lAgyA. dIkSita thayA pachI Arya sudharmA svAmInI sevAmAM rahIne sAdhakanA rUpamAM zramaNa dharmanuM pAlana karyuM tyArabAda vi. ni. saMvata 64mAM Arya jammU svAmIe emane AcAryapada pradAna karyuM. potAnA AtmAnA uddhAranI sAthe prabhava svAmIe yugapradhAna AcAryanA rUpamAM bha. mahAvIranA zAsananI ghaNI niSThApUrvaka mahattvapUrvaka sevA karI. uttarAdhikArI mATe ciMtana eka vakhata rAtrinA samaye AcArya prabhava svAmI yogasamAdhi lagAvIne dhyAnamagna hatA, zeSa badhA sAdhu nidrAmAM sUI rahyA hatA. ardharAtri pachI dhyAnanI parisamAptie emanA manamAM vicAra Avyo ke - 'emanA pachI bha. mahAvIranA suvizALa dharmasaMghanA samyaphrUpeNa saMcAlana karavAvALo paTTadhara banavA koNa yogya che ?' emaNe zramaNasaMghanA potAnA badhA sAdhuonI tarapha dhyAna ApyuM, paNa emanAmAMthI eka paNa sAdhu emane potAnI abhilASAne anukULa na lAgyo. tyAra bAda emaNe potAnA sAdhusaMghathI dhyAna haTAvIne jyAre bIjI koI yogya vyaktine zodhavA mATe zrutajJAnano upayoga karyo, to emaNe potAnA jJAnabaLe joyuM ke - 'rAjagRha nagaramAM vatsa-gotrIya brAhmaNa sambaMbhava jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 3 3777 123 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhaTTa che, je e divasomAM yajJAnuSThAnamAM nirata che, te bha. mahAvIranA dharmasaMghanA saMcAlananA bhArane vahana karavAmAM pUrNarUpe samartha thaI zake che." bIjA ja divase gaNanAyaka prabhava svAmI potAnA sAdhuonI sAthe vihAra karatA-karatA rAjagRha nagaramAM padhAryA. tyAM pahoMcIne temaNe potAnA be sAdhuone Adeza Apyo : "zramaNo ! tame baMne saThaMbhava brAhmaNanA yajJamAM bhikSArthe jAo. tyAM jyAre brAhmaNo tamane bhikSA ApavAnI nA pADe to tame ucca svarathI nimna zloka e lokone saMbhaLAvI punaH ahIM parata Avajo." "aho kaSTamaho kaSTa, tattva vijJAyate nahi. - arthAt aho ! mahAna duHkhanI vAta che, ghaNA zokano viSaya ke kharA tattva(paramArtha)ne samajavAmAM nathI AvI rahyo.' A prakAre AcAryanA saMketAnusAra tatkALa be sAdhu bhikSArthe rAjagRha nagaranI tarapha prasthita thayA ane saabhava bhaTTanA vizALa yajJamaMDapamAM pahoMcIne bhikSA mATe UbhA rahyA. tyAM yajJamAM bhAga levA mATe upasthita vidvAna brAhmaNoe e baMne sAdhuone yajJAnnanI bhikSA ApavAno niSedha karyo. tethI prabhava svAmInI AjJAnusAra muni-yugale ucca svara(moTA sAda)mAM upara likhita zlokanuM uccAraNa karyuM ane teo potAnA sthAnanI dizAmAM pAchA pharyA. muni-yugala dvArA uccAraNa karAyelA uparokta zlokane jyAre yajJAnuSThAnamAM nirata, pAse ja beThelA saabhava bhaTTa sAMbhaLyo to te enA upara vAda-vivAda karavA lAgyo. te e vAta sArI rIte jANato hato ke jaina zramaNa koI paNa dazAmAM asatya-bhASaNa nathI karatA. ataH enA manamAM vAstavika tattvajJAna saMbaMdhamAM aneka prakAranI zaMkAo UThavA lAgI. saabhavanA aMtarmanamAM UThelA aneka prakAranA saMzayonA tophAne jayAre ene kharAba rIte jhaMjhoDavAno prAraMbha karyo, to eNe yajJanuM anuSThAna karavAvALA potAnA upAdhyAyane prazna karyo : "purohita pravara ! vAstavamAM tattvanuM kharuM rUpa zuM che?" upAdhyAye potAnA kupita yajamAnane sAme joIne vicAra karyo ane kahyuM : "ahaMtu bhagavAna dvArA prarUpita dharma ja vAstavika tattva | 124 [969696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane sAco dharma che. eno sAco upadeza ahIM virAjita AcArya prabhAva pAsethI tAre prApta karavo joIe." upAdhyAyanA moDhe sAcI vAta sAMbhaLI saabhava ghaNo prasanna thayo. eNe samasta yajJopakaraNa ane yajJane mATe ekatrita karelI badhI ja sAmagrI upAdhyAyane pradAna karI dIdhI ane svayaM khoja karatAkaratA AcArya prabhavanI sevAmAM jaI pahoMcyo. saabhava bhaTTa AcArya prabhavanAM caraNomAM praNAma karIne emanI pAse mokSadAyaka dharmano upadeza ApavAnI prArthanA karI. AcArya prabhave samyakatva sahita ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha rUpa dharmano mahimA samajAvatA saabhavane kahyuM ke - "vastutaH A ja vAstavika tattva, sAcuM jJAna ane sAco dharma che. A vItarAgamArganI sAdhanA karanAro janma, jarA, maraNanAM baMdhanothI hara-haMmezane mATe chuTakAro meLavI akSayasukhanI prApti karI levAmAM saphaLa thAya che." - AcArya prabhavanA mukhe zuddhamArgano upadeza sAMbhaLI saabhave bhaTTa tatkALa ja prabhAva svAmInI pAse zramaNadIkSA grahaNa karI lIdhI. AcArya prabhava dvArA saabhava bhaTTane pratibodha ApavAnuM A udAharaNa e vAtanuM pramANa che ke ApaNA mahAna AcArya potAnA Atma-kalyANanI sAthe-sAthe bhaviSyamAM AvanArI bhavya prANIonI peDhIonA kalyANano mArga batAvanArI zramaNa paraMparAne sudIrghakALa sudhI sthAyI ane sazakta banAvavA mATe paNa aharniza (haMmezAM) prayatnazIla rahetA hatA. (Arya prabhavanuM svargagamana) prabhava 30 varSanI bharapUra yuvAna avasthAmAM dIkSita thayA. 11 varSa sudhI zramaNa saMghanA garimApUrNa AcAryapada para adhiSThita rahIne 75 varSa sudhI sva ane paranuM kalyANa karyuM. A prakAranA udAharaNa saMsAranA itihAsamAM viralAne ja upalabdha thAya che. aMte mahAna rAjarSi AcArya prabhave potAno aMtima samaya saMnikaTa samajI potAnA ziSya madhyabhaMva bhaTTane potAno uttarAdhikArI ghoSita karyo ane anazanapUrvaka 105 varSanuM AyuSya pUrNa karI vI. ni. saM. 7pamAM svargagamana karyuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 3969696969696969696969] 125 | aMtima ghoSita kA svargagamana Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digaMbara paraMparAnI mAnyatA digaMbara mAnyatAnA badhA graMtho ane paTTAvalIomAM bha. mahAvIranA dharmasaMghanA AcAryonI paraMparAmAM Arya jammU pachI Arya prabhavanA sthAne viSNune AcArya mAnavAmAM AvyA che. digaMbara paraMparAnA mAnya graMtha uttarapurANa(parva 76)'mAM jammU svAmInA ziSyanA rUpamAM bhava nAmaka muninI ane paM. rAjamalle 'jammU carittama'mAM prabhavano ullekha karyo che. 'jammU carittama'mAM evuM paNa batAvavAmAM AvyuM che ke - 'jammU svAmInA nirvANanA thoDA divaso pachI pizAcAdi dvArA ApavAmAM Avela ghora upasargonA pariNAma svarUpa vidyuccara ane enI sAthe dIkSita thayela prabhava Adi 500 dasyu rAjakumAronuM mRtyu thayuM ane te badhA deva banyA. uparokta baMne graMthomAM enAthI vadhAre prabhavano koI paricaya ApavAmAM nathI Avyo. jammU svAmI pachI bha. mahAvIranA dharmasaMghanA AcArya Arya prabhava banyA athavA Arya viSNu (aparanAma naMdi) banyA, A eka ghaNo ja jaTila ane mahattvapUrNa prazna che. bha. mahAvIranA nirvANa pachI AcArya paraMparA saMbaMdhamAM Arya jammU sudhI sacelaka ane acelaka baMne paraMparAomAM prAyaH mataikya ja dRSTigocara thAya che. indrabhUti gautamano prathama paTTadhara mAnavA na mAnavAthI koI vizeSa aMtara nathI paDatuM, kAraNa ke enAM vibhedanI koI gaMdha nathI AvatI. acelaka paraMparA indrabhUtine prathama paTTadhara mAne che to sacelaka paraMparA emane paTTadharapada karatA paNa adhika garimApUrNa gaurava ane sanmAna Ape che. paraMtu 'jammU svAmInA uttarAdhikArI koNa banyA,' A praznane laIne zvetAMbara ane digaMbara paraMparAnA matabhedanuM sUtrapAtra thAya che. A matabheda AcArya viSNu(aparanAma naMdi)thI prAraMbha thaI naMdimitra, aparAjita ane AcArya govardhana sudhI cAle che. aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhune baMne paraMparAo samAna rUpe potAnA aMtima caturdaza pUrvadhara AcArya mAne che. AcArya bhadrabAhu pachI punaH e ja matabhedano prAraMbha thAya che ane enA pachI kyAMya A baMne paraMparAomAM etadviSayaka maukyanA darzana nathI thatA. kAlAntaramAM yativRSabhanA guru Arya maMkSu ane nAgahastino kALa ja mAtra 3 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 126 7 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka evo kALa kahI zakAya che, jemAM A baMne paraMparAo saMbhavataH eka bIjAnI nikaTa saMparkamAM AvI hoya. jammU svAmInA uttarAdhikArInA nAmabhedane joIne aneka vidvAnoe potAno evo abhimata vyakta karyo che ke - 'saMbhavataH jammU svAmInA nirvANa pachI ja bha. mahAvIranA dharmasaMghamAM zvetAMbara ane digaMbara A prakAranA bhedanAM bIja ropAI gayAM hatAM.' paNa e vidvAnonA A abhimatane baMne paraMparAo samAnarUpe asvIkAre che. jammU svAmI pachI AcAryanA nAma saMbaMdhamAM matabheda hovA uparAMta paNa na to zvetAMbara paraMparA A vAtane mAnavA taiyAra ane na to digaMbara paraMparA, ke Arya jammUnA nirvANa pachI zvetAMbara ane digaMbara paraMparA - A prakAranI be zAkhAomAM bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha vibhakta thaI gayo. A badhAM tathyone dhyAnamAM rAkhatA vicAra karavAmAM Ave to e spaSTa thaI jaze ke A eka evo prazna che, jenuM samAdhAna karavuM koI sAdhAraNa kArya nathI. A saMbaMdhamAM gahana zodha(saghana tapAsa)nI AvazyakatA che. etadviSayaka zodhakAryamAM jo keTalAMka tathya sahAyaka siddha thaI zake che to e tathyone ahIM rAkhavAmAM AvI rahyAM che : 1. digaMbara paraMparAnA graMthomAM viSNunaMdine jammU svAmInA uttarAdhikArI to mAnavAmAM AvyA che, paNa kyAMye evo spaSTa rUpe ullekha nathI ke teo jammU svAmInA ziSya hatA athavA bIjA koInA. 2. je pramANe zvetAMbara paraMparAnA graMthomAM jammU svAmInA paTTadhara prabhava svAmIno vistArathI paricaya ApavAmAM Avyo che, e pramANe digaMbara paraMparAnA graMthomAM Arya viSNuno koI paricaya ApavAmAM Avyo nathI. 3. digaMbara paraMparAnA graMthomAM prabhavano ullekha karavAmAM Avyo che, paNa zvetAMbara paraMparAnA eka paNa prAcIna graMthamAM viSNunaMdino kyAMya nAmollekha sudhdhAM upalabdha nathI thato. AzA che ke baMne paraMparAonA vidvAna A saMbaMdhamAM gahana zodha pachI samucita prakAza nAkhavAno prayAsa karaze. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 120 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayArca savyaMbhava bhagavAna mahAvIranA tRtIya paTTadhara AcArya prabhava svAmI pachI vi. ni. saM. 7pamA caturtha paTTadhara AcArya saMdhyabhava thayA. teo vatsagotrIya brAhmaNa kuLanA viziSTa vidvAna hatA. AcArya prabhava svAmInA upadezathI prabhAvita thaIne 28 varSanI vayamAM je samaye saMdhyabhave zramaNadIkSA grahaNa karI, e samaye emanA parivAramAM mAtra emanI yuvApatnI hatI. potAnI patnIne asahAyAvasthAmAM choDIne saabhavanA dIkSita thavA upara nagaranA nAgariko ghaNA khedanI sAthe ni:zvAsa choDatA bolyA : "bhaTTa saMdhyabhava jevo saMsAramAM bIjo koNa ATalo vrajahRdayavALo haze, jeNe potAnI yuvAna, suMdara, satI strIne ekAkI choDIne saMyamamArgamAM pathika banyo hoya ! eka putra paNa jo hota to ene e AzALatAnA sahAre e yuvatInuM jIvana ATaluM dUbhara na hota." (bAlarSi maNaka) je divase saabhava dIkSita thayA e ja divase AjubAjunI pADozInI strIoe sayyabhavanI patnIne pUchyuM : "sarale ! zuM tane AzA che ke tArI kUkhamAM bhaTTakuLano kuLadIpaka AvI cUkyo che ?" zaramathI aruNamukhI sacyabhavanI patnIe potAnA pAlavamAM moTuM chupAvIne ISat smitanI sAthe e samayanI bolacAlanI bhASAmAM TUMko uttara ApyoH "maNaga" (nAka), jeno artha thAya che - "hA, kaMIka che.' karNa paraMparAthI vidyuta veganI jema A samAcAra saabhava bhaTTanA parijano tathA purajanomAM phelAI gayA ane badhAe parama harSa ane saMtoSano anubhava karyo. samaya jatA mAtAnA nIrasa jIvanamAM AzA-sudhAnuM siMcana karatA saabhavanA gharamAM putre janma lIdho. mAtAnA "maNagaM' zabdathI e zizunA AgamananI pUrva sUcanA lokone prApta thaI hatI, ataH badhAe e zizunuM nAma "maNaka rAkhyuM. mAtAe potAnA putra maNaka pratye mAtA ane pitA baMne ja rUpamAM potAnA kartavyanuM pAlana karatA ghaNA snehapUrvaka enuM lAlana-pAlana karyuM. | 128 96969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjanA caMdranI jema kramazaH vadhatA bALaka maNake AThamA varSamAM padArpaNa karyo ane potAnAM samavayaska bALakonI sAthe ramavAnI sAthe adhyayana paNa karavA lAgyo. bALaka maNaka prAraMbhathI ja ghaNo bhAvuka ane vinayazIla hato. eNe eka divasa potAnI mAtAne prazna karyo : "mArI sArI mAtA ! meM mArA pitAne kyAreya nathI joyA, batAvo mArA pitA koNa ane kyAM che ?" mAtAe potAnI AMkhomAM ubharAtA azrusAgarane baLapUrvaka rokIne dhairyanI sAthe kahyuM : "vatsa ! je samaye tu garbhamAM hato, e vakhate tArA pitAe zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI lIdhI hatI. ekAkinI meM ja tAjuM pAlana-poSaNa karyuM che. putra ! je prakAre teM tArA pitAne nathI joyA, ThIka e ja rIte tArA pitAe paNa tane nathI joyo. tArA pitA sasthaMbhava bhaTTa che. je samaye tuM garbhamAM Avyo hato, e samaye emaNe eka yajJanuM anuSThAna prAraMbha karyuM hatuM. e ja samaye be jaina zramaNa AvyA ane emanA kahevAmAM AvavAthI, tArA pitA emanI pAchaLa-pAchaLa jaI mAro ane potAnA ghara-dvArano parityAga karI jaina-zramaNa-dIkSA grahaNa karI lIdhI. A ja kAraNa che ke tame pitA-putra paraspara ekabIjAne hajI sudhI joI nathI zakyA.' mAtAnA moDhAmAMthI potAnA pitAno Akho vRttAMta sAMbhaLI bALaka maNakanA hRdayamAM potAnA pitA saEbhava AcAryane jovAnI utkaTa abhilASA jAgI UThI. ane eka divasa potAnI mAtAne pUchIne te potAnA pitAne maLavA mATe gharethI nIkaLyo. Arya saEbhava e divasomAM potAnA ziSya-samudAyanI sAthe vividha grAma-nagaromAM vihAra karatA-karatA caMpApurImAM padhAryA hatA. suyogathI bALaka maNaka paNa pitAnI zodhamAM pharato-pharato caMpA nagarImAM jaI pahoMcyo. vAstavamAM jenI je sAcI lagana hoya che, te aMte (chevaTe) to pUrI thaIne ja rahe che. puNyodayathI maNakanI manokAmanA pUrNa thaI gaI. eNe nagarInI bahAra zauca-nivRtti mATe AvelA eka munine joyA. 'avazya ja A mArA pitAnA sahayogI muni haze.' evo vicAra AvatAnI sAthe ja sahasA maNakanA hRdayamAM ghaNI prasannatA thaI. eNe muni pAse jaIne ghaNA vinayathI emane vaMdana karyAM. muni paNa kamaLa-nayana suMdara AkRtivALA bALakane joIne sahaja snehabharI dRSTithI enI tarapha jovA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 377, 129 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgyA. eka bIjAne jotA anAyAse ja baMnenA hRdayamAM AnaMdanI Urmio taraMgita thavA lAgI. bALaka dvArA vaMdana karAyA pachI munie snehabharyA gagada svaramAM bALakane pUchyuM: "vatsa! tuM koNa che, kono putra che, kyAMthI Avyo che ane kyAM jaI rahyo che?" javAbamAM bALaka maNake madhura svare kahyuM: "deva! huM rAjagRha nagara nivAsI vatsa gotrIya brAhmaNa saabhava bhaTTano putra chuM, mAruM nAma maNaka che. huM je samaye mArI mAtAnA garbhamAM hato, evA samaye mArA pitA ghara-dvAra ane mArI mAtAnA snehasUtrane toDIne zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayA. huM rAjagRha nagarathI emane aneka nagaro ane gAmomAMthI zodhato-zodhato ahIM Avyo chuM. bhagavAna! jo Apa mArA pitAjIne jANatA hova to kRpA karI mane batAvo (jaNAvo) ke te kyAM che? mane jo teo eka vakhata maLI jAya to huM emanI pAse pravrajyA grahaNa karI haMmezane mATe emanA caraNonI sevAmAM rahevA mAMgu chuM." bALaka maNakanA mukhethI A sAMbhaLI Arya saabhavanI manodazA kevA prakAranI rahI haze, e to kevaLa (mAtra) anubhavagamya ja che. samudra samAna gaMbhIra Arya saabhave adbhuta dharyanI sAthe snehamayI nigUDha bhASAmAM kahyuM: "AyuSpad vatsa! huM tArA pitAne oLakhuM chuM. te mAtra manathI ja nahi paraMtu tanathI paNa mArAthI abhinna che. tuM mane emanA tulya ja samajIne mArI pAse pravajyA grahaNa karI le." maNaka e muninI sAthe joDAI gayo ane muni ene potAnI sAthe laIne Azrama-sthaLa tarapha gayA. upAzrayamAM AvyA pachI bALaka maNakane jyAre anya munio pAsethI jJAta thayuM ke - "jemanI sAthe te jaMgalamAMthI upAzrayamAM Avyo che, te ja Arya sayaMbhava che.' to potAnA AMtarika AnaMdanA atirekane bahAra bIjA samakSa pragaTa karyA vagara manamAM ne manamAM ghaNo pramudita (AnaMdita) thayo. bhaktivihvaLa ane harSavibhora thaI te potAnA pitAnAM caraNomAM paDIne prArthanA karavA lAgyo: "bhagavan! mane zIgha ja zramaNadIkSA pradAna karo, have huM tamArAthI pRthaka (alaga) nahi rahIza." bALaka maNakanI prabaLa bhAvanA joIne Arya saabhave paNa ene zramaNadharmanI dIkSA pradAna karI dIdhI. bALaka maNaka je kAla sudhI khela[ 130 2696969696969696969696] jana dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUdamAM pramoda (AnaMda) mANI rahyo hato, Aje eka bAlarSinA rUpamAM muktipathano sAco pathika banI gayo. pUrvajanmone saMskArono keTalo jabaradasta prabhAva che ke upadeza ane preraNAnI paNa AvazyakatA nA paDI. (dazavaikAlikanI racanA) maNake dIkSita thaIne jyAre Arya saabhava pAse AtmasamarpaNa karI dIdhuM to te maNakanA AtmakalyANanI dizAmAM vicAravA lAgyA, zrutajJAnano upayoga karIne emaNe joyuM ke - "A bAlaSinI Ayu mAtra 6 mAsa(mahinA)nI ja avaziSTa rahI gaI che. A ati alpa kALamAM bALaka muni jJAna ane kriyA, baMnenI samyakarUpe ArAdhanA karI, kaI rIte potAnuM AtmakalyANa sAdhI zake che ! enA para ciMtana karatA Arya saabhavane dhyAnamAM AvyuM ke caturdaza pUrvenA pAragAmI vidvAna muni athavA dazapUrvadhara kyAreka vizeSa kAraNanA upasthita thavAnI dazAmAM sva-para kalyANanI kAmanAthI pUrva-zrutamAMthI Avazyaka jJAna uddhAra karI zake che. bALamuni maNakanA alpa samayamAM AtmakalyANa mATe mAre pUrvomAMthI sAra grahaNa karI eka sUtranI racanA karavI joIe.' evo nizcaya karI Arya saabhave vibhinna pUrvomAMthI sAra laI daza adhyayanovALA eka sUtranI racanA karI. maNakanI vaya e samaye lagabhaga ATha varSanI hatI. vi. ni. saM. nA 72 varSa pachI 73mA varSamAM AcArya prabhavanI vidyamAnatAmAM enI racanA thaI. saMdhyAkALanA vikAlamAM pUrNa karavAnA kAraNe A sUtranuM nAma dazavaikAlika rAkhavAmAM AvyuM. Arya saMdhyabhave svayaM maNaka munine enuM adhyayana ane dhyAnAdino abhyAsa karAvyo. muni maNaka potAnI vinayazIlatA, AjJAMkitatA, jJAnaruci ane AcAryazrInI kRpAthI alpa samayamAM ja jJAna ane kriyAno samyapha ArAdhaka banI gayo. saabhave jyAre maNaka munino aMtima samaya saMnikaTa joyo, to emaNe enI aMtima ArAdhanA mATe AlocanA Adi Avazyaka kriyAo samyaka rIte saMpanna karAvI. maNaka munie paNa 6 mAsanA alpakALamAM nirmaLa zramaNadharmanI ArAdhanA karyA pachI samAdhipUrvaka Ayu pUrNa karI devagati prApta karI. maNaka muninI A svalpakAlIna sAdhanA pachI sahasA dehatyAgathI Arya saabhavane sahaja ja mAnasika kheda thayo ane emanAM netromAMthI haThapUrvaka amRkaNa nIkaLI paDyAM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9696969696969696969694 131 | Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre munimaMDaLe bAlamuni maNakanI dehalIlA-samAptinI sAthe Arya saThaMbhavanA mukhakamaLane plAna ane nayanomAM azrubiMduone joyAM, to emane ghaNuM Azcarya thayuM. emaNe vinayapUrvaka potAnA gurudevane pUchyuM : "bhagavAna ! ame Aja sudhI tamArA mukhakamaLa para lezamAtra paNa khinnatA nathI joI, paNa Aje sahasA tamArAM nayanomAM azru AvavAnuM zuM kAraNa che ? tamArA jevA paramavirAgI ane zokamukta mahAmuninA manamAM kheda thavAnuM koI khAsa kAraNa hovuM joIe. kRpA karI amArI zaMkA dUra karavAnuM kaSTa karo." munisaMghanI vAta sAMbhaLI Arya saabhave maNaka muni ane potAnI vaccenA pitA-putra rUpa saMbaMdhanuM rahasya pragaTa karatA kahyuM : "A bALamunie ATalI nAnI vayamAM samyakajJAnanI sAthe nirmaLa cAritranuM pAlana karyuM ane sAdhanAnI madhyamAM ja te paralokagamana karI gayo, eTalA mATe mAruM hRdaya bharAI AvyuM te thoDuM AyubaLa meLavIne sAdhanAne pUrNa karI zakato to sAruM thAta." gurunA mukhethI evuM jANIne ke - "bALakamuni maNaka emano putra hato,' munimaMDaLane ghaNo pazcAttApa thayo ane emaNe kahyuM: "bhagavan! tame ATalA samaya sudhI A vAtane amArAthI ajJAta rAkhI ke tamAro ane bALaka muni maNakano paraspara pitA-putrano saMbaMdha hato! jo amane samaya para A saMbaMdha aMge khabara paDI jatI to, ame loko paNa amArA guruputranI sevAno kaMIka ne kaMIka lAbha avazya uThAvata." Arya saabhave kahyuM: "munio ! jo tamane lokone bAlamunino mArI sAthe putrarUpa saMbaMdha jJAta thaI jato to tame loko maNaka RSi pAse sevA nahi karAvatA ane te paNa e ja prakAre tamArA snehapUrNa vyavahAranA kAraNe jyeSTha munionI sevAnA mahAna lAbhathI vaMcita rahI jato. ataH tamAre A vAtano kheda manamAM karavo na joIe. bALamuninI alpakAlIna Ayune joIne, ratnatrayanI te samyaka ArAdhanA karI zake, e hetuthI meM pUrva-zrutano sAra kADhIne eka nAnA sUtranI racanA karI. kAryasaMpanna thaI javAthI have huM e dazavaikAlika sUtrane punaH pUrvomAM saMvaraNa karI nAkhavA mAMgu chuM." Arya saabhavanI vAta sAMbhaLI munio ane saMghe vinayapUrvaka prArthanA karI : "pUjya ! maNaka muni mATe tame je zAstranI racanA karI che, te Aje paNa maMdamati sAdhu-sAdhvIo mATe AcAramArganuM jJAna [ 132 9696969696969696999 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana karavA mATe upayogI che ane bhaviSyamAM thanArAM alpabuddhi sAdhu-sAdhvIo paNa enI dvArA saMyamadharmanuM jJAna prApta karI saraLatAthI sAdhanA karI zakaze. ataH kRpA karI Apa e sUronuM pUrvomAM saMvaraNa (vilInIkaraNa) na karI ene yathAvat rahevA do." saMgha dvArA karavAmAM AvelI prArthanAne svIkArIne Arya saabhave dazavaikAlika sUtrane yathAvat sthitimAM rahevA dIdhuM. saabhava svAmInA A kRpAprasAdanA phaLa-svarUpa Aje paNa sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA caturvidha saMgha dazavaikAlika sUtrano pUrepUro lAbha laI rahyAM che. dazavaikAlika sUtranA dasa adhyayana pratyeka sAdhakane mATe alaukika jyotirmaya pradIpastaMbha che. A adhyayanomAM pratipAdita atyaMta mahattvapUrNa Adhyatmika viSayonuM sArarUpamAM vivaraNa A pramANe che : 1. drumapuSpaka nAmaka prathama adhyAyamAM ahiMsA, saMyama ane tArUpa dharmanuM svarUpa ane mahattva batAvavAmAM AvyuM che. Arya saMskRtinA mULa siddhAMtone pAMca gAthAomAM sUtrarUpe grathita karI AcArya saabhave gAgaramAM sAgara bharI dIdho che. 2. zramaNyapUrvaka nAmaka dvitIya adhyayanamAM saMyamathI vicalita manane te sthira karavAnA aMtaraMga temaja bahiraMga upAya batAvavAmAM AvyA che. 3. kSullakAcAra nAmaka tRtIya adhyayanamAM sAdhu mATe para anAcAraNIya kAryonI tAlikA ApavAmAM AvI che. 4. SajIvanikAya nAmaka caturtha adhyayanamAM 6 prakAranA jIvanikAyanA saMkSipta svarUpa ane emanI rakSA hetu yatanAno nirdeza ApavAmAM Avyo che. 5. piDeSaNA nAmaka paMcama adhyayanamAM munionI AhAravidhi ane bhikSA viSayaka anya niyamonuM vivecana be uddezako dvArA karavAmAM AvyuM che. 6. dharmArthakAma nAmaka chaThThA adhyayanamAM sAdhunA AcAradharmanuM varNana karIne 18 sthAnonA varjanano upadeza ApavAmAM Avyo che. 7. vacanazuddhi nAmaka sAtamA adhyayanamAM vANI ane bhASAnA bhedonuM - vizada varNana karIne asatya ane doSapUrNa bhASAthI bacIne satya ane nirdoSa vANI bolavI, evuM kahevAmAM AvyuM che. jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 99999999999] 133] Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. AcAra praNidhAna nAmaka aSTam adhyAyamAM munionA AcAronuM vargIkaraNa sannihita che. 9. vinayasamAdhi nAmaka navam adhyAyamAM cAra uddezakothI vinayadharmanI zikSA ApavAmAM AvI che - (1) vinayasamAdhi, (2) zrutasamAdhi, (3) tapasasamAdhi ane (4) AcArasamAdhi - ema samAdhinA cAra prakAra batAvyA che. 10. saHbhikSu nAmanA dazamA adhyAyamAM sAdhujIvananA adhikArI koNa che, kevI rIte siddhi prApta karI zakAya che, enuM mAdhyama kayuM che ? Adi Adarza sAdhujIvananuM suMdara vizleSaNa sAragarbhita ane sImita zabdAvalImAM prastuta karavAmAM AvyuM che. dazavaikAlika sUtra upara AcArya bhadrabAhu svAmI (dvitIya) dvArA racita niryuktinI atirikta aneka mahattvapUrNa TIkAo ane vRttio Aje paNa upalabdha che. samasta zrutasAgarane valovIne pachI AcArya saEbhave A atyaMta mahattvapUrNa AgamanuM guMphana karyuM. A sUtranA adhyayana ane manane potAnA dainika jIvanamAM pramukha sthAna ApI maNaka munie ghaNA alpa samayamAM du:sAdhya munidharmanuM samyak rItithI ArAdhana karIne AdhyAtmika patha upara adbhuta pragati karIne svargagamana karyuM. saccabhavanuM svargArohaNa AcArya sambaMbhave 28 varSanI yuvAvasthAmAM (vI. ni. saM. 64mAM) dIkSA grahaNa karI. te 11 varSa sudhI sAmAnya sAdhu rahyA ane 23 varSa sudhI yugapradhAna AcAryapada upara rahIne emaNe bha. mahAvIranA dharmazAsananI ghaNI nipuNatA ane niSThAthI sevA karI. aMte potAno AyukALa saMnikaTa samajIne potAnA pramukha ziSya yazobhadrane potAnA uttarAdhikArI ghoSita karyAM ane anazana temaja samAdhipUrvaka vI. ni. saM. 98mAM 62 varSanI Ayu pUrNa karI svargagamana karyuM. digaMbara paraMparAnA graMthomAM ane paTTAvalIomAM sayaMbhavanA sthAne naMdimitrane AcArya mAnavAmAM AvyA che. AcArya naMdimitrano paNa digaMbara paraMparAnA graMthomAM koI paricaya upalabdha nathI thato. 7 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 134 079 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya yazobhadra svAmI AcArya sayaMbhava pachI bha. mahAvIranA paMcama paTTadhara zrI yazobhadra svAmI thayA. emano vistRta jIvana-paricaya upalabdha nathI thato. naMdi sthavirAvalI ane yugapradhAna paTTAvalI AdimAM je thoDo ghaNo paricaya prApta thAya che, enA AdhAre teono janma taMgiyAyanagotrIya yAjJika brAhmaNa parivAramAM thayo. emaNe emano adhyayanakALa pUrNa karI jyAre taruNAvasthAmAM praveza karyo, tyAre acAnaka ja AcArya saabhavanA satsaMgano suyoga thayo. AcArya saabhavanI tyAgavirAga bharelI vANI sAMbhaLI yazobhadrano sUtelo AtmA jAgI gayo. emanA manano moha dUra thayo ane te rara varSanI taruNAvasthAmAM sAMsArika mohamAyAne parityAgIne AcArya saabhavanI pAse dIkSita thaI gayA. 14 varSa sudhI niraMtara gurusevAmAM jJAna-dhyAnanI sAdhanA karatA - karatA yazobhadra caturdaza pUrvonuM saMpUrNa jJAna prApta karyuM ane guru AjJAthI aneka prakAranI tapasyA karatA-karatA te vidhivat saMyamadharmanuM pAlana karatA rahyA. vi. ni. saM. 98mAM AcArya sayaMbhavanA svargArohaNa pachI te yugapradhAna AcAryapada para Asana thayA. yuga pradhAnAcAryanA rUpamAM aDadhI sadI sudhI emaNe sarvajJa prarUpita dharmano vyApaka pracAra-prasAra karyo. vi. ni. saM. 148mAM saMbhUtivijaya tathA bhadrabAhune potAnA uttarAdhikArI niyukta karIne teo samAdhipUrvaka Ayu pUrNa karI svarge sidhAvyA. - AcArya yazobhadra svAmIe potAnA AcAryakALamAM emanA prabhAvazALI upadezothI moTA-moTA yAjJika vidvAnone pratibodha ApI jaina dharmAnurAgI banAvyA. A emanI vicakSaNa pratibhAnuM suphaLa hatuM ke eka ja AcAryanA zAsanakALamAM saMbhUtavijaya ane bhadrabAhu jevA be samartha ziSya caturdaza pUrvadhara ke zrutakevaLI banyA. jaina dharmano maulika itihAsa: (bhAga-2) 969696969696969696969 135 | Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya yazobhadra svAmI 22 varSa gRhasthaparyAyamAM rahyA. 14 varSa sAmAnya sAdhuparyAyamAM ane 50 varSa sudhI yugapradhAnAcArya rUpe jinazAsananI sevAmAM nirata rahyA. 86 varSanI kula Ayu pUrNa karI vI. ni. saM. 148mAM emano svargavAsa thayo. bha. mahAvIra pachI sudharmA svAmIthI laIne AcArya yazobhadrA sudhI jaina zramaNa saMghamAM eka ja AcAryanI paraMparA banI rahI. vAcanAcArya Adi rUpathI saMghamAM rahenArA anya AcArya paNa eka ja zAsananI vyavasthA calAvatA rahyA. AcArya yazobhadrae potAnA zAsanakALa sudhI A paraMparAne samyaka rUpe surakSita rAkhI, A emanI khAsa vizeSatA che. digaMbara mAnyatA) digaMbara mAnyatAnA graMtho ane paTTAvalIomAM trIjA zrutakevaLI AcArya yazobhadranA sthAne aparAjitane trIjA zrutakevaLI AcArya mAnavAmAM AvyA che. emano paNa koI vizeSa paricaya upalabdha nathI thato. 136 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2)| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyArya saMbhUtavijaya AcArya yazobhadra svAmInI pazcAt zramaNa bha. mahAvIranA chaThThA paTTadhara AcArya saMbhUtavijaya ane bhadrabAhu svAmI thayA. AcArya saMbhUtavijayano vizeSa paricaya kyAMye upalabdha nathI thato, emanA saMbaMdhamAM mAtra eTaluM ja jJAta che ke te mADhara-gotrIya brAhmaNa hatA. emano janma vI. ni. saM. 66mAM thayo. 42 varSa sudhI gRhavAsamAM rahevA pachI AcArya yazobhadranA upadezathI emaNe vI. ni. sa. 108mAM zramaNa dIkSA aMgIkAra karI. vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karatA rahIne emaNe AcArya yazobhadra pAse dvAdazAMgInuM adhyayana karIne zrutakevaLIpada prApta karyuM. 40 varSa sudhI emaNe sAmAnya sAdhuparyAyamAM rahIne jinazAsananI sevA karI ane vI. ni. saM. 148 thI 156 sudhI AcAryapada rahIne bhagavAna mahAvIranA saMghanuM sucAru rUpe saMcAlana karyuM. caturdaza pUrvanA jJAtA ane vAglabdhisaMpanna thavAnA kAraNe emaNe potAnA upadezothI aneka bhogIjanone tyAgI-virAgI banAvyA. bhogIthI mahAna yogI banela sthUlabhadra emanA ja ziSya hatA. kalpasUtra sthavirAvalI anusAra emanAM nimnalikhita mukhya ziSya-ziSyAo hatI. ziSya : 1. naMdanabhadra 2. upanaMdanabhadra 3. tIsabhadra 4. jasabhadra ziSyAo H 1. jalkhA 3. bhUyA 5. seNA 2. jadiNA 4. bhUdiNA 6. veNA ane 7. reNA. A sAteya Arya sthULabhadranI ja baheno hatI. vI. ni. saM. 156mAM Arya saMbhUtavijaye potAnI Ayuno aMtima samaya saMnikaTa jANIne anazana karyuM ane samAdhipUrvaka svargagamana karyuM. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 3 5. sumanabhadra 9. ujjumaI 6. maNibhadra 7. puNyabhadra 8. sthUlabhadra 10. jammU 11. dIrghabhadra ane 12. paMDubhadra 377:13 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM e ullekhanIya che ke bha. mahAvIranA prathama paTTadhara Arya sudharmAthI laIne AcArya yazobhadra svAmI sudhI arthAt 5 paTTa sudhI zramaNasaMghamAM eka AcArya paraMparA banelI rahI. vAcanAcArya AdinA rUpamAM rahevAvALA anya AcArya eka ja paTTadhara AcAryanA tattvadhAnamAM zAsana sevAnuM kArya karatA AvI rahyA hatA, paNa AcArya yazobhadrae saMbhUtavijaya ane bhadrabAhu nAmaka be zrutakevaLI ziSyone emanA uttarAdhikArI ghoSita karyA. AcArya yazobhadrae potAnI pachI be AcAryonI paraMparA kayA kAraNasara prAraMbha karI, e saMbaMdhamAM nizcita rUpe to kaMI ja kahI nathI zakAtuM; paNa evuM pratIta thAya che ke zramaNa saMghanA atyAdhika vistArane joIne saMghanuM saMcAlana sucAru rUpe thaI zake, e dRSTi e AtyaMtara (AMtarika) ane bAhya saMcAlananuM kArya be AcAryomAM vibhakata karI be AcAryonI paraMparA pracalita karI hoya. eTaluM to nirvivAda rUpe siddha che ke AcArya saMbhUtivijaya vi. ni. saM. 148 thI 156 sudhI bha. mahAvIravA zAsananA sarvesarvA AcArya rahyA ane emanA svargagamana pachI ja AcArya bhadrabAhue saMghanI kamAna saMpUrNa rUpe potAnA hAthamAM lIdhI. saMgha vastutaH be AcAryonI niyukti pachI paNa vI. ni. saM. 148 thI 156 sudhI AcArya saMbhUtivijayanI AjJAnuvartI ane 156 thI 170 sudhI AcArya bhadrabAhuno AjJAnuvartI rahyo. evI dazAmAM e kalpanA nitAMta nirAdhAra che ke e samaye jainasaMghamAM koI prakAranA matabhedanuM bIjAropaNa thaI cUkyuM hatuM. (digaMbara paraMparA) digaMbara paraMparAmAM caturtha zrutakevaLI AcArya govardhanane mAnavAmAM AvyA che. emano paNa digaMbara paraMparAnA graMthomAM koI vizeSa paricaya upalabdha nathI thato. 138 9633683696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAya bhadrabAha bha. mahAvIranA sAtamA paTTadhara AcArya bhadrabAhu svAmI thayA. emano janma pratiSThAnapuranA brAhmaNa parivAramAM vI. ni. saM. 94mAM thayo. 45 varSanA gRhasthAzramamAM rahevA pachI bhadrabAhue vi. ni. saM. 139mAM bhagavAna mahAvIranA pAMcamA paTTadhara AcArya yazobhadra svAmInI pAse nigraMtha zramaNadIkSA grahaNa karI. potAnA mahAna yazasvI guru yazobhadranI sevAmAM rahIne emaNe ghaNI lagananI sAthe saMpUrNa dvAdazAMgInuM adhyayana karyuM ane zrutakevaLI banI gayA. vI. ni. saM. 148mAM AcArya yazobhadra svAmInA svargagamana samaye zrI saMbhUtivijayanI sAthe-sAthe emane paNa AcAryapada para niyukta karyA. vi. ni. saM. 148 thI 156 sudhI potAnA moTA gurubhAI AcArya saMbhUtivijayanA AcAryakALamAM emaNe zikSArthI zramaNone zrutazAstranuM adhyApana karAvavAnI sAthe-sAthe bha. mahAvIranA zAsananI mahattvapUrNa sevA karI. ( bha. mahAvIranA chaThThA paTTadhara AcArya saMbhUtavijayanA svargagamana pachI emaNe vI. ni. saM. 156mAM saMghanA saMcAlananI javAbadArI pUrNarUpe potAnA hAthamAM lIdhI. AcArya bhadrabAhue dazAzrutaskaMdha, kalpa, vyavahAra ane nizItha - A cAra veda sUtronI racanA karI mumukSu sAdhako upara mahAna upakAra karyo. aneka pazcAdvartI AcAryoe A aMtima caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhune (1) AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) Avazyaka (4) dazavaikAlika (5) uttarAdhyayana (6) dazAzrutaskaMdha (7) kalpa (8) vyavahAra (9) sUryaprApti ane (10) RSi bhASita - A daza sUtronA niyukitakAra, mahAna naimitika ane upasargahara stotra, bhadrabAhu saMhitA tathA savA lAkha padavALA "vasudeva caritra" nAmaka graMthanA kartA paNa mAnyA che. A saMbaMdhamAM AgaLa yathAsthAna pramANa purassara vicAra karavAmAM Avaze. AcArya bhadrabAhu svAmIe Arya sthULabhadra jevA yogya zramaNazreSThane be vastu ochI daza pUrvonuM sAthe saMpUrNa jJAna ane aMtima cAra pUrvonuM mULa rUpe vAMcana ApI pUrva-jJAnane naSTa thavAthI bacAvyA. - AcArya bhadrabAhu emanA samayamAM ghora tapasvI, mahAna dharmopadezaka, sakaLa zruta zAstranA pAragAmI ane ubhaTa vidvAna hovAnI sAthe-sAthe jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2i696969696969696969699 139 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna yogI paNa hatA. emaNe niraMtara 12 varSa sudhI mahAprANadhyAnanA rUpamAM utkaTa yoganI sAdhanA karI. A prakAranI dIrghakAlIna yogasAdhanAnAM udAharaNa bhAratIya ItihAsamAM viralA ja upalabdha thAya che. emaNe vI. ni. saM. 156 thI 170 sudhInA 14 varSanA AcAryakALamAM bhAratanAM vibhinna kSetromAM vicaraNa karI jinazAsanano pracAra, prasAra, ane utkarSa karyo. jainazAsanamAM bhadrabAhuno mahimA bhadrabAhune zvetAMbara tathA digaMbara baMne paraMparAo dvArA paMcama tathA aMtima zrutakevaLI mAnavAmAM AvyA che. bhadrabAhu svAmI dvArA karavAmAM AvelI saMgha ane zrutanI utkaTa sevAne kAraNe emanuM sthAna jaina itihAsamAM ghaNuM UMcuM che. zrutazAstra viSayaka emanA dvArA nirmita kRtio lagabhaga trevIsa zatAbdIothI Aja sudhI mumukSu sAdhako mATe prakAzamAna dIpastaMbhonuM kAma karI rahI che. zAsanasevA ane emanI A amUlya kRtione kAraNe te bha. mahAvIranA zAsananA eka mahAna jyotirdhara AcAryanA rUpamAM haMmezAMthI sarvapriya ane vikhyAta rahyA che. mumukSu sAdhako para karavAmAM AvelA A upakAra pratye emanI niHsIma kRtajJatA pragaTa karatA aneka AcAryo ane vidvAnoe emanI ghaNA bhAvapUrNa zabdomAM stuti karI che. bhadrabAhu saMbaMdhamAM vibhinna mAnyatAo aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhunuM jaina itihAsamAM ghaNuM mahattvapUrNa sthAna che. digaMbara paraMparAnA keTalAka graMthomAM A prakArano ullekha karavAmAM AvyA che ke - 'zrutakevaLI AcArya bhadrabAhunA jIvananA aMtima caraNamAM ja digaMbara tathA zvetAMbara A prakAranA matabhedano janma thaI cUkyo hato.' A dRSTie paNa AcArya bhadrabAhunA jIvana caritranuM aitihAsika mahattva che. AcArya bhadrabAhunA jIvana-caritranA saMbaMdhamAM zvetAMbara ane digaMbara A baMne paraMparAomAM to mAnyatAbheda che ja; paNa bhadrabAhunA jIvanacaritra viSayaka baMne paraMparAonA graMthonuM sucAru rUpe adhyayana karavAthI eka ghaNuM Azcarya-janaka tathya pragaTa thAya che ke na to zvetAMbara paraMparAnA graMthomAM AcArya bhadrabAhunA jIvanacaritranA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 140 3 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhamAM maukya che ane nahi digaMbara paraMparAnA graMthomAM. bhadrabAhunA jIvanasaMbaMdhI baMne paraMparAonA vibhinna graMthone vAMcavAthI eka niSpakSa vyaktine spaSTa rUpathI evuM pratIta thAya che ke saMbhavataH baMne paraMparAonA aneka graMthomAM bhadrabAhu nAmavALA be-traNa AcAryonA jIvanacaritranI ghaTanAone bhegI karIne aMtima caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhunA jIvanacaritranI sAthe joDI dIdhI. pazcAdrtI AcAryo dvArA lakhAyelA keTalAka graMthono emanA pUrvavartI AcAryo dvArA lakhela graMthonI sAthe tulanAtmaka adhyayana karavAthI evuM spaSTarUpe AbhAsita thAya che ke bhadrabAhunA caritramAM pazcAdrtI AcAryoe potAnI kalpanAone AdhAre keTalIka ghaTanAone joDI dIdhI che.. tulanAtmaka adhyayana zodhArthIo ane itihAsamAM ruci rAkhanArA vijJo mATe lAbhaprada hovAnI sAthe-sAthe vAstavikatAne zodhI kADhavAmAM sahAyaka siddha thaze. e dRSTithI zvetAMbara ane digaMbara baMne paraparAonA graMthomAM bhadrabAhuthI saMbaMdhita je sAmagrI upalabdha che, emAMthI Avazyaka sAmagrI ahIM prastuta karavAmAM AvI che. vrataparyAyathI pUrvanuM jIvana ema to pravrajyA - grahaNanA pUrve bhadrabAhuno jIvana paricaya zvetAMbara ane digaMbara baMne ja paraMparAonA graMthomAM upalabdha thAya che, paraMtu e saMbaMdhita ghaTanAcakra ane tathyonI kasoTI para ghasavAthI kharA nathI UtaratA, evI dazAmAM bhadrabAhunA gRhasthajIvananA paricaya rUpamAM nizcita rUpe mAtra eTaluM ja kahI zakAya che ke emano janma vI. ni. saM. 94mAM thayo. te prAcIna-gautrIya brAhmaNa hatA ane emaNe 44 varSanI avasthAmAM AcArya yazobhadra svAmInA upadezathI pratibodha meLavI bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. zvetAMbara paraMparAgata paricaya dIkSA pachIno AcArya bhadrabAhuno jIvana paricaya 'titvogAliyapaiNA, Avazyaka cUrNi' Adi graMthomAM ati alpa mAtrAmAM maLe che. dIkSAgrahaNathI pUrvanuM bhadrabAhunuM jIvanavRtta 'gacchAcArapaiNA'nI gAthA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 141 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82nI TIkAmAM prabaMdha ciMtAmaNimAM tathA rAjazekhara sUri kRta prabaMdha koza' Adi arvAcIna graMthomAM upalabdha thAya che. (titvogAlipainjaya' anusAra) lagabhaga vikramanI pAMcamI zatAbdInA prAraMbhakALamAM racita tilyo gAlipAInvaya" nAmaka prAcIna graMthamAM nimnalikhita rUpathI ullekha upalabdha thAya che ? AcArya zrI sayyabhavanA sarvaguNasaMpanna ziSya jasabhadra thayelA. jasabhadranA ziSya yazasvI kuLamAM utpanna zrI saMbhUta thayela. tyArabAda sAtamA AcAryazrI bhadrabAha thayA, jemanuM bhAla (kapALa) prazasta ane unnata tathA bhujAo AjAnu (AjAnabAhu) hatI. teo dharmabhadranA nAmathI paNa prakhyAta hatA. AcArya bhadrabAhu caturdaza pUrvadhara hatA. emaNe bAra varSa sudhI yoganI sAdhanA karI ane cheda sUtronI racanA karI. e samaye madhyapradezamAM bhayaMkara anAvRSTine kAraNe duSkALa paDyo. vratapAlanamAM kyAMye koI prakArano lezamAtra paNa doSa na lAgI jAya athavA koI prakAre karmabaMdha na thaI jAya e AzaMkAthI aneka dharmabhIru sAdhue atyaMta duSkara AmaraNa anazananI pratijJAo karI ane saMkhanA karI samAdhipUrvaka prANa tyAgI dIdhA. avaziSTa bacI gayelA) sAdhuoe anyAnya prAMtonI tarapha prasthAna karI samudra ane nadIonAM taTavartI kSetromAM virakta bhAvathI vicaraNa karavAno prAraMbha karyo. AcArya bhadrabAhu nepALa padhAryA ane tyAM yoga-sAdhanAmAM nirata thaI gayA. dubhikSa(dukALa) samApta thatA avaziSTa sAdhu punaH madhyapradeza tarapha vaLyA. | 'titvogAliyapAMNA'mAM ukta ullekha pazcAtu pATalIputramAM thayela prathama Agama-vAcanA, sAdhuone cauda (14) pUrvonI vAcanA ApavAnI prArthanAnI sAthe saMgha dvArA sAdhuonA eka saMghATakane bhadrabAhu svAmInI sevAmAM nepALa mokalavuM, bhadrabAhu svAmI dvArA prathamataH saMghanI prArthanAno asvIkAra karavo ane aMte saMbhogavicchedanI saMghAjJAnI sanmukha namIne sthULabhadra Adi sAdhuone vAcanA ApavI, sthULabhadra dvArA pATalIputramAM yakSA Adi AryAo samakSa potAnI [ 142 9696969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyA pradarzananA kAraNe AcArya bhadrabAhu dvArA emane aMtima cAra pUrvonI vAcanA na ApavAno saMkalpa, saMgha dvArA sthULabhadranA aparAdhane kSamA karI vAcanA ApavAnI prArthanA, AcArya bhadrabAhu dvArA cAra pUrvonI vAcanA na ApavAnAM kAraNo upara prakAza ane aMte mAtra mULarUpathI aMtima cAra pUrvonI bhadrabAhu dvArA Arya sthULabhadrane vAcanA ApavI Adino ullekha karavAmAM Avyo che. A badhuM vivaraNa sthULabhadra svAmInA prakaraNamAM yathAsthAne ApavAmAM AvI rahyo che. (Avazyaka cUrNi) "Avazyaka cUrNi'mAM bhadrabAhu viSayaka titvogAliyApaNA'mAM ullekhita uparokta tathyomAMthI keTalAMkano ati saMkSepamAM ullekha karavAmAM Avyo che. anya zvetAMbara graMthomAM gacchAcArapaNA (doghaTTIvRtti), prabaMdha ciMtAmaNi prabaMdha, koSa, guru paTTAvalI tathA gaccha paTTAvalI vageremAM AcArya jayabAhuno paricaya bhadrabAhu ane varAhamihira nAmanA be bhAIonA rUpamAM thoDo-ghaNo haLatA-maLatA svarUpamAM kyAMka bhinna svarUpamAM ApavAmAM Avyo che. digaMbara paraMparAnA graMthomAM AcArya bhadrabAhuno paricaya "bhAvasaMgraha anusAra apAyo che. bhAvasaMgrahanI gAthAo dvArA AcArya devasene spaSTa rUpe potAnI e mAnyatA pragaTa karI che ke - "vikrama saM. 124 (vI. ni. saM. 194)mAM AcArya bhadrabAhue zramaNasaMghanA bhAvi dvAdaza vArSika dukALanI pUrva sUcanA ApatAM salAha ApI ke badhA sAdhu ujjaina rAjya(avaMti)ne choDIne dUranA pradezomAM cAlyA jAya.' tannusAra zAMti nAmaka e AcArya soraTha dezanA vallabhIpuramAM jaIne potAnA vizALa ziSya parivAranI sAthe rahevA lAgyA. tyAM zAMtyAcArya ane emanA ziSyoe duSkALajanya vikaTa paristhitiothI majabUra thaI kAMbaLo, daMDa, vastra, pAtra Adi dhAraNa karyA ane gRhasthone tyAM besIne bhojana karavAno prAraMbha karyo. subhikSa (sukALa) thatA zAMtyAcAryae potAnA ziSyone punaH niravadya digaMbara zramaNAcAra grahaNa karavAnI salAha ApI. zAMtyAcAryanA ziSyoe emanI AjJAnuM pAlana karavAnI nA pADI dIdhI. zAMtyAcAryae emanA ziSyono jina prarUpita jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 969696969696969696969cha 143] Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmathI viparIta AcaraNanI kaTu zabdomAM bhartyanA (vakhoDavuM) karI. enAthI krodhita thaI zAMtyAcAryanA pramukha ziSyae emanA kapALa upara daMDathI prahAra karyo. pariNAmataH zAMtyAcAryanuM nidhana thaI gayuM. emanA nidhana pachI vikrama saM. 136 (vI. ni. saM. 606)mAM emanA ziSyoe emanA zithilAcAra anusAra navIna zAstronI racanA karI zvetAMbara saMghanI sthApanA karI. vI. ni. saM. 606mAM digaMbara zvetAMbara matabheda prAraMbha thayo, evI digaMbara saMpradAyanI sarvasaMmata mAnyatA che. ataH enA AdhAre devasena dvArA prastuta karavAmAM AvelI uparyukta mAnyatAne digaMbara paraMparAnI mAnyatA saMkhyA 1nA nAmathI abhihita karI zakAya che digaMbara mAnyatAnA anya graMtho - AcArya hahiraSaNa ricata bRhatkathA koza' ratnanaMdi racita 'bhadrabAhu caritra', 25dhU racita 'mahAvIra cirata' AdimAM AcArya bhadrabAhuno jIvana-paricaya bhinna-bhinna rUpamAM ApavAmAM Avyo che. digaMbara paraMparAnA vibhinna graMtho anusAra vibhinna kALamAM bhadrabAhu nAmanA nimnalikhita 5 AcArya thayA che : 1. aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhu, jemano svargavAsa vI. ni. saM. 162mAM thayo ane je bhagavAna mahAvIranA 8mA paTTadhara hatA. 2. 29mA paTTadhara AcArya bhadrabAhu (aparanAmaM yazobAhu) je ATha aMgonA dhAraka hatA ane jemano kALa vI. ni. saM. 492 thI 515 sudhI mAnavAmAM Avyo che. 3. prathama aMgadhara AcArya bhadrabAhu jemano kALa vI. ni. saM. 1000nI AsapAsano anumAnita karavAmAM Ave che. 4. naMdisaMgha balAtkAra gaNanI paTTAvalI anusAra AcArya bhadrabAhu jemano AcAryakALa vI. ni. saM. 609 thI 631 mAnavAmAM Avyo che. 5. nimittajJa bhadrabAhu je ekAdazAMgInA viccheda pachI thayA. zrutaskaMdhanA kartA anusAra emano samaya vikramanI trIjI zatAbdI bese che. kAraNa ke vI. ni. saM. 683mAM ekAdazAMgIno viccheda thaI javA pachI emano ullekha ApavAmAM Avyo che. 144 777 (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ullekho upara gaMbhIratAthI vicAra karavA para mAtra itihAsanA vidvAna ja nahi, apitu sAdhAraNa vidyArthI paNa e niSkarSa para pahoMcaze ke aneka ullekha saMbhavataH kivadaMtIo, daMtakathAo ane lokakathAonA AdhAre karavAmAM AvyA che. vastutaH emanI pAchaLa koI nakkara AdhAra athavA puSTa pramANa nathI. upara ApavAmAM AvelI mAnyatAonuM khaMDana karanArA aneka pramANa svayaM digaMbara paraMparAmAM vidyamAna che. emAMnuM eka prabaLa pramANa che - pArzvanAtha bastIno zilAlekha, jenuM abhilekhanakALa zaka saMvat pa22, tyAra bAda vi. sa. 657 ane vI. ni. saM 1127mAM che. e zilAlekhamAM kramazaH gautama, lohArya, jammu, viSNu, deva, aparAjita, govardhana, bhadrabAhu, vizAkha, proSThila, kRttikAya, jaya, nAga, siddhArtha, dhRtiSeNa. ane buddhila - A 16 AcAryonAM nAma ApyAM pachI emanI uttaravartI AcArya paraMparAmAM thayela bhadrabAhune nimittajJa batAvatA evo ullekha karavAmAM Avyo che ke emaNe potAnA nimitajJAnathI bhAvi 12 varSanA akALanI saMghane sUcanA ApI. tyAra bAda samasta saMghe dakSiNApathanI tarapha prasthAna karyuM. (nAma-sAmyathI thayelI bhrAMti) je pramANe gaNadhara maMDita ane mauryaputranI mAtAonAM nAmanI . samAnatAnA AdhAre hemacaMdrAcArya, Avazyaka cUrNikAra Adi aneka prAcIna vidvAna AcAryoe mauryaputrane maMDitanA laghu sahodara batAvIne evI mAnyatA abhivyakata karI dIdhI ke - "bhagavAna mahAvIranA janmathI pUrve bharatakSetranA keTalAka prAMtonA uccakulIna brAhmaNo sudhImAM vidhavAvivAhanI prathA pracilata hatI. bilakula e ja rIte vi. ni. saM. 156 thI 170 sudhI AcAryapada para rahIne chedasUtrakAra caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhune ane vI. ni. saM. 1032 (zaka saM. 427)nI AsapAsa vidyamAna varAhamihiranA sahodara bhadrabAhune eka ja vyakti mAnavAno bhrama paNa ghaNA prAcIna samayathI vidvAnomAM cAlyo AvI rahyo che. A prakAranI brAMta dhAraNAno janma sarva prathama kayA samaye ane kayA vidvAnanA mastiSkamAM utpanna thayo, e nizcita paNe nathI kahI zakAtuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969che 145 | Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (chedasUtrakAra zrutakevaLI bhadrabAhu) e tathyano badhA vidvAna ekamathI svIkAra karavA lAgyA che ke - chedasUtronA kartA asaMdhigdha rUpathI caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu ja che." yadyapi chedasUtronA Adi, madhya athavA aMtamAM kyAMye graMthakArano nAmollekha nathI, chatAM paNa emanA pazcAdvartI graMthakAroe potAnI kRtiomAM je ullekha karyA che, enA AdhAre e nizcita rUpathI siddha thAya che ke chedasUtronA kartA caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu svAmI ja che. dazAzrutaskaMdha sUtra'nA niryuktikAre niryuktinA prAraMbhamAM lakhyuM che ke - "huM dazAzrutaskaMdha, kalpa ane vyavahAra sUtronA praNetA prAcInagotrIya ane aMtima zrutakevaLI maharSi bhadrabAhune namaskAra karuM chuM.' niryuktikAra ane paMcakalpa mahAbhASyakAra - baMne e ja AcArya bhadrabAhune "dazAzruta, kalpa ane vyavahAra' - A traNa sutronA kartA mAnyA che. paMcakalpa bhASyanI cUrNimAM emane "AcArakalpa arthAtu nizIthI sUtra'nA praNetA paNa batAvavAmAM AvyA che. ' e pramANe upara lakhelAM pramANothI e nirvivAda rUpe siddha thaI jAya che ke - "aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhu chedasUtronA nirmAtA hatA. (zrutakevaLI bhadrabAhu niyuktikAra nathI) have sauthI moTo prazna e sAme Ave che ke - "A dasa niyuktionA kata aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhu hatA athavA bhadrabAhu nAmanA anya koI AcArya ? bhagavAna mahAvIranA zAsananA sAtamA paTTadhara caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu vartamAnamAM upalabdha niryuktione racanAkara naimittika bhadrabAhuthI bhinna che. baMne samAna nAmavALA mahApuruSone eka ja vyakti TharAvavAnA pakSamAM prAcIna AcAryonA ullekha keTalAka vidvAno dvArA pramANanA rUpamAM prastuta karavAmAM AvyA che. jemAM badhA AcAryoe caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu svAmIne ja niyaMtikAra mAnyA che, paNa emanI e mAnyatAnA samarthanamAM zAMtyAcArya sivAya | 146 96969696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa vidvAna AcAryae koI yukti prastuta nathI karI. sAmAnya rIte mAtra evo ullekha karavAmAM Avyo che ke - "caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu svAmI niyuktikAra hatA.' - zAMtyAcAryae caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu svAmIne ja niryuktikAra TharAvavAnI emanI mAnyatAnA pakSamAM ja evI yukti ApI che ke - "uttarAdhyayananI niyuktimAM niryuktikAra bhadrabAhu svAmIe potAnAthI ghaNA samaya pachI thayelA mahApuruSonA ane emanA saMbaMdhita udAharaNa ApyAM che' . enA AdhAre koI evI zaMkA na karI bese ke uttarAdhyayananI niyukti catudarza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu dvArA racita nathI, paraMtu koI anya dvArA racita che athavA A udAharaNa koI anya AcArya dvArA emAM joDavAmAM AvyA che kAraNa ke AcArya bhadrabAhu svAmI zrutakevaLI hovAne kAraNe trikALadarzI hatA ane emanA pazcAdvartI arvAcIna mahApuruSo saMbaMdhamAM paNa vivaraNa lakhavAmAM samartha hatA. catudarza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu niyuktikAra na hoI zake; e tathyanI puSTimAM nimnalikhita pramANa draSTavya che. 1. catudarza pUrvadhara bhadrabAhu niryuktionA kartA nathI. jo teo niyuktikAra hota to te svayaM potAnI stuti karatA jaI svayaMne namaskAra nahi karatA ane na potAnA ziSya Arya sthULabhadranA bhagavAna sthULabhadra' evA stutyAtmaka zabdomAM guNagAna paNa karatA. dazAzrutaskaMdha niyukti'nI pahelI gAthAmAM niryuktikAra dvArA bhadrabAhu svAmIne nimnalikhita zabdomAM namaskAra karavAmAM Avyo che : vaMdAmi bhadrabAhu, pAirNa carimasaMgala suyanAei 1 surassa kAragamisiM, dasAsu kape ya vavahAre ||1|| chedasUtromAM dazAzruta skaMdha, zrutakevaLI bhadrabAhunI sarvaprathama kRtinA rUpamAM prasiddha che, eTalA mATe niyuktikAre dazAzrutaskaMdhanI niryuktimAM zrutakevaLI bhadrabAhune namaskAra karyA che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 96969696969696969696963 140. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana sUtra'nI niyuktimAM niryuktikAre AcArya sthULabhadrane bhagavAnanI upamAthI alaMkRta karIne emanAM nimna likhita zabdomAM guNagAna karyA che. bhagavaMpi cUlabhaddo, tikhe caMkamio na uNa chinno | agisihAe nRtyo cAumAse na uNa do II sAdhAraNa buddhivALI vyakti paNa niryuktinI A gAthAne joIne e ja kaheze ke - "A niryuktinA kartA jo zrutakevaLI bhadrabAhu hota to e emanA ziSyanI bhagavAnatulya A prakAranI stuti nahi karatA." 2. catudarza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu niyuktikAra nathI, A pakSanA prabaLa samarthanamAM bIjuM pramANa e che ke - "Avazyaka niryuktinI gAthA saMkhyA 762, 763, 773 ane 774mAM evuM spaSTa rUpathI batAvavAmAM AvyuM che ke - "vajasvAmInA samaya vI. ni. saM. 584 (vI. saM.114) sudhI "kAlika sUtronA pRthaka pRthaka anuyoganA rUpathI vibhAjana thayuM na hatuM. vaja svAmI pachI devendra vaMdita Arya rakSite samayanA prabhAvathI emanA vidvAna ziSya durbalikA puSyamitranI smaraNazaktinA hAsane joIne sUtronuM pRthakkaraNa cAra anuyogonA rUpamAM karyuM. paTTAvalIomAM Arya rakSitanA vI. ni. saM. 297mAM svargastha thavAno ullekha maLe che. evI dazAmAM vI. ni. saM. 584 thI 197nA vacce cAra anuyogonA rUpamAM karavAmAM AvelA sUtronA vibhAjananI ghaTanAno ullekha zrutakevaLI bhadrabAhu dvArA karavAnuM saMbhavita ane buddhigamya nathI thaI zakatuM, kAraNa ke emano vI. ni. saM. 170mAM svargavAsa thaI cUkyo hato. 3. "Avazyaka niryuktinI gAthA 764 thI 769 ane 773 thI 776mAM vaja svAmInA vidyAguru sthavira bhadragupta, Arya siMhagiri, zrI vaja svAmI, AcArya tosaliputra, Arya rakSita, philtha rakSita Adi zrutakevaLI bhadrabAhunA pazcAtuvartI AcAryothI saMbaMdhita vivaraNonA ullekhanI sAthe-sAthe vajaRSine aneka vakhata vaMdana-namaskAra karavAmAM AvyA che. evI sthitimAM caturdaza pUrvadhara bhadrabAhune niryuktikAra kadApi mAnI nathI zakAtA. kAraNa 148 96969696969696969696969] jena dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke emanA dvArA emanAthI ghaNA samaya pachI thayela AcAryo pratye A prakAranuM vinaya-vaMdana-namana AdinI koI paNa dazAmAM saMgati nathI thaI zakatI. 4. "piMDa niryukti gAthA' 498mAM AcArya pAdaliptasUri saMbaMdhamAM tathA gAthA kramAMka 503 thI 50pamAM vaja svAmInA mAmA Arya samitasUri saMbaMdhamAM ane brahmadIpaka tApasonI zramaNadIkSA ane brahmadIpika zAkhAnI utpatti AdinuM varNana karavAmAM AvyuM che. A gAthAomAM prApta vivaraNa zrutakevaLI bhadrabAhunA ghaNA samaya pachI thayela AcAryo tathA e AcAryonA samayamAM ghaTita thayela ghaTanAo sAthe saMbaMdha dharAve che. 5. uttarAdhyana sUtranI niryuktinI gAthA saMkhyA 120mAM zrutakevaLI bhadrabAhu pachInA ghaNA samaya pachI thayela kAlikAcAryanA jIvananI ghaTanAonuM vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. vartamAna kALamAM upalabdha niryuktio caturdaza pUrvadhara AcArya - bhadrabAhunI kRtio nathI, A tathyane siddha karanAruM pramANa e che uttarAdhyayana sUranI niyukti (akAmamaraNIya)nI nimnalikhita gAthAmAM niyuktikAre evo spaSTa saMketa Apyo che ke te caturdaza pUrvadhara nathI : save ee dArA, maraNavibhattII vaNiyA kamaso ! sagalaNiuNe payatve, jiNa cauddasapuvi bhAsaMti || arthAt - meM maraNa vibhaktithI saMbaMdhita samasta dvAronuM anukrame varNana karyuM che. vastutaH padArthonuM saMpUrNa rUpe viza varNana to kevaLajJAnI. ane caturdaza pUrvadhara karavAmAM samartha che. - jo niryuktikAra catudarza pUrvadhara hota to te paNa kyAreya nahi kahetA ke - "vastutaH padArthonuM saMpUrNa rUpe vizada varNana to kevaLajJAnI ane caturdaza pUrvadhara ja karavAmAM samartha che. A niryuktigAthA ja e vAtanuM svataH siddha pramANa che ke - "niryuktikAra caturdaza pUrvadhara bhadrabAhu nathI, anya koI AcArya che. 7. zrutakevaLI bhadrabAhu niryuktikAra nathI, A pakSanI puSTi mATenA sAtamA pramANanA rUpamAM Avazyaka niryutinI 778 thI 783 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2969696969696969696969] 149 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhInI gAthAomAM bhagavAna mahAvIra dvArA tIrtha pravacananA 14mA varSathI laIne bha. mahAvIranA nirvANathI 584 varSa pachI thayelA sAta nikUvo tathA vI. ni. saM. 609mAM thayela digaMbara matotpatti sudhInuM varNana karavAmAM AvyuM che. vI. ni. saM. 170mAM svargastha thayela bhadrabAhu dvArA jo niyuktionI racanA karavAmAM AvI hota to vI. ni. saM. 609mAM thayela ghaTanAono enAmAM kadApi ullekha thayo na hota. 8. A prakAre uttarAdhyayana sUtranI niyukti (caturaMgIya adhyayananI gAthA saMkhyA 164 thI 178mAM sAta nirnavo tathA digaMbara matanI utpattinI Avazyaka niryukti dvArA paNa vistRta varNana ApavAmAM AveluM che. 9. dazavaikAlika niryukti ane ova niyuktinI gAthAomAM kAlika sUtra ane ogha - A baMneno samAveza caraNa karaNAnuyogamAM karavAmAM Avyo che. anuyogonA rUpamAM sUtronuM pRthakkaraNa vI. ni. saM. pa90 thI pa07nI vaccenA samayamAM, zrutakevaLI bhadrabAhunA svargastha thayA pachI 420 thI 427 varSanA madhyavartI kALamAM AryarakSita dvArA karavAmAM AvyuM che.' 10. zrutakevaLI AcArya bhadrabAhu niryuktikAra nathI, e pakSanI puSTimAM dazAzruta skaMdha niyuktinI eka vadhu gAthA pramANa rUpathI prastuta karavAmAM AvelI che : egabhavie ya baddhAue ya abhimuhiya nAma goe yAM ete titri vi desA, dadhvami ya poMDarIyasa II46ll A gAthAmAM dravya nikSepanA traNa AdezonuM vivecana karavAmAM AvyuM che. bRhatkalpa sUtranA cUrNikAranA kathanAnusAra e traNe ja sthavira Arya maMgU, Arya samudra ne Arya suhastinI pRthaka pRthak traNa mAnyatAo che. (niSkarSa) uparyukta vistRta vivecanamAM pramANa purassara je vipula sAmagrIprastuta karavAmAM AvI che, enAthI cokkasa paNe nirvivAda rUpathI e siddha thAya che ke A niyuktio aMtima catudarzapUrvadhara AcArya bhadrabAhunI kRtio nathI, paraMtu bhadrabAhu nAmanA koI anya AcAryanI kRtio che. | 150 969696969696969696969Ne jaina dharmano molika itihAsa (bhAga-2) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (niyuktikAra koNa?) caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu upalabdha niyuktionA kartA nathI, e siddha karI dIdhA pachI e prazna upasthita thAya che ke aMte A niryuktio konI kRtio che? ene ukelavAno prayAsa karavA pahelA ApaNe e jovuM paDaze ke bhadrabAhu nAmanA keTalA AcAryo thayA ane te kayA - kayA samayamAM thayA che? ( digaMbara ane zvetAMbara baMne ja paraMparAnA graMtho ane zilAlekhone jovAthI jANa thAya che ke keTalAye bhadrabAhu thayA che. digaMbara paraMparAmAM vibhinna samayamAM thayela 5 bhadrabAhu nAmanA AcAryonuM vivaraNa ApavAmAM AvI cUkyuM che. paraMtu zvetAMbara paraMparAnA graMthomAM bhadrabAhu nAmanA be AcAryo hovAno ja ullekha upalabdha thAya che. eka to caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu ane bIjA naimittika bhadrabAhu. naimittika bhadrabAhu saMbaMdhamAM nimnalikhita janapriya gAthA prasiddha che. pAvayaNI 1, dhamakahI 2, vAI 3, Nemittio 4, tavassIya 5, vijjA 6, siddho 7, ya kaI 8, apheva pabhAvagA bhaNiyA vinA ajjarahma 1, nadiroNo 2, siriguNa viNeya 3, bhadrabAhuya 4, cakhavaga pa, phlakhavuDa 6, samiyA 7, divAyaro 8, vA IhAharaNA rA. ATha prabhAvakomAM naimittika bhadrabAhune cotho prabhAvaka mAnavAmAM Avyo che, zvetAMbara paraMparAmAM ghaNA prAcIna samayathI evI mAnyatA sarvasaMmata rUpathI prasiddha che ke dazAzrutaskaMdha, kalpa sUtra, vyavahAra sUtra ane nizItha sUtra - A cAra chedasUtra Avazyaka niryukti vagere 10 niyuktio, uvasaggahara stotra tathA bhadrabAhu saMhitA - e 16 graMtha bhadrabAhu svAmInI kRtio che. A 16 kRtiomAMthI 4 chedasUtra zrutakevaLI badrabAhu dvArA nirmita che, evuM sapramANa siddha karI cUkyA chIe. evI sthitimAM anumAnataH zeSa 12 kRtio naimittika bhadrabAhunI hoI zake che, kAraNa ke be bhadrabAhunA atirikta trIjA bhadrabAhunuM hovAno zvetAMbara vAmayamAM kyAMye koI ullekha upalabdha nathI thato. - zvetAMbara paraMparAnA aneka prAcIna graMthomAM bhadrabAhu ane varAhamihirane sahodara mAnIne emano vistRta paricaya saMyukata rUpe ApavAmAM Avyo jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) 999999999992 151] Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. evI sthitimAM varAhamihirano samaya nizcita thaI javAthI bhadrabAhuno samaya paNa svataH ja nizcita thaI jAya che. varAhamihira emanA 'paMcasiddhAMtikA' nAmaka graMthanA aMtamAM lakhela eka zlokathI graMtha racanAno samaya zaka saM. 427 ApavAmAM Avyo che. enA AdhAre varAhamihiranI sAthe-sAthe naimittika AcArya bhadrabAhuno samaya paNa zaka saM. 427(vI. saM. 562 ane vI. ni. saM. 1032)nI AsapAsano nizcita thaI jAya che. A vAto upara gaMbhIratApUrvaka vicAra karavAthI evo niSkarSa nIkaLe che ke vI. ni. saM. 156 thI 170 sudhI AcAryapada upara rahenArA zrutakevaLI bhadrabAhu ane vI. ni. saM. 1032nI AsapAsa thayelA mahAna prabhAvaka naimittika bhadrabAhunA jIvanakALane kAlAntaramAM eka bIjAnI sAthe joDIne prathama bhadrabAhune ja smRtipaTala upara aMkita karI dIdhA. dvitIya bhadrabAhune ekadama bhUlI gayA. be AcAryonA jIvanaparicayanA A saMmizraNanA phaLasvarUpa evI bhrAMta dhAraNAe janma lIdho ke caturdaza pUrvadhara bhadrabAhu ja niryuktikAra, upasargahara stotrakAra ane bhadrabAhu saMhitAkAra hatA. A prakAranA bhramanuM nirAkaraNa thaI javA pachI sthiti spaSTa thaI jAya che ke catudarza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu chedasUtrakAra hatA ane naimittika bhadrabAhu dvitIya, niryuktio, upasargahara stotra ane bhadrabAhu saMhitAnA racayitA (racanAkAra) hatA. zrutakevaLIkALanI aitihAsika ghaTanAo pramukha rAjavaMzaH - vI. ni. saM. 60mAM zizunAgavaMzI rAjA udAyI pachI naMdivardhana pATalIputranA rAjasiMhAsana para ArUDha thayA. naMdivardhanathI laI aMtima naMda dhananaMda sudhI pATalIputranA rAjAone jaina ane jainetara sAhityamAM 'navanaMdo'nA nAmathI abhihita karavAmAM AvyA che. jyAre zrutakevaLIkALa prAraMbha thayo e samaye prathama naMdane pATalIputranA zAsananI dhurA saMbhALavAnAM 4 varSa vItI cUkyAM hatAM. e 9 naMdo mAMthI konuM-konuM keTalAM-keTalAM varSo sudhI zAsana rahyuM, e saMbaMdhamAM 'duSyamA zramaNasaMgha stotra'nI avasUrimAM nimnalikhita rUpathI vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. 152 37 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama zAsaka | zAsakakALa AcArya ane AcAryakALa vI. ni. saM. varSa 1. niMda prathama | 60-70 11 Arya jamba 4 varSa + prabhava 7 varSa (naMdivardhana) 2. naMda dvitIya | 71-81 10 prabhava 4 varSa + saabhava 6 varSa 3. naMda tRtIya | 81-94 13 sathaMbhava 13 varSa 4. naMda caturtha| 94-119 25 saabhava 4 varSa+ yazobhadra 21 varSa pa. naMda paMcama 119-144 25 yazobhadra 25 varSa 6. naMda SaSTha 144-150 6 yazobhadra 4varSa+saMbhUtavijaya 2 varSa 7. naMda saptam 150-156 6 saMbhUtivijaya 6 varSa |8. naMda aSTham 1pa6-160 4 bhadrabAhu 4 varSa naMda navam 160-215 55 bhadrabAhu 10 varSa+sthUlabhadra 45 varSa | |(dhananaMda) | kula 155 upara varNita vivaraNathI evuM spaSTa rIte pragaTa thAya che ke zrutakevaLI kALanA prAraMbha thavAnA 4 varSa pUrve prathama naMda naMdivardhana pATalIputranA rAjasiMhAsana para Asanna thayo ane zrutakevaLIkALanI samApti samaye vI. ni. saM. 170mAM aMtima navam naMda dhananaMdanA zAsanakALamAM 10 varSa vItI cUkyAM hatAM, tathA zrutakevaLIkALanI samAptinAM 4pa varSa pachI 155 varSanA naMdonA zAsanakALanI samAptinI sAthe pATaliputranA rAjasiMhAsana upara maurya samrATa caMdragupta Asanna thayo. vI. ni. saM. 64 thI 170 sudhInA 106 varSanA zrutakevaLIkALamAM eka prakAre prAya: naMda rAjAonuM ja prabhutva rahyuM. prathama naMda naMdivardhane aneka rAjyone jItIne magadha rAjyanI sImAo ane zakitamAM abhivRddhi karI. naMdivardhananA rAjyakALathI ja avaMtI, kauzAMbI ane kaliMganA rAjA magadhanA AjJAvartI zAsaka banI cUkyA hatA. (upakezagaccha) upakezagaccha paTTAvalI anusAra vi. ni. saM. 70mAM AcArya ratnaprabhasUri dvArA upakeza nagara (osiyA)mAM cAturmAsa karavAno ane tyAMnA kSatriyone osavAla banAvavAno ullekha maLe che. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696963 153 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzva paraMparAnA AcArya svayaMprabhasUrinI pAse vidyAdhara rAjA maNiratna bhizamALamAM vaMdana karavA Avyo ane emano upadeza sAMbhaLI potAnA putrane rAjya soMpI AcAryazrInI pAse dIkSita thaI gayo. emanI sAthe anya 500 vidyAdhara paNa dIkSita thaI gayA. dIkSA lIdhA pachI AcArya svayaMprabhae emanuM nAma ratnaprabha rAkhyuM. vI. ni. saM. 52mAM muni ratnaprabhane AcAryapada pradAna karavAmAM AvyuM, AcArya ratnaprabha aneka kSetronAM vicaraNa karatA-karatA eka samaye upakeza nagaramAM padhAryA. e samaye AkhA nagaramAM eka paNa jainadharmAvalaMbI gRhastha na hovAnA kAraNe emane aneka kaSTono sAmano karavo paDyo: bhikSA na maLavAnA kAraNe emaNe ane emanA ziSyone upavAsa para upavAsa karavA paDyA, chatAM paNa emaNe 35 sAdhuonI sAthe upakeza nagaramAM caturmAsa karavAno nirNaya lIdho ane bAkInA zeSa ziSyoe koranTa Adi anya nagaro ane grAmomAM caturmAsa karavA mATe upakeza nagarathI vihAra karAvI dIdho. upakeza nagaramAM cAturmAsa karyA pachI ratnaprabhasUri AhAra-pANInI anupalabdhi Adi aneka ghora musIbatone samabhAvathI sahana karatAkaratA AtmasAdhanAmAM tallIna rahevA lAgyA. A prakAre caturmAsano keTaloka samaya gALyA pachI eka divasa upakeza nagaranA rAjA utpalanA jamAI trailokyasiMhane eka bhayaMkara viSadhare (sApe) DaMkha mAryo. upacAranA rUpamAM karavAmAM AvelA badhA prayatna niSphaLa rahyA ane kumArane mRta samajI dAha-saMskAra mATe smazAna tarapha laI gayA. tyAM AcArya ratnaprabhasUri dvArA caraNodaka sIMcavAthI kumAranuM jhera UtarI gayuM ane eNe navajIvana prApta karyuM. zokamAM DUbelA rAjaparivAra ane samasta upakeza nagara punaH AnaMdita thaI UThyAM. A adbhuta ghaTanAthI prabhAvita thaI rAjA, maMtrI, emanAM parijano ane purajano Adie ghaNI moTI saMkhyAmAM jaina dharmano svIkAra karyo ane e badhA osiyA nivAsI hovAnA kAraNe e navA jaina banelA lokonI 'osavAla' nAmathI khyAti thaI, kahevAmAM Ave che ke emaNe, 1,80,000 ajainone jaina dharmAvalaMbI banAvyA ane vI. ni. saM. 84mAM svargagamana karyuM. ratnaprabhasUri pachI yakSadevasUri AdinA kramathI upakeza gacchanI AcArya paraMparA adyAvidha avicchinna (sAMgopAMga) rUpathI cAlI AvatI batAvavAmAM AvelI che. 154 77 (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazapUrvadhara kALa (vI. ni. saM. 100 thI 584)nA AcAryo ( 8. AcArya pULabhadra AcAryakALa - vi. ni. saM. 170 thI 215 9. AcArya mahAgiri AcAryakALa - vi. ni. saM. 215 thI 245 10. AcArya suhastI AcAryakALa - vi. ni. saM. 245 thI 291 11. AcArya guNasuMdara AcAryakALa - vi. ni. saM. 291 thI 335 12. AcArya zyAma (kAlakAcArya prathama) AcAryakALa - vi. ni. sa. 335 thI 376 13. AcArya zAMDilya (skaMdila) AcAryakALa - vI. ni. saM. 376 thI 414 14. AcArya revatImitra AcAryakALa - vi. ni. saM. 414 thI 450 - 15. AcArya dharma AcAryakALa - vI. ni. saM. 450 thI 494 16. AcArya bhadragupta - AcAryakALa - vI. ni. saM. 494 thI 533 17. AcArya zrI gupta AcAryakALa - vi. ni. saM. 133 thI 548 18. AcArya Arya vaja AcAryakALa - vi. ni. saM. 548 thI 584 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696962 155 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazapUrvadharakALa aMtima caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhunA svargArohaNanI sAthe ja vI. ni. saM. 170mAM zruta-kevaLIkALa samApta thaI dazapUrvadharono kALa prAraMbha thAya che. vI. ni. saM. 170 thI 584 sudhIno kula meLavIne 414 varSa zvetAMbara paraMparA ane vI. ni. saM. 162 thI 345 sudhInA kula 183 varSa digaMbara paraMparA dazapUrvadharakALa gaNe che. 8. Arya sthULabhadre janma dIkSA AcAryapada svargArohaNa : vI. ni. saM. 116 vI. ni. saM. 146 vI. ni. saM. 170 : vI. ni. saM. 215 : : gRhasthaparyAya sAmAnya muniparyAya : AcAryaparyAya : 30 varSa 24 varSa : 45 varSa kula AyuSya : 99 varSa aMtima zrutakevaLI AcArya bhadrabAhu pachI bha..mahAvIranA AThamA paTTadhara AcArya sthULabhadra thayA. kAmavijayI Arya sthULabhadranI gaNanA vIralA narapuMgavomAM karI zakAya che. Arya sthULabhadrae meLavelI kAma paranI alaukika vijayathI preraNA laI aneka kavioe emanA jIvanacaritrane dhyAnamAM laI aneka bhASAomAM kAvya lakhyAM che. zRMgAra ane vairAgya baMnenI parAkASThAno apUrva ane adbhuta samanvaya (saMgama) Arya sthULabhadranA jIvanamAM jovA maLe che. mezanA koThAramAM rahIne paNa koI vyakti enA tana para jarApaNa kALAza na lAgavA de, e azakya che. paNa Arya sthULabhadrae lAgalagATa cAra mahinA sudhI emanA samayanI sarvotkRSTa suMdarI kAminI kozA vaizyAnA ghare rahIne paNa taddana niSkAma rahI A azakyane zakya karI batAvyuM. 156 777 UjI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma, mAtA-pitA AcArya-sthULabhadrano janma vI. ni. saM. 116mAM eka evA saMskArI brAhmaNa kuTuMbamAM thayo, je jaina dharmanuM dRDha Astika ane rAjamAnya hatuM. magadhasamrATa udAyInA dehAMta pachI A parivAranA pUrvapUruSa 'kalpaka'ne prathama naMda dvArA magadha sAmrAjyanA mahAmAtya nImavAmAM AvyA, tyArathI ja arthAt prathama naMdanA samayathI navamA naMdanA samaya sudhI avirata A ja brAhmaNa kuTuMbanA mobhI magadhanA mahAmAtyapadane zobhAvatA rahyA. navamA naMdanA mahAmAtyanuM nAma zakaTAra athavA zakaDAla hatuM. Arya sthULabhadra A ja gautama-gautrIya brAhmaNa zakaDAlanA putra hatA. emanI mAtAnuM nAma lakSmIdevI hatuM. maMtrIzvara zakaDAla emanA samayanA ucca koTinA rAjanItijJa, zikSA vizArada ane kuzaLa prazAsaka hatA. zakaDAlanA mahAmAtyakALamAM magadha dezanI ullekhanIya sImAMvRddhinI sAthe-sAthe rAjasI khAtAmAM abhUtapUrva abhivRddhi thaI. AvA nAmacIna mahAmAtyanA ghare sthULabhadrano janma thayo. sthULabhadranA laghubaMdhu sahodaranuM nAma zrIyaka hatuM. sthULabhadra ane zrIyakanI sAta baheno hatI. jemanAM nAma kramaza yakSA, yakSadizA, bhUtA, bhUtadizA, saiNA, maiNA tathA raiNA hatAM. maMtrIzvare emanAM A be putro ane sAta putrIonI ucca keLavaNI mATe yogya Ayojana karI badhI vidyAomAM emane pAraMgata karyAM. kozAne tyAM badhI vidyAomAM nipuNa hovA chatAM paNa yuvAna sthULabhadra bhogamArgathI taddana anabhijJa rahyAM, ataH emanA pitAe saMsArathI virakta sthULabhadra mATe vyAvahArika zikSA ane gRhasthajIvana tarapha AkarSita karavA mATe kozA nAmanI eka ghaNI catura-buddhizALI vezyAne tyAM emane rAkhyA. thoDA ja divasonA saMsargathI zikSikA kozA ane zikSArthI sthULabhadra ekabIjAnA guNo para eTalA mugdha-(mohita) thayAM ke eka paLa mATe paNa ekabIjAthI dUra rahevuM emanAM mATe prANaghAtaka jevuM asahya jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 7 157 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI paDyuM. A parasparanuM AkarSaNa Akhare e carama sImAe pahoMcyuM ke bAra-bAra varSo sudhI ekabIjAmAM ramamANa (rata) rahevAne lIdhe emaNe emanI dAsIo sivAya koInuM paNa moDhuM joyuM nahotuM. A tarapha, zrIyaka enA pitAnI sAthe navamA naMdanA rAjadarabAramAM javA lAgyo, temaja enA pitAnA rAjakAjamAM paNa madada karavA lAgyo. (vararucinI pratispadhI ) navam naMdanuM rAjyataMtra zakaTAranA buddhikauzalyathI svacAlita yaMtranI jema vyavasthita rIte jANe jAte ja cAlu rahyuM hoya evuM saMcAlana thaI rahyuM hatuM. rAjyanA nAnAM-moTAM tamAma kAryomAM zakaTAranuM ja prabhutva hatuM. zakaTAranA prabaLa prabhAvane joI vararuci nAmanA eka vidvAnanA manamAM dveSa jAgyo ane zane zanai (dhIre dhIre) vidvAna vararuci, mahAmAtya zakaTArano kaTTara pratispardhI banI gayo. potAnA prakAMDa pAMDityanA mAdhyame rAjA ane prajAnA manamAM potAnuM sthAna banAvavAnI gaNatarIthI vararuci rAjAnI prazaMsAmAM dararoja navAM-navAM kAvyonI racanA karI rAjAne saMbhaLAvI emanI pAsethI pratiSThAnI sAthe-sAthe arthaprAptino paNa prayAsa karavA lAgyo, paraMtu zakaTAranA moDhethI enA vakhANanA eka paNa bola na nIkaLatA. naMde nA to kyAreya vararucinAM kAvyonI prazaMsA karI, na to kyAreya khuza thaI dhana ApyuM. ataH vararuci sthitino tAga pAmI ghaNo vicAra karyA pachI sAhityanI marmajJA (jANakAra) zakaTAranI patnI lakSmIdevIne potAnAM kAvyo vaDe khuza karavAno prayatna Adaryo. potAnA padalAlityathI lakSmIdevIne prasanna karI varacie ene vinavaNI karI ke maMtrIzvara zakaTArane kahIne mahArAja naMdanI rAjasabhAmAM enI kAvyakRtionI prazaMsA karAve. chevaTe lakSmIdevIe emanA patine vinaMtI karI ke - "vararucine dhanaprApti thAya e hetuthI teo enI kAvyakRtinI rAjasabhAmAM prazaMsA kare.' potAnI viduSI patnInA Agrahane vaza thaI bIjA divase zakaTAre vararucinAM kAvyonI rAjasabhAmAM prazaMsA-zlAghA karI, phaLasvarUpa naMde prasanna thaI vararucine enA kAvyapaThanane dhyAnamAM laI 108 svarNamudrAo ApI. - 158 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vararuci dararoja enAM navIna kAvyo naMdanA darabAramAM saMbhaLAvato, jethI ene tarata ja rAjAnA rAjakozamAMthI 108 svarNamudrAo maLatI. A krama avirata ghaNA divaso sudhI cAlato rahyo. ATalA moTA pramANamAM rAjakozamAMthI dhanarAzinA vyayane rokavuM jarUrI samajI mahAmaMtrI zakaTAre eka divasa naMdane kahyuM ke - "je kAvyo vararuci tamane saMbhaLAve che te enA potAnAM banAvelAM nathI, paNa bIjA koI kavionI racanA ApaNI sAme vAMce che, enA dvArA saMbhaLAvAyelI kAvyaracanA to mArI yakSA, kSadinnA Adi sAta putrIo paNa saMbhaLAvI zake che, kAle savAramAM ja enuM pratyakSIkaraNa thaI jaze." mahArAja naMdane A sAMbhaLI ghaNuM Azcarya thayuM. bIjA divase savAre rAjasabhAmAM paDadA pAchaLa mahAmAtyanI sAteya putrIone besADavAmAM AvI. vararucie mahArAjanI stuti mATe potAnA 108 navA zloko rAjasabhAmAM saMbhaLAvyA. vararucinA saMbhaLAvyA pachI yakSAe emanA dvArA bolAyelA 108 zlokone yathAvat rIte saMbhaLAvI detA vararuci sahita AkhI rAjasabhA Azcaryacakita thaI gaI. tyAra bAda anukrame yAdijJA, bhUtA, bhUtadinnA, saiNA, maiNA ane raNAe paNa eka pachI eka UbhA thaI e zlokone rAjasabhAmAM saMbhaLAvI dIdhA. kharekhara to e kanyAo kramazaH ekapAThI, (eka vakhata sAMbhaLavAmAtrathI moTAmAM moTA gadya athavA padyane kaMThastha karanArI) kripAThI, tripAThI, caturpoThI, paMcapAThI, papAThI ane saptapAThI hatI. rAjasabhAmAM A tathya koI jANatuM na hatuM, ene lIdhe badhAnA manamAM vararuci pratye jugupsA (napharata) thaI gaI. paLamAtrAmAM enI pratiSThA dhULadhANI thaI gaI. te hataprabha ane lajjita thaI gayo. (zaramajanaka sthitimAM mukAI gayo.) - mahAmaMtrInI eka ja cAlathI enI pratiSThA dhULamAM maLI gayelI joI ene hRdayamAM zakaTArane pratye badalAnI Aga saLagavA lAgI. ene game te prakAre potAnI khovAyelI pratiSThAne punaH prApta karavA zakaTArathI badalo levAno nirdhAra karyo. ghaNA vicAra-manana pachI eNe eka rasto (upAya) zodhI kADhyo. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 36369696969696969696969 159 | Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rahasyapUrNa - camatkAra ) kAryane siddha karavA mATe yogya prabaMdha karyA pachI vararucie enA ziSyonA mAdhyamathI pATalIputranA nAgarikomAM e pramANeno pracAraprasAra karAvyo ke - "amuka tithie savAre sUryodayanA samaye vararuci svanirmita kAvyapAThothI gaMgAne prasanna karaze ane gaMgA svayaM enA hAtho vaDe ene 108 svarNamudrAo Apaze. niyata tithie sUryodaya pahelAM ja vizALa janamedanI gaMgAnA kinAre upasthita thaI gaI. vararuci gaMgAmAM snAna karyA pachI ucca svare gaMgAnI stuti karavA lAgyo. sUryodaya thatA-thatA hajAro nara-nArIoe joyuM ke acAnaka ja gaMgAnA vaheNamAMthI eka nArIno hAtha upara Avyo ane vararucinA hAthamAM eka thelI mUkI pAcho gaMgAnA vaheNamAM vilIna thaI gayo. thelI badhAnI sAme kholI svarNamudrAo gaNI to te pUrI 108 nIkaLI. varacinA jayaghoSanA nAdathI gagana gAjI UThyuM. vIjaLIvege A vAta badhe phelAI gaI. thoDA ja divasomAM vararucinI kIrti dUra-dUra sudhI phelAI gaI. eka divasa rAjAe zakaTArane gaMgAkinAre jaI pratyakSa A camatkAra jovAnI icchA vyakata karI. mahAmaMtrI zakaTAre guptacara vibhAganA eka atyaMta buddhizALI ane kuzaLa adhikArIne sAcI hakIkatano patto lagADavAno Adeza Apyo, jenA pariNAme zakaTArane khabara paDI ke vararuci rAtanA samaye tyAM jaI svarNamudrAnI thelI gaMgAnI aMdara lagADAyelA yaMtra upara mUkI deto hato ane savAre enA para paga vaDe vajana ApavAthI e thelI upara AvatA te meLavI janatAnI AMkhomAM dhULa nAMkhato hato. A hakIkatane jANyA pachI zakaTAre AgalI rAtre vararuci vaDe mukAyelI svarNamudrAnI thelI gaMgAmAMthI enA guptacaro pAse kaDhAvI nAMkhI. bIjA divase savAre sUryodaya pahelAM ja vipula mAnava-maherAmaNa gaMgAkinAre ekaThuM thaI gayuM. yathA samaye mahArAja naMda emanA mahAmAtya ane anya adhikArIonI sAthe tyAM AvyA. vararucie gaMgAsthAna karyA pachI gaMgAnI stuti karavI zarU karI. stutipAThanA aMte vararucie | 100 9i6969696969696969696 jana dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dararojanI jema yaMtra para paga mUkI dabAvyo. acAnaka gaMgAnI dhArAmAMthI eka hAtha upara Avyo, paNa te hAtha khAlI hato. emAM svarNamudrA bharelI thelI na hatI. vararucie gaMgAmAM DUbakI lagAvI pANImAM e thelI zodhavA ghaNA phAMphA mAryA, paNa enI badhI mahenata eLe gaI. te Utarela moDhe cupacApa Ubho rahI gayo. A le tArI e 108 svarNamudrAo bharelI thelI, jene te rAtanA samaye gaMgAmAM thApaNanA rUpe mUkI hatI." Ama bolI mahAmAtya zakaTAre svarNamudrAothI bharelI thelI vararucinA hAthamAM mUkI dIdhI. enAthI lokonI AMkhomAM vRNA ane tiraskAra phUTI nIkaLelo joI vararucie prANaghAtaka pIDA karatA paNa vadhu asahya pIDAno anubhava karyo. te enA A payaMtranA khullA paDI javAthI eTalo badho kSobha pAmyo ke keTalAya divaso sudhI potAnA AvAsamAMthI bahAra sudhdhAM na nIkaLyo. potAnA A jAhera apamAnanuM kAraNa mahAmAtya zakaTArane mAnI vararuci haMmezAM eno badalo levA mATe zakaTAranI nabaLI kaDIne zodhavAnA prayatnamAM lAgI rahyo. eka divasa zakaTAranI eka dAsI dvArA vararucine evI sUcanAjANakArI maLI ke enA putra zrIyakanA vivAha prasaMge zakaTAra mahArAja naMdane bheTa svarUpe ApavA mATe uttama prakAranA temaja bahumUlya chatra, cAmara vagere samasta rAjacihno ane atyAdhunika viziSTa prakAranAM saMhAraka zastrAstra banAvaDAvI rahyA che. (vararucinuM zakaTAra viruddha SaDyuMtrA uparyukta sUcanAne zakaTArathI badalo levA mATe potAnA bhAvi paDyuMtranI kAmanI pRSThabhUmi samajI eka zlokanI racanA karI, jeno artha hato - "mahAmaMtrI zakaTAra je kaMI paNa karavA mAMge che, ane mahArAja naMda nathI jANatA. naMdane mArIne zakaTAra eka divase potAnA putra zrIyakane magadhanA rAjasiMhAsana para besADI deze." - vararucie ghaNAM badhAM bALakone mIThAIo ApIne bhegAM karyA, emane A zloka kaMThastha karAvI kahyuM ke - "teo A zloka galIomAM, bajAromAM, cAra rastAo para, ramavAnAM sthaLoe ane udyAno vageremAM jaiina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 2996969696969696999 161] Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAraMvAra UMcA sAde bole.' AnA kAraNe pATalIputranAM badhAM jAhera sthaLoe A rahasyapUrNa zlokano guMjArava thavA lAgyo. sevakonA mAdhyamathI dareka jagyAe jANIto A zloka rAjA naMda pAse pahoMcyo. naMda camakI gayo, paNa ene dRDha vizvAsa hato ke zakaTAra koI paNa sthitimAM A rItanuM ghRNAspada kArya karI ja na zake, chatAM paNa hakIkatano tAga meLavavA naMde enI eka vizvAsu vyaktine mahAmaMtrInA AvAsamAM thaI rahelAM kAryonI vistRta mAhitI meLavavA hetu Adeza Apyo. te vyakti tarata ja zakaTAranA nivAsasthAne pahoMcyo. saMjogavazAt e samaye mahArAjane bheTamAM ApavA mATenA chatra, cAmara, talavAra ane navA AviSkAra karelAM zastrAstra bhaMDAramAM mukAvavAmAM AvI rahyAM hatAM. naMdanI vizvAsu vyaktie tarata ja naMdanI pAse jaI enI AMkhe je paNa joyuM te badhuM ja naMdane jaNAvyuM. naMda zakaTAranA AgamananI pratIkSA karavA lAgyo. niyata samaye mahAmAtya naMdanI sevAmAM hAjara thayA ane eNe rAjAne praNAma karyA. ghaNA prayatno chatAM paNa naMda eno krodha chupAvI na zakyo ane eNe vakra ane krodhita najarothI zakaTAra tarapha jotAM potAnuM moDhuM pheravI lIdhuM. prANa ApI parivAranI rakSA naMdanI kheMcAyelI bhramaro ane vakra dRSTi joI zakaTAra samajI gayo ke enA viruddha karavAmAM AveluM koI bhayaMkara SaDyuMtra saphaLa thaI cUkyuM che. jhaDapathI potAnA ghare parata pharI zakaTAre zrIyakane kahyuM : "vatsa ! mahArAja naMdane koI SaDyuMtrakArIe vizvAsa apAvI dIdho che ke have huM emanA pratye vaphAdAra rahyo nathI. A sthitimAM koI paNa samaye ApaNA samasta parivArano samULago nAza thaI zake che. mATe ApaNA kuLanI rakSA mATe huM tane Adeza ApuM chuM ke - 'je samaye praNAma karavA rAjA naMdanI sAme huM zIza namAvIza, e ja samaye tuM koI paNa jAtano vicAra karyA vagara tArI talavArathI mAruM mAthuM kApI dhaDathI alaga karI nAkhaje ane rAjA pratye svAmIbhakti pragaTa karIne kaheje - OM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 16277 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmIdrohI bhale pitA ja kema na hoya, eno tatkALa vadha karI devo joIe." mAtra A ja upAyathI ApaNA parivAranI rakSA thaI zake che, anyathA sarvanAza sanmukha che." zrIyaka A jaghanya kRtya mATe taiyAra na thatA zakaTAre zrIyakane AzvAsana ApatA kahyuM ke - "AvelA saMkaTanI sAme A kAryane karavA mATe taiyAra na thatA zatruonA manoratha pUrNa karavAmAM tuM sahAyatAmadada ja karIza. rAjAne praNAma karatI vakhate huM mArA moDhAmAM tAlakUTaviSajhera mUkI daIza. A sthitimAM mAthuM vADhavAno pitRhatyAno doSa paNa tane lAgaze nahi. naMda ApaNA samasta kuTuMbane motanA ghATa utArI de, enA pahelAM ja tuM ApaNA vaMzano vinAza thato bacAvavA mATe mAruM mAthuM kApI nAkha. mArI AjJAnuM pAlana karI ApaNA vaMzanI rakSA kara." .. zrIyakane sAthe laI zakaTAra rAjabhavanamAM naMdanI sAme hAjara thayA ane emane praNAma karavA mAthuM namAvyuM. zrIyake tarata ja khagra(talavAra)nA ghAthI zakaTAranuM mAthuM kApI nAMkhyuM. A durbhAgyapUrNa ghaTanA vI. ni. saM. 146mAM ghaTelI. naMde haDabaDAIne AzcaryathI kahyuM : "dIkarA zrIyaka ! te A zuM karI nAMkhyuM?" - zrIyake atyaMta gaMbhIra mudrAmAM kahyuM: svAminuM! jyAre mane evuM jaNAI gayuM hatuM ke mahAmAtya svAmIdrohI che, to AvA saMjogomAM meM emane mArIne sevakane yogya ja karma karyuM che." naMda avAka thaI zrIyakanI tarapha joto ja karI gayo. eNe pUrva rAjakIya sanmAnanI sAthe potAnA svargastha mahAmAtyanA aMtima saMskAra pUrA karAvyA. tyAra pachI naMde zrIyakane magadha rAjyanA mahAmAtyapadane svIkAravA abhyarthanA karI. zrIyake vinamra svare kahyuM: "magadhezvara ! mArA moTA bhAI sthULabhadra mArA pitAnA samAna ja yogya che. ataH tame mahAmAtyapada emane ja pradAna karo. teo chellAM 12 varSothI kozA vezyAnA nivAsasthAne ja rahetA AvyA che." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 6969696969696969696962 163] Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmAtyapada zrIyakanA kahevAthI mahArAja naMde emanA uccAdhikArIone mokalIne sthULabhadrane ghaNA AdarapUrvaka rAjabhavanamAM bolAvyA ane ene mahAmAtyapada svIkAravAnI prArthanA karI. A viSayamAM UMDANapUrvaka vicAravA sthULabhadra rAjabhavananA azokavanamAM beThA. Ama to teo kozA vezyA pAse rahI zArIrika vAsanAyukata jIvana vyatIta karI rahyA hatA, paNa emanuM vivekazIla aMtarmana pUrNapaNe jAgRta hatuM. emaNe vicAryuM - "je rAjasattA ane rAjavaibhave mArA devatulya pitAne vagaravAMke akALa mRtyunI gahana gartAmAM dhakelI dIdhA, evA prabhutva ane sattAsaMpanna mahAmAtyapadane meLavIne huM sukhI thaI zakIza nahi. ekAda divase mArI paNa AvI durdazA thaI zake che. AvI saMzayAspada sthitimAM mArA mATe e ja zreyaskara che ke huM evA prakAranI saMpatti ane sattAne varu je haMmeza mATe mane sukhI banAvI cirakALa sudhI saMgAthe rahe." A pramANenA manomaMthana pachI cULabhadrane sAMsArika vaibhavo, prapaMco ane baMdhanothI vairAgya bhAva jAgyo. A vAstavika bodhe sthULabhadranA jIvanamAM AmUla parivartana ANyuM, jenAthI emanI jIvanadizA ja badalAI gaI, emaNe manomana vicAryuM ke - "mahAmAtyano hodo niHzaMka ghaNo ucca hoddo che, paNa e paNa eTaluM ja sAcuM che ke e sevakakarma, dAsatva ane pArataMtrya (parAdhIna) paNa che. parAdhIna vyakti svapnamAM paNa sukha anubhavI zakato nathI. rAjA, rAjya ane rASTranI ciMtAothI saMpUrNarUpe gherAyelA eka mRtya(sevaka)nA cittamAM potAnAM sukha-duHkhane vicAravAno to koI avakAza ja nathI rahI jato. rAjA ane rAjyanA hitamAM potAnA bauddhika ane zArIrika zaktino vyaya karyA chatAM paNa badhuM ja chInavAI javAno bhaya haMmezAM rahe che. e badhI zaktinA vyayanuM phaLa zUnya samAna che. A paristhitimAM buddhizALI vyaktinI pharaja bane che ke te mAtra rAjAnA hitamAM ja potAnI zaktino khoTo upayoga na karI AtmakalyANa mATe zaktino upayoga kare." A rIte vicArIne sthULabhadra jhaDapathI eka nirNaya para AvyA. emaNe saMsAranA saMpUrNa prapaMcono cheda uDADI AtmakalyANa karavAno daDha saMkalpa karI lIdho. emaNe te ja kSaNe paMcamuThI luMcana karI emanA 164 9999999999 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnakAMbaLA parathI ratno dUra karI rajoharaNa banAvI sAdhuveza dhAraNa karI lIdho. pachI te sAdhuveze ja rAjasabhAmAM badhAnI sAme upasthita thaI bolyA : "rAjanuM ! meM ghaNA vicAra-maMthana pachI evo nirNaya lIdho che ke mane bhavaprapaMca vadhAranAra mahAmAtyapada nahi, paraMtu zAzvata vairAgyasAdhaka darzAsana joIe che. huM rAgano nahi, tyAgano upAsaka banavA mAMgu chuM." ATaluM bolI Arya sthULabhadra rAjabhavanamAMthI bahAra nIkaLI gayA. mahArAja naMda sahita samagra rAjasabhA sthULabhadranA ociMtA levAyelA nirNayathI stabdha thaI gaI. (pULabhadranI dIkSA) sthULabhadrae bhavya mahela, apsarA samAna kozA ane navya-bhavya bhogone te ja kSaNe evI rIte tyAgI dIkSA, jema sApa kAMcaLI utAre che. teo tana, dhana, parijanonuM mamatva choDI saMpUrNa vairAgya bhAvathI nagaranI bahAra virAjamAna AcArya saMbhUtivijayanI pAse pahoMcyA ane sAdara praNAma karyA pachI emanAM caraNomAM samarpita thaI. vi. ni. saM. 146mAM zramaNadIkSA dhAraNa karI lIdhI. pUrNa zramaNacaryAnuM nirdoSa rUpe pAlana karavAnI sAthe-sAthe, sAdara guru-paricaryA, sthavira zramaNonI sevA, zukrUSA, ane tapa dvArA potAnAM karmabaMdhano nAza karatA-karatA muni sthULabhadra potAnA guru Arya saMbhUtavijayanI pAse ghaNA tanmaya thaI zAstronuM adhyayana karavA lAgyA. mahArAja naMde Arya sthULabhadranA cAlI javAthI emanA nAnA bhAI zrIyakane magadhanA mAhAmAtya nImyA. potAnA pitAnI jema ja ghaNI kuzaLatAthI kuzaLa rAjanItijJa zrIyake rAjyanuM saMcAlana karIne magadhanI lakSmIzrImAM abhivRddhi karavAno prAraMbha karyo. mahArAja paNa potAnA svargastha mahAmAtya zakaTAranI mAphaka ja potAnA yuvA mahAmAtya zrIyakano paNa samAdara karatA hatA. (sthULabhadra dvArA (vaDe) atiduSkara abhigraha) A tarapha muni sthULabhadrae emanA ArAdhya gurudevanI chatrachAyAmAM athAga parizrama karIne saMpUrNa ekAdazAMgI upara adhikArika rUpe nipuNatA meLavI lIdhI. jaiina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 999999999961 105] Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ comAsuM AvatA Arya saMbhUtivijayanI pAse emanA bIjA traNa ziSyoe ghora-bhISaNa abhigrahone dhAraNa karavAnI icchA darzAvI. prathama ziSyae cAra mahinA sudhI avirata upavAsanI sAthe siMhanI guphAnA dvAra upara dhyAnamagna rahevAnI, bIjA ziSyae cAra mAsa sudhI nirjaLa ane nirAhArI rahIne jherIlA sAponA rAphaDA pAse UbhA rahI kAyotsarga karavAnI ane trIjA ziSyae kuvAnI pAroDI (pALa) upara potAnuM Asana jamAvI upavAsapUrvaka niraMtara cAra mahinA sudhI dhyAnamagna rahevAnI icchA darzAvI. Arya saMbhUtivijaye emanA traNeya ziSyone emanA dvArA lIdhelAM kaThina kAryone niSpAdana karavA yogya samajI emanI icchA pramANe duSkara tapa karavAnI anumati ApI. e ja samaye Arya sthULabhadra munie emanAM caraNomAM natamastaka thaI hAtha joDI evI IcchA pragaTa karI ke - "teo kozA vezyAnA bhavananA kAmottejaka aneka AkarSaka citrothI zobhAyamAna citrazALAmAM Sarasa vyaMjanono AhAra karI cAra mAsa sudhI rahI samasta vikArothI nirlipta rahevAnI sAdhanA karaze.' Arya sthULabhadrane A kaThina sAdhanAmAM samuttIrNa thavAne yogya samajI AcArya saMbhUtivijaye emane kozA vezyAnI citrazALAmAM caturmAsa pasAra karavAnI anumati ApI. Arya saMbhUtivijayanI AjJA meLavI cAreya ziSyo pota-potAnAM dhArelAM sthAna tarapha AgaLa vadhyA. prathama traNa munioe dhIme-dhIme e traNa sthAnoe cAra mahinA mATe azana-pAna Adino tyAga karI dhyAna karavAnuM AraMbha karyuM. Arya sthULabhadra paNa kozA vezyAnA mahelanA prAMgaNamAM pahoMcyA. lAMbA samaya sudhI sAthe rahenArA potAnA jIvana dhanane jotAM ja kozA atyaMta AnaMdita thaI hAtha joDIne jhaDapathI muni sthULabhadranI sAme UbhI rahI. eNe manomana vicAryuM ke - "janmajAta sukumAra sthULabhadra saMyamanA UMcakI na zakAya evA duSkara bhArathI kaMTALI (abhibhUta) jaI harahaMmezane mATe mArI pAse AvyA che, eNe muninuM sumadhura svare svAgata karyuM. 106 93969696969696962 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni sthULabhadrae kahyuM : "zrAvike ! cAra mahinA sudhI tArI citrazALAmAM rahevAnI paravAnagI Apa." svAmin ! citrazALA hAjara che, emAM tame birAjo, ane dAsIne dhanya karo." harSanA atirekamAM kozAe kahyuM. potAnA AtmabaLa upara pUrNarUpe Azvasta Arya sthULabhadrae citrazALAmAM praveza karI tyAM emanuM sthAna grahaNa karyuM. madhukarI (jamavAnA) samaye kozAe munine svAdiSTa paDusa bhojana karAvyuM. bhojana bAda soLa zaNagAra sajIne kozA muninI samakSa hAjara thaI, emane praNAma karI ati saMmohaka svare kahyuM : "mArA jIvana dhana ! tamArA viraha(viyoga)nI agnimAM jhUratI A kAmavallarIne tamArA mIThA-madhurA smitanA amRtathI pharI jIvaMta karo." Ama sAMbhaLyA chatAM muni pUrNataH nirvikAra ane mauna rahyA. potAnI karuNAsabhara kAmayukta prArthanAno Arya para koI prabhAva na thato joI kozAnI aMdarano sUtelo nArItvano aham jAgI gayo. eNe triyAcaritranA vividha adhyAyone kholIne Arya sthULabhadra upara kramazaH potAnA amogha, kaTAkSathaMgabANo, vividha hAva-bhAvonAM mohaka zastro ane hRdayane haThapUrvaka bAMdhanArA karuNa AkraMda, mUccha (bezuddhi), pralApa, vividha Asano Adi nAgapAzono pharI-pharIne prayogo karavA zarU karyA. paraMtu ekAntataH AtmaniSTha mahAmuni sthULabhadra para kozA vaDe karavAmAM AvelA badhA ja kAmottejaka kaTAkSaprahAra, laMgokti badhI rIte niSphaLa thayA. sthULabhadrane sAdhanAmArgathI asthira karavAnA uddezyathI jema-jema kozA kAmottejavAra vAra prahAromAM tIvratA lAvatI gaI, tema-tema muninI dhyAnanI ekAgratA-tallInatA uttarottara vadhatI ja gaI. kozA dararoja munine svAdiSTa vyaMjano khavaDAvI ane viSayasukhonA upabhogo mATe AmaMtrita karatI rahIne nita navA tukkAone ajamAvI potAnA tarapha AkarSita karavAnA satata prayatno karI rahI, paNa sthULabhadra muni lezamAtra paNa calita thayA vagara niraMtara indriya damana karatA rahIne sAdhanAmArge vadhu ne vadhu pragati karatA rahyA. Akhare caturmAsa pUrNa thatA thatA kozAe potAnI hAra mAnI hatAza (nirAza) jaina dharmano maulika ItihAsa H (bhAga-2) 99999999999 100] Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI munine AkarSavAnA prayatno baMdha karI dIdhA. mahAyogI sthULabhadranuM indriyadamanamAM adbhuta alaukika sAmarthya joI kozA emanI sAme nata mastake pazcAttApabharyA sAde kSamAparAdhanI yAcanA karavA lAgI. pachI muni sthULabhadranA upadezathI kozAe dharmamAM enI agAdhazraddhA abhivyakta karIne emanI pAse zrAvikAdharma aMgIkAra karI te saMpUrNa vizuddha-nirmaLa bhAve emanI sevA karavA lAgI. caturmAsa saMpanna thatA prathama traNa ziSya pota-potAnA abhigrahonuM saMpUrNa pAlana karyA pachI AcArya saMbhUtavijayanI sevAmAM hAjara thayA. saMbhUtivijaye emanA AsanathI thoDA upara UThIne e ghora tapasvIonuM svAgata karatA bolyA : "kaThina sAdhanA karanArA tapasvIo ! tamAruM svAgata che.'' kozA vezyAnA gharethI AvI rahelA potAnA ziSya sthULabhadrane joI AcArya acAnaka emanA Asana parathI UbhA thaIne muni sthULabhadranuM svAgata karatA bolyA : "duSkarathI paNa atiduSkara kAryane karanArA sAdhaka ziromaNi ! tamAruM svAgata che." muni sthULabhadrane guru pAsethI potAnA karatAM vadhu sanmAna maLeluM joI traNeya sAdhuonAM manamAM dveSabhAva jAgyo. e traNeya munio Arya sthULabhadra pratye IrSyAbhAva vyakta karatA vAMto karavA lAgyA 'Arya sthULabhadra maMtrIputra che, A kAraNe ja gurudeva ApaNI sAthe pakSapAta karIne ene duSkara - duSkarakArI'nA saMbodhanathI sarvAdhika mAna ApyuM. bhavya bhavanamAM rahIne SaDsa bhojana karIne paNa jo 'duSkara- duSkarakArI'nI upAdhi meLavI zakAya che, to AgAmI caturmAsamAM ApaNe paNa jarUrathI A kArya karI 'duSkara-duSkarakArI'nI durlabha upAdhi prApta karIzuM.' tyAra bAda AcArya emanA ziSyavRMdanI sAthe anyatra vihAra karI gayA. ATha mahinA sudhI aneka kSetromAM vicaraNa karatA rahI emaNe aneka bhavya AtmAonuM kalyANa karyuM, ane tyAra bAda pharI caturmAsano samaya nikaTa Avyo. 168 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sthULabhadra sAthe harIphAI) siMha-guphAnA dvAra para cAturmAsa gALanArA munie gurunI sAme pragaTa thaI A caturmAsa kozA vezyAnI citrazALAmAM rahI pasa bhojana ArogIne gALavAnI icchA pragaTa karI AjJA mAMgI. Arya saMbhUtavijaya tarata jANI gayA ke - "A ziSya muni Arya sthULabhadra pratye dveSAvezathI A prakArano abhigraha dhAraNa karI rahyo che. emaNe emanA viziSTa jJAnanI madadathI jANyA pachI kahyuM : "vatsa ! tuM A pramANene ati duSkara abhigraha karavAno vicAra choDI de, A rItanA abhigrahane dhAraNa karavA mATe makkama manobaLavALA muni sthULabhadra ja samartha che." ziSyae haThThAgrahathI uttara Apyo : "gurudeva! A kArya mArA mATe duSkara nahi paraMtu sahaja-sukara che. huM A abhigrahane jarUra grahaNa karIza." AcAryae ene AvuM duHsAhasa na karavA pharI samajAvyo, paNa IrSAthI baLI rahelA e munine potAnA gurunA hitakArI vacana paNa rucikara na lAgyA. te guruAjJAne avagaNIne kozA vezyAnA bhavana tarapha javA lAgyo. - potAnA AMgaNe AvelA munine joI kozA tarata samajI gaI ke - Arya sthULabhadra sAthe harIphAI karavAnI preraNA laI A muni ahIM cAturmAsa mATe padhAryA che. A kyAMka bhavasAgaranA vamaLamAM phasAI na jAya. e AzaMkAne dhyAnamAM rAkhI enI rakSA karavAno yatna karavo jarUrI che." evo vicAra karI kozAe praNAma karIne munine pUchyuM : mahAmune ! Adeza Apo, huM tamArA kayA abhiSTanuM niSpAdana karuM?" (tamArI kaI icchA pUrI karuM?) bhadra! huM Arya sthULabhadranI jema tArI citrazALAmAM caturmAsa gALavA mAMgu chuM, ataH tuM mane tArI citrazALAmAM rahevAnI anumati Apa." (kozA dvArA munine pratibodha) ' kozAe munine citrazALAmAM rahevAnI paravAnagI ApI. basa bhojana karAvyuM. baporanA samaye muninI kasoTI karavAnA AzAye kozA atyaMta manohArI ane AkarSaka vezabhUSAno zaNagAra sajI jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9i6969696969696969630 109 | Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrazALAmAM pravezI. kozAne eka paNa kaTAkSa-nikSepanI jarUra na paDI. kAraNa ke AkarSaka vastrAbhUSaNothI sajelI e rUpakAminIne jotAM ja muni kAmuka thaI mAMgaNayAcakanI jema enI pAse abhyarthanA karavA lAgyo. (mAgaNI karavA lAgyo) parasa bhojana pachI suMdara nArInA darzanamAtrathI kAmAMdha banyo. munine viSaya-vAsanAonA ghora aMdhakArabharyA kUvAmAM paDavAthI bacAvavAnA AzayathI kozAe muni pAse dravya(dhana)nI mAgaNI karI. munie kahyuM : "mArA jevI vyakti pAse dravyanI AzA rAkhavI khoLamAMthI tela kADhavA jevI vyartha AzA mAtra che. tuM mArI dayanIya (dAruNa) dazA para dayA karI mArI manokAmanA (vAMcchA) pUrNa kara." catura kozAe deDha svaramAM kahyuM: "mahAtman ! muni bhale potAno niyama toDI nAkhe, paNa vezyA enA paraMparAgata niyamonuM ullaMghana nathI karI zakatI. tame tamArI manokAmanA pUrI karavA mAMgatA hova to tamane eka upAya huM batAvI zakuM chuM. te e che ke nepALa dezanA kSitipAla navAgata sAdhuone ratnakAMbaLo dAnamAM Ape che, tame tyAM jAo ane ratnakAMbaLo laI Avo." viSayamAM aMdha banelo muni ratnakAMbaLAne prApta karavA mATe tarata ja nepALa tarapha cAlI nIkaLyA. emaNe eTaluM paNa na vicAryuM ke - "caturmAsanA samaye vihAra karavuM zramaNa kalpa mATe pratikULa che." potAnI kAmAgnine zAMta karavAnI abhilASA laI e muni hiMsaka pazuothI bharelA saghana vano ane pAra na karI zakAya evA parvatone pAra karI nepALa pahoMcyA. tyAMnA rAjA pAsethI ratnakAMbaLo prApta karyo. e kAMbaLAne emaNe vAMsanI naLImAM saMtADI lIdho ane prasanna mudrAmAM pAchA pATalIputra nagara tarapha pharyA. ratnakAMbaLo laI e muni kozAnI sAme UbhA rahyA ane lAlaca AMkho vaDe potAnI AMtarika icchAne pragaTa karatA emaNe kaThora parizrama vaDe meLavela e ratnakAMbaLo kozAnA hAthomAM mUkI dIdho. kozAe ratnakAMbaLA vaDe potAnA paga sApha karIne ene pheMkI dIdho. athAka prayatna ane aneka musIbatono sAmano karIne lAvelA e ratnakAMbaLAnI A rItanI durdazA joI munie atyaMta khinna ane AzcaryapUrNa svaramAM kahyuM : "mInAkSI ! ATalA moMghA. ratnakAMbaLAne te kIcaDa-kAdavamAM pheMkI dIdho, tuM ghaNI mUrkha che." | 100 369696969696969696969jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kozAe e ja kSaNe javAba Apyo : "tapasvin ! tame eka mahAmUrkha vyaktinI jema kAMbaLAnI ciMtA karI rahyA cho, paNa tamane e vAtano lezamAtra reMja nathI ke tame tamArA cAritryarUpI ratnane atyaMta azucipUrNa (apavitra) kAdavanA UMDA khADAmAM dhakelI rahyA cho." kozAnI upadezAtmaka kaTuvANIne sAMbhaLatAM ja muninA mana upara gherAyelAM kAma-saMmohanAM vAdaLo tarata ja vikharAya gayAM. emane potAnA patana upara ghaNo aphasosa thayo. kharA arthamAM zikSA ApI bhavasAgaramAM DUbatA bacAvI levAthI kozA pratye kRtajJatA pragaTa karI. tyAra bAda muni kozAnA gharethI vidAya laI AcAryanI sevAmAM hAjara thayA ane emaNe emanA patanano sAco vRttAMta saMbhaLAvIne kSamA-prArthanAnI sAthe-sAthe karavAyogya prAyazcitta grahaNa karI potAnuM zuddhIkaraNa karyuM. emaNe khullA hRdaye muni sthULabhadranA vakhANa karatA kahyuM ke - "teo duSkara duSkarakAraka'nI sarvottama ucca upAdhithI sanmAnita karavAne yogya ja che." zrIyaka ne virakti zakaTAraputra sthULabhadranI jema ja zakaTAranI yakSA, yakSadizA, bhUtA, bhUtadizA, senA, mainA ane raiNA nAmanI sAteya putrIoe paNa emanA pitAnA avasAna bAda saMsArathI virakta thaI dIkSA dhAraNa karI lIdhI hatI. vara ucie paNa enA duSkarmane anurUpa garama sIsuM pIne maravuM paDyuM. A rItanI karmanI vicitra lIlAo joI zrIyakane paNa saMsAra asAra lAgatA vairAgya bhAva jAgyo ane eNe paNa lagabhaga 7 varSa sudhI magadhanA mahAmAtyapadano kArabhAra saMbhaLAvIne chelle vI. ni. saM. 153mAM AcArya saMbhUtavijayanI pAse jaI zramaNadIkSA laI lIdhI. AcArya saMbhUtavijaya ane AcArya bhadrabAhunA saMyukta AcAryakALamAM paNa eka lAMbA samayano bhayaMkara dukALa paDyo. e bhayAnaka dukALanI bhayaMkara sthitinA samaye AcArya saMbhUtavijayano vI. ni. saM. 156mAM svargavAsa thayo. emanI pachI AcArya bhadrabAhu saMgha-saMcAlananA sUtradhAra banyA. Arya sthULabhadra AcArya bhadrabAhunI AjJA pramANe vibhinna kSetromAM dharmano pracAra-prasAra karatA rahIne vicaraNa karavA lAgyA. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77 101 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pATalIputramAM prathama Agama-vAcanA) (vI. ni. saM. 160) AcArya saMbhUtavijayanA svargArohaNa pahelAM madhyapradezamAM anAvRSTijanya je bhISaNa dukALa paDyo hato, enA pratyAghAtothI bacavA mATe ghaNA badhA zramaNa duSkALathI saMtapta kSetrono tyAga karI ghaNA dUranAM kSetro tarapha cAlyA gayA hatA. AcArya bhadrabAhu paNa keTalAka zramaNonI sAthe nepALa tarapha jatA rahyA. dukALane lIdhe annanA abhAvamAM aneka AtmArthI munioe saMyama-ArAdhanAnA bhayathI bhakta-pratyAkhyAna (anazana) ane samAdhipUrvaka dehano tyAga karI potAnuM jIvana saphaLa karyuM. dubhikSanA aMta ane subhikSa thaI jatA vividha kSetromAM gayelAM zramaNa-zramaNInA samUho pharI pATalIputramAM AvyAM. ghaNA samayanI veThelI bhUkha-tarasa ane yugo sudhI bhUlI na zakAya evAM prANaghAtaka saMkaTone kAraNe zratanuM parAvartana na thaI zakavAnA lIdhe ghaNuM - badhuM zruta vismRta thaI gayuM. tyAre aMgazAstronI rakSA mATe emaNe evuM jarUrI samakyuM ke vayovRddha, jJAnavRddha, ekAdazAMgInA pAragAmI sthavira eka jagyAe bhegA thaI samasta aMgonI vAcanA kare ane dvAdazAMgIne jIrNakSINa thatA bacAve. A pramANeno nirNaya lIdhA pachI AgamonI pahelI bRhadvAcanA pATalIputramAM lagabhaga vI. ni. saM. 160mAM karavAmAM AvI. tyAM hAjara rahelA badhA ja zramaNoe vAcanAmAM sAthe joDAyA. AcArya bhadrabAhu te samaye nepALamAM mahAprANa dhyAnanI sAdhanAno prAraMbha karavA gayA hatA. ataH AcArya sthULabhadranA tattvAvadhAna (mArgadarzana)mAM A vAcanA thaI. dvAdazAMgInA kramAnusAra eka-eka aMganI vyavasthita rUpathI vAcanAmAM zramaNonA parasparanA AMtarika sahayogathI vismRta-pAThone yathAtathya rUpe saMkalita karI levAmAM AvyA. je sAdhuone A pATho kaMThastha hatA, temanI pAsethI bAkInA sAdhuo je bhUlI gayA hatA, teoe pharIthI e pATho kaMThastha karI lIdhA. A rIte zramaNa saMghanI dUradarzitA ane pArasparika sahayoga ane AdAna-pradAnanI savRtti e ekAdazAMgIne naSTa thatA ugArI lIdhI. [ 102 99999999999]na dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka viziSTa samasyA ekAdazAMgInI vAcanA sUkhapUrvaka saMpUrNa thatA ja zramaNasaMghanI sanmukha zrutanI rakSAnA viSayamAM eka vikaTa samasyA upasthita thaI. upasthita zramaNomAM dRSTivAdanA jJAtA eka paNa zramaNa vidyamAna na hatA. mATe zramaNone ciMtA thaI ke dRSTivAda vagara bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita pravacanonA sArane kaI rIte dhAraNa karI zakAya ? saMgha pAse keTalAka zramaNoe evI vAta mUkI ke samasta zramaNasaMghamAM mAtra AcArya bhadrabAhu ja caturdaza pUrvadhara che. teo hamaNAM nepALamAM mahAprANa dhyAnanI sAdhanAmAM lIna che. mAtra teo ja caturdaza pUrvonI saMpUrNa vAcanAo zramaNone ApI dRSTivAdano nAza thato bacAvI zake che. Akhare zramaNasaMghe evo nirNaya karyo ke - 'zramaNonA eka moTA samUha(vRMda)ne bhadrabAhu pAse nepALa mokalIne saMgha taraphathI prArthanA karavAmAM Ave ke teo sAdhuone caturdaza pUrvonI vAcanAo ApI zruta-sAgaranI rakSA kare.' zramaNasaMghanA A nirNayAnusAra sthavironA mArgadarzanamAM zramaNono eka moTAsamUhe (jUtha) pATalIputrathI nepALa tarapha prayANa karyuM. thoDA ja samayamAM teo AcArya bhadrabAhunI sevAmAM nepALa pahoMcI gayA. sAdara praNAma karyA pachI samUhanA pramukha sthaviroe saMghavatI nivedana karyuM : "kevaLItulya prabhu ! pATalIputramAM ekatrita zramaNasaMghanI ekAdazAMgInI vAcanA karyA pachI tamArI sevAmAM yAcanA karIne A saMdezo mokalyo che ke - 'Aje zramaNasaMghamAM tamArA sivAya koI paNa caturdaza pUrvono jJAtA bAkI rahyo nathI. AthI zrutarakSA mATe Apa yogya zramaNone cauda pUrvenuM jJAna pradAna karo.'" 'Avazyaka cUrNi ane dharmasAgara tapAgaccha paTTAvalI' anusAra pATalIputrano eka sAdhuono saMgha bhadrabAhune laI AvavA mATe nepALa mokalavAmAM Avyo. mahAprANa-dhyAnamAM rata hovAnA lIdhe bhadrabAhue saMghanI AjJA asvIkAratA saMghe bIjo samUha mokalyo. e samUhe . bhadrabAhune pUchyuM : "saMghanI AjJA na mAnanAra mATe kayA prakAranA prAyazcittanuM vidhAna che ?'' jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 31 13 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrabAhue kahyuM : "bahiSkAra ! paNa huM mahAprANanI dhyAnanI sAdhanA AraMbha karI cUkyo chuM, mATe saMgha mArA para anugraha karI kRpA karI suyogya zikSArthI zramaNone ahIM mokalI de. huM emane dararoja 7 vAcanAo Apato rahIza." tyAra bAda saMghe sthULabhadra Adi 500 zramaNone bhadrabAhu pAse pUrvajJAnanA abhyAsa mATe mokalyA, A pramANeno ullekha uparokta graMthomAM karavAmAM Avyo che. titvogAlI anusAra AvelA zramaNo pAsethI saMghano saMdezo sAMbhaLI AcArya bhadrabAMhue kahyuM : "pUrvonA pATho ghaNA lAMbA che, emanI vAcanA ApavA mATe paryApta samaya joIze. paNa mArA jIvanano saMdhyAkALa sAme ja hovAnA lIdhe paryApta samayanA abhAvane lIdhe huM zramaNone pUrvenI vAcanAo ApavAmAM asamartha chuM. have mArI ghaNI ochI Ayu bAkI che. huM Atma-kalyANamAM vyasta chuM. AvI sthitimAM A vAcanAone ApavAthI mAruM kayuM Atmaprayojana siddha thaze ?'' saMghanI vinaMtIno A rIte AcArya dvArA asvIkAra karAtA saMgha dvArA nimAyelA zramaNoe kaMIka AvezapUrNa svaramAM bhadrabAhune kahyuM : "AcArya pravara ! amAre ghaNA du:kha sAthe tamane pUchavAnI pharaja paDI rahI che ke saMghaAzA na mAnavAnuM pariNAma rUpe ko daMDa maLe che ?" AcArya bhadrabAhue gaMbhIra svare kahyuM ke - "vIra zAsananA niyama pramANe A prakAranA javAba ApanArA sAdhune zrutanihnava samajIne saMghamAMthI bahiSkRta karI devo joIe." AthI sAdhu-samUhanA pramukhe kahyuM : "tame saMghanA sarvocca nAyaka cho. AvI hAlatamAM bAra prakAranA saMbhogavicchedanA niyamone jANavA chatAM paNa tame pUrvenI vAcanA ApavAno asvIkAra kevI rIte karI rahyA cho ?'' AcArya bhadrabAhue dRDha nirNayayukta svaramAM kahyuM : "eka zarate huM vAcanA ApavA taiyAra chuM, te e che ke je samaye huM mahAprANa jI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 14 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vaDe AtmasAdhanAmAM lIna hoIza e samaye koInI sAthe vAta karIza nahi, ane koIe mArI sAthe vAta karavI nahi. dhyAnanA pAraNA karyA pachI huM sAdhuone pUrvonI dararoja 7 vAcanA ApIza. eka vAcanA gocarIthI AvyA pachI, traNa vAcanAo kALaveLAomAM ane traNa vAcana saMdhyAkALe pratikramaNa karyA pachI ApIza. A rIte mArA dhyAnamAM paNa koI vidana Avaze nahi ane saMghanA Adezano paNa amala thaze." zramaNa-samUhanA pramukhoe bhadrabAhunI A zarata svIkArI lIdhI ane Arya sthULabhadra Adi 500 medhAvI zramaNone AcAryae emanI pratijJA pramANe pUrvonI vAcanA ApavI zarU karI. viSayanI jaTilatA, duSkaratA athavA IcchA pramANenI dhArelI vAcanAo na maLavAnA kAraNe dhIme-dhIme 499 zikSArthI-zramaNa hatAzanirutsAha thaI bhaNavAnuM baMdha karI tyAMthI pATalIputra pAchA pharyA, paNa Arya sthULabhadra pairya, lagana ane ghaNA parizramathI niraMtara AcArya bhadrabAhunI pAse pUrvonuM adhyayana karatA rahyA. A rIte potAnA 12 varSanA mahAprANa-dhyAnanA bAkInA samayamAM AcAryae Arya pULabhadrane avirata 8 varSa sudhI vAcanAo ApI ane A avadhimAM Arya sthULabhadra ATha pUrvenA jJAtA banI gayA. tyAra bAda sthULabhadrae bhadrabAhune pUchyuM : "bhagavan! have mAruM keTaluM adhyayana bAkI che?" - AcArya bhadrabAhue uttaramAM kahyuM : "saumya ! sAgaranA amApa jaLamAMthI eka TIpA samAna tAruM adhyayana pUrNa thayuM che. A eka biMdu sivAyanuM AkhA sAgara samAna jJAnanuM adhyayana bAkI che." potAnA ziSyanA ujaLA vadana para nirAzAnI halakI kALI chAyA joI AcAryae emane AzvAsana ApatAM kahyuM : "hatAza-nirAza na thaIza. saumya ! huM tane bAkInA pUrvonuM adhyayana ghaNI jhaDapathI karAvI daIza." jaiina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969696969696; 105 | Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAprANa-dhyAna pUrNa thatA-thatA AcAryae Arya sthULabhadrane daza pUrvemAM be vastuo ochInuM jJAna karAvI dIdhuM. dhyAnanA samApta thatA ja AcArya bhadrabAhue emanA ziSya parikara sahita nepALathI pATalIputra tarapha prasthAna karyuM. nagaranI bahAra udyAnamAM pahoMcI AcAryae bRhaddana samUhanI sAme dharmopadeza Apyo. AcArya bhadrabAhu ane Arya sthULabhadra Adi maharSionAM darzana mATe sthULabhadranI yakSA Adi 7 bahena sAdhvIo paNa nagaranI bahAra e udyAnamAM AvI. AcAryazrIne praNAma karI mahAsatI yakSAe emane pUchyuM: "bhagavan! amArA jyeSTha baMdha Arya sthULabhadra kyAM che?" AcAryazrIe jaNAvyuM : "Arya sthULabhadra pelI tarapha jIrNakSINa khaMDera banelA caitya derAsaramAM svAdhyAya karI rahyA haze." AryA yakSA vagere sAteya baheno emanA kahevA pramANenA khaMDeranI tarapha gaI. dUrathI potAnI bahenone AvatI joI chULabhadranA manamAM emanI bahenone potAnI vidyAno camatkAra batAvavAnI jijJAsA thaI. emaNe tarata ja vidyAnA prabhAvathI kadAvara siMhanuM rUpa dharI lIdhuM. e khaMDera jevA derAsaranI aMdara jaI sAdhvIoe joyuM ke tyAM eka bhayaMkara siMha beThelo che ane emanA agraja yeSTha baMdhu kyAMya dekhAtA nathI. to teo te ja paLe AcAryazrInI pAse jaI kahevA lAgI : "prabhu ! tyAM to eka kesarI beThelo che, Arya kyAMya dRSTigocara nathI thaI rahyA. ame evI AzaMkAthI vyAkuLa chIe ke kyAMka e hoziyAra vidvAna zramaNane siMha khAIto nathI gayo ne ?" AcAryazrIe jJAnopayogathI tarata ja vastusthitino tAga meLavI AzvAsana kahyuM : "vatsAo ! pAchA jaIne juo, have tyAM koI siha nathI, paraMtu tamAro moTo bhAI ja beThelo che. jene tame siMha samajI lIdho hato te siMha nahi, paNa tamAro bhAI ja hato." | 106 2296969696969696969 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSA vagere baheno jyAre caityamAM gaI to tyAM siMhanI jagyAe emanA bhAIne joIne ghaNI khuza thaI. praNAma karyA pachI emaNe utsAhita thaI pUchyuM : "jyeSThArya ! hamaNAM thoDI vAra pahelAM to tamArI jagyAe siMha beThelo hato, te kyAM gayo ?" Arya sthULabhadrae hasIne kahyuM : "ahIM koI siMha na hato, e to meM mArI vidyAnuM parIkSaNa karyuM hatuM ?" potAnA agraja ne adbhuta vidyAono bhaMDAra samajI badhI ja baheno apAra AnaMdita thaI. tyAra bAda sAdhvI yakSAe emanA anuja muni zrIyakane ekAzana ane pachI upavAsa karavAnI preraNA ApavA tathA samayAvadhi pUrNa thatA zrIyakanA divaMgata thavAnI duHkhada ghaTanA muni sthULabhadrane kahI. sAdhvIonA gayA pachI vAcanAno samaya thatA Arya sthULabhadra AcAryazrInI sevAmAM pahoMcyA, to AcAryae spaSTa zabdomAM kahyuM : "vatsa ! jJAnopArjana karavuM ghaNuM muzkela kArya che, paNa upArjita karelA jJAnane pacAvavuM enA karatAM paNa vadhu muzkela che. tuM gopanIya (gupta) vidyAne pacAvI na zakyo. tuM tArA zakti-pradarzananA lobhane rokI na zakyo. teM tArI bahenonI sAme potAnI gurutA ane vidyAno camatkAra pragaTa karI dIdho. A sthitimAM tuM have AgaLanA pUrvonI vAcanA mATe yogya pAtra nathI. jeTaluM teM prApta karyuM che, eTalAmAM ja saMtoSa meLava.'' AcAryazrInI vAta sAMbhaLI Aryane emanI bhUla para ghaNo pastAvo thayo. emaNe gurunAM caraNomAM emanuM mAthuM mUkIne anekavAra kSamA mAMgI ane vAraMvAra A pratijJAne uccArI ke 'teo bhaviSyamAM A rItanI bhUla kyAreya nahi karaze.' paNa AcArye evuM kahIne vAcanA ApavAnI manA karI ke - 'aMtima cAra pUrvenI aneka divya vidyAo ane camatkArapUrNa labdhiothI otaprota jJAnane pAmavA mATe teo yogya pAtra nathI.''' vAstavikatAnI jANa thatAM ja samasta zrIsaMgha paNa AcArya bhadrabAhunI sevAmAM hAjara thayo ane emane ghaNA anunaya vinayathI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 73 107 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA karavA lAgyo ke - 'Arya sthULabhadranA aparAdhane kSamA karI athavA eno yogya daMDa ApI AgaLanA pUrvonI vAcanA ApavAmAM Ave.' saMghanI prArthanAne dhyAnathI sAMbhaLIne AcAryae kahyuM : "vastutaH pUrvajJAnanA yogya pAtra samajIne meM Arya sthULabhadrane daza pUrvomAM be vastu ochI jeTalo artha ane pUrNa vivecana sahita jJAna ApI dIdhuM che. huM AgaLanA je cAra pUrvenI vAcanAo emane nathI ApI rahyo, enI pAchaLa eka ghaNuM moTuM kAraNa che. ajaya kAmadeva upara sthULabhadranA mahAna vijayane dhyAnamAM laIne AcArya saMbhUtavijaye emane 'duSkara duSkarakAraka'nI upAdhithI navAjyA hatA. A prakAranA tyAgI, uccakoTinA manovijayI dazapUrvenA jJAtA A kuLa-saMpanna vyakti paNa potAnI zakti-pradarzanane rokI na zakyo, to anya sAdhAraNa loko to A divya vidyAo, zaktio ane labdhione meLavI kevI rIte pacAvI zakaze, enI kalpanA paNa nathI thaI zakatI." have bhaviSyamAM jema-jema samaya pasAra thato jaze tema-tema paLepaLe risAI javAvALA, avivekI ane gurunI avajJA karanArA svalpa sattvadhArI zramaNa haze. e munionI pAse jo A prakAranI mahAzaktizALI vidyAo jatI rahI, to teo kSudra buddhivALA zramaNa sAmAnyathI sAmAnya vAta para koI para krodhita thaI cAra prakAranI vidyAonA baLaprayogathI lokonuM aniSTa karI potAnA saMyamathI patIta thaI sarvanAza sudhdhAM karavA para UtarI Avaze ane A pramANe e duSkarmonAM phaLasvarUpe anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karatA raheze. A dazAmAM badhI rIte e ja zreyaskara raheze ke A zeSa cAra pUrvenuM jJAna have bhaviSyamAM lokone ApavAmAM na Ave." ethI Arya sthULabhadrae kahyuM : "tame je kahI rahyA cho, te barAbara che, paNa AvanArI peDhIo ema ja kaheze ke sthULabhadranI bhUlanA kAraNe aMtima cAra pUrva naSTa thaI gayA. A apayazanI kalpanAmAtrathI huM dhrUjI UThuM chuM. ataH Apa mane bhale zeSa- pUrvono artha che jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 108 [73 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane viziSTa vivecana na jaNAvo, paNa mULarUpathI to enI vAcanA ApavAnI mArA para kRpA karo." AcAryae evuM dhArI lIdhuM hatuM ke saMpUrNa caturdaze pUnA jJAnamAMthI aMtima cAra pUrvonuM jJAna emanI sAthe ja samApta thaI jaze. paNa Akhare emaNe Aryane bAkInA cAra pUrvonI mAtra mULa vAcanAo ApI. zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAono A viSayamAM ekamata che, ane te che AcArya bhadrabAhu bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM aMtima caturdaza pUrvadhara athavA zrutakevaLI thayA. vi. ni. saM. 170mAM (I.sa.thI 357 varSa pahelAM) AcArya bhadrabAhunA svargagamana pachI Arya sthULabhadra bha. mahAvIranA AThamA paTTadhara AcArya banyA. - AcArya sthULabhadra aneka kSetronA bhavyajIvono uddhAra karatA-karatA vihAranukrame eka divasa zrAvastImAM padhAryA. tyAM emaNe bALapaNanA mitra dhanadevane sAcAdharmanA anuyAyI ane upAsaka banAvI ene bhavabhramaNathI bacavAno prazasta rasto batAvyo. AcArya sthULabhadranA AcAryakALanAM 44 varSa vityA pachI vi. ni. saM. 214mAM zvetAMbikA nagarImAM aSADhAcAryanA ziSyothI trIjA ninava avyaktavAdInI utpatti thaI. Arya sthULabhadra 30 varSa sudhI gRhasthaparyAyamAM rahyA. vi. ni. saM. 170 thI 215 sudhI emaNe AcAryapada para rahIne vIrazAsananI sevAo karI. aMte 99 varSanuM AyuSya bhogavI vI. ni. saM. 215mAM rAjagRha nagaranI najIka vaibhAragiri upara 15 divasanA anazana ane saMthArA bAda emaNe devalokagamana karyuM. bhAratIya itihAsanI dRSTithI Arya sthULabhadrano yuga rAjyaparivartana athavA rAjya-viplavano yuga rahyo. bhArata upara yunAnIonuM AkramaNa, mahAna rAjanItijJa cANakyano abhyadaya, naMda rAjyanuM patana ane maurya rAjyano udaya - A emanA samayanI pramukha-mukhya rAjanaitika ghaTanAo che. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 269099969696969696969] 109 ] Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhArata upara sikaMdaranuM AkramaNa) AcArya sthULabhadranA AcAryakALa (vI. ni. saM. 178 thI 215)mAM lagabhaga vI. ni. saM. 200(I.sa. pUrve 327)mAM bhAratavarSanA uttarapazcimI pradezo upara yunAnanA zAha sikaMdare (elekajhAnDara dhI greTa) eka prabaLa senA laI AkramaNa karyuM. e samaye bhAratanA uttarapazcimI bhAgomAM nAnAM-nAnAM rAjyo tathA paMjAbamAM vividha jAtionAM gaNarAjya vidyamAna hatAM. magadhasamrATa dhananaMda (navam naMda) potAnI atyaMta lobhI prakRti ane janatA para vadhumAM vadhu karabhAra vadhAratA rahevAnI pravRttionA kAraNe potAnI pratye prajAno prema ane vizvAsa gumAvI cUkyo hato. enA adhInastha aneka rAjAo ane sAmaMtoe enA pratyeno vidrohano jhaMDo uThAvI potAnI jAtane svataMtra ghoSita karI dIdhA hatA. gRhaklezanA kAraNe rAjAgaNa ekabIjAne nIcA dekhADavAnA prayatnomAM lAgelA hatA. dezamAM sArvabhauma sattAsaMpanna zaktizALI rAjyanA abhAvamAM sikaMdarane zarUAtanA tabakkAmAM enA abhiyAnamAM saphaLatA maLI. eNe hindukuza, kAbulanI ghATIthI laIne siMdhu nadInA pUrvanAM kSetro tathA kAzmIra ane takSazilA Adi bhAratIya pradezo upara vijaya meLavyo. Ama to badhA rAjAo ane gaNarAjyoe sikaMdaranI senAnI sAthe ghaNI zauryatAthI yuddha karyuM, paNa emAMnA rAjA paurava (porasa) dvArA karavAmAM AveluM yuddha itihAsamAM haMmezAM vizeSa ullekhanIya raheze. rAjA paurava(porasa)nI senAe prANone hoDamAM mUkI ghaNAM zauryathI sikaMdaranI senA sAme laDI, paraMtu rAjA pauravane parAjayanuM moDhuM jovuM paDyuM. vijaya prApta thatA sikaMdare rAjA pauravanI zakti ane vIratA joIne enI sAthe mitratA karavI jarUrI samajI ane enuM jitAyeluM rAjya ene pharI soMpIne te vijaya-abhiyAnamAM AgaLa vadhI gayo. sikaMdaranuM lazkara AgaLa vadhavA mAMgatuM hatuM, paNa zudraka ane mAlava gaNataMtronI saMyukta senAe ene siMdhu ane cinAbanA saMgamanA raNakSetramAM lalakAryo. ahIM yunAnI lazkarane ghaNuM gumAvavuM paDyuM. A yuddhamAM mAlavo sAthe laDatA-laDatAM sikaMdara pote ghAyala thayo. A 180 696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddhamAM ghAva lAgavAnA kAraNe sikaMdaranI mRtyunI aphavA phelAI gaI. AthI ghaNA badhA yunAnI sainiko gabharAIne moTA pAye yunAna tarapha bhAgI chUTyA. enA sainikanuM manobaLa tUTI gayuM. potAnI ane potAnA sainikonI vAstavika sthitine dhyAnamAM rAkhI sikaMdara senA sahita vijaya-abhiyAnane baMdha karI pharI potAnA deza parata pharyo. jema-jema yunAna tarapha jaI rahelo sikaMdara bhAratIya pradezane potAnI pAchaLa choDato gayo, tema-tema e bhAratIya pradezo videzI zAsananI cuMgALamAMthI dUra thaI svataMtra thatA gayA. bebilona pahoMcatA - pahoMcatA sikaMdara I.sa. pUrve jUna-323mAM mRtyu pAmyo. sikaMdaranA avasAna bAda enA sAmrAjyamAM sarvatra aMdhakAra ane arAjakatAe zAsana jamAvI dIdhuM. sikaMdara niHsaMtAna hato, mATe enA senApatioe sikaMdaranA rAjyano mAMhomAMhe (paraspara) bhAga vaheMcI lIdho. pahelA bhAgalA sikaMdaranA mRtyu pachI tarata ja I.sa. pUrva 323mAM ane bIjA bhAgalA triyAza Disasa nAmaka sthaLe I.sa. pUrva 321mAM thayo. sikaMdaranA A AkramaNathI bhAratIyomAM eka navIna cetanAno saMcAra thayo ane bhAratamAM eka mahAna zaktizALI moTI rAjyasattAne janma ApavAnI pUrvabhUmikAnuM nirmANa thayuM. vastutaH sikaMdaranA A sainika abhiyAna vaDe bhAratIyonI raNakSamatA ane vIratA A saMsAra samakSa pragaTa thaI. mAtra puruSo ja nahi, paNa ahIMnI strIo virAMganAoe paNa yuddha-medAnomAM raNacaMDI rUpe joradAra pradarzana karI mAtRbhUminI rakSA karatA-karatA jIva jokhamamAM mUkyo. 327 I.sa. pUrva sikaMdara vaDe bhArata para karAyelA AkramaNa daramiyAna I.sa. pUrva 323mAM sikaMdaranI mRtyu pachI 304 I.sa. pUrvamAM yunAnI zAsaka selyukasa dvArA punaH bhArata para karavAmAM Avela AkramaNa samaye tathA 327 I.sa. pUrvathI 304 I.sa. pUrva sudhI videzI AkramaNone niSphaLa karavA tathA bhAratane eka sazakta rASTra banAvavAmAM caMdragupta mauryae ghaNI mahattvapUrNa bhUmikA nibhAvI. A saMdarbhamAM saMkSiptarUpe enuM jIvanavRttAMta ahIM ApavAmAM AvI rahyuM che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 181 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maurya rAjavaMzano abhyudaya (udbhava) vI. ni. saM. 215(I.sa. pUrva 312)mAM naMda rAjavaMza nAzanI sAthe bhAratamAM mauryavaMza nAmanA eka zaktizALI rAjavaMzano abhyudaya (udaya) thayo. A rAjavaMze enI mAtRbhUmi Arya dharA uparathI yunAnIonA zAsananuM nAmonizAna dUra karI, na mAtra saMpUrNa bhArata para ja, paraMtu bhAratanI bahAranA aneka prAMtomAM paNa potAnI vijaya patAkA pharakAvI eka sazakta ane vizALa rAjasattAnA rUpamAM 108 varSa (vI. ni. saM. 215 thI 323 sudhI) zAsana karyuM. A rAjavaMzanA zAsanakALamAM bahumukhI pragati thaI. A rAjyavaMzanA saMsthApaka maurya samrATa caMdraguptanA jIvananI sAthe e samayanA mahAna rAjanItijJa cANakyano saMbaMdha che, jene A zaktizALI rAjyavaMzanA saMsthApaka ane abhivAhaka kahI zakAya che. vidvAna brAhmaNa cANakyanA buddhi-kauzaLanA jore ja A mahAna rAjyanI sthApanA thaI. maurya rAjavaMzanA saMsthApaka cANakya golla-pradezanA caNaka nAmanA gAmamAM caNI nAmaka eka brAhmaNa raheto hato. enI patnI(bhAya)nuM nAma caNakezvarI hatuM. A brAhmaNadaMpatI jaina dharmanA parama anuyAyI hatA ane zrAvakavratanuM pAlana karatA rahIne zramaNonI sevA karatuM hatuM. brAhmaNI caNakezvarIe kAlAntaramAM eka putrane janma Apyo, e samaye caNI brAhmaNanA eka ekAMta oraDAmAM keTalAka sthavira zramaNa rokAyelA hatA. caNIe potAnA navajAta zizune e sthaviro samakSa lAvI batAvyuM ke - "A navajAta zizunA moDhAmAM janmathI ja dAMta che.' enA para zramaNa sthavire kahyuM ke - "suzrAvaka ! tAro putra eka mahAna pratApI rAjA haze.' mAro putra rAjyasattAno svAmI thaI kyAMka narakano adhikArI na banI jAya.' evo vicAra karI caNIe bALakane ghare laI jaI retIthI enA dAMta ghasI nAkhyA. jyAre caNIe enA bALakanA dAMta U jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 182 33 3 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghasI nAkhavAnI vAta munione kahI to temaNe kahyuM ke - "dAMtone ghasI nAkhavAthI have. A bALaka kAlAntaramAM samrATa nahi paNa samrATanA samAna (anya vyaktine rAjA banAvI enA mAdhyamathI rAjyasattAnuM saMcAlana karavAvALo) thaze." caNIe enA putranuM nAma "cANakya" rAkhyuM. samaya jatAM ghaNI tanmayatAthI adhyayana karatA rahIne kuzAgra buddhivALA cANakyae vividha prakAranI vidyAmAM pAraMgatatA meLavI. vidvAna cANakya saMtoSane ja moTuM dhana samajI zrAvakonAM vratanuM samyakarUpe pAlana karato hato. cANakyanA yuvAna thatA tenA eka kuLavAna kanyA sAthe lagna thayAM. potAnAM mAtA-pitAnA svarge sidhAvatAM cANakyae potAnI nAnI amathI gRhasthInuM kArya saMbhALyuM. paNa saMtoSI hovAnA lIdhe kyAreya dhanano saMcaya karavA para dhyAna na ApyuM. cANakyanI bhAryA eka divasa enA sahodaranA lagnaprasaMge potAnA mAtRgRhe (piyara) gaI. cANakyanI badhI ja sALIonAM sagapaNa mahAsaMpattizALI saMpanna gharomAM thayAM hatAM, mATe teo badhAM kImatI ghareNAM ane vastrothI sajja hatI. ane haMmezAM dAsIgaMNothI gherAyelI rahetI hatI. jyAre cANakyanI patnI pAse AbhUSaNanA nAme kaMI ja na hatuM. e rAta-divasa enI jUnI sADI ane kaMcUkI paherI rAkhatI hatI. enI e dIna avasthA joI enI baheno tathA anya hAjara strIoe vividha vyaMgathI enI hAMsI uDAvI. A vAta jyAre cANakyane khabara paDI to eNe dhana prApta karavAno daDha saMkalpa karyo. ene e khabara hatI ke magadhapati naMda brAhmaNone dakSiNA svarUpe paryApta-mAtrAmAM dhana Ape che, mATe e dhana meLavavAnI kAmanA laI pATalIputra pahoMcyo ane badhAthI AgaLa rAkhela eka ucca Asana para besI gayo ane anya Asano upara daMDa, jayamALA Adi sAdhano mUkI dIdhAM. kharekhara to te je Asana para beThelo, tyAM to naMda haMmezAM besIne dakSiNAo ApyA karato hato; eTale naMda-putranA kahevAthI dAsIe cANakyane tenA parathI UThI bIjA Asana para besavA kahyuM. enAthI cANakyane apamAna jevuM lAgyuM. te Ukyo nahi, mATe dAsIe paththara vaDe prahAra karI cANakyane e Asana parathI uThADI dIdho. jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 9696969696969696969699 183 | Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAsI dvArA thayelA A apamAnathI krodhita thaI eNe hAjara vizALa janasamUhanI sAme dRDha ane atyaMta ucca svaramAM pratijJA karI : "huM A naMdano, enA sainya, putra, mitra ane koSanI sAthe sarvanAza karIne ja virAma laIza." AvI pratijJA bAda bhramaro taMga karIne lAla-lAla AMkho vaDe naMdanI tarapha dRSTi karatA krodhathI dhrUjato cANakya mahelamAMthI nIkaLI nagaranI bahAra jato rahyo. cANakyane enAM mAtA-pitA pAse sAMbhaLelI sthavironI e bhaviSyavANInuM smaraNa thayuM. jemAM emaNe kahyuM hatuM ke - 'AgaLa jatA A samrATa nahi, paNa samrATa samAna prabhAvazALI banaze.' niHspRha zramaNanuM kathana kyAreya asatya nathI hotuM.' evuM vicArI cANakyae rAjA banavApAtra koI vyaktine zodhI enA mAdhyamathI naMda, enA vaMza ane rAjyano nAza karavAno dRDha saMkalpa karyo. caMdraguptano paricaya ekAda supAtra vyaktinI zodhamAM saMnyAsIno bhekha dharI bhaTakatAbhaTakatA cANakya eka divasa evA gAmamAM bhikSA mATe gayo, jyAM rAjA naMdanA moronI jALavaNI temaja rakhevALI karavAvALA loko vasatA hatA. mayUrapoSakonA pramukhe parivrAjaka vezamAM cANakyane joIne kahyuM : "mahAtmana ! mArI putrIne caMdrapAnanuM eka ghaNuM ja adbhuta vismayakAraka dohada (icchA) thayuM che. A azakya kAryane kevI rIte zakya banAvI zakAya che ? garbhavatI strInI icchA pUrI na thavAnI hAlatamAM garbhastha bALakanI sAthe-sAthe mArI putrIno jIva jokhamamAM mukAya zake che. A ciMtA mane rAta-divasa korI khAya che. jo tame A adbhuta dohadane tRpta karavA mATe koI upAya karazo to amArA para tamAro ghaNo moTo upakAra thaze." vidvAna cANakyane samajatA vAra na lAgI ke je supAtranI zodhamAM te parizrama karI rahyo che, te pAtra mayUrapoSaka(pAlaka)nI putrInA kUkhamAM che. cANakye emane kahyuM : "garbhamAM rahelA bALakane moTA thayA pachI jo tame mane ApavAnuM vacana Apo to huM.tamArI putrInAM dohadane pUrNa karI zakuM chuM.' 99 184 chelle jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mayUrapAlakanA pramukhe cANakyanI zaratane khuzIthI mAnI lIdhI. pachI buddhizALI cANakyae ghAsanI eka jhUMpaDI taiyAra karAvI. e jhUMpaDInA uparanA bhAgamAM eka moTuM kANuM rakhAvyuM. e jhUMpaDImAM rAtanA vakhate kANAmAMthI AkhA caMdrano paDachAyo paDavA lAgyo. tyAre cANakyae khAnagImAM eka vyaktine upara caDhAvI dIdho ane ene samajAvI dIdhuM ke - 'emano izAro maLatAM ja te e kANAne dhIme-dhIme taNakhalAo vaDe DhAMkavAnuM zarU karI de.' A badhI goThavaNo karyA pachI cANakye garbhavatI strIne bolAvI e jhUMpaDImAM eka jagyAe besADI, enA hAthamAM pANIthI bharelI eka thALI ApI dIdhI. e thALImAM pUrNa caMdranuM pratibiMba (paDachAyo) paDI rahyuM hatuM. cANakye ene saMbodhita karatA kahyuM : "dIkarI ! A caMdrane pI jA.'' garbhavatIe thALImAMnuM pANI pIvAnuM zarU karyuM. jema-jema e pANI pI rahI hatI, tema-tema jhUMpaDInI upara beThelo mANasa jhUMpaDInI uparanuM kANuM taNakhalAMo vaDe DhAMkato jaI rahyo hato. A thALInuM pANI pI letAM e garbhiNIne caMdra dekhAto baMdha thaI gayo ane e ema samajI beThI ke eNe caMdrapAna karI lIdhuM che, enuM dohada (icchA) pUruM thayuM. Ama icchApUrti thatA garbha koI paNa jAtanI takalIpha vagara moTuM thavA lAgyuM ane yogya samaye mayUrapAlakanI e putrIe eka tejasvI putrane janma Apyo. dohadanI vAta dhyAnamAM rAkhIne e bALakanuM nAma caMdragupta rAkhavAmAM AvyuM. dUradezI cANakye bhAvi rAjAnI senA mATe sonuM ekaThuM karavAnI dhUnamAM dhAtu-vizeSajJonI tapAsa cAlu karI dIdhI ane Ama-tema bhaTakavA lAgyo. jyAre A tarapha thoDoka moTo thatA bALaka caMdragupta enA jeTalAM ja bALakonI sAthe ramatI vakhate rAjAo jevI ceSTAo karavA lAgyo. jagye-jagye bhaTakato cANakya eka divasa mayUrapAlakonA e gAmamAM AvI pahoMcyo, e samaye caMdragupta bIjA bALako sAthe ramatAMramatAM aneka jAtanI rAja-lIlAo karI rahyo hato. e bALakano jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 7 185 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama rAjAo jevo vyavahAra joI ane sAthe-sAthe ramatAM bALakonI vAtacIta sAMbhaLIe jANI gayo ke A e ja bALaka che, jenI mAtAnA dohakane caMdrapAna karAvIne eNe pUruM karyuM hatuM. cANakya caMdraguptanA mAthA ane moDhA para lADethI hAtha pheravatA potAnI oLakha ApI ane kahyuM : "mArI sAthe cAla, huM tane rAjA banAvI daIza." mahattvAkAMkSI bALaka caMdragupta tarata ja cANakyanI AMgaLI pakaDI lIdhI ane enA manamAM bhaviSyanA sAmrAjyanAM suMdara manohArI citronI kalpanA karato emanI sAthe cAlavA lAgyo. potAnAM sapanAM sAkAra karanArA A svarNima suyogamAM kyAMka koIka prakAranuM vidana na Ave, evI AzaMkAthI cANakya bALakanA mAtA-pitA, vaDIlo vagerene pUchyA vagara e gAmamAMthI koIka acokkasa sthAne javA mATe tarata ja cAlI nIkaLyo. cANakaye je kAmane pUruM karavA bIDuM jhaDapyuM hatuM, te vastutaH ghaNuM ja moTuM ane asAdhya kAma hatuM. cANakyanAM kAryonI mulavaNI karatA spaSTa rIte e jANI zakAya che ke mAtra potAnA apamAnanA badalA mATe veranI bhAvanAthI dorAIne eNe ATalo moTo saMgharSa karyo na hato, paNa A mahAna saMgharSanI pAchaLa enA manamAM aneka uddezyo hatA. tatkAlIna dezavyApI vighaTanakArI pravRttioe enA mAnasamAM tIvra asaMtoSa pedA karyo. karabojathI ladAyelI ane kuzAsanathI pIDita janatAne te eka sArvabhauma sattA saMpanna suzAsana ApavA mAMgato hato. banavAjoga che ke naMdanA rAjamahelamAM thayelAM apamAne enA aMtaramAM saMtAyelA e vicArone pracaMDa rUpa ApI ene rAjyakrAMti mATe anuprerita karyo hoya. e vakhate bhAratavarSamAM be mahAna vizva vidyAlayo hatAM. eka to takSazilA ane bIjuM nAlaMdA. naMdanA nAkanI nIce rahelA nAlaMdA vizvavidyAlayamAM caMdraguptane zikSA apAvavAnuM jokhama na letA cANakya cokkasa takSazilA vizvavidyAlayamAM enA mATe zikSAnI goThavaNa karI haze, evuM anumAna tarkasaMgata TharAvI zakAya che. * 186 963969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ takSazilA vizvavidyAlayamAM rAjakumAro mATe uttama prakAranA sainika prazikSaNanI yogya ucita vyavasthA hatI. jemAM siddhAMta ane vyavahAranI sAthe-sAthe dhanuSavidyA, hAthIvidyA ane hathiyAro saMbaMdhI vidyAo paNa zIkhavavAmAM AvatI hatI. e vizvavidyAlaya sivAya paNa tyAM eka zikSAzAstrI dvArA svataMtra rUpe paNa rAjakumArane sainika prazikSaNa ApavAmAM AvatuM hatuM. jevo e pratibhAzALI bALaka caMdraguptane maLyo ke eNe tarata ja ene takSazilA pahoMcADI dIdho ane tyAM enA abhyAsa (zikSA) mATenI jarUrI vyavasthA karI dIdhI. jema AgaLa jaNAvavAmAM AvyuM che ke sikaMdare eka moTI vizALa senAnI sAthe yunAnathI laIne bhAratanI pazcimottara hada sudhInA dezone phatteha karyA pachI I.sa. pUrve 327mAM bhArata para AkramaNa karyuM. sikaMdaranI baLavAna vizALa senAnI sAme bhAratanI pazcimottara hadanAM nAnAM-nAnAM rAjyo tathA gaNarAjyonI senA athAga saMgharSa karavA chatAM paNa hAratI gaI. A dAruNa dazAne joIne dezanA AbAla-vRddha darekanA aMtarmanamAM pedA thayelA kSobha (glAni) e pratyeka bhAratavAsIne potAnI mAtRbhUminI rakSA mATe kaMIka karI chUTavAnI preraNA ApI. juvAniyAo potAnA dezanI svataMtratA mATe balidAna ApavA mATe tatpara thayA. caMdragupta jevo mahattvAkAMkSI yuvaka je e samaya sudhImAM takSazilAmAM paryApta sainika prazikSaNa tAlIma meLavI cUkyo hato, deza para AvelI saMkaTanI ghaDIomAM zAMtithI besI na zakyo. mATe caMdragupta paNa eka sainikanI TukaDI banAvI eno senApati banI sikaMdaranI senAnI sAme Takkara levA mATe udyata thayo. emanA samayanA ajoDa kUTanItijJa ane rAjanIti vizArada cANakyanA dUradarzitApUrNa nirdezanamAM sAhasika navayuvaka caMdragupta potAnI mAtRbhUmi bhAratane videzI yunAnIonA dAsatvamAMthI mukta karAvavAnuM bIDuM jhaDapyuM ane abhuta vairya, sAhasa ane parAkrama vaDe eNe yunAnIone bhAratavarSanI hada bahAra baMdeDI mUkavAmAM saphaLatA meLavI. e rAjanaitika viplavanA samaye caMdragupta na to koI rAjyano rAjA hato ke nahi koI niyamita senA hatI, chatAM paNa eNe dezanI jina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 200999999999 180] Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ijjata-AbarU jALavavA yuvakone bhegA karI A atyaMta duSkara kAryane zakya karyuM hatuM. potAnA dezamAMthI videzI zAsanano aMta ANyA pachI caMdragupta potAnA pAlaka eTale ke bhAgya-ghaDavaiyA cANakyanI AjJA pramANe pATaliputra para Adhipatya jamAvavA mATe athAga parizrama vaDe eka zaktizALI senAnuM nirmANa karyuM. paryApta zaktizALI senA ekaThI thaI jatA temaja tamAma prakAranI sainika taiyArIo thaI jatA cANakyae caMdraguptane pATaliputra upara pracaMDa gatie AkramaNa karavAno Adeza Apyo. caMdragupta emanI AjJA mAnI tarata ja potAnI senA sAthe pATaliputra tarapha yuddha mATe prayANa karyuM. A sainika abhiyAnamAM cANakya paNa caMdraguptanI sAthe ja hato. baMne senAo ghaNI zUravIratAthI laDI. paNa magadhanI susaMgaThita ane vizALa senAnI sAme caMdraguptanI senA TakI na zakI. Akhare caMdragupta ane cANakyae emano jIva bacAvavA mATe yuddhasthaLa choDI bhAgavuM paDyuM. dhananaMdanA AdezathI magadha sainikoe caMdragupta ane cANakyano pIcho karyo. paNa catura cANakya caMdraguptane laI durgama araNyo, durladhya parvato ane vegIlI nadIone gupta veza dhAraNa karI pAra karato jaI rahyo hato. (grAmINa mahilA pAsethI cANakyane zikSA) naMdavaMzane nesta-nAbUda karavAnI potAnI pratijJAne pUrI karavA mATe jIvatA rahevAno daDha saMkalpa hRdayamAM dharobIne cANakya eka rAtanA visAmA mATe caMdraguptane sAthe laI ekAMta jhUMpaDImAM rokAyA. e jhUMpaDInI mAlikI eka vRddhAnI hatI. te garama-garama rAba thALImAM pIrasIne enAM bALakone ApI. te thALImAM temAMnA eka bALake hAtha nAMkhyo ane dAjhI javAthI karaMjavA (raDavA) lAgyo. tyAre e vRddhAe khIjavAIne bALakane kahyuM : "mArA dIkarA ! tuM paNa cANakyanI jema atyaMta mUrakha ja dekhAya che." vRddhAnI vAta sAMbhaLI cANakya camakyo. eNe vRddhAne pUchyuM : cANakyae evI to kevI mUrkhatA karI che ke jenA lIdhe tuM A bALakane enI jema ja mUrkha gaNI rahI che?" 188 96969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhAe javAba Apyo : "pAntha ! je rIte cANakyae magadhanA chevADAnAM kSetrone jItyA vagara ja ekadama vizALa sAmrAjyanI vacce rahela pATaliputra nagara upara AkramaNa karIne bhayaMkara parAjayanI sAthosAtha jIva jokhamamAM mUkavAnI mUrkhatA karI, e ja rIte A mUrkha bALake paNa thALInA kinArenI rAba na khAIne garama-garama rAbanI vacce hAtha nAkhI eno hAtha dajhADI mUkyo che." - cANakyae e gAmaDiyaNa vRddha vaDe karAyelA meMNAthI bodhapATha lIdho. manomana te vRddhAno upakAra mAnato tyAMthI potAno bhAvi kAryakrama nakkI karIne sUryodaya thavA pahelAM ja ajJAta sthaLe jato rahyo. aneka vipadAone vekyA pachI cANakya caMdraguptanI sarahadothI kuzaLa bahAra nIkaLavAmAM saphaLa rahyo. surakSita jagyAe pahoMcyA pachI cANakyae pharI sainya saMgaThananuM kArya AraMbhI dIdhuM. A vakhate eNe himAlayanI taLeTInA rAjA parvatakanI sAthe mitratA karI ene naMdanuM aDadhu rAjya ApavAno vizvAsa apAvI dhananaMdanA rAjya - upara caDhAI karavA mATe rAjI karI lIdho. thoDAka ja samayamAM caMdragupta paNa sazakta senA saMgaThita karI lIdhI. cANakyanA nirdeza pramANe caMdragupta ane parvatakanI senAoe sAthe maLIne magadha rAjya para caDhAI karI dIdhI ane magadhanA eka pachI eka sarahadI vistAro ane nagaro para Adhipatya meLavatA jaI aMte pATaliputra upara AkramaNa karI dIdhuM. ghamAsaNa yuddha thayA pachI magadhanI senA yuddhasthaLa choDI palAyana karI gaI. pATaliputranuM patana thatAM ja caMdragupta dhananaMdane jIvato ja pakaDI pADyo. A sainika abhiyAnanI saphaLatAno badho ja zreya cANakyane ApI zakAya che. jenI gUDha phUTanItika cAlone lIdhe caMdragupta ane parvatakanI senAoe niraMtara saphaLatA meLavI. (naMdavaMzano aMtaH mauryavaMzano abhyadaya) caMdragupta enA guru cANakya sAme baMdIvAna banAvelA dhananaMdane hAjara karyo. dhananaMde cANakya sAme jIvananI bhIkha mAMgatA kahyuM ke - "have te ekAMtamAM dharma-sAdhanA karavA mAMge che. cANakyae enI prArthanA sAMbhaLI ene kahyuM ke - "te enI baMne rANIo, putrI ane jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9995639696969696962{ 189 ] Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUriyAta pramANenI dhana-saMpadAnI sAthe eka rathamAM besI jyAM javuM hoya tyAM jaI zake che." cANakyanI AjJA laI dhananaMda enI be patnIo ane putrIne rathamAM besADI jIvana-nirvAha mATe yogya paryApta saMpatti laIne rathamAM savAra thaI ratha haMkArI gayo. je samaye naMda eno ratha hAMkI rahyo hato, daivayoge e ja samaye caMdraguptano ratha enI sAmenI taraphathI Avyo. rathamAM beThelA tejasvI yuvaka caMdragupta para najara paDatAM ja dhananaMdanI rAjakumArI enI sAna-bhAna-kuLanuM mAna bhUlI gaI. je rIte cAtaka caMdranI tarapha phATI AMkhe joI rahe che, e ja rIte dhananaMdanI kanyA paNa enI zuddha-budha bhUlI ekITase caMdraguptane jotI ja rahI gaI. anubhavI vRddha dhananaMdane samajatA vAra na lAgI ke enI putrI caMdragupta para ovArI gaI che. eNe ratha rokI enI putrIne kahyuM : "vatsa ! kSatriyakanyA mATe svayaMvara ja varacayana-pasaMdagI mATenuM zreSTha mAdhyama gaNavAmAM AvyuM che. tuM tArI marajI pramANe khuzI-khuzI caMdragupta para pasaMdagIno kaLaza utAra. have tuM mArA ratha parathI UtarIne caMdraguptanA rathamAM savAra thaI jA ane A rIte mane tArA mATe suyogya pAtra zodhavAnI ciMtAmAMthI haMmezane mATe mukta kara." potAnA pitAnI vAta sAMbhaLI e rAjakanyA maMtramugdhanI jema tarata ja dhananaMdanA rathamAMthI UtarI caMdraguptanA ratha para caDhavA lAgI. jevo eNe rathamAM eka paga mUkyo ja hato ke rathanA paiDAnA 6 ArakA caracarsa avAja karatA tUTI gayA. A jotAM ja - "are, mArA ratha para A mahAamaMgaLakAriNI koNa ArUDha thaI rahI che, jenA vaDe rathamAM eka paga rAkhavAmAtrathI mArA rathanA ArakA tUTI gayA. jo A Akhe-AkhI rathamAM besI jaze to mArA rathanuM ja nahi saMbhavataH mAruM potAnuM ja astitva jokhamAI jaze." Ama bolatA caMdragupta naMdanI lADakIne potAnA rathamAM besatA rokI. tyAre adhavacce ja caMdraguptane rokatA cANakyae kahyuM : "nahi, nahi caMdragupta ! evuM karIza mA ! tuM niHsaMkocapaNe rAjakumArIne ( 190 cha969696969696969699jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArA rathamAM besavA de. rathanA paiDAnA cha ArA tUTavA e tArA mATe ane tArI bhAvi peDhIo mATe mahAna zubha zukana che, tArI che peDhIo akhaMDapaNe rAjya karatI raheze." jevI tamArI AjJA deva !" kahIne caMdragupta cANakyanI AjJAne zirodhArya karI dhananaMdanI putrIne potAnA rathamAM besADI dIdhI. tyAra bAda caMdragupta ane rAjA parvatake dhananaMdanI apAra dhanasaMpadAnuM paraspara vibhAjana karavuM zarU karyuM. e samaye dhananaMdanA rANIvAsamAMnI eka atyaMta adbhuta sauMdarya-lAvaNyA suMdarI caMdragupta ane pravartakanI sAme hAjara karavAmAM AvI. rAjA pavartaka ene jotAM ja enA para mohI paDyo. cANakyanI salAha mujaba e kanyAnA lagna parvataka sAthe karavAnuM nakkI thayuM. vara-vadhUnAM paraspara kara grahaNa karavAnA samaye lagna vedInI AganA tApathI baMnenA hAthomAM parasevo vaLyo, ane vadhU viSakanyA hovAne lIdhe enA hAthano parasevo lAgatA ja parvataka upara jhaDapathI viSano prabhAva thavA lAgyo. aMte e viSakanyAnA jherIlA pasInAthI parvataka mRtyu pAmyo. A rIte caMdragupta vaDe koI paNa jAtanA prayatna karyA vagara ja parvatakanA jAte ja mRtyu pAmavAthI caMdragupta ekalo ja badhI dhana-saMpatti ane rAjyano svAmI banI gayo. je varSe AcArya sthULabhadrano svargavAsa thayo, e ja varSe naMdavaMzano aMta, parvatakanuM avasAna ane pATaliputranuM vizALa sAmrAjya temaja parvatakanA rAjya upara caMdragupta mauryano rAjyAbhiSeka thayo. A rIte caMdragupta vI. ni. saM. 215(I.sa.pUrva 312)mAM naMda rAjavaMzane samApta karI pATaliputramAM maurya rAjyavaMzanI sthApanA karI. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969 191) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Arya mahAsaMri aoo sahastI bhagavAna mahAvIranA sAtamA paTTadhara ane AThamA AcArya sthULabhadra pachInA navamA AcArya Arya mahAgiri ane dasamA AcArya suhastiI thayA. mA AcArya mahAgiri 10mA AcArya sahastI janma : vI. ni. saM. 145 vI. ni. saM. 191 dIkSA : vI. ni. saM. 175 vI.ni.saM. 221 (vikalpa vI.ni.saM. 214) AcArya pada : vI. ni. saM. 215 vI. ni.saM. 245 svagArohaNa svargavAsaH vI. ni. saM. ra45 vI. ni. saM. 191 gRhasthaparyAya : 30 varSa 30 varSa (vikalpa 23 varSa) sAmAnya muniparyAya 40 varSa 24 varSa (vikalpa 31 varSa) AcAryakALa : 30 varSa 46 varSa pUrNa vaya : 100 varSa 100 varSa elApatya vAziSTha gotra (gRhasthajIvana Arya mahAgiri ane suhastI baMne bALapaNathI ja AryA kakSAnI rakhevALImAM rAkhavAmAM AvyA. e baMnenuM lAlana-pAlana ane zikSaNa vagere AryA yakSAnA tattvAvadhAnamAM ja saMpanna thayuM. (zramaNadIkSA) Arya mahAgirinI dIkSA vi. ni. saM. 175mAM ane Arya suhastInI vi. ni. saM. 221mAM thaI. jyAM sudhI Arya mahAgirino saMbaMdha che, uparokta kALa-gaNatarImAM koI vidana nathI naDatuM. paNa upara batAvelA AMkaDAo pramANe Arya suhastIno dIkSAkALa vI. ni. saM. 221mAM Ave che, emAM sauthI moTI takalIpha e UbhI thAya che ke Arya suhastIne Arya sthULabhadranA hAthe dIkSita thayelA mAnavAmAM AvyA che ane AcArya sthULabhadra vI. ni. saM. 215mAM ja svargastha thayA hatA. 192 90333339999 na dharmano molika itihAsa (bhAga-2) Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA saMjogomAM AcArya sthULabhadranI pAse vI.ni. saM. 221mAM emanA dIkSita thavAnI vAta tarkasaMgata temaja sAcI baMdhabesatI nathI. AthI evuM lAge che ke Arya suhastiI 23 varSanI uMmaramAM dIkSita thayA hoya ane koIka lipikAranI bedarakArIthI ra3nI jagyAe 30nI saMkhyA jANItI banI hoya. 23 varSanI vaye emanA dIkSita thavAnI vAta mAnI levAthI AcArya sthULabhadranI pAse vi. ni. saM. 214215mAM emanA dIkSita thavAnI kaDI baMdha bese che. A baMne mahApuruSoe anukrame 14 ane 31 varSanA emanA sAmAnya muniparyAyanI vakhate kaThora tapasyAnuM AcaraNa niraticAra vizuddha saMyamapAlana ane sthavira zramaNonI sevA-suzruSAnI sAthosAtha avirata abhyAsa ane pUrNaniSThA sAthe jJAna meLavyuM. A baMne mahAzramaNa 10mA be ochA pUrvenA jJAtA hatA - jANakAra hatA. AcAryapada ) vI. ni. saM. 21pamAM emanA svarge sidhAvavA samaye AcArya sthULabhadra emanA A baMne suyogya ziSya - Arya mahAgiri ane Arya suhastIne potAnA uttarAdhikArInA rUpamAM AcAryapade nImyA. Arya suhastI AcArya sthULabhadra pAse dIkSita thaI zakya che ke ekAdazAMgInuM adhyayana pUruM na karI zakyA haze ke sthULabhadranuM dehAMta thayuM, Arya sahastInuM pUrvazrutanuM adhyayana Arya mahAgirinA sAMnidhyamAM emanI ja kRpA vaDe pUrNa thayuM, jevuM ke pariziSTa parvakAre svayaM Arya suhastInA moDhe Arya mahAgiri mATe kahevaDAvyuM che - "mamaite guravaH khaluM - e mArA guru che. A saMjogomAM vI. ni. saM. 215mAM svalpa dikSAkALavALA Arya suhastIne AcArya sthULabhadra dvArA mahAgirinI sAthe AcAryapade nImavAnI vAta tarka-yuktisaMgata nathI TharatI. A badhAM taththonuM samyaka paryAlocana karavAthI ema thavAnI zakyatA pUrepUrI dekhAya che ke Arya mahAgirine potAnA anugAmIuttarAdhikArI nImavAnI vakhate AcArya sthULabhadra emanA viziSTa jJAna vaDe Arya suhastIne zAsananA saMcAlanamAM vizeSa kuzaLa ane jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Dt96969696969696969). 193] Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAzALI samajIne Arya suhastIne kALAntaramAM AcAryapada soMpavAno emane Adeza Apyo hoya. A baMne AcAryonA AcAryakALamAM jaina dharmano pracAra ane prasAra bhAratavarSanA dUra-sudUranAM kSetromAM thayo. avaMtI pradeza paNa jaina paraMparAnuM eka sudRDha kendra emanA samayamAM ja banyuM. Arya mahAgirinI viziSTa sAdhanA Arya mahAgirie emanA aneka ziSyone AgamonI vAcanAo ApI emane ekAdazAMgInA dakSa vidvAna banAvyA. tyAra bAda emaNe emano gaccha-saMgha paNa Arya suhastIne soMpI dIdho ane gacchanI nizrAmAM rahI utkRSTa jinakalpanA zramaNAcAranuM pAlana karavuM zarU karyuM. jinakalpI AcAra dhAraNa karyA pachI paNa gacchAvAsa choDyuM nahi. emanuM vicaraNa to Arya suhastI ane potAnA zramaNonI sAthe ja thatuM hatuM, paNa teo bhikSA mATe ekalA ja jatA hatA ane nirjana ekAMta sthaLe ekalA ja dhyAnastha rahetA. emaNe e ghora (bhISaNa) abhigraha lIdho hato ke - je sUkuM-pAkuM baceluM anna gRhastho dvArA bahAra pheMkavA jevuM haze, bhikSAmAM e ja annane svIkAraze.' tatkAlIna zramaNasaMghamAM Arya mahAgirinuM pada sarvocca zikhare mAnavAmAM AveluM che. teo pUrvajJAnanA viziSTa abhyAsu hovAnI sAthe-sAthe vizuddha zramaNAcAranA paNa prabaLa samarthaka hatA. emane AhAra-vihAra ane saMyamamAM lezamAtra paNa DhIlAza sahana thatI na hatI. A rIte utkRSTa jinakalpa pramANe sAdhucaryAnuM pAlana karatA rahIne AryamahAgirie aneka varSo sudhI ghaNI ugra tapasyAo karIne emanA samayanA uccakoTinA zramaNajIvananuM mApadaMDa sthApita karyuM. teo emanA samayanA advitIya cAritraniSTha ane ucca koTinA zramaNazreSTha hatA. AkharamAM elakaccha(dazArNapura)nI pAse gajAgrapada nAmanA sthaLe gayA ane tyAM emaNe anazana karI vI. ni. saM. 245 mAM 100 varSano jIvanakALa pUrNa karI samAdhipUrvaka svargagamana karyuM. 194 77 UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Arya mahAgarikAlIna rAjavaMza) AgaLa jaNAvavAmAM AvyuM ja che ke Arya sthULabhadranA AcAryakALanA chevaTanA divasomAM (vI. ni. saM. 215 mAM) maurya rAjyavaMzano udbhava thayo. Arya mahAgirinA AcAryakALamAM A rAjavaMzanA prathama rAjA caMdragupta mauryae emanA preraNAstrota mahAmAtya cANakyanA parAmarza pramANe aneka varSo sudhI videzI temaja prAdezika rAjasattAonI sAthe saMgharSa karatA rahIne samagra bhAratane potAnA sudaDha zAsanasUtramAM bAMdhIne eka sArvabhaumasattA saMpanna, sazakata ane vizALa sAmrAjya sthApyuM. eNe kAbula ane kaMdhAramAMthI paNa yunAnI vijetA selyukasane khadeDIne e pradezone bRhattara bhAratanI rAjya sarahadamAM joDI dIdhA. aneka prAcIna graMthomAM A pramANenA ullekho maLe che ke - "je samaye caMdragupta maurya pATaliputranA rAjasiMhAsana para Asanna thayo e vakhate te jaina dharmAvalaMbI na hato, paNa cANakya vividha yuktio vaDe jaina dharma ane jaina zramaNonuM mahattva sAbita karI caMdraguptane jaina dharmAvalaMbI banAvyo. enA phaLasvarUpe AgaLa jatA caMdragupta jaina dharma pratye atyaMta Astika parama - zraddhALu zrAvaka banI gayo ane eNe jinazAsananI noMdhapAtra sevAo karI. kyAMka koI kAvatarAkhora dagAthI jhera vagerenA upayogathI caMdraguptanI hatyA na karI de, e dRSTie dUraMdezI cANakya caMdraguptane pATaliputranI rAjagAdI para besADyA pachI dhIme-dhIme khorAkamAM ekadama thoDA ja pramANamAM jhera khavaDAvavAnuM zarU karI dIdhuM hatuM. dhIme-dhIme vadhAravAmAM AveluM e prANaghAtaka viSa caMdragupta mATe amRta samAna atyaMta Avazyaka pauSTika auSadha - davAnuM kAma karavA lAgyuM. anukrame A rIte caMdraguptanA dararojanA bhojanamAM viSanI mAtrApramANa eTaluM vadhArI devAmAM AvyuM ke jo caMdragupta mATe baneluM e bhojana koI bIjI vyakti jarA-amathuM paNa cAkhI le to enA mATe A jherIluM bhojana tatkALa prANaghAtaka sAbita thatuM hatuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 99999999998 195 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (biMdusArano janma) eka divasa maurya samrATa caMdragupta je vakhate bhojana laI rahyo hato, e ja samaye garbhavatI rAjamahiSI tyAM upasthita thaI. mahArANIe caMdraguptanI sAthe bhojana levAnI icchA darzAvI. caMdragupta jema-jema nA pADI, tema-tema rAjarANInI jIda vadhatI ja gaI ane chelle mahArANIe caMdraguptanI thALImAMthI eka koLiyo jhUMTavIne enA. moDhAmAM mUkI ja dIdho. jherIlA bhojane tarata ja enI asara dekhADI ane jota-jotAmAM mahArANI bebhAna thaI jamIna para DhaLI paDI. tarata ja rAjaprAsAdamAM badhe hAhAkAra macI gayo. e ja vakhate mahAmAtya cANakya ghaTanAsthaLe hAjara thayA. "have mahArANIno jIva koI paNa upAye bacAvI nahi zakAya." ema kahIne cANakyae zalyacikitsako - vaidyone Adeza Apyo ke - teo jema bane tema jaladIthI mahArANInA peTane cIrIne garbhastha bALakanA prANonI rakSA kare." tarata ja zalyakriyA-vADhakApa vaDe garbhastha zizune garbhamAMthI bahAra kADhavAmAM Avyo. mAtA dvArA levAyelA bhojananI bALaka para kaMI khAsa asara thaI na hatI. mAtra enA kapALa upara bhUrA raMganI TIlInuM cihna ja aMkita thayuM hatuM, viSayukata TIlInA kAraNe rAjakumAranuM nAma biMdusAra rAkhavAmAM AvyuM. vi. ni. saM. 215 thI 18 varSa sudhI bhAratanA ghaNA moTA vistAra para zAsana karyA pachI maurya sAmrAjyanA saMsthApaka samrATa caMdragupta vI. ni. saM. 233mAM jIvanalIlA saMkelI paralokavAsI banyA. (maurya samrATa biMdusAra) caMdraguptanA dehAvasAna pachI eno putra biMdusAra bhAratanA bRhad sAmrAjyano svAmI banyo. vibhinna graMthomAM biMdusAranAM vibhinna nAma upalabdha thAya che. "vAyupurANa vagere purANagraMthomAM ene bhadrasAra ane vArisAranA nAmathI, "mahAvaMza" tathA "dIpavaMza'nAmanA bauddha graMthomAM biMdusAranA nAmathI ane yunAnI abhilekho ane pustakomAM amitraceTasa ane amitraghAtanA nAmathI abhihita karavAmAM Avyo che. [ 196 9639696969999999na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpabhASya'nA ullekha pramANe samrATa banyA pachI biMdusAre enA pitA pAsethI maLela sAmrAjyanI hadomAM abhivRddhi karI. te ghaNo nyAyapriya, dayALu ane jaina dharma pratye Astika prajAvatsala samrATa hato. enA zAsanakALamAM paDelA dukALanA samaye eNe dAnazALAo ane sArvajanika bhojanazALAo kholIne enI dukALagrasta prajAnI khullAhAthe madada karI. biMdusAranA darabAramAM selyukasanA putra aiTiokosa prathamanA taraphathI DAImaiksa nAmano yunAnano eka rAjadUta raheto hato. - biMdusAranuM apara nAma amitraghAta (zatru-saMhAraka) upalabdha thAya che. enAthI vidvAnoe anumAna lagAvyuM che ke ene lAMbA samaya sudhI yuddha karavuM paDyuM haze ane zatruo upara vijaya meLavavAne lIdhe ene amitraghAta'nI upAdhi maLI haze. biMdusAranA zAsanasamayamAM aMtima caraNamAM enA sAmrAjyanA uttara-pazcimI pradeza takSazilAmAM vidroha utpanna thayo hato. e vidrohane dabAvavA mATe eka ghaNI moTI senAnI sAthe rAjakumAra azokane mokalavo paDyo. (cANakyanuM avasAna) potAnA parama anuyAyI maurya samrATa caMdraguptanA dehAMta pachI cANakyae zramaNadharmamAM dIkSita thaI AtmakalyANa karavAnuM nakkI karyuM hatuM. paNa biMdusAra vaDe vAraMvAra vinayapUrvaka Agraha karavAnA lIdhe emaNe thoDA samaya sudhI mahAmAtyapada upara rahIne kArya karavAnuM mAnya rAkhyuM. harahaMmeza magadha sAmrAjyanA mahAmAtyapadane meLavavAnAM sapanAM joto subaMdhu nAmano eka amAtya, rAjA, rAjya ane prajA upara cANakyanA varcasva ane sarvagAmI prabhAvane joIne manomana cANakyathI baLavA lAgyo, IrSA karavA lAgyo. eNe yogya taka jhaDapIne yena-kena prakAreNa biMdusArane cANakyanI viruddhamAM bhaDakAvavAnuM zarU karyuM. eka divasa subaMdhue biMdusAranI sAme enI mAtAnA mRtyunI ghaTanAnuM baDhAvI-caDhAvIne e rUpe citra prastuta karyuM ke jANe cANakyae ja biMdusAranI mAtAnI hatyA karI hoya. A rIte biMdusAranA magajamAM cANakya pratye rAgadveSa pedA karavAmAM aMte subaMdhu kAmiyAba thayo. biMdusAranI AMtarika bhAvanAone dUraMdezI mutsaddI cANakya tarata ja jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 2969696969696969696969] 190] Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmI gayA ane teo saMsArathI virakta thaI anna-jaLa tyajI nagaranI bahAra ekAMta sthaLe dhyAnamAM besI gayA. potAnI dhAtrImA pAsethI saccAI jANIne biMdusAra ghaNo pazcAttApa karavA lAgyo. eNe cANakya sAme jaIne vAraMvAra mAphInI mAgaNI karIne emane pharIthI e ja mahAmAtyapadanA kArabhAra saMbhALavAnI vinavaNI karI, paNa cANakya samasta aihika AkAMkSAone tyajIne AtmaciMtanamAM tallIna thaI cUkyA hatA, jethI biMdusAra nirAza thaI khAlI hAthe pAcho pharyo. jene vAlmayanamAM evo ullekha maLe che ke - "subaMdhu sevA karavAnA bahAne cANakya pAse rahevA lAgyo ane rAtanA samaye eNe e ghAsanA khaDakalAmAM Aga cAMpI dIdhI, jenA upara cANakya dhyAnamagna thaI beThelA hatA. e AgathI bacavA mATe cANakyae koI paNa jAtano prayatna na karyo ane samAdhinI sthitimAM ja svargagamana kyuM." subaMdhu dvArA karAyelA A dhRNita ane jaghanya aparAdha Ama janatA ane biMdusArathI ajANuM na rahyuM. rAjA ane prajA vaDe vArApharatI padathI vyuta ane apamAnita thayA pachI subaMdhu vikSipta thaI gayo. enI ghaNI kharAba dazA thaI ane vividha prakAranAM bhISaNa duHkhothI pIDAIne aMte maraNane zaraNa thayo. (suhastInA AcAryakALano rAjavaMza) vI. ni. saM. 24pamAM Arya mahAgirinA svarge sidhAvyA pachI je samaye Arya suhastI AcArya banyA e vakhate maurya samrATa biMdusAranA zAsanakALanuM lagabhaga 12muM varSa cAlI rahyuM hatuM. 25 varSa sudhI zAsaka rahyA pachI vI. ni. saM. 258mAM biMdusAra aihika lokane choDI paralokanA mArge prayANa karyuM. (maurya samrATa azoka) - Arya suhastInA AcAryakALamAM biMdusAranA avasAna pachI eno putra azoka (vI. ni. saM. 258mAM) magadhanA vizALa sAmrAjyano zAsaka banyo. azokanA pitA biMdusAra temaja dAdA (pitAmaha) caMdragupta baMne ja jaina dharmAvalaMbI hatA, tethI azoka paNa zarUAtamAM jaina 198 999999999999 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAvalaMbI ja hato. potAnA rAjyanA 9mA varSa(vI. ni. saM. 266)mAM azoke kaliMga para caDhAI karI. kaliMgapati kSemarAja enI zaktizALI vizALa senA laIne raNabhUmimAM AvI caDhyo. baMne taraphathI bhayaMkara yuddha thayuM. kSemarAjanA vIra sainikoe kaliMganI rakSA mATe ghaNI zUravIratAthI yuddha karyuM. paNa magadha sAmrAjyanI atyaMta baLavAna vizALa senA dvArA bhayaMkara raktapAta pachI Akhare emaNe hAra svIkAravI paDI. kaliMganA A yuddhamAM doDha lAkha sainikone baMdI banAvavAmAM AvyA, eka lAkha yoddhA haNAyA temaja enAthI paNa vadhu keTalAye yoddhA yuddhamAM lAgelA jhakhamo - ghAnA pariNAme yuddha pUruM thayA pachI mRtyu pAmyA. A bhISaNa narasaMhArathI azokanA hRdaya para UMDo AghAta lAgyo. eNe potAnA 13mA zilAlekhamAM enA mATe svayaMne doSI jaNAvatA evI ghoSaNA karAvI dIdhI ke - "have bhaviSyamAM e kyAreya A rItano narasaMhAra ane raktapAta vaDe koI paNa deza upara vijaya abhiyAna nahi kare.' je vakhate azoka pazcAttApanI AgamAM baLI rahyo hato. e ja vakhate zakya che ke bauddha bhikSusaMghanA AcAryanA saMparkamAM Avyo ane emanAthI prabhAvita thaI bauddhadharmAvalaMbI banI gayo. bauddha dharma svIkAryA pachI azoke enuM bAkInuM AyakhuM bauddha dharmanA pracAraprasAra ane vikAsamAM pUruM karyuM. eNe bhAratanA pADozI dezomAM potAnA putra mahendra ane putrI saMghamitrAne boddha dharmanA pracAra mATe bauddhazramaNa ane zramaNInA rUpamAM dIkSita karAvI laMkAmAM mokalyA. azoke mAtra dharmano pracAra ja na karyo, paraMtu prajAnA hita mATe paNa aneka lokakalyANanAM kAryo karyA ane zilAlekho kaMDarAvyA, jemAM janakalyANanI daSTie aneka rItanI dhArmika ane sAMskRtika AjJAo prasArita karavAmAM AvI hatI. Ama bauddha dharmanA pracAra-prasAramAM azoke je nAmAMkita kAryo karyA che, enA lIdhe bauddha dharmanA itihAsamAM azokanuM nAma dIrghakALa sudhI Adara sAthe yAda karavAmAM Avaze. 24 varSa sudhI magadhanA sAmrAjyano rAjya vahIvaTa karyA pachI vi. ni. saM. 282mAM maurya samrATa azokanuM dehAMta thayuM. keTalAka itihAsakAronI mAnyatA che ke azoka enA AyakhAnA chellAM cAra varSomAM pharI jaina dharmAvalaMbI banI gayo hato. azoka pachI eno pautra sammati magadha sAmrAjyano adhipati banyo. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 999969696969696998 199] Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (suhastI dvArA saspatine pratibodha ) kalpacUrNi'nA ullekhAnusAra Arya suhastI emanA jIvaMta svAmIne praNAma karavA mATe eka vakhata ujjayinI gayA ane rathayAtrAnI sAthe cAlatA rahIne rAjamahelanA AMgaNe pahoMcyA. rAjaprasAdanI aTArIe beThelA rAjA sammatie jyAre emane joyA to emane evuM lAgyuM ke jANe emaNe emane pahelA kyAMka joyA hoya. manamAM dvandayuddha cAlatA rAjAne jAtismaraNanuM jJAna thayuM. eNe enA sevakone AcArya suhastInA viSayamAM jANakArI meLavavAno Adeza Apyo, potAnA sevako pAsethI AcAryazrInA rokAvAnA sthaLanI jANa thatA rAjA emanI sevAmAM gayo ane upadeza-zravaNa pachI eNe AcAryazrIne prazna karyo : "bhagavan! dharmanuM phaLa zuM che?" AcAryazrIe javAba Apyo : "rAjan ! avyakta vagara samaye sAmAyika dharmanuM phaLa rAjyapadanI prApti vagere che." "sAcuM kaho cho bhagavan!" Ama kahetAM sammatie Arya suhastiIne prazna karyo: mahArAja ! zuM tame mane oLakho cho?" jJAnopayoga vaDe sampatino pUrvabhava jANI AcAryazrIe javAba Apyo : "tuM mAro jANIto-paricita che. AnA pahelAnA tArA janmamAM tuM mAro ziSya hato. tyAra bAda rAjA sammati pAMca aNu vratadhArI, trasta jIvonI hiMsAne tyAgIne ane zramaNasaMghano vikAsa karavAvALo mahAna prabhAvaka thaI gayo." (sammatino pUrvabhava rAjA sammatinA savAlanA javAbarUpe enA pUrvabhavano vRttAMta saMbhaLAvatA Arya suhastIe kahyuM : "rAjan ! tArA A janmathI pahelAMnI vAta che, eka vakhata vicaraNa karatA-karatA huM mArA zramaNa ziSyonI sAthe kauzAMbI nAmanA eka nagaramAM gayo. e vakhate tyAM dukALa paDyo hato. mATe sAmAnya loko mATe anna maLavuM durlabha hatuM. zramaNo pratye UMDI zraddhA ane bhaktine lIdhe zraddhALu gRhastha emane bhikSATanamAM paryApta mAtrAmAM annajaLa Adi ApatAM hatAM. eka vakhate 200 999999999999na dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kauzAMbImAM bhikSA mAMgavA mATe mAro eka ziSya eka gRhasthane ghare gayo. emanI pAchaLa-pAchaLa eka dIna-daridraya ane bhUkhyo bhikSuka paNa "gayo. e gRhastha sAdhuone yogya rUpe annajaLa ApyuM, paNa e bhikSukane emaNe kaMI paNa ApyuM nahi. e bhUkhyo bhikSuka sAdhuonI pAchaLa-pAchaLa cAlavA mAMDyo ane emanI pAse bhojananI mAgaNI karavA lAgyo. sAdhuoe ene kahyuM ke - "te loko potAnA sAdhuAcAra pramANe koI gRhasthane kaMI paNa ApI nathI zakatA. bhUkhathI ribAto e bhikSuka mArA ziSyonuM anusaraNa karato-karato mArA nivAsasthaLe pahoMcI gayo. eNe mArI pAse paNa bhojananI mAgaNI karI. mane jJAnopayogathI evI khabara paDI ke have pachInA AgalA janmamAM A bhikSuka jinazAsanano pracAra-prasArano mAdhyama banaze. meM ene kahyuM ke - "jo tuM zramaNadharmamAM dIkSita thaI jAya to tArI icchA pramANe jarUrI bhojana ApI zakIe chIe." bhikSake vicAryuM ke - "AvI dAruNa dazAnI tole to zramaNajIvananAM kaSTo sahevA sahelA che, tarata ja te mArI pAse Avyo ane dIkSA laI lIdhI. dIkSita thayA pachI te amArA bhojanano hakkadAra banyo.' mATe enI icchA pramANe bhojana karAvavAmAM AvyuM. kharekhara to te ghaNA divasono bhUkhyo hato, tethI peTabharIne eNe bhojana lIdhuM. rAtre e navA dIkSita thayelA bhikSukanA peTamAM duHkhAvo thavAnA lIdhe tenuM mRtyu thaI gayuM ane te azokanA AMdhaLA rAjakumAra kuNAlane tyAM putrarUpe janmyo. rAjanuM ! tuM e ja bhikSuka che, je tArA A sammatinA janmanA pahelAnA janmamAM mArI pAse dIkSita thayo hato. A badho tAro eka divasanA zramaNajIvanano pratApa che ke Aje tuM moTo rAjA banyo che." (rAjA saspati vaDe jaina dharmano pracAra) - jene sAhityamAM maurya samrATa sampatinuM e ja sthAna che, je maurya samrATa azokane bauddha sAhityamAM. aneka jainagraMthomAM A rItanA ullekho jovA maLe che ke - "rAjA sammatie Arya suhastiI pAse upadeza-bodha sAMbhaLyA pachI samagra bhAratavarSa temaja aneka anya bIjA dezomAM paNa potAnA pratinidhio, karmacArIo, adhikArIo, sainiko ane putra-putrIone jaina-sAdhuonA vezamAM mokalI jaina dharmano badhe jina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 999999999999 201] Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pracAra-prasAra karyo temaja eNe enA badhA ja sAmaMtone dRDha jainadharmI banAvyA. sAdhuveze sammatinA karmacArIoe anArya dezomAM vicaraNa karI tyAMnI anArya janatAne zrAvakanAM kartavyo ane zramaNAcArathI paricita karAvatA e anArya dezone zramaNonA vihAra karavAnA yogya banAvyA. rAjA sammatinI vinaMtIthI Arya suhastIe emanA keTalAka zramaNone anAryabhUmimAM dharmanA pracAra mATe mokalyA ane emaNe tyAM jaina dharma pratye lokonI adbhuta zraddhA joI AnaMda anubhavyo. sAdhuoe AryadezanI jema ja ghaNI saraLatAthI tyAMnA pradezomAM vihAra karIne jaina dharmano vadhumAM vadhu prasAra ane pracAra karyo.' e pradezonA rahevAsIoe ghaNI moTI saMkhyAmAM zrAvakadharma pratye dRDha zraddhAnuM vivaraNa saMbhaLAvyuM, je sAMbhaLI Arya suhastI ghaNA khuza thayA. sammatinA viSayamAM keTalAka jainagraMthomAM e pramANeno ullekha paNa maLe che ke - eNe bhAratanA Arya temaja anArya pradezomAM eTalAM badhAM jinamaMdiro baMdhAvyAM che ke e badhA pradezo jinamaMdirothI zobhI UThyAM. paNa vI. ni. saM. 882nA pahelAM A rItanAM maMdironI vAta itihAsanA dastAvejomAM sAmela nathI.' utkRSTa sAdhaka avaMti sukumAla Arya mahAgirinA svargavAsa pachI aneka kSetromAM vihAra karIne Arya suhastI eka vakhata pharI ujjayinI gayA ane nagaranI bahAra eka bagIcAmAM rokAyA. tyAra bAda teo emanA ziSyavRMda sahita bhadrA nAmanI eka atyaMta samRddhizALI zreSThI strInI vAhanakuTImAM rokAyA. bIjA divase pradoSa veLAe AcArya suhastI nalinIgulma nAmanA adhyayananuM sasvara pATha karI rahyA hatA. e samaye bhavananA sAtamA mALe potAnI 32 sukumAra patnIonI sAthe sUtelA bhadrAnA putra avaMti sukumAlanA kAne AcAryazrIno mITho-madhuro avAja saMbhaLAyo. te tanmaya thaI sAMbhaLavA lAgyo. e pATha ene eTalo badho karNapriya lAgyo ke ene hajI paNa vadhu spaSTa rIte sAMbhaLavA ane samajavA mATenI utkaTa icchAthI dorAIne te maMtramugdha banI enA mahelamAMthI 202 777 DOG jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2)| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UtarIne AcAryazrI pAse AvI ekadama dhyAnathI sAMbhaLavA lAgyo. pATha sAMbhaLatA kumAranA manamAM vaMToLa jAgyo ane ene jANe evuM lAgyuM ke A pAThamAM varNavelAM sukhono eNe kyAMka anubhava karelo che. tarka-vitarka karatA eNe smRti upara jora ApyuM to ene tarata ja jAtismaraNazAna thaI gayuM. avaMti sukamAla AcAryazrInI najIka jaI Ubho rahI bhaktibhAve namaskAra karI kahevA lAgyo : "bhagavan! huM gRhasvAminI bhadrAno putra chuM. tamArA A pAThane sAMbhaLatAM ja mane jAtismaraNazAna prApta thayuM che. huM mArA A janmanI pahelAM nalinI gulma nAmanA vimAnamAM devatA hato. have pharI pAchA tyAM javA mATe mAruM mana utkaTa rIte lAlAyita thayuM che. tamArI pAse zramaNatva svIkArI huM karI tyAM ja javA mAMgu chuM, to dayA karI mane pravajayA pradAna karo." AcArya suhastIe ene zramaNajIvananI ApadAothI mAhitagAra karAvyo. - avaMti sukumAle kahyuM: "bhagavan! sAdhu samAcArI pramANe to dIrgha samaya sudhI huM niraticAra zramaNyanuM paripAlana nahi karI zakIza, mATe huM zarUAtamAM ja anazana sahita zramaNatva grahaNa karIza ane thoDA samaya mATe atyaMta duSkara kaSTane paNa vIratAthI sahana karI laIza." A rIte potAnA nizcaya para aDaga rahelA ene joI Arya suhastIe ene enAM svajano pAsethI anumati levA mATe kahyuM. tyAra pachI avaMti sukamAle enI mAtA ane patnIo vaDe ene dIkSA mATe anumati ApavA mATe kahyuM, to ene anumati maLI nahi. Akhare eNe jAte ja keza luMcana karI zramaNaveza dhAraNa karyo ane AcAryanI sevAmAM hAjara thayo. Aryae potAnA zarIrathI paNa nirmamatva ane saMsArathI sarvathA vairAgI ati sukumAlane svayaMgrahIta sAdhuvezamAM joI vidhipUrvaka zramaNadIkSA ApI. tyAra bAda avaMti sukumAle Arya suhastI pAse AmaraNa anazanapUrvaka sAdhanA karavAnI AjJA pradAna karavAnI prArthanA karI. - Arya pAse AjJA meLavI avaMti sukamAla nagaranI bahAra nirjana smazAnabhUmimAM gayo ane kAyotsarga karI Ubho rahI gayo. atyaMta jina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-2) 99999999999 203] Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ komaLa evA eNe pahelIvAra ja ughADA page ATalI dUra cAlIne gayo ke kAMkarA temaja kAMTAothI enA paganAM taLiyAM cholAI gayAM ane temAMthI lohI nIkaLavA lAgyuM. ghaNI dhIrajathI A du:khAvAno temaja bhUkha-tarasane sahana karatA-karatA te AtmaciMtanamAM tallIna thaI gayo. sUrajanI teja garamIthI smazAnabhUmi AganI jema tapavA lAgI. paNa te ghaNI zAMtipUrvaka ene sahana karato rahyo. divasa pUro thatA, sUryAsta thayo, dhIme-dhIme tamase adhipatya jamAvyuM. e bhayaMkara rAta sAkSAt kALarAtrinI jema bhayajanaka banI gaI hatI. paNa saghaH pravrujita sukumAra zramaNa avaMti sukumAla smazAnamAM viraktinI sthitimAM ekacitte dhyAnamagna Ubho rahyo. emanAM pagalAMnA lohIvALA rajakaNonI gaMdhane sUMghatI-sUMghatI eka mAdA ziyALa enAM keTalAMka baccAone laIne avaMti sukumAla muni pAse AvI pahoMcI. muninA pagamAMthI nItaratA lohInI vAsa AvatA e muninA paga cATavA lAgI. AtmadhyAnamAM ramamANa muni aDagapaNe UbhA rahyA. muni taraphathI koI paNa rItano pratikAra na thato joI mAdA ziyALanI hiMmata vadhI. eNe muninA paganI mAMsala piMDImAM dAMta khosI dIdhA. garama lohInI Tasara phUTI nIkaLI. potAnAM baccAMo sAthe mAdA ziyALa lohInI sAthosAtha muninA pagane paNa karaDIne khAvA lAgI. anukrame muninuM dhyAna uccathI uccatara zikharo sara karavA lAgyuM. koI paNa prakArano pratirodha karyA vagara muni zAMtacitte vicAravA lAgyA, A mAdA ziyALa mArA karmakaluSane kApI-kApIne mArA mATe nalinIgulma vimAnanA daravAjA kholI rahI che. mAdA ziyALa ane enAM baccAMoe munino bIjo paga paNa bacakA bharIne khAvAno zarU karI dIdho. muninuM zarIra jamIna upara DhaLI paDyuM. paNa emanuM dhyAna vadhu ne vadhu UMcAIe javA lAgyuM. muninI baMne jAMgho ane hAthone khAdhA pachI ziyALa-parivAre emanA peTane phADIne cIrI nAMkhyuM ane khAvA lAgyA. muninuM Atma-dhyAna zubhrathI zubhratara ane zubhratama thatuM gayuM ane Akhare samAdhipUrvaka prANotsarga karI muni avaMti sukumAla potAnA priya dhyeyasthAna nalinIgulma vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. bIjA divase Arya suhastI pAsethI badhuM jANIne muni avaMtinI mAtA bhadrAe emanI eka garbhiNI putravadhUne choDIne bAkInI 31 putravadhUonI sAthe zramaNIdharmanI dIkSA aMgIkAra karI lIdhI. 204 OM jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Arya mahAgirinA ziSya) kalpasUtra pramANe Arya mahAgirinA ziSya anukrame A pramANe che : 1. sthavira uttara (bahula) 5. sthavira kauDinya 2. sthavira balissaha 6. sthavira nAga 3. sthavira dhanADhya (dhanagupta) 7. sthavira nAgamitra 4. sthavira zrI Arca 8. kauzika-gautrIya rohagupta sthavira uttara ane sthavira balissahathI uttara balissaha nAmano gaNa nIkaLyo. jenI cAra zAkhAo cheH 1. kauzAMbikA, 2. zuktivatikA, 3. koThaMbANI ane 4. caMdanAgarI. (Arya sahastInI ziSya paraMparA) Arya suhastIno ziSya-parivAra ghaNo bRhad hato. emanA 12 pramukha ziSya hatA, jemanAM nAma A rIte che : 1. sthavira Arya rohaNa 7. AcArya rakSita 2. AcArya yazobhadra. 8. AcArya rohagupta 3. meghagaNI 9. AcArya RSigupta 4. AcArya kAmardhigaNI 10. AcArya zrIgupta (hArita-gotrIya) 5. AcArya susthita sUri 11. AcArya brahmagaNI di AcArya supratibaddha sUri 12. AcArya somagaNI (cotho nihanava - azvAmitra) Arya mahAgirinA AcAryakALamAM pAMcamA varSe arthAt vI. ni. saM. 220mAM samucchedavAdI (kSaNikavAdI) amitra nAmano cotho nidbhava thayo. te Arya mahAgirinA koDilsa nAmanA ziSyano ziSya hato. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) [96969696969696969696969te 205 | Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo evuM mAnatA hatA ke vartamAna samayamAM je nArakIya che, te bIjA samayamAM vinAza pAme che. AvI hAlatamAM pahelAnA samayano nArakIyano je paryAya hato, te nAza pAme che ane bIjA samaye viziSTa bIjo paryAya thaI jAya che. rAjagRha nagaramAM e vakhate caukI-ceMgI vibhAganA eka adhikArI zramaNopAsake azvamitrane sAcAmArge doryo. azvamitra tarata ja enA guru pAse jaI emanI mAphI mAMgI temaja potAnA mithyAtva mATe prAyazcitta karI pharI zramaNasaMgha sAthe joDAI gayo. pAMcamo nihnava - gaMga vI. ni. saM. 228mAM bhagavAna mahAvIranA zAsanano pAMcamo nihnava dvikriyAvAdI gaMga nAmano aNagAra thayo. nidbhava gaMga athavA gaMgadeva, AcArya mahAgirinA ziSya dhanADhaca(dhanagupta)no ziSya hato. te evI mAnyatA dharAvato hato ke eka ja samaye be rItanI kriyAo ane be rItanA upayoga thaI zake che. bhagavAna mahAvIranuM evuM kathana che ke - 'eka samaye eka ja kriyA ane eka ja upayoga thAya che - vastutaH asatya che.' Arya dhanagupte gaMganA manamAM udbhavelI zaMkAnA nirAkaraNa mATe pUrato prayatna karyo. potAnA guru dhanaguptanA moDhethI aneka jAtanA hRdayaMgama, tarkasaMgata, sUkSma vivecana sAMbhaLyA chatAM paNa aNagAra gaMge eno dUrAgraha choDyo nahi. Akhare eno saMghamAMthI bahiSkAra karavAmAM Avyo. saMgha vaDe tarachoDAyA pachI gaMge 'dvikriya' nAmano eka navo matano dhAro pADyo. paNa A mata lAMbo cAlyo nahi ane gaMgane potAnI khAmI dekhAI. eNe enA guru pAse jaI kSamAyAcanA karI prAyazcitta karI pharI saMyamamArge vaLyo. suhastI pachInI saMgha-vyavasthA saMgha-vyavasthAmAM AcAryanuM sthAna ghaNuM mahattvanuM temaja dareka dRSTie - (rIte) sarvoparI mAnavAmAM Ave che. Arya sudharmAthI Arya 7 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 206 | Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAgiri ane Arya suhastI sudhI lagabhaga 300 varSa sudhI jinazAsananuM samyakarUpe saMcAlana ane saMrakSaNa AcAryo vaDe ja thayuM che. AcArya sivAyanA upAdhyAya, gaNI, gaNAvacchedaka, sthavira, pravartaka Adi hodA(pada)nAM nAmo paNa zAstromAM jovA maLe che. paNa AcArya, gaNadhara ane sthavira sivAya tIrthakarakALathI mahAgiri sudhInA kALamAM koI anya pada athavA enAM kAryono ullekha daSTigocara thayo nathI. - AcArya yazobhadranA vakhatathI kuLa, gaNa ane zAkhAono uddabhava thavA lAgyo, paNa bhadrabAhu ane sthULabhadra jevA pratibhAzALI AcAryonA prabhAvathI zramaNasaMghamAM koI matabheda Ubho thaI zakyo nahi. Arya mahAgiri ane Arya suhastIe paNa matabhedanI tirADo UbhI thatA tarata ja tene pUrIne potAnI hayAtImAM jinazAsanamAM ekatA akabaMdha rAkhI. bhaviSyamAM kadAca paraMparAbheda paNa kyAMka ugra svarUpa dhAraNa na karI le temaja zratadharma ane cAritradharmanI vizuddha paraMparA kyAMka nAza pAme athavA potAnA sAcA svarUpathI snalana na pAme, e dRSTie emaNe AcAryapadanAM Avazyaka kartavyo ane adhikArone (1) gaNAcArya, (2) vAcanAcArya ane (3) yugapradhAnAcArya ema traNa bhAgamAM vaheMcI dIdhA. A vyavasthAne pariNAme nIce pramANenI paraMparAo pracalita thaI. 1. gaNadharavaMza : AmAM gaNanA adhinAyaka e AcAryonI pratiSThApanA karavAmAM AvI. je guruziSya kramathI e gaNanI paraMparAnuM saMcAlana karatA rahyA. emanI paraMparA cIrakALa sudhI cAlatI rahI. vartamAnamAM gaNapati emanA ja avazeSa kahI zakAya che. 2. vAcakavaMza : vAcakavaMzanA AcArya teo kahevAtA hatA, je AgamajJAnanI vizuddha paraMparAnA pUrNa marmajJa (jANakAra) ane vAcanA ApavAmAM niSNAta hatA. temanI hada potAnA gaNa sudhI ja sImita na rahetA AkhA saMghamAM mAnya rahetI hatI. jina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-2) chichacha999999999 2003 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. yugapradhAna paraMparA H A paraMparAnI aMtargata yugapradhAnAcArya emane ja banAvavAmAM AvatA hatA. je viziSTa pratibhA ane yogyatAne lIdhe mAtra jaina dharmamAM ja nahi, paNa bIje paNa prabhAvazALI varcasva dharAvatA hatA. vAcanAcArya athavA yugapradhAnAcArya mATe koI gaNa ke paraMparAnA niyamo lAgu paDatA na hatA ke te koI cokkasa gaNa athavA paraMparAnA ja hoya. eka yugapradhAna pachI enA sthAne koI judo athavA paraMparAno supAtra zramaNa paNa e pada mATe hakkadAra dAvedAra thaI zakato hato. bha. mahAvIra pachI lagabhaga aDhI-poNAtraNaso varasa sudhI saMghanuM saMcAlana ane vAcanA-pradAnanuM kArya eka ja gaNAcArya vaDe niSpanna thatuM rahyuM. eka evuM anumAna paNa karavAmAM Ave che ke - 'Arya suhastInA samayamAM lAMbA samayathI cAlatI AvI rahelI e vyavasthAne badalIne saMgha-saMcAlana mATe gaNAcArya temaja AgamavAcanA mATe vAcanAcAryane nImIne ekanI jagyAe be AcAryonI ane tyAra bAda yugapradhAnAcAryanI paraMparA pracalita karavAmAM AvI. dUraMdezI AcAryoe kALa-prabhAvathI thanArA gaNabheda, saMpradAyabheda, mAnyatAbheda Ama vividha bhedomAM abhedane lAMbo samaya TakAvI rAkhavA mATe A rasto zodhI kADhyo.' AcArya suhastIe Arya mahAgiri pachI zAsrIya paraMparAmAM ekavAkyatA ane ekarUpatA banAvI rAkhavAnI zAsanahitanI bhAvanAthI baMne gaNo dvArA mAnya emanA ziSya balissahane vAcanAcAryapada para nImIne eka navIna paraMparAnI zarUAta karI. gaNAcAryanI sAthe-sAthe vAcanAcAryanI svataMtra niryuktine lIdhe baMne vicAradhArAonA zramaNomAM haMmezAM najIkano saMparka banelo raheto. zramaNasaMghamAM ekatA akabaMdha rahI. jyAM sudhI yugapradhAnAcArya paraMparAno savAla che, to evuM jaNAya che ke Arya suhastInA vakhatamAM maurya samrATa sammati vaDe karAyela utkaTa niSThA ane laganIpUrvakanI zAsananAM sevAkAryothI jaina dharmanA (c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 208 7778 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama pracAra-prasAranI sAthosAtha zramaNasaMgha paNa ghaNo abhivRddhi pAmyo. zramaNono saMgha deza-videzanA dUra-sudUranA pradezomAM jaI dharmapracAra karavA lAgyo, pariNAme Arya suhastiInI sarvatomukhI pratibhA bevaDAIne camakI UThI ane mahAna prabhAvaka hovAne lIdhe samagra saMghamAM yugapradhAnAcArya rUpe nAmacIna banyA. tyArathI yugapradhAnAcAryanI trIjI paraMparA paNa vadhAre spaSTapaNe UpasIne bahAra AvI. vAcanAcArya ane yugapradhAnAcArya A baMne pada koIka gaNavizeSa sudhI sImita na rahetA yogyatA-vizeSathI saMlagna rahyA. eTalA mATe ja A baMne pada ubhaya paraMparAo ane kAlAntaramAM badhA gaNo mATe mAnya rahyA. yugapradhAnAcAryanuM mukhya kartavya badhA gaNone eka tAMtaNe bAMdhI rAkhIne mULa rIti-nIti upara calAvavA, kaparA saMjogomAM zAsana saMrakSaNanI sAthosAtha jaina dharmanI gaurava abhivRddhimAM potAnI yogyatA ane pratibhAno paricaya Apavo hato. emanA vaDe levAyelo nirNaya jainettara samAjamAM paNa pramANabhUta mAnavAmAM Avato hato. duSamakALa zramaNa saMgha stotra pramANe bha. mahAvIranA dharmazAsanamAM duSamakALanA aMta sudhI sudharmA Adi 2004 AcAryone yugapradhAna gaNavAmAM AvyA che. vAcanAcArya ane yugapradhAnAcAryanI navI vyavasthAno tAtkAlika lAbha e thayo ke gaNa, kuLa vagerenA prAdurbhAva thavA chatAM paNa saMgha ekasUtre baMdhAyeluM rahevAne lIdhe vera-vikhera thato bacyo. uparanI traNeya paraMparAonA AcAryonA kALanI aitihAsika ghaTanAono devaddhikSamAzramaNa sudhIno paricaya ApatA pahelAM ahIM traNeya paraMparAonA AcAryonI nAmasUci prastuta karavAmAM AvI rahI che. ahIM sarvaprathama, vAcakavaMza paraMparAnA nAmathI prasiddha Arya mahAgirinI AcArya paraMparAnI nAmasUci ApavAmAM AvI rahI che. jina dharmano molika itihAsa H (bhAga-2) 999999999999 209 ] Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arca mahAgirinI AcArya paraMparA (vAcakavaMza - paraMparA) 1. Arya sudharmA 2. Arya jammU 3. Arya prabhava 4. Arya sayyabhava 5. A yazobhadra 6. Arya saMbhUtavijaya 7. Arya bhadrabAhu 8. Arya sthULabhadra 9. Arya mahAgiri 10. Arya suhastI 11. Arya balissaha 12. Arya svAti 13. Arya zyAma 14. Arya zAMDilya 15. Arya samudra 16. Arya gaMgu vAcakavaMza samakAlIna 1. Arya sudharmA svAmI 2. Arya jammU svAmI 3. Arya prabhava svAmI 4. Arya saEbhava svAmI 17. Arya dharma 18. Arya bhadragupta 19. Arya vaja 20. Arya rakSita 21. Arya AnaMdila 22. Arya nAgahastI 23. Arya revatinakSatra 24. Arya brahmadIpaka siMha 25. Arya skaMdila 26. Arya himavaMta 27. Arya nAgArjuna 28. Arya goviMda 29. Arya bhUtadiza 30. Arya lauhitya 31. Arya dUSyagaNi 32. Arya devaddhigaNikSamAzramaNa, yugapradhAnAcArya paraMparA 8. Arya sthULabhadra 9. Arya mahAgiri 10. Arya suhastI 11. Arya guNasuMdara 12. Arya zyAmAcArya 5. Arya yazobhadra svAmI 6. Arya saMbhUtavijaya 7. Arya bhadrabAhu 13. Arya skaMdilAcArya 210 00000000000C jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) (kAlakAcArya prathama) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na 14. Arya revatI mitra 21. Arya vajasena 15. Arya dharma 22. Arya nAgahastI 16. Arya bhadragupta 23. Arya revatI mitra 17. Arya zrIgupta 24. Arya siMha 18. Arya vaja svAmI 25. Arya nAgArjuna 19, Arya rakSita 26. Arya bhUtadinna 20. Arya dubalikA puSyamitra 27. Arya kAlakAcArya (caturtha) (kalpasUtra - sthavirAvalI (gaNAcArya paraMparA)) 1. Arya sudharmA 17. Arya dhanagiri 2. Arya jabbe 18. Arya zivabhUti 3. Arya prabhAva - 19. Arya bhadra 4. Arya sayaMbhava 20. Arya nakSatra 5. Arya yazobhadra 21. Arya dakSa 6. saMbhUtivijaya - bhadrabAhu 22. Arya nAga 7. Arya sthULabhadra 23. Arya jehila 8. Arya suhastI 24. Arya viSNu 9. Arya susthita-supratibuddha 25. Arya kAlaka 10. Arya indradinna 26. Arya saMpalitabhadra 11. Arya dina 27. Arya vRddha 12. Arya siMhagiri 28. Arya saMghapAlita 13. Arya vaja 29, Arya hastI 14. Arya ratha 30. Arya dharma 15. Arya puNyagiri 31. Arya siMha 16. Arya phalyumitra 32. Arya dharma 33. Arya zAMDilya - Arya mahAgirinI paraMparA mukhya hovAnA lIdhe pahelA naMdIsUtranI sthavirAvalI pramANe mahAgirinI paraMparAnA AcAryo tathA tyAra bAda bIjI paraMparAnA AcAryono paricaya ApavAmAM Avaze. jaina dharmano maulika ItihAsa H (bhAga-2) booooooooooo 211 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " (Arya balisaha ane anya AcArya) vi. ni. saM. 24pamAM Arya mahAgirinA svargArohaNa pachI emanA 8 pramukha sthaviromAMthI balissaha gaNAcArya banyA. emanA gaNanuM nAma "uttara balissaha rAkhavAmAM AvyuM. AcArya balissahanA janma, dIkSA, mAtA-pitA vagereno paricaya upalabdha nathI thato. teo kauzika-gautrIya brAhmaNa hatA. Arya mahAgirinI pAse zramaNadIkSA grahaNa karI emaNe dazapUrvonuM jJAna prApta karyuM. Arya mahAgirinI jema ja balissaha AcAra-sAdhanAmAM paNa vizeSa niSThAvAna hatA. A ja kAraNe Arya mahAgiri pachI teo A paraMparAmAM pramukha gaNAcArya manAyA. Arya suhastIe saMghanI ekatA kAyama rAkhavA mATe gaNAcArya sivAya vAcanAcArya ane yugapradhAnAcAryanI navI paraMparA pracalita karI, ane te pramANe emaNe baMne paraMparAomAM sAmaMjasya - tAlameLa ane sahayoga banAvI rAkhavAnI dRSTie AgamanA viziSTa jJAtA balissahane saMpUrNa saMghanA vAcanAcArya niyukta karyA. Arya balirUpe saMpUrNa saMghamAM AgamajJAnano pracAra-prasAra karatA rahIne jinazAsananI prazaMsApAtra sevA karI ane potAnA samayamAM thayela zramaNasaMghanI vAcanAmAM 11 aMgo ane 10 pUrvenA pAThone vyavasthita karavAmAM paNa potAno pUrNa yogadAna Apyo. balisyahe vAcanAnA prasaMga upara vidyAnuvAda pUrvathI aMga-vidyA jevA zAstranI racanA karI. emanA ziSyothI uttara balissaha gaNanI cAra zAkhAo pragaTI - 1. kolaMbiyA, 2. sotiriyA, 3. koThaMbANI ane 4. caMdanAgarI. A rIte Arya balissaha, mahAgiri paraMparAnA gaNAcArya ane samasta saMghanA vAcanAcArya - A baMne padone dIrghakALa sudhI zobhAvatA rahyA. emano AcAryakALa anumAne vI. ni. saM. 245 thI 329 sudhIno mAnavAmAM Ave che. 212 999999999999jana dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '11mA yugamayANAyArca guNAsuMdara yugapradhAnAcArya paraMparA pramANe Arya balissahanA samayamAM Arya guNasuMdara(amaranAma-guNAkara, meghagaNi, ghanasuMdara)ne agiyAramAM yugapradhAnAcArya gaNavAmAM AvyA che. janma : vI. ni. saM. ra35 dIkSA : vI. ni. saM. 259 yugapradhAnAcAryapada : vI. ni. saM. 291 svargArohaNa : vI. ni. saM. 335 gRhasthaparyAya : 24 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 32 varSa yugapradhAnAcAryaparyAya : 44 varSa kula AyuSya : : 100 varSa (gaNAcArya susthita - supratibuddha) Arya susthitano vigatavAra-tathyavAra paricaya A pramANe che : janma * : : vI. ni. saM. 245 vI. ni. sa. dIkSA : vI. ni. saM. 204 gaNAcAryapada : vI. ni. saM. 291 svargArohaNa : vI. ni. saM. 339 gRhasthaparyAya : 31 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 17 varSa gaNAcAryaparyAya : 48 varSa kula AyuSya : 96 varSa Arya suhasti pachI emanI paraMparAmAM Arya susthita ane Arya supratibuddha gaNAcArya nImavAmAM AvyA. susthita ane supratibuddha baMne sahodara bhrAtA hatA. emano janma kAkaMdI nagarInA vyAghApatya-gotrIya rAjakuLamAM thayo hato. baMne AcAryoe sUrimaMtrano eka karoDanAra jApa karyo hato. enA lIdhe emano gaccha kauTika-gacchanA nAme prakhyAta thayo. e pahelAM Arya sudharmAthI laI Arya suhastiI sudhIno bhagavAna mahAvIrano dharmasaMgha nigraMtha gacchanA nAme jANIto hato. jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969692 213] Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAragiri parvata upara kaliMgapati mahAmeghavAhana khAravela vaDe AgamavAcanA mATe je caturvidhasaMgha ekaTho karavAmAM Avyo hato, emAM e baMne AcAryo paNa hAjara hatA. Arya susthita ane supratibuddhanA 5 ziSyo hatA : (1) gaNAcArya Arya indradiza, (2) maMtravAdI Arya priyagraMtha, (3) Arya vidyAdhara gopAla, (4) Arya RSidatta ane (5) Arya arhaduta. supratibuddhano nAmollekha sivAya bIjo koI paricaya nathI maLato. balissahakAlIna rAjavaMza Arya mahAgirinA svargavAsa pachI Arya balissaha vIM. ni. saM. 245mAM Arya mahAgirinA gaNanA gaNAcArya banyA. enA pachI teo saMghanA vAcanAcArya banyA. paNa A rItano ullekha kyAMye nathI maLato ke Arya balissahano AcAryakALa kyAM sudhI rahyo. A viSayamAM balissaha viSayaka je-je ullekha vibhinna pustakomAM upalabdha che, enA AdhAre ja anumAnano Azaro levo paDaze. himavaMta-sthavirAvalInA ullekha pramANe kaliMgapati mahAmeghavAhana bhikSurAye pUrvajJAna ane ekAdazAMgInA punarutthAna mATe kumAragiri upara caturvidhasaMghone ekatrita karyA hatA, jemAM Arya balissaha paNa hAjara hatA. A eka aitihAsika tathya che ke vI. ni. saM. 323mAM mauryavaMzanA aMtima rAjA bRhadrathane mArIne enA senApati puSyamitra zRMga magadhanA siMhAsana para besI gayo. puSyamitranA atyAcArothI trAsI jaIne magadhanI jaina dharmaniSTha janatAnI pokAra sAMbhaLI, bhikSurAye magadha upara AkramaNa karI. puSyamitrane be vAra harAvyo. tyAra pachI bhinnurAye kumArigira upara AgamonA uddhAra mATe zramaNa, zramaNIo, zrAvaka ane zrAvikAone bhegAM karyAM ane aMgazAstro tathA pUrvajJAnanuM saMkalana, saMgraha athavA punaroddhAra karAvyo. aMgazAstronA saMkalana, saMgraha athavA saMrakSaNa mATe khAravela dvArA karavAmAM AvelA uparokta saMgha saMmelanano samaya vI. ni. saM. 323 nA pachIno 327 thI 329 nI vacceno rahelo che. kAraNa ke vI. ni. saM. nA pachI 60 varSa sudhI pAlakanuM tyAra bAda 155 varSa sudhI naMdavaMzanuM pachI 108 varSa sudhI mauryavaMzanuM rAjya rahyuM. A rIte vI. ni. saM. 323mAM puSyamitra pATaliputranA siMhAsana para AsIna thayo. 214 77 200 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vakhatanA jainonA bhayaMkara zatru puSyamitrane ucita zikSA ApyA pachI vI. ni. saM. 327 thI 329nI vaccenA samayamAM khAravelanA kumAragiri upara zramaNasaMgha Adi caturvidha saMghane ekaThA karI dvAdazAMgInA pAThone suvyavasthita karAvyA haze. uparokta tathyone dhyAnamAM rAkhIne Arya balissahanA vAcanAcArya samayamAM nimnalikhita pramukha rAjAono rAjyakALa hovAnuM anumAna karI zakAya che : 0 maurya samrATa biMdusAranA vi. ni. saM. 233 thI 258 sudhI 25 varSanA rAjyakALamAMthI 13 varSa (vI. ni. saM. 245 thI 258) sudhIno rAjyakALa. 0 maurya samrATa azokano vi. ni. saM. 258 thI 283 sudhIno zAsanakALa. a maurya samrATa sampatino vI.ni.saM. 283 thI 293 sudhIno zAsanakALa. emAMnA prathama 2 varSa pATaliputramAM ane bAkInA 9 varSa ujjayinImAM. jaina paraMparA pramANe rAjA puNyaratha tathA vRhadrathano, hindu paraMparA pramANe zAlizUka, devazarmA, zatadhanuSa ane vRhadrathano Azare vI. ni. saM. 293 thI 323 sudhIno rAjyakALa mauryasamrATa sammati pachI A rAjAono ujjaina upara paNa adhikAra rahyo. a kaliMgamAM bhikaburAya athavA mahAmeghavAhana khAravelano anumAne vi. ni. saM. 316 thI 329 sudhIno zAsanakALa. 0 puSyamitra zRMganA vI. ni. saM. 322 thI 35ra sudhInA trIsa varSanA zAsanakALamAM vI. ni. saM. 327-329nI vacce sudhIno samaya. puSyamitranI rAjadhAnI paNa pATaliputramAM rahI ane urjananuM rAjya paNa ene AdhIna rahyuM. A rIte jo Arya balissahano vAcanAcAryakALa vI. ni. saM. 245 thI 329 sudhIno arthAt 84 varSano mAnavAmAM Ave to evuM kahevuM paDaze ke emanA AcAryakALamAM biMdusAranuM 13 varSa ane zeSa 7 maurya rAjAonuM 65 varSa sudhI zAsana rahyuM. (kaliMgapati mahAmeghavAhana khAravela) - kaliMganareza bhikhurAva khAravela(vI. ni. saM. 316 thI 329)nuM sthAna kaliMganA itihAsamAM to aneruM che ja, sAthe jaina itihAsamAM paNa emanuM nAma sonerI akSarothI maDhAyeluM che. potAnA rAjyanI abhivRddhi jaina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-2) 90000000000 215 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe sainika abhiyAna calAvanArA rAjAonA to ghaNA badhA dAkhalA maLI jaze, paNa bIjA rAjyanA zaktizALI rAjAe gujArelA atyAcArothI trAhimAm pokArelI svadharmI prajAnA hita mATe yuddhanuM jokhama uThAvanArA to koka viralA ja hoya che, jenuM teo zreSTha udAharaNa che. mahArAja khAravele na mAtra jaina dharma ane jaina saMskRtinA vikAsamAM potAno siMhaphALo Apyo, jenAthI kaliMganI kIrti caramasImAe pahoMcI; paraMtu emaNe magadha rAjyanI jaina prajA ane nigraMtha zramaNo upara pazutulya atyAcAra karanArA magadhapati puSyamitra zRMga upara be vAra AkramaNa karI ene daMDita karI harAvyo. zilAlekhanA AdhAre keTalAka vidvAna kaliMgapati khAravelane cedIvaMzano to keTalAka vidvAna cetravaMzano mAne che. "himavaMta sthavirAvalI'mAM khAravelane ceTakavaMzI jaNAvI lakheluM che ke - "NikanI sAthe yuddhamAM ceTakanI hAra ane ceTakanA svargagamana pachI emano zobhanarAya nAmano putra enA zvasura kaliMgapati sulocananI pAse jato rahyo. sulocanano koI putra na hovAne lIdhe, eNe enA jamAI zobhanarAyane potAno uttarAdhikArI ghoSita karyo. sulocananA avasAna pachI zobhanarAya kaliMganA siMhAsana upara beTho, ceTakano putra zobhanarAyanI dasamI peDhImAM khAravela thayo." aMgazAstronA uddhAranA viSayamAM kumAragiri upara khAravela vaDe . Ayojita caturvidha saMghanA saMmelanamAM Arya balissaha Adi jinakalpIo samAna 200 zramaNo, Arya susthita Adi 300 sthavirakalpI sAdhuo, AryA poyaNI Adi 300 zramaNIo, bhikSurAja, savaMda, cUrNaka, selaka vagere 700 zrAvako ane pUrNamitrA (khAravelInI mahArANI) Adi 700 zrAvikAoe bhAga lIdho. bhikhurAyanI vinaMtIthI e sthavira zramaNo ane zramaNIoe avaziSTa jinapravacanane sarvasaMmata rUpamAM bhojapatra, tADapatra, valkala vagere upara lakhyA ane e rIte teo sudharmA dvArA racelA dvAdazAMgInA rakSaNahAra banyA. bauddho ane jaino para atyAcAra gujAranAra puSyamitra para khAravele potAnA rAjyakALanA AThamA varSamAM (vI. ni. sa. 324mAM) pahelA caDhAI karI tathA rAjyakALanA 12mA varSamAM (vI. ni. saM. 328mAM) bIjI vAra puSyamitrane parAjita karyo. enAthI evuM sAbita thAya che ke khAravela vI. ni. saM. 316mAM kaliMganA rAjasiMhAsana para beThA. - tatkAlIna aitihAsika ghaTanAothI evuM siddha thAya che ke khAravelano janma vI. ni. saM. ra92mAM, yuvarAjapada 307mAM ane | 216 u6969696969696969690 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyAbhiSeka 316mAM temaja dehAvasAna vI. ni. saM. 329mAM thayuM. hAthIguphAnA zilAlekha khAravelanA avasAnanAM 50 varSa pachI vI. ni. saM. 379 (I.sa. pU. 148)mAM kotarAvavAmAM AvyA. (puSyamitra zuMga) Arya balissahanA AcAryakALamAM puSyamitra zuMgano paNa rAjyakALa rahyo. vI. ni. saM. 323mAM aMtima mauryarAjA bRhadrathanI hatyA karI puSyamitra pATaliputranI rAjagAdI para beTho. enuM aparanAma bRhaspati- mitra hatuM. puSyamitrano zAsanasamaya magadha rAjyamAM jaina temaja bauddhonA apakarSano ane vaidika karmakAMDanA utkarSano samaya rahyo. vI. ni. saM. 323mAM pATaliputranA rAjasiMhAsanane taphaDAvatA ja puSyamitrae bauddho ane jaino para julama karavAno zarU karI dIdho ane enI sUcanA maLatA ja khAravele vI.ni. saM. 324mAM puSyamitra upara pahelI caDhAI karI dIdhI. pAchaLathI vI. ni. saM. 328mAM bIjI vAra ene parAsta karyo. Arya balissaha ane kaliMganarezanA dehAvasAna pachI Arya guNasuMdara (yugapradhAnAcAya) ane Arya susthita-supratibuddha(gaNAcArya)nA AcAryakALamAM magadhanA jaina dharmAvalaMbIone jenonA prabaLa virodhIpuSyamitranA rAjyakALamAM aneka kaThaNAIono sAmano karavo paDyo. (bAramA vAcanAcArya Arya svAti) (anumAne AcAryakALa vI. ni. saM. 329 thI 335) AcArya balissaha pachI Arya svAti AcArya thayA. Arya svAtino janma hArIta-gotrIya brAhmaNa parivAramAM thayo hato. Arya balissahano tyAgasabhara upadeza sAMbhaLI emane saMsAra asAra lAgatA vairAgyabhAva jAgyo. emaNe yuvAnavayamAM ja AcAryazrInAM caraNomAM zramaNadIkSA svIkArI. dIkSita thayA pachI Arya svAtie gurunI sevAmAM rahIne niSThApUrvaka anukrame ekAdazAMgI ane dazapUrvono samyakarUpe abhyAsa karyo. itihAsakAroe Arya svAtine vAcaka umAsvAtithI judA mAnyA che. saMbhava che ke nAmanA sarakhApaNAne lIdhe paTTAvalIkAre baMnene eka ja mAnI lIdhA hoya. vi. ni. saM. 335mAM teo svarge sidhAvyA. emanA vAcanAcAryakALamAM Arya guNasuMdara yugapradhAnAcArya ane Arya susthita-supratibaddha gaNAcArya rahyA. jina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 2999999999ceed 210] Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'cAmAcArya (kAlakAyATya prathama) janma : vI. ni. saM. 280 dIkSA : vI. ni. saM. 300 vAcanAcArya/yugapradhAnAcArya : vI. ni. saM. 335 svargagamana : vI. ni. saM. 376 gRhasthaparyAya : 20 varSa sAmAnya sAdhuparyAya, : 35 varSa AcAryakALa : 41 varSa kula AyuSya : 96 varSa naMdI sUtranI sthavirAvalI'mAM vAcanAcArya svAti pachI anukrame emanA ja ziSya Arya zyAmAcAryane teramA vAcanAcArya mAnavAmAM AvyA che. prabhAvaka caritra" temaja "kAlakAcArya prabaMdha'mAM zyAmAcAryane AcArya guNAkara pachInA bAramA yugapradhAnAcArya batAvAyA che. zyAmAcArya potAnA samayanA dravyAnuyoganA prakAMDa vidvAna hatA. nigodanA viziSTa vyAkhyAnakAranA rUpamAM teo vikhyAta thayA che. zyAmAcArya pannavaNA sUtra'nA paNa racanAkAra che. A sUtra 36 prakaraNomAM vidyamAna che. jIvAjIvAdi samasta padArthonA prastutIkaraNanI dRSTithI A zAstrane tattvajJAnano anupama bhaMDAra kahI zakAya che. jainadarzananA gahana tattvajJAnane samajavA mATe A sUtranuM adhyayana ghaNuM madadagAra mAnavAmAM AvyuM che. zyAmAcAryane kAlakAcArya(prathama)nA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. thoDA-thoDA samayanA aMtare kAlabhAcArya nAmavALA cAra AcAryo thayA. (Arya zyAmanA AcAryakALanI rAjanaitika ne dhArmika sthiti) teramA vAcanAcArya ane bAramA yugapradhAnAcArya Ama bevaDAM padone zobhAvanArA Arya zyAmanA AcAryakALamAM puSyamitrae vaidika dharmane rAjyAzraya Apyo, pariNAme vaidika karmakAMDonuM prabhutva vadhyuM. puSyamitre Azare vI. ni. saM. 330 thI 340nI vaccenA gALAmAM azvamedha yajJa karyo. grIka itihAsavido anusAra puSyamitra vaDe karAyelA A yajJano samaya vI. ni. saM. 347 (I.sa. pU. 170)nI AjubAjuno rahelo che. 218 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSyamitrae karelA azvamedha yajJanI sAthe ja dezamAM yajJonI eka lahera prasarI gaI. dezanAM vibhinna kSetromAM nAnA-moTA aneka yajJa thavA lAgyA. A ja kAraNe zuMgonA rAjyakALamAM yatra-tatra-sarvatra aneka yajJa karavAmAM AvyAnA zilAlekha jovA maLe che. - Arya balissahanA vAcanAcAryakALamAM zuMgone zAsanakALa vi. ni. saM. 323mAM zarU thayo. vi. ni. saM. 353mAM puSyamitra zuMganA nidhana pachI eno putra agnimitra zuMga magadhanI rAjagAdI para beTho. A vaMzanA anya rAjAo ane emanA rAjyakALano jaina sAhityamAM vizeSa paricaya maLato nathI. purANa graMthomAM zuMgavaMzanA rAjAo ane emanA rAjyakALanA nimnalikhita ullekha upalabdha thAya che : (1) puSyamitra 36 varSa (6) puliMdaka 03 varSa (2) agnimitra 08 varSa (7) ghoSa 03 varSa (3) vasuyeSTha 07 varSa (8) vajamitra 01 varSa (4) vasumitra 10 varSa (9) bhAgavata 32 varSa (5) bhada 02 varSa (10) devabhUti 10 varSa zuMgavaMzI rAjAonA rAjyakALa upara dhyAnapUrvaka najara nAMkhatA evuM mAluma paDe che. ke - "A vaMzanA 9mA rAjA bhAgavata sivAya bIjA koI paNa rAjAnuM rAjya sudRDha ane zAMtipUrvaka rahyuM na hatuM. pamAMthI laI 8mAM sudhIne cAra zuMgavaMzI rAjAono rAjyakALa to eka prakAre nagaNya ja rahyo.' A vaMzanA zAsanakALamAM dhArmika asahiSNutA enI caramatAe AvI pahoMcI hatI. puSyamitra vaDe bauddha bhikSuono thayelo narasaMhAra enuM pramANa che. . (gaNAcArya Arya indradim) Arya suhastiInI paraMparAmAM Arya susthita-supratibuddhanA svargArohaNa pachI vi. ni. saM. 339mAM kauzika-gotrIya Arya Indradinna gaNAcArya niyukta karavAmAM AvyA. emanA saMbaMdhamAM AnA sivAya bIjI koI jANakArI maLatI nathI. emanA gaNAcAryakALamAM emanA gurubhAI Arya priyagraMtha ghaNA ja maMtravAdI prabhAvaka zramaNa batAvavAmAM AvyA che. Arya indradina pachI Arya dinna gaNAcArya thayA. te gautama-gotrIya brAhmaNa hatA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) cha99999999990 219 ] Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yugapradhAnAyArya Arya zAMDilya janma : vI. ni. saM. 306 dIkSA : vI. ni. saM. 328 AcAryapada : vi. ni. saM. 376 svargArohaNa : vI. ni. saM. 414 gRhasthaparyAyaH 22 varSa sAmAnya sAdhuparyAyaH 48 varSa AcAryaparyAya : 38 varSa kula AyuSya : 108 varSa zyAmAcArya pachI kauzika-gotrIya Arya zAMDilya caudamA vAcanAcArya ane teramA yugapradhAnAcArya banyA. emane kaMdilAcArya paNa kahevAmAM Ave che. othArya devardhvigaNi kSamAzramaNe "vaMde kosiyagota sAMDille ajajIyadhara' A padathI kauzika-gotrIya zAMDilyane praNAma karyA che. gAthAmAM prayojelA "ajayadharathI spaSTa thAya che ke AcArya zAMDilya jItavyavahAra pratye ghaNA adhika niSThAvAna hatA. tapAgaccha padAvalImAM emane "jItamaryAdA' nAmanA zAstra racayitA batAvavAmAM AvyA che. evuM anumAna lagAvavAmAM Ave che ke AcArya vRddhacArI emanA ziSya hatA. AcArya zAMDilyathI zAMDilyagaccha nIkaLyo, je AgaLa jatA caMdragacchamAM samAI gayo. vI. ni. saM. 376 thI 414 sudhI Arya zAMDilya vAcanAcAryapadanI sAthosAtha yugapradhAnAcAryanA pade paNa rahyA. te rIte teo vAcakavaMza paraMparAnA caudamA AcArya ane yugapradhAnAcArya paraMparAnA teramAM AcArya rahyA. | 220 u99999999999] jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vAcanAcArya Arya samudra) Arya samudra Arya zAMDilya pachInA vI. ni. saM. 414mAM paMdaramAM vAcanAcArya banyA. AcArya devavAcakanA anusAra teo tattvajJAnI, kSetra vibhAga(dvIpa-samudra)nA viziSTa jJAtA ane bhUgoLanA vizeSajJa hatA. emane upadeza parama prabhAvazALI hato. emanuM vicaraNa dUra-sudUranAM kSetromAM paNa rahetuM hatuM. pratikULa saMjogomAM paNa emanuM mana lezamAtra paNa kSubdha thatuM na hatuM. Arya maMgu jevA vividha vidyAonA jANakAra muni emanA ja ziSya hatA. jIvananAM chellAM varSomAM Arya samudranA pagomAM jora na rahetA azakta thaI teo vihAra karavA mATe samartha na rahyA. lagabhaga 40 varSa sudhI AcAryapada para virAjIne vIrazAsananI sevA karyA bAda vI. ni. saM. 454mAM emaNe jIvanalIlA saMkelI laI IhalokamAMthI paralokagamana karyuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9696969696969696969697 221 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kAlakAyA (dvitIya) Arya samudranA AcAryakALanA aMtima samayamAM temaja prathama kAlabhAcAryathI lagabhaga eka sadI pachI vI. nirvANanI pAMcamI sadImAM dvitIya kAlakAcArya thayA. dhArAvAsanA rAjA vairasiMha ane rANI surasuMdarInA putranuM nAma kalaka ane putrInuM nAma sarasvatI hatuM. baMne bhAI-bahenamAM eTalI bhAre prIti hatI ke baMne haMmezAM sAthe ja rahetAM hatAM. koI eka vakhate nagaranI bahAra bagIcAmAM eka jainamuni dhamapadeza ApI rahyA hatA, tyAre kAlaka ane sarasvatI tyAM gayAM ane emano upadeza sAMbhaLyo. to e sAMbhaLatAMnI sAthe ja baMnenA manamAM vairAgyano dIpaka pragaTI UThyo, ane mAtA-pitA pAse paravAnagI mAMgIne baMnee jainamuni pAse zramaNadIkSA svIkArI. - Arya kAlake TUMka samayamAM ja guru pAsethI zAstrAbhyAsa karIne vI. ni. saM. 4pa3mAM AcAryapada meLavyuM. kAlakAcArya emanA samayanA eka labdhapratiSTha vidvAna hatA. paNa kahevAmAM Ave che ke emanI vaDe dIkSita karAyelA emanA ziSyo emanI pAse vadhu samaya sudhI TakI zakatA na hatA. emaNe emanA muhUrtajJAnanI khAmI samajIne emaNe viziSTa muhUrtajJAna mATe AjIvako pAse nimittajJAnano abhyAsa karyo. A rIte AcArya kAlaka jenAmo sivAya jyotiSa ane nimitta. vidyAnA paNa khAsa jANakAra banyA. eka vakhata Arya kAlaka emanA zramaNa saMghanI sAthe vihAra karatA-karatA ujjainamAM gayA. nagaranI bahAra bagIcAmAM AryanA darzana mATe anya zramaNIonI sAthe AvelI sAdhvI sarasvatIne rAjA gardabhille rastAmAM joI, enA avarNanIya rUpasauMdaryathI mugdha thaI rAjAe emanA rAjapuruSo dvArA sAdhvI sarasvatInuM apaharaNa karAvI potAnA aMtaHpuramAM mokalI dIdhI. gardabhillanA A ghora anAcArapUrNa pApanI khabara paDatAM ja Arya kAlaka ane ujjainanA saMghe rAjAne samajAvavAno yathAzakya pUro prayatna karyo, paNa e kAmAMdhe sAdhvI sarasvatIne parata karI nahi. ethI krodhe bharAIne AcArya kAlake gardabhillane rAjyamAMthI hAMkI kADhavAnI pratijJA lIdhI. 222 9i9999999999jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaviSyamAM AvanArA saMkaTathI gardabhilla kyAMka sAvadhAna na thaI jAya, A dRSTithI dUradarzI AcArya kAlaka gAMDAnI jema ujjainanA . rAjamArgo temaja cAra rastAo upara phAvetema nakAmo lavAro karatAkaratA bhaTakatA rahyA. jyAre emaNe joyuM ke gaIbhillane emanA gAMDA thaI javAno pUrepUro vizvAsa thaI gayo che, to teo ujjainamAMthI jatA rahyA. te vakhate bharoMcamAM rAjA balamitra ane bhAnumitra nAmanA bhAIonuM rAja tapatuM hatuM. teo sAdhvI sarasvatI ane Arya kAlakanA bahenanA putro hatA. potAnI bahenane choDAvavA temaja gardabhillane rAjyapadathI padabhraSTa karavA mATe potAnA bhANeja balamitra sivAya zakonI paNa madada lIdhI. tyAra bAda zako ane balamitra, bhAnumitranI senAoe ekasAthe ja ujjaina upara AkramaNa karI gaIbhillane harAvIne sAdhvI sarasvatIne mukta karAvI. . je zakarAjane tyAM Arya kAlaka rokAyA hatA, ene ujjainanI rAjagAdI para besADavAmAM Avyo. enAthI zakavaMza vikhyAta thayo. A rIte vI. ni. saM. 466mAM ujjaina upara thoDA samaya mATe zakonuM zAsana prasthApita thayuM. - Arya kAlake saMgha, satya ane nyAyanI rakSA mATe AraMbhelA A pApanA samULagA prAyazcitta mATe zuddhi karI ane emanI bahena sarasvatIne paNa pharIvAra dIkSita karI saMyamamArga sthApita karI. tApUrvaka saMyama sAdhIne teo pharI jinazAsananI sevAmAM nirata thaI gayA. emaNe jaina dharmanA pracAra-prasAra mAdhyame aneka bhavyajIvono uddhAra karyo. to A tarapha, zaka rAjAone pArasparika vaimanasyane lIdhe ujjainamAM zakonuM rAjya dhIme-dhIme sAmarthya gumAvavA lAgyuM. 4 varSa paNa thayA na hatA ke vikramAdityae eka zakitazALI senA sAthe vi. ni. saM. 470mAM ujjainanA zakarAjA para bhISaNa AkramaNa karI Adhipatya jamAvyuM. e ja varSe eTale ke vI. ni. sa. 470mAM ujjainanA rAjasiMhAsana para ArUDha thatAM ja vikramAdityae potAnA nAmano saMvatsara kAryarata karyo. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 3939696969696969697 223 | Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pAMcamanA sthAne cothanA divase saMvatsarI) Arya kAlake pAMcamanI jagyAe cothanA roja paryuSaNa parvanI ArAdhanA pracalita karI. "nizIthacUrNi" pramANe ekavAra Arya kAlaka bhaDoMca gayA hatA ane tyAM varSAvAsa karyo. e samaye tyAM balamitranuM rAjya hatuM ane emanA anuja bhAnumitra yuvarAja hatA. balamitra-bhAnumitranI "bhAnuzrI' nAmanI eka bahena hatI. eno putra balabhAnu svabhAve ghaNo ja saraLa ane vinamra hato. te sAdhusAdhvIo pratye bhAre zraddhALu hato. saMjogavazAt kAlakAcAryano upadeza sAMbhaLIne te pratibaddha thaI gayo ane saMsArathI virakta thaI emanI pAse dIkSita thaI gayo. A ghaTanAthI balamitra ane bhAnumitre risAIne kAlakAcAryane varSAkALamAM ja bhaMDocathI vihAra karI anya sthAne javA mATe vivaza karI dIdhA. prazAsana taraphathI utpanna thayela pratikULa saMjogomAM AcArya kAlake potAnA ziSyasamUha sAthe bhaMDocathI pratiSThAnapura tarapha prayANa karyuM ane pratiSThAnapuranA zramaNasaMghane saMdezo mokalyo ke - "teo paryuSaNa pahelAM ja pratiSThAnapuramAM AvI rahyA che. AthI parvanI ArAdhanA saMbaMdhI Avazyaka kAryakrama emane tyAM pahoMcyA pachI ja nakkI karavAmAM Avaze." pratiSThAnapuranA rAjA sAtavAhana jaina dharmamAM AsthAvAna temaja zraddhALu zramaNopAsaka hato. te tyAMnA saMgha, rAjanyavarga, mRtyagaNa, parijana ane pratiSThita puravAsIonI sAthe svAgata mATe AcAryazrInI sAme gayo ane sAdara AnaMda vyakta karI kAlabhAcAryano nagarapraveza karAvyo. nagaramAM AvyA pachI kAlakAcAryae saMghanI sAme kahyuM ke - "bhAdrapada zukla paMcamIe sAmUhikarUpe paryuSaNanI parvArAdhanA karavAmAM Ave." zramaNopAsaka saMghe AcAryanA A nirdezane svIkAryo, paNa e ja vakhate rAjA sAtavAhane kahyuM : "bhagavan! paMcamInA divase loka paraMparA pramANe mAre indra mahotsavamAM joDAvuM paDaze. A saMjogamAM jo pAMcamanA divase paryAdhAna karavAmAM AvyuM to huM sAdhuvaMdana, dharmazravaNa ane 224 969696969696969696969Sjana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sucArurUpa parvArAdhanAthI vaMcita rahI jaIza, mATe chaThThanA divase parvArAdhanA karavAmAM Ave to sAruM raheze." AcAryae kahyuM: "parvatithinuM atikramaNa to nathI thaI zakatuM." rAjA sAtavAhane kahyuM : "AvA saMjogamAM eka divasa pahelA AgaLa parvArAdhanA karI levAmAM Ave to zuM nukasAna thavAnuM ?" potAnI saMmati darzAvatA kAlakAcAryae kahyuM: "vAru tyAre, evuM thaI zake che." A rIte prabhAvazALI hovAnA lIdhe kAlakAcAryae deza-kALa AdinI paristhitine dhyAnamAM rAkhatA bhAdrapada zukla caturthIe paryuSaNa (saMvatsarI) parvArAdhana prAraMbha karyuM. (kAlakAcArya (dvitIya) svarNabhUmimAM) potAnA jIvananA AkharanA paDAvamAM eka vakhata kAlaka AcArya (dvitIya) emanA suvizALa ziSya parivAranI sAthe ujjainamAM vicarI rahyA hatA. vRddhAvasthA hovA chatAM paNa teo emanA ziSya-samUhane Agama-vAcanA ApavA mATe haMmezAM tatpara rahetA hatA. e ja divasomAM Arya kAlakanA praziSya sutrArthajJAtA Arya sAgara svarNabhUmimAM vicaraNa karI rahyA hatA. potAnA aMgata ziSyomAM AgamonA adhyayana pratye joIe eTalI rUci ane tatparatAno abhAva joI AcArya eka divasa ghaNA khinna thayA. teo vicAravA lAgyA - "A mArA ziSyo manoyogathI anuyoga zravaNa nathI karI rahyA (manathI na karavuM), AvI sthitimAM emanI vacce rokAvAthI zo phAyado ? mAre evI jagyAe ja rahevuM joIe jyAM anuyogonI pravRtti sArI rIte thatI hoya. zakya che, mArA bIje kyAMka jatA rahevAthI ziSyo paNa zaramanA mAryA anuyoga dhAraNa karavA mATe utsAhita thaI jAya." Ama vicArI Arya kAlake zayyAtarane kahyuM: "huM svarNabhUmi tarapha jaI rahyo chuM, tuM mArA ziSyone ema AsAnIthI A vAta jaNAvIza nahi. jyAre teo khUba ja Agraha kare to kahI deje ke - "AcArya svarNabhUmimAM sAgara pAse gayA che." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2629999999999 225] Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama zayyAtarane jaNAvI rAtanA samaye ziSyonA jAgavA pahelAM ja kAlakAcArya svarNabhUmi tarapha prayANa karI gayA ane svarNabhUmimAM jaI sAgaranA gacchamAM sAmela thaI gayA. Arya sAgare paNa - "A koI khaMta che' ema samajI upekSAthI atthAnAdi karyuM nahi. artha-pauruSInA samaye tattvonuM vyAkhyAna ApatI vakhate navA AvelA AgaMtuka vRddha sAdhu(kAlakAcAya)ne pUchyuM: "khaMta ! zuM tame A badhuM samajo cho ?" AcAryae javAba Apyo : "hA." sAgare garvabharyA svaramAM to pachI sAMbhaLo ema kahIne anuyoga zarU karyo. A tarapha ujjainamAM rahelA ziSyoe jyAre AcAryane na joyA ane badhI bAju zodhI vaLavA chatAM paNa emano patto na lAgatA zayyAtarane pUchyuM. zayyAtare kahyuM: "jyAre tamArA AcAryae tamane lokone paNa nathI jaNAvyuM to pachI mane kevI rIte jaNAvatA." potAnA AcAryanI A rItanI acAnaka gerahAjarIthI ciMtAtura thayelA ziSyoe vAraMvAra ati AgrahathI pUchyuM to zayyAtare kahyuM : "AgamonA adhyayanamAM tamArA lokonI maMda-pravRttine joIne AcArya ghaNA duHkhI thayA che. mATe teo Arya sAgara pAse svarNabhUmimAM jatA rahyA che." Ama kahI zayyAtare adhyayana pratye ghora upekSA mATe e ziSyonI kaDavA zabdomAM TIkA karI. (jhATakaNI kADhI). enAthI zaramiMdA thaI ziSyo paNa e ja samaye svarNabhUmi tarapha nIkaLI paDyA. rastAmAM jyAre loko pUchatA ke - "A koNa AcArya jaI rahyA che?" to teo javAba ApatA "AcArya kAlakA" A rIte A sUcanA vAyuvege svarNabhUmimAM sarvatra phelAI gaI ane lokoe sAgarane kahyuM: "bahuzruta ane bahoLA parivAravALA AcArya kAlaka ahIM padhArI rahyA che." 226 9i696969696969696969Na jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAMbhaLI Arya sAgara ghaNA khuza thayA ane emanA ziSyone kahevA lAgyA : "mArA zraddheya dAdAguru AvI rahyA che. emane huM keTalIka jANavAyogya jJAtavya vAto pUchIza." sAgara emanA aneka ziSyone sAthe laIne e yuganA mahAna AcArya potAnA dAdAguru Arya kAlakanA AdarasatkAra mATe sAmethI gayA. AvelA ziSya-samUhe pUchyuM: "zuM ahIM AcArya AvyA che?" emaNe uttara Apyo : "nahi, eka anya khaMta to AvelA che." upAzrayamAM jaIne urjanathI AvelA sAdhu-samUhe jyAre bhAvavibhora thaI asIma zraddhAthI AcAryanAM caraNomAM vaMdana karyA, tyAre Arya sAgarane khabara paDI ke A khaMta emanA dAdAguru AcArya Arya kAlaka che. teo zaramanA mAryA nIcuM joI gayA. teo pazcAttApa karatA kahevA lAgyA : "aho! huM ghaNuM bolyo! pralApa karyo ane kSamAzramaNathI namana paNa karAvyuM." tyAra bAda azAtanAnI zuddhi mATe Arya sAgare aparAddhamAM mithyAduSkarma karyuM ane AcAryanAM caraNomAM zISa jhukAvI vinamrabhAve pUchyuM: "kSamAzramaNa huM kevo anuyoga karuM chuM?" - AcArye kahyuM: sAru che, paNa kyAreya bhUlathI paNa garva na karIza." Arya kAlake muThThImAM dhULa laIne eka jagyAe mUkI. ene pharI UMcakI-UMcakIne vArApharatI traNeya jagyAo para mUkI ane samAjane dekhADyuM ke je rIte A dhULanuM pramANa mApa eka jagyAe nAMkhyA - mUkyA pachI tyAMthI bIjI, trIjI vagere jagyAoe mUkavA ane UMcakavAthI niraMtara ochI thatI jAya che, e ja rIte artha paNa tIrthakarothI gaNadharone, gaNadharothI ApaNA pUrvavartI aneka AcAryaupAdhyAyone paraMparAthI maLyo che. A rIte eka sthaLethI bIjA sthaLe AvatA-AvatA A arthanA keTalAye paryAya nIkaLI gayA che, chUTI gayA che, vilIna thaI gayA che, enI kalpanA sudhdhAM karavI muzkela che. ataH jJAnanA saMbaMdhamAM kyAreya garva-ghamaMDa karavo ucita nathI." Ama AcArya kAlake emanA praziSya sAgarane pratibuddha karyA. (praziSya eTale ziSyano ziSya) eka mAnyatA anusAra dvitIya kAlakAcAryanI paraMparAmAMthI zAMDilya gaccha nIkaLyo. jina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) 999999999999 220 | Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | AcArya vRddhavAdI ane siddhasena ] vikramanI pahelI sadInA AcAryomAM vRddhavAdInuM eka khAsa sthAna che. teo siddhasenanA guru ane atyaMta prabhAvazALI, daDha saMkalpavAna temaja samayajJa saMta hatA. gauDadezanA kauzala gAmamAM emano janma thayo. teonuM janma-samayanuM nAma mukuMda hatuM. vidyAdhara vaMzanA AcArya skaMdilasUrinA upadezathI vairAgya pAmI mukuMde emanI pAse zramaNadIkSA aMgIkAra karI. jaiphavaye dIkSita thavA chatAM paNa teo jJAnAdhyayananA ghaNA rasiyA hatA. teo jJAnanI pipAsA dharAvI divasa-rAta ghaNI laganIthI vidyAbhyAsa karatA. ucca svare abhyAsa karatA rahevAnA lIdhe anya sAdhuone aDacaNa AvavA lAgI, tethI emaNe emane savAre jaladI UThI paThana karavAnI manAI karI. bIjA sAdhuonA vakhatovakhata A rIte abhyAsa karavAnI nA pADavA chatAM paNa jJAnaprAptinI tIvra dhUnanA lIdhe emanAthI rahevAyuM nahi. eka divasa koI eka sAdhue emane kahI dIdhuM: ATalA UMcA avAje vAMcIne zuM tuM sAMbelA para phUla ugADavA mAMge che ?" - mukuMda muninA manamAM A vAta kAMTAnI jema vAgI ane emaNe gurukRpAthI sarasvatI maMtra meLavI 21 divasa sudhI avirata AcArlI vata sAthe emanI sAdhanA karI. maMtrasiddhinA phaLasvarUpe sarasvatI prasanna thaI bolI: "sarvavidhA-siddho bhava." : Ama daivI prabhAvathI kavIndra thaI muni mukuMda guru pAdapaMkajamAM upasthita thayA ane UMcA svare saMghanI samakSa bolyA : "jeo mArI ema kahI majAka uDAve che ke - "zuM vRddhAvasthAmAM A sAMbelA para phUla ugADaze?" teo badhA jue ke Aje huM vastutaH sAMbelAne puSpita karI dauM chuM." - ema kahI mukuMdamunie medAnamAM UbhA thaI potAnI vidyAnA jore badhAnA jota-jotAmAM abhimaMtrita jaLa vaDe sIMcIne sAMbelAne phUlothI pallavita karI dIdhuM, ane ema sAbita karI dIdhuM ke - daDha saMkalpavALA manuSya mATe koI paNa kArya azakya nathI." vRddha muni mukuMdanI avarNanIya vidvattAne lIdhe koI paNa prativAdI emanI sAme TakI zakato na hato, mATe vRddhavAdInA nAmathI emanI kIrti cAreya tarapha prasarI gaI. 228 999999999PS900 jana dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhI rIte yogya samajIne Arya skaMdile emane AcArya banAvyA. eka vakhata vihArakame pharatA-pharatA vRddhavAdI bhRgupuranI tarapha jaI rahyA hatA. tyAre siddhasena nAmanA eka vidyAna, je potAnA prajJAbaLabuddhibaLanI sAme saMsAranA anya vidvAnone taNakhalA samAna gaNatA hatA, zAstrArtha karavAnI manasA laI deza-dezAMtarathI pharatA-pharatA bhRgupura tarapha AvI pahoMcyA. vRddhavAdInI vidvattAnI yazakIrti sAMbhaLI teo emanI pAchaLa cAlI nIkaLyA. e vakhate vRddhavAdI vihAra karI rahyA hatA. siddhasena paNa emanI pAchaLa-pAchaLa gayA ane rastAmAM baMneno milApa thayo. maLatAnI sAthe ja siddhasene vRddhavAdIne kahyuM : "huM tamArI sAthe zAstrArtha karavA mAMgu chuM." AcArya vRddhavAdIe kahyuM: "sArI vAta che, paNa ahIM zAstrArthanI madhyasthatA karanArA koI vidvAna sabhya nathI. AvI sthitimAM sabhyo vagara vAdamAM jaya-parAjayano nirNaya koNa karaze ?" vAda karavA mATe atyaMta utAvaLA thayelA siddhasene govALonI tarapha izAro karatA kahyuM: "A govALo ja sabhya bane." - vRddhavAdIe siddhasenano A prastAva harSathI svIkAryo. govALonI sAme zAstrArtha zarU thayo. jemAM siddhasene pahela karI. emaNe sabhya govALone saMbodhIne ghaNA lAMbA samaya sudhI padalAlityapUrNa saMskRta bhASAmAM bolIne potAno pUrvapakSa prastuta karyo. paNa siddhasenanI eka paNa vAta e govALiyAnI samajamAM AvI nahi. jyAre siddhasena potAno pakSa pUrNa karI viramyA tyAre avasarajJa vRddhavAdIe dabAvIne kaccha bAMdhI saMgItamaya tAnamAM bolavAnuM zarU karyuM, jeno bhAvArtha che - je koI jIvane nathI mArato, corI nathI karato, parastrIgamanano parityAga kare che ane yathAzakti thoDuM-thoDuM dAna kare che, te dhIme-dhIme svargadhAma prApta karI le che." vRddhavAdInI vAta sAMbhaLI govALiyAo ghaNA khuza thayA ane bolyA: "o ho ! bAbAjI mahArAje keTalo zruti sukhada, suMdara ane sAco mArga batAvyo che. A siddhasenajI to zuM bolyA, zuM nahi bolyA, e paNa yAda nathI. mAtra jora-joramAM bolIne emaNe amArA kAnamAM pIDA pedA karI che." jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 969696969696969696969 229 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . govALono A nirNaya sAMbhaLI siddhasene potAnI hAra svIkArI lIdhI ane kahyuM : "bhagavan! tame mane dIkSita karI tamAro ziSya banAvI lo, kAraNa ke sabhyoe tamArA vijayanI ghoSaNA karI che." AcArya vRddhavAdIe kahyuM: "siddhasena ! bhRgupuramAM jaIne rAjyasabhAmAM ApaNe baMne zAstrArtha karIzuM, A govALiyAonI sAme karAyelA vAdanuM zuM mahattva?" siddhasena chatAM paNa emanA vacana para aTala rahyA ane bolyA: "mahArAja! tame kALajJAnI cho, mATe mane dIkSita karaze." siddhasenano daDha nizcaya joI AcArya vRddhavAdIe emane dIkSita karyA ane tyAra bAda emanuM nAma kumudacaMdra rAkhyuM. kAlAntaramAM AcAryapade niyukta karAyA pachI kumudacaMdranI AcArya siddhasena divAkaranA nAmathI prasiddhi thaI. potAnA suyogya ziSya siddhasenane AcAryapade sthApI vRddhavAdI anyatra vihAra karI gayA ane siddhasene avaMtI tarapha prayANa karyuM. avaMtInA saMghe AcAryanuM sAdara svAgata karyuM ane "sarvajJaputra Adi biruda ApI emano jayajayakAra karatA nagarapraveza karAvyo. saMjogavazAt e samaye mahArAja vikramAditya hAthI para savAra thaIne emanI tarapha AvI rahyA hatA. "sarvajJaputra'nuM biruda sAMbhaLatAM ja emaNe kasoTI karavA mATe hAthI upara beThA-beThA ja manomana siddhasenane praNAma karyA. enA pratyuttaramAM siddhasene hAtha UMco karyo. rAjAe AcAryane prazna karyo : "zuM tamAruM AzIrvacana eTaluM sastuM che ke vaMdana na karanAra vyaktine paNa vaMdana karyA vagara ja te ApI devAmAM Ave che ?" javAbamAM AcAryae kahyuM : "rAjana ! tame tanathI bhale nahi, paNa manathI to vaMdana karyuM che." AthI prasanna thaI mahArAja vikramAdityae sarvajana samakSa hAthI uparathI UtarIne emane praNAma karyA ane emanAM caraNomAM eka karoDa mudrAonI bheTa dharI dIdhI. dhana-dhAnya Adi parigrahanA saMpUrNa tyAgI AcAryae vikramAdityane samajAvatA kahyuM: rAjanuM! kaMcana-kAminIne grahaNa karavI to dUra, jaina muni emane sparzatA sudhdhAM nathI." 230 99999999999mAM jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAe paNa evo ja vicAra karyo ke - "A dravya muninA nimitte ApI devAmAM AvyuM che, mATe eno pharI svIkAra karI zakAto nathI ane Ama A rAzine janakalyANanAM zubhakAryomAM kharca karavAmAM AvI." AcArya siddhasena divAkaranI vidvattA ane emanA camatkArone viSayamAM ghaNI badhI janazrutio - lokavAyakAo jANItI che. emAMnI ekamAM kahevAmAM AvyuM che ke - "citrakUTanA mAnastaMbha pAsethI siddhasene maMtra-vidyAno eka patra meLavyo. jemAM be vidyAo hatI. pahelI hema- siddhi vidyAthI joIe eTaluM IcchA pramANenuM svarNa taiyAra karI zakAtuM hatuM ane bIjI "sarsapa-vidyA vaDe rAyanA dANAnI jema agaNita sainiko utpanna karI zakAtA hatA." uparanI baMne vidyAo laI AcArya siddhasena kurmADapura gayA ane tyAMnA rAjA devapAlane potAnI vidyAnA jore vijayavarmA sAthenA yuddhamAM vijayI karyo. kRtajJatAvaza rAjA devapAla siddhasenano parama bhakta banI gayo ane emane zreSTha koTinuM sanmAna ane "divAkara" pada vaDe vibhUSita karI dararoja vaMdana karavA jato. rAjabhakitathI prabhAvita thaI AcArya siddhasena paNa pAlakhImAM besI rAjAne darzana ApavA javA lAgyA. rAgonA atirekathI mAnavamana sahaja ja prabhAvita thaI jAya che. AcArya siddhasena paNa emAM apavAdarUpa rahyA nahi. rAjA ane puramAnya bhaktajanonI bhaktithI teo saMyamasAdhanAmAM thoDA zithila thaI gayA, pramAdI thaI gayA. ArAma ane ALasamAM ja emano moTA bhAgano samaya vahI javA lAgyo. teo emanA zramaNavargane paNa sAdhanAnI preraNA ApI zakatA nahi. prabaMdhakoSakAre' lakhyuM che - jyAM guru naciMta thaI sUtelA rahetA hoya, tyAM ziSyavarga paNa pAchaLa zA mATe rahe ! emanA ziSyo paNa khAIpIne ArAmathI rAta-divasa sUtelA ja rahetA hatA; ane Ama UMgha ane mokSanI harIphAImAM UMgha AgaLa ane mokSa pAchaLa rahI jAya che. A vRddhavAdIe jyAre siddhasenanI kIrtinI sAthe-sAthe uparokata zithilAcAranA samAcAra jANyA, to emane kheda thayo ane teo siddhasenane pratibodha ApavA mATe yogya sAdhuone gacchanI javAbadArI soMpI ekalA ja kUrmArapura tarapha gayA. tyAM jaIne teo pAlakhI UMcakanArAo sAthe joDAI gayA ane siddhasenane pAlakhImAM besADI cAlavA lAgyA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2909999999 231] Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhasene Dagumagu thatI cAla joIne vRddha pAlakhIvAhakane pUchyuM : "bhUribhAra bharAkrAnta, bAdhati skandha eSa te?" ' vRddhavAdIe uttaramAM kahyuM: "tathAna bAdhate skandhA, yathA bAdhati bAdhate." jANItA avAjamAM javAba sAMbhaLI siddhasena camakI UThyA ane vicAravA lAgyA - "mArI bhUla batAvanArA A koNa che ? A kyAMka mArA guru vRddhavAdI to nathI ne?" emaNe tarata ja pAlakhImAMthI nIce UtarIne joyuM ane vRddhavAdIne oLakhI jaIne zaramAIne manathI emanI mAphI mAMgI. prasaMgavaza siddhasenane sAdhanAmAM hajI vadhu sthira karavA mATe vRddhavAdIe nimnalikhita gAthA gAIne emanI pAsethI eno artha mAMgyo. aNakUlipa phulla ma toDaI, mAM rovA moDahiM I. maNakusumehiM acci niraMjaNa, hiMDahi kAMI vaNeNavaNu II ghaNuM vicAryA pachI paNa siddhasena A zlokano yathArtha bhAva samajI na zakyA, tyAre vRddhavAdIe spaSTIkaraNa karatA kahyuM: - "aNakulliya phulla ma toDaI - arthAt - siddhasena ! yogarUpI vRkSanA yaza, kIrti ane pratApa Adi je phUla che, emane kevaLajJAna rUpa phaLa meLavyA vagara ja avikasita dazAmAM toDIza nahi." mA rovA moDahiM - arthAtu mahAvratonA choDone vyartha ja na macakoDIza na kacaDIza na chUMdIza." "maNakusumahi acci niraMjaNu - arthAt sadbhAvanArUpI mananAM kusumo-phUlo-puSpothI niraMjana jinendradevanI pUjA kara, athavA siddhi prApta niraMjana prabhunI manakusumothI pUjA kara." - "hiMDahi kAMI vaNeNavaNa - arthAtuM vyartha ja vanathI vanamAM bhaTakavAnI jema rAjaraMjana Adi nirarthaka kArya zA mATe kare che?" keTalI suMdara zikSA che? vRddhavAdInI zikSAne sAMbhaLI siddhasene AlocanApUrvaka zuddhi karI, ane saMyama-sAdhanAmAM pUrNapaNe sthira thayA. temaja rAjAne pUchIne vRddhavAdInI sAthe kaThora sAdhanA karatA rahIne vicaraNa karavA lAgyA. jainazAstronI bhASAnA praznone laIne brAhmaNa vidvAna prAyaH kahetA hatA ke - "jaina paraMparAnA AcArya saMskRtanA jANakAra na hatA, anyathA | 232 99999999999]na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstronI racanA prAkRta jevI saraLa bhASAmAM karavAmAM AvatA nahi. eTaluM ja nahi emano mahAmaMtra paNa sAdhAraNa mANasonI bhASAprAkRtamAM bolavAmAM Ave che." jAtigata saMskAra ane bALapaNathI saMskRtanA abhyAsane lIdhe siddhasenane emanuM A kathana kharAba lAgyuM. "namoDahaMta siddhAcAryopAdhyAya sarvasAdhubhya:' A rItanA namaskAramaMtrano emaNe saMskRtamAM uccAra karI vidvatsamAjane saMbhaLAvyo ane upAzramamAM AvI potAnA gurunI sAme namaskAramaMtranuM saMskRta rUpAMtara saMbhaLAvatA jainazAstrone saMskRta bhASAmAM racavAno vicAra prastuta karyo. AthI saMghe kahyuM: "siddhasena ! tame vANInA doSathI pApanuM upArjana karI lIdhuM che. tIrthakara bhagavAna ane gaNadhara saMskRtathI anabhijJa na hatA. Ama karavAthI tIrthakara-gaNadharonI avagaNanA thAya che. tame anAdi zAzvata namaskAramaMtrano saMskRta bhASAmAM anuvAda karI aparAdha karyo che. tame enI zuddhi mATe dazamA pArAcika prAyazcittanA bhAgIdAra thAo cho." A sAMbhaLI siddhasene saMgha ane gurunI sAkSImAM 12 varSa sudhI muhapattI-mukhavastrikA rajoharaNarUpa sAdhuvezane gupta rAkhI zAsananI sevA karavAnuM prAyazcitta svIkAryuM. teo gupta rUpe zAsananI sevAmAM tallIna thaI gayA ane aneka rAjAone pratibodha ApatA rahIne sAtamA varSa pachI urjana gayA. kahevAmAM Ave che ke avadhUta vezamAM teo mahAkAlezvaranA maMdiramAM jaI, zivaliMganI tarapha paga pasArIne sUI gayA. prAtaHkALe jyAre pUjArIe emane zivaliMganI tarapha paga rAkhelA joI emane tyAMthI khasI javA mATe ghaNuM kahyuM - saMbhaLAvyuM, paNa emanA badhA ja prayatno niSphaLa rahyA. aMte emaNe rAjAne Tahela nAMkhI. rAjAe gusse bharAI emanA sevakone Adeza Apyo ke - "teo tatkALa e yogIne cAbuka vaDe phaTakArI tyAMthI khadeDI de.' rAjapuruSoe tyAM jaI e yogIne ghaNA samajAvyA, DarAvyA, dhamakAvyA ane Ama karatAM paNa enA nA khasavAthI ene cAbuka mAravAnuM zarU karyuM. badhA loko A joI Azcarya pAmyA ke e yogInA zarIra upara eka paNa cAbuka vAgI nahi. A joI rAjasevako avAka rahI gayA. emaNe rAjAne jANa karI. A adbhuta ghaTanAthI Azcaryacakita thaI rAjA vikramAditya svayaM tarata ja mahAkAlanA maMdiramAM gayA ane yogIne kahevA lAgyA : "mahAtman ! tamane A rIte jaiina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969696969696969] 233] Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivaliMga tarapha paga rAkhIne sUvuM zobhA nathI ApatuM. tamAre to jagatavaMdya zivane praNAma karavA joIe." yogIe kahyuM: "rAjanuM! tamArA A devazivaliMga mArA namaskAra sahana karI zakaze nahi." rAjA vaDe vAraMvAra Agraha karAtA siddhasene mahAdevanA sAcA svarUpanI stuti AraMbhI. siddhasena mAtra thoDAka ja zloko stuti mATe uccArI zakyA hatA ke abhuta teja sAthe tyAM bhagavAna pArzvanAthanI pratimA pragaTa thaI. rAjA vikramAditya aciMtya AtmazaktinA aneka camatkArone joI siddhasenanA parama bhakta banI gayA. A rIte siddhasene 7 varSomAM 18 rAjAone pratibodha ApI jaina banAvyA. kahevAmAM Ave che ke prAyazcitta, kALanA 5 varSa bAkI rahevA chatAM paNa zrIsaMghe siddhasenanAM atyaMta prabhAvazALI kAryothI prasanna thaI emanA prAyazcittanA bAkInA kALane kSamA karI dIdhA. mahArAja vikramAditya ane emanAM dharmakRtyo para AcArya siddhasenano gADha prabhAva mAnavAmAM Ave che. siddhasenanA prabhAvathI ja mahArAja vikramAdityae jainadharmAnuyAyI banIne aneka paropakAranAM kAryo karyA AcArya siddhasena udbhaTa vidvAna, mahAprabhAvaka, madhura vaktA, kuzaLa saMgha-saMcAlaka ane uttama koTinA sAhityakAra hatA. emanI bahumukhI pratibhAnI sAbitI ApatuM emanuM vizALa sAhitya Aje paNa paryApta mAtrAmAM upalabdha che. teone nyAyAvatAra, sanmatitarka, batrIsa kAtrizikAo, nayAvatAra, kalyANamaMdira stotra ane AcArAMga upara gaMdhahastInA vivaraNanI TIkA Adi pramukha graMthonA racayitA mAnavAmAM AvyA che. prabhAvaka caritra, prabaMdhakoza vagerenA ullekhothI emano kALa vikramanI pahelI sadI ja pramANabhUta thAya che. emanA pitAnuM nAma devarSi ane mAtAnuM nAma devazrI hatuM. janmathI kAtyAyana brAhmaNa hatA. kahevAmAM Ave che ke dIkSita thatA pahelAM teo pAMDityanA ghamaMDathI peTa upara lokhaMDano paTTo, eka hAthamAM kodALI ane bIjA hAthamAM nisaraNI rAkhIne cAlatA hatA. ghaTanAcakranA citraNa upara niSpakSa taTastha rIte vicAra karatA evo AbhAsa thAya che ke graMthakAro vaDe aneka jagyAe sAhityika alaMkAranA rUpe atizayokti sAthe paNa keTalIka ghaTanAono ullekha karavAmAM Avyo che. | 234 3636969696969696999) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya khapuTa Arya khapUMTano yuga (jamAno) saMbhavataH vizeSa utkRSTa vidyAono yuga rahyo che. eka samaye Arya khapuTa bhRgukacchapura gayA. tyAM emano bhANeja bhuvana emanA upadezothI prabhAvita thaI emanA ziSyarUpe zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayo. tene buddhizALI samajI Aryae keTalIka vidyAo zIkhavI. saMjogavazAt bhRgupuramAM bauddha bhikSuoe rAjA balamitranA sanmAnathI ghamaMDI banI jainazramaNonA upAzrayomAM ghAsanI pUNIo nAMkhIne emane pazuvat jaNAvI dveSa pragaTAvavo zarU karyo. enAthI bhuvana muni ghaNA gusse bharAyA ane zrAvaka samudAyane laIne rAjA balamitranI sabhAmAM gayA. tyAM emaNe UMcA avAje kahyuM : "he rAjan ! tamArA guru jainazramaNonI niMdA kare che, ame emanI sAthe zAstrArtha karavA mATe AvI gayA chIe. tame emane ekavAra bolAvI mArI sAthe zAstrArtha karAvI do. jenAthI badhA ja sAcI paristhitithI mAhitagAra thAya.'' muninA AhvAnathI rAjAe bauddhabhikSuone bolAvyA ane muni bhuvana sAthe zAstrArtha karAvyo. bauddhabhikSu bhuvananA kApI na zakAya evI akATya yuktionI sAme carcAmAM hArI gayA. muni bhuvananA vijayathI jainasaMghamAM khuzInI lahera pharI vaLI. paNa bauddhasaMgha A apamAnathI ghaNo du:khI thayo. emaNe guDazastrapurathI bauddhAcArya vudghakara(vRddhakara)ne bolAvyA ane bhuvana munine emanI sAthe zAstrArtha karavA mATe kahyuM. bhuvana munie vidyAbaLa ane tarkazakti vaDe ene paNa harAvI dIdho. A apamAnathI duHkhI thaI vRddhakara thoDAka ja divasomAM kALadharma pAmI gur3azastrapuramAM yakSarUpe utpanna thayo. pUrvajanmanA verane lIdhe te jainasaMgha ane zramaNone gabharAvavA ane vividha yAtanAo-duHkho pahoMcADIne satAvavA lAgyo. saMghe Arya khapuTane tyAMnI AkhI paristhitino citAra ApI guDazastrapura padhAravAnI vinaMtI karI. Arya khapuTa gacchanA anya sAdhuonI sAthe bhuvana munine tyAM ja bhRgupuramAM rahevAno Adeza ApI pote Dazastrapura gayA. jatI vakhate Arya khapuTe eka kapardI (jaMtrI-paTTa) bhuvana munine ApIne ene soMpIne ene sAvadhAnIthI rAkhavA ane kyAreya na kholavAno Adeza Apyo. 37 235 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guDazastrapura jaIne Arya khapUTe yakSane emanA prabhAvathI bhakta banAvI lIdho ane rAjA sahita samasta prajAne paNa prabhAvita karI dIdhA. Arya khapuTa guDazastrapuramAM ja virAjamAna hatA ke emanI pAse bhRgupurathI be sAdhu AvyA ane emaNe nivedana karyuM ke - "bhagavad tamArA ahIM cAlyA AvyA pachI bhuvana munie tamArI saMbhALavA ApelI gupta kapardIne kholIne emAMthI eka patra kADhyo, jemAMthI enA paThanamAtrathI siddha thatI AkarSiNI vidyA meLavI lIdhI che. te e vidyAnA prabhAvathI dararoja zreSThatama bhojana maMgAvIne khAvA lAgyo. Ama thatuM joI sthaviroe ene aTakAvyo, to te krodhe bharAI boddhonA vihAramAM jato rahyo. vidyAnA prabhAvathI khAlI pAtro AkAzamArge jatA ane . bhojanasAmagrIthI bharAIne pAchAM pharatAM hatAM. A rItanA prabhAvane joIne zrAvaka paNa bhuvana muninI tarapha AkarSAyA. AvI sthitimAM tamAre tyAM AvI saMghane Azvasta karavo joIe." e baMne munionI vAta sAMbhaLI AryakhapuTa kaMIka vicArI guDazastrapurathI bhRgukacchapura tarapha javA lAgyA. tyAM pahoMcI teo kyAMka guptarUpe - bhedI rIte rokAyA ane bhuvana muni dvArA AkarSiNI vidyAthI maMgAvelA annathI bharelAM pAtrone AkAzamArgamAM ja paththaro vaDe phoDIne pADavA lAgyA. pAtromAMnA mIThAI vagere khAdyapadArtho lokonAM mAthAM para paDavA lAgyA. potAnI mahenatane niSphaLa thatI joI muni bhavana tarata ja samajI gayo ke Arya khapuTa tyAM AvI cUkyA che. gabharAIne te bhRgupurathI bhAgI gayo. Arya khapuTa munimaMDaLa sAthe boddhavihAramAM gayA ane potAnI vidyAnA prabhAvathI badhAne prabhAvita karI emaNe anya pradezanI tarapha vihAra karyo. viziSTa vidyAonA mAdhyamathI camatkAra-pradarzanathI e yugamAM Arya khapUTe jinazAsananI ullekhanIya-prazaMsanIya sevAo karI. tapAgaccha paTTAvalI' pramANe Arya khapUTAcAryano samaya vi. ni. saM. 4pa3 jaNAvavAmAM Avyo che ane prabhAvaka caritramAM vi. ni. saM. 484 jaNAvavAmAM Avyo che. A baMne ullekhone ekabIjAnA pUraka, eTale ke vI. ni. saM. 453mAM emanA AcAryakALamAM prAraMbha ane vI. ni. saM. 484mAM nidhana mAnI levAmAM Ave to uparokta baMne graMthakAronA ullekha saMgata ane Arya khapuTanA AcAryakALanA nirNAyaka banI zake che. [ 236 090999999999na dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugaRdhAnAcArya Arya revatImitra skaMdilAcArya pachI Arya revatImitra caudamA yugapradhAnAcArya thayA. emanA kuLa, janma, janmasthAna Adino paricaya maLato nathI. yugapradhAna yaMtra ane merutuMgAcArya viracita vicAra zreNImAM yugapradhAnAcAryanI gRhasthaparyAya, sAmAnya tiparyAya, yugapradhAnaparyAya ane pUrNa AyuSyanuM vivaraNa prastuta karanArI 9 gAthAo anusAra Arya revatImitrano paricaya A pramANe che : vI. ni. saM. 352 vI. ni. saM. 366 : vI. ni. saM. 414 vI. ni. saM. 450 14 varSa 48 varSa : 36 varSa 5 mahinA 5 divasa 98 varSa Arya maMgu temaja anya AcArya AcArya samudra, jemano pahelo paricaya ApI devAmAM Avyo che, emane rasosvAdamAM eTalI badhI anAsakti hatI ke sarasa-nIrasa je paNa AhAra emane bhikSAmAM maLato hato, ene svAdanI apekSA vagara ja ekasAthe bhegA karI prazAMtabhAve ArogI letA hatA. emane e vAtanuM haMmezAM dhyAna rahetuM hatuM ke rasomAM Asaktine lIdhe kyAMka AtmA karmapAzamAM baMdhAIne bhArI na banI jAya. janma dIkSA AcAryapada svargArohaNa gRhasthaparyAya sAmAnya sAdhuparyAya AcAryaparyAya. kula AyuSya : : :: : : emanI A rItanI svAda-vijaya ane lAbha pratyenI anAsaktine lIdhe AcArya devardrie 'azrudhmiya samudragaMbhIra' A padathI emanI stuti karI che. Arya maMg A ja Arya samudranA ziSya hatA. AcArya samudranA svargavAsa pachI emanA ziSya Arya maMgU vI. ni. saM. 454mA chatrIsamA vAcanAcArya banyA. teo ghaNA jJAnI, dhyAnI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 371 230 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane samyagdarzananA prabaLa pracAravAdI hatA. teo bhaktibhAvathI sevA karanArA ziSyone kuzaLatApUrvaka sUtrArtha pradAna karatA ane sadharmanI dezanA dvArA sahastro bhavyajanone pratibodha ApI jinazAsananI mahattvapUrNa sevA karatA hatA. nizItha bhASya ane cUrNi' pramANe Arya maMgU bahuzruta ane bahuziSya parivAravALA hovA chatAM paNa udyAvihArI hatA. eka samaye vihArakrame vicaraNa karatA-karatA AcArya maMgU mathurA gayA ane potAnA mRdu, manohara ane vairAgyapUrNa upadezo vaDe mathurAvAsIone pratibuddha karavA lAgyA. AcAryanAM jJAna ane vairAgyapUrNa pravacanonA prabhAvathI prabhAvita thaI tyAMnA zraddhALu bhaktoe vastrAdi vagerethI emanI ghaNI bhakti karI. dUdha, dahIM, ghI, goLa Adi svAdiSTa padArthonI dararoja bheTa dharatA hatA. AcAryanA manamAM mohabhAva jAgyo ane . emaNe sAtA-sukhamAM pratibaddha thaI tyAM ja sthiravAsa karI lIdho. sAthe AvelA bAkInA muni tyAMthI anyatra vihAra karI gayA. - nimittano paNa ghaNo prabhAva hoya che. upAdAna arthAt AtmA sAmarthyamAM lezamAtra paNa durbaLatA - zithilatA AvatAM ja nimittane enI asara batAvatA vAra nathI lAgatI. sthiravAsamAM rahevAne lIdhe AcAryanAM tapa, saMyama, sAdhanAmAM zithilatA AvI gaI. emanI cAritra pratyenI ArAdhanA ochI thatI gaI ane Rddhi, rasa, sAtA-gauravanuM jora vadhyuM. bhaktajano vaDe dharavAmAM Avela svAdiSTa AhAra ane premapUrvaka sevAthI ugravihAra tyajIne tyAM ja pramAdabhAve rahevA lAgyA. jIvananA aMtima tabakkAmAM potAnA sadoSa AcaraNanI AlocanA karyA vagara ane ALasane na choDatA kALadharma pAmyA, tethI cAritryadharmanI virAdhanAne lIdhe yakSayonimAM janma lIdho. jJAna dvArA jyAre emaNe emanA pUrvabhavano paricaya meLavyo to teo pazcAttApa karavA lAgyA - "aho ! meM durbuddhine lIdhe pUrvapuNyathI meLavavApAtra mahAnidhAnanI jema durgatihArI jinamata meLavIne paNa potAnuM jIvana viphaLa-niSphaLa karI dIdhuM." sAcuM ja kahevAyuM che ke - | 238 99999999999ii jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caturdaza pUrvanA jJAtA paNa pramAdane lIdhe anaMtakAyamAM jaIne utpanna thAya che.' A rIte paramanirvedabhAvathI teo emanA pUrvakRta - pahelA karAyelAM pramAda - ALasanI niMdA karatA rahyA - vakhoDatA rahyA. eka vakhata emaNe sthaMDila - bhUmi tarapha jatA emanA pUrvabhavanA ziSyone joyA to emane pratibodha ApavA mATe vicitra veza dharIne lAMbI jIbha kADhI rastAmAM UbhA rahI gayA. yakSane joIne eka sAttvika bhAvavALA ziSyae kahyuM : "devAnupriya ! tame deva, yakSa athavA je paNa hova pratyakSa AvI bolo. A rIte to ame loko tamAro lezamAtra paNa Azaya samajI nathI rahyA." yakSe khedapUrvaka avAje kahyuM : "he tapasvIo ! huM e ja tamAro guruArya maMgU chuM." sAdhuoe paNa khinna mane kahyuM : "deva ! tame A rItanI durgati kevI rIte meLavI ?" yakSe kahyuM : "pramAdanA tAbAmAM AvI cAritramAM zithilatA lAvanArAnI AvI ja gati thAya che. amArA jevA zithila vihArIonI AvI ja gati thAya, emAM Azcarya zuM che ? tame loko jo AvI durgatithI bacavA ane sugatinI tarapha AgaLa vadhavA icchatA hova to ALasa tyajIne udyata-vihArathI vicaraNa karatA rahIne nirmamatva bhAve tapa-saMyamanI ArAdhanA karatA rahejo.' sAdhuoe kahyuM : "o devAnupriya ! tame amane yogya ja pratibuddha karyA che." Ama kahI teoe tapasyAnI saMgAthe saMyamadharmanI ArAdhanA karavI paNa zarU karIne ughatavihArathI vicaravA lAgyA. 'naMdI sUtranI sthavirAvalI'mAM AcArya devavAcake 'bhaNagaM' A padathI kAlika Adi sUtrone vAMcavAvALo, 'karagaM'thI sUtrokta kriyAkalApane karavAvALA ane 'jharaga' padathI dharmadhyAnavALA vagere vizeSaNothI Arya maMgUnI stuti karatA emane zrutasAgaranA pAragAmI AcArya batAvyA che. emanI dvArA kahevAyelA - 'pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM' A padathI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77 239 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM pratIta thAya che ke Arya maMgU jJAnadarzananA prabaLa prabhAvaka hatA. AgaLa jatA AcArya devavAcake to ahIM sudhI lakhyuM che ke - zrutasAgaranA pAragAmI ane dhIra Arya maMgUne namaskAra ho. digaMbara paraMparA dvArA mAnya zAstra "kasAya-pAhuDa'nI TIkA jayadhavalA anusAra Arya maM! ane Arya nAgahastIne kasAya pAhuDanA cUrNikAra AcArya yativRSabhanA vidyAguru mAnavAmAM AvyA che. jayadhavalAkAre lakhyuM che ke - "AcArya maM! ane AcArya nAgahastI dvArA AcArya yativRSabhane divyadhvani rUpa kiraNa prApta thaI." vAcaka paraMparAnA Arya maMgU pachInA Arya dharma, Arya bhadragupta, Arya vaja ane Arya rakSita - A cAra yugapradhAnAcAryane vAcanAcArya paNa batAvavAmAM AvyA che. A cAra yugapradhAnAcAryomAMthI Arya vaja spaSTa rUpe Arya suhastInI paraMparAnA AcArya che. bAkInA traNa AcArya Arya mahAgirinI paraMparAnA AcArya che athavA suhastInI paraMparAnA, A saMbaMdhamAM koI spaSTa ullekha nathI maLato. aneka prAcIna graMthonA ullekho tathA yugapradhAnAcArya paTTAvalIthI evuM sAbita thAya che ke - "A cAreya AcArya emanA samayanA mahAna prabhAvaka ane AgamonA parama jJAtA hatA. emanI viziSTa pratibhAne lIdhe ja emane yugapradhAnAcAryanI sAthe-sAthe vAcanAcArya paNa mAnavAmAM AvyA che." A cAreya AcAryono paricaya vAcanAcArya paraMparAmAM na ApatA yugapradhAnAcArya paraMparAmAM ApavAmAM AvI rahyo che. [ 240 969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yugamayAnAkArya Arya dharma Arya revatImitra pachI vI. ni. saM. 450mAM Arya dharma paMdaramA yugapradhAnAcArya thayA. 18 varSanI uMmare teo dIkSita thayA. 40 varSa sudhI zramaNadharmanI sAdhanA karI yugapradhAnapada para virAjyA. 44 varSa sudhI yugapradhAna padane zobhAvatA emaNe vIrazAsananI prabhAvazALI sevA karI. 102 varSa, 5 mahinA, 5 divasanuM pUrNa AyuSya bhogathI teonuM vI. ni. saM. 494mAM dehAMta thatA svarge sidhAvyA. (gaNAcArya Arca siMhagiri) Arya suhastiInI paraMparAmAM Arya dinna pachI Arya siMhagiri gaNAcArya thayA. emanA viSayamAM mAtra eTalI ja mAhitI maLe che ke teo viziSTa pratibhAvaMta ane jAtismaraNa-jJAnasaMpanna prabhAvazALI AcArya hatA. "khuzAla paTTAvalI' pramANe vI. ni. saM. 547-548mAM emanuM dehAvasAna thayuM. vi. ni. saM. 496mAM Arya vajano janma thayo, enAM ghaNAM varSo pahelAM Arya samita siMhagirinI pAse dIkSita thaI cUkyA hatA. enAthI dhAraNA karI zakAya che ke Arya siMhagiri vi. ni. saM. 490mAM AcArya rahyA hoya. emanA bRhad bahoLA ziSyavRMdamAMthI mAtra Arya samita, Arya dhanagiri, Arya vaja ane Arya ahaMdata A cAra pramukha ziSyonAM ja nAma upalabdha thAya che. emano paricaya ahIM ApavAmAM AvI rahyo che. . (Arya samiti) A Arya samitano janma vaibhavazALI avaMtI pradezanA tuMbavana nAmanA gAmamAM thayo hato. gautama-gotrIya vaizya zreSThI dhanapAla emanA pitA hatA, je ghaNA moTA vepArI hatA. e samayanA mukhya karoDapatiomAM emanI gaNatarI karavAmAM AvatI hatI. Arya samitanI jema dhanapAlane eka putrI paNa hatI, jenuM nAma sunaMdA hatuM. zreSThI dhanapAle potAnA kAbela putra samitinI yogya samaye zikSAdIkSAnI samucita goThavaNa karI. Arya samita nAnapaNathI ja vairAgInI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 233333333339 241] Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema rahetA hatA. aihika-sukho pratye emanA manamAM lezamAtra paNa jhaMkhanA na hatI. taruNavaya dhAraNa karatA ja emaNe vipula vaibhava ane dareka prakAranI pracura bhogasAmagrIne tilAMjali ApI AcArya siMhagirinI pAse zramaNadIkSA aMgIkAra karI lIdhI. e ja tuMbavana gAmanA rahevAsI zreSThI dhananA putra-dhanagirinI samita sAthe pAkI bhAIbaMdhI hatI. zreSThI dhanapAle potAnA putranA pravrajita thatA enA mitra dhanagirinI sanmukha potAnI putrI sunaMdAnI sAthe lagna karavAno prastAva mUkyo. yadyapi dhanagiri aihika-sukho pratye udAsIna hato. tathApi potAnA mitranA pitA dvArA atyAgraha karavAnA lIdhe Akhare eNe sunaMdA sAthe lagna karyA. Arya samitinI bahene vakhata jatA eka mahAna pratApI ane prabhAvazALI AcArya vajane janma Apyo. Arya samite dIkSita thayA pachI gurusevAmAM rahIne ghaNI tanmayatAthI vidhipUrvaka zAstrono abhyAsa karyo. teo maMtravidyAnA paNa niSNAta hatA. e divasomAM acalapuranI najIka kRSNA ane veNA nadIothI gherAyelA eka AzramamAM 500 tApasa vAsa karatA hatA. emanA kulapatinuM nAma devazarma hatuM. be nadIonI vacce AveluM hovAnA lIdhe e Azrama brahmadviIpakanA nAmathI vikhyAta hatuM. saMkrAMti Adi keTalAka tahevAro prasaMge devazarma potAnA matanI prabhAvanA karavAnA uddezyathI paga upara eka viziSTa prakArano lepa lagAvI badhA tApaso sAthe kRSNA nadInA pANI upara cAlatA jaIne acalapura pahoMcatA. A rItanuM camatkArika adbhuta dRzya joI bhalAbhoLA ane bhAvuka loko ghaNA prabhAvita thatA ane azanapAnAdithI e tApasonI ghaNI AgatA-svAgatA karatA. tApasInA bhaktagaNa ghaNA garvathI zrAvako sAme potAnA gurunA vakhANa karatA emane pUchatA : "zuM tamArA koI gurumAM AvuM adbhuta sAmarthya che ?" zrAvakone mauna joI e loko vadhu ne vadhu utsAhathI abhimAna-bharyA svare kahetAH "amArA gurunI. tapasyAno je adbhuta ane pratyakSa camatkAra che, e ja rItano camatkAra ane atizaya, na tamArA dharmamAM che ane na tamArA guruomAM; paNa | 24ra 0i99999999999 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastutaH amArA guru pratyakSa deva che, emane natamastaka thaI zraddhApUrvaka praNAma karo." tApasInA bhaktonA A rItanAM kaTAkSapUrNa vacanothI zrAvakonAM aMtarmana upara UMDo AghAta lAgyo. e ja divaso daramiyAna Arya siMhagirinA ziSya ane Arya vajanA mAmA Arya samitisUrinuM acala-puramAM AvavAnuM thayuM. zrAvakoe Arya samitane vaMdana-namana karyA pachI jamIna upara cAlavAnI jema ja nadI upara paNa cAlavApharavAnI tApasonI AkhI ghaTanA varNavI. Arya samita thoDIvAra sudhI mauna rahyA. zrAvakoe pharI nivedana karyuM: "deva ! lokomAM jainamatano prabhAva ocho thato jaI rahyo che, kRpA karIne kaMIka evo upAya karo ke jenAthI jaina dharmano prabhAva vadhe." Arya samitasUrie sasmita svaramAM kahyuM: "tApasa pANI upara cAle che, emAM tapasyAno koI prabhAva nathI, A to emanI dvArA pago upara karavAmAM AvatA lepano prabhAva che. bhalA-bhoLA lokone vyartha ja bhramamAM nAkhavAmAM AvI rahyA che." zrAvakoe tApaso dvArA phelAyelA mAyAjALa ane bhramane AmajanatAmAM khullo pADavAno daDha saMkalpa karI kulapati sahita badhA tApasIne potAne tyAM bhojana mATe AmaMtrita karyA. jyAre bIjA divase badhA tApaso jamavA mATe zrAvakone tyAM gayA to zrAvakoe garama pANI vaDe badhA tApasonA paga dhovAnA cAlu karyA. kulapatie zrAvakone rokavA mATe ghaNo prayatna karyo, paNa zrAvakoe emanI eka paNa vAta na sAMbhaLI. "tamArA jevA mahAtmAonAM caraNakamaLone dhoyA vagara jo ame tamane bhojana karAvIzuM to ame badhA ja mahAna pApanA bhAgIdAra thaI jaIzuM.' Ama kahIne zrAvakoe ghaNI tatparatAthI e. badhA tApasonA pagone khUba coLI-coLIne dhoI nAkhyA. bhojana patyA pachI tApasa potAnA Azrama tarapha javA mATe ravAnA thayA. zrAvakoe emane sanmAnapUrvaka vidAya ApavAnA bahAne hajAro strI-puruSone tyAM pahelethI ja ekaThA karI lIdhA hatA. tApasInI pAchaLa vizALa janamedanI jayaghoSa karatI cAlavA lAgI. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 963969696969696969699 243] Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veNAnA kinAre pahoMcatA ja kulapatinI sAthe-sAthe Akho tApasa samudAya acakAyo - kheMcakATa anubhavyo. emanI sAme ghaNI gaMbhIra paristhiti UbhI thaI hatI. eka tarapha nadImAM DUbI javAno bhaya hato to bIjI tarapha athAga parizrama vaDe meLavelI kIrtinI dhULadhANI thaI javAnI bIka. 'lepanI thoDI-ghaNI asara to cokkasa rahI haze' ema vicArI kulapati veNAnA pANImAM Utaryo. veNAno pravAha - vaheNa joramAM hato ane kulapatinA paga uparano lepa pahelethI ja garama pANIne lIdhe dhovAI gayo hato. AthI tApasono kulapati veNAnA UMDA ane tIvra pravAhavALA pANImAM DUbavA lAgo. e ja paLe Arya samitasUri veLA-taTe pahoMcyA ane tApasonA kulapatine nadImAM DUbatA joIne bolyA : "veNe ! amane pelepAra javA mATe rasto joIe." ane e ja kSaNe nadInuM pANI saMkocAI gayuM ane e nadInA baMne kinArA najIka-najIka dekhAvA lAgyA. e joI ekaThI thayelI janamedanI stabdha thaI gaI. Arya samita eka ja Dagale veNAnA bIjA kinAre pahoMcI gayA. samitasUrinI anupama AtmazaktithI badhA tApasa ane hAjara rahelAM strI-puruSo ghaNA prabhAvita thayA. Arya samitasUrie e badhAne dharmanuM sAcuM svarUpa samajAvatA sva-paranuM kalyANa karavA mATe prerita karyAM. Arya samitanA hRdayasparzI upadezane sAMbhaLI tApasa kulapati enA 499 ziSyo sAthe nigraMtha zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayA. te 500 zramaNa pahelAM brahmadvIpaka AzramamAM rahetA hatA, have zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayA pachI emanI brahmadIpikA zAkhA'nA nAmathI lokamAM khyAti thaI. Arya samita potAnA samayanA mahAna prabhAvaka AcArya hatA. emaNe AtmakalyANanI sAthosAtha aneka jIvone sAdhanAmArge dorIne jinazAsananI anupama sevA karI. Arya dhanagiri Arya siMhagirinA bIjA pramukha ziSya Arya dhanagirie juvAnImAM aDhaLaka vaibhava ane potAnI patiparAyaNa garbhavatI patnIno moha tyajI je utkaTa tyAga-vairAgyanuM anupama udAharaNa dAkhavyuM, evuM anyatra UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 244 777 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabha che. emano paricaya Arya vajanA paricaya sAthe ApavAmAM AvI rahyo che. siMhagirinA ziSya Arya ahaMdutano koI paricaya maLato nathI. (Arya maMgUnA samayano mukhya rAjavaMza) Arya maMgUnA vAcanAcAryakALamAM (vI. ni. saM. 470mAM te pramANe I.sa.thI pa7 varSa pahelAM tathA zaka saMvata thI 135 varSa pahelAM) avaMtInA rAjasiMhAsana upara mahAna pratApI temaja parama prajAvatsala vikramAditya nAmanA gaNa-rAjA beThA. je divase vikramAditya ujjainanI rAjagAdI para beTho, e ja divase avaMtI rAjyamAM ane enA 17 athavA 13 varSa pachI saMpUrNa bhAratavarSamAM enA nAmathI saMvata pracalita thayuM, je kramazaH kRta saMvata, mAlava saMvata ane vikrama saMvatanA nAmathI vyavahAramAM AvyuM. . jaina graMthomAM vikramAdityano paricaya maLe che. e pramANe mAlava pradezanI avaMtI nagarImAM gardabhilla nAmano rAjA rAjya karato hato. enI pahelI rANI dhImatIthI bhartuhari ane tyAra bAda bIjI rANI zrImatIthI vikramano janma thayo. baMne rAjakumAra anukrame taruNa thayA. gardabhille enA moTA putranAM lagna rAjA bhImanI rAjakumArI aMgasenA sAthe karAvyuM. tyAra bAda gardabhille aneka dezone jItIne emanA para potAno kabajo jamAvyo. - kAlAntaramAM hRdayarogathI rAjA gardabhillanuM avasAna thayuM ane maMtrIoe bhatRharine avaMtInA rAjasiMhAsana upara abhiSikta karyo. eka vakhata potAnA moTA bhAI vaDe koIka kAraNasara apamAnita thatA vikramAditya krodhe bharAIne khaga laIne ekalo ja avaMtI rAjyathI dUra jato rahyo. A rIte moTA bhAI bhatRhari avaMtI para rAjya karavA lAgyo ane eno anuja vikramAditya deza-dezAMtaromAM paribhramaNa karavA lAgyo. zubhazIlagaNie vikramAdityanAM mAtA-pitA, bhAI vagereno uparokta paricaya ApyA pachI - "yAM ciMtayAmi satata mayi sA virakatA" A loka-vizruta zloka ApatA amaraphaLavALo vRttAMta Apyo che, jemAM jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969 245 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka brAhmaNa vaDe amaraphaLa prApta karavuM, ene rAjA bhartuharine ApavuM, rAjA dvArA enI rANIne ApavuM, rANI dvArA kubaDA athavAhakane, athavAhaka dvArA gaNikAne ane gaNikA dvArA pharI rAjA bhartuharine e phaLa ApavAno ullekha che. emAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke - "vastusthitinI kharI jANa thatA ja bhartuhari saMnyAsa dhAraNa karI vanamAM jato rahyo ane enA pachI vikramAditya urjananI rAjagAdI para beTho. . (himavaMta sthavirAvalI ane vikramAditya), "himavaMta sthavirAvalI'mAM vikramAdityane mauryavaMzI batAvavAmAM Avyo che. A sthavirAvalI pramANe avaMtImAM sammatinA niHsaMtAna avasAna pachI azokanA pautra temaja tiSyaguptanA putra balamitra ane bhAnumitra nAmanA rAjakumAra avaMtInA rAjasiMhAsana para ArUDha thayA. baMne baMdhu Arya kAlakanI bahenanA putra (bhANeja) bhRgukaccha rAjyanA adhipati balamitra - bhAnumitrathI alaga (judA) che. emano zAsanakALa vI. ni. saM. 353 thI 413 sudhIno che, jyAre ke bhaDA~canA balamitra bhAnumitrano samaya vI. ni. saM. 454 pachIno che. e baMne bhAI jaina dharmanA paramopAsaka hatA. emanA dehAMta pachI balamitrano putra nabhovAhana avaMtI rAjyano svAmI banyo. nabhovAhana paNa jaina dharmanA anuyAyI hato. enuM mRtyu thayA pachI eno putra gardabhilla rAjA banyo. gardabhillanA mRtyu pachI zakoe ujjaina para Adhipatya jamAvyuM. AvI hAlatamAM yuvA rAjaputra vikramAdityanI pAse na to koI saMgaThita senA rahI ke na koI nAnuM-moTuM rAjya. potAnA paitRka rAjya para adhikAra meLavavA mATe enI pAse cokkasapaNe videzI zakonI viruddha prajAmAM vidroha bhaDakAvavA tathA anya bIjI koI zakitanI madada levA sivAya bIjuM koI sAdhana hAthavaguM na hatuM. AvI dazAmAM vikrame e samayanI eka vIra ane yauddhA jAtinA mAlavonI sAthe vaivAhika athavA bIjA koIka prakAranA mAdhyame maitrI karI mAlavonI madadathI zakone parAsta karI avaMtInA potAnA pitRka rAjya upara 240 99999999999che jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra meLavI lIdho. mAlavonA A apAra upakAra pratye potAnI kRtajJatA pragaTa karavA mATe vikramAdityae avaMtI pradezanuM nAma mAlava ane mAlavonI sAthe thayela maitrIne amara banAvavA mATe prAraMbhamAM mAlava rAjyamAM ane kAlAntare AkhA bhAratamAM kRta saMvata athavA mAlava saMvata cAlu karyo, jene vikrama saMvatanA nAmathI jANavAmAM Ave che. badhA jaina graMthomAM vikramAdityane jaina dharmAnuyAyI batAvavAmAM Avyo che. (vAcanAcArya Arya naMdila (AnaMdila)) Arya maMgU pachI vAcaka paraMparAmAM Arya naMdila sattaramAM vAcanAcArya thayA. prabhAvaka caritra pramANe teo vairocyA devInA pratibodha mAnavAmAM AvyA che. AcArya naMdile vairosthAnA azAMta jIvanamAM jJAnopadeza vaDe zAMti pradAna karI hatI. AthI vairocyA dharaNendranI mahArANInA rUpe janma lIdhA pachI AcArya naMdila pratye bhakti temaja Adara karavA lAgI. bha. pArzvanAthanAM caraNomAM bhakti dharAvanArA bhaktonAM kaSTonA nivAraNa mATe te samaye-samaye emanI madada karavA lAgI. - AcArya naMdile vairocyAnA stutiparaka "namiUNa jirNa pAsa" A maMtragarbhita stotranI racayitA vairATyAnI smRtine yAdagAra banAvI dIdhI. jina dharmano molika itihAsa (bhAga-2) 99999999999 240 ] Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yugapradhAnAcArya Arya bhadragupta Arya dharmanA svarge sidhAvyA pachI vi. ni. saM. 494mAM Arya bhadragupta soLamA yugapradhAnAcArya banyA. dazapUrvadhara Arya bhadragupta AgamajJAnanA pAragAmI ane apratima vidvAna hatA. emaNe vaja svAmI jevA mahAna yugapradhAna AcAryanA zikSAguru hovAnuM saubhAgya meLavyuM che. je svAmIe emanI pAsethI dazapUrvonuM jJAna meLavyuM che. janma : va. ni. saM. 428 dIkSA : vI. ni. saM. 449 AcAryapada : vI. ni. saM. 494 svargagamana : vI. ni. saM. pa33 gRhasthaparyAya : 21 varSa sAmAnya sAdhuvarSa : 45 varSa AcAryapada 39 varSa kula AyuSya : 105 varSa 4 mahinA 4 divasa. Arya rakSitasUrie emanI nirdhAmaNA (aMtima ArAdhanA) karAvI. (vAcanAcArya nAgahastI) AcArya Arya naMdila pachI nAgahastI aDhAramA vAcanAcArya thayA. "naMdIsUtranI sthavirAvalI'mAM AcArya devaddhi kSamAzramaNae emane karma prakRtinA pradhAna jJAtA temaja jijJAsuonI jijJAsAonuM ekadama yogya ane saMtoSakAraka samAdhAna karavAmAM dakSa batAvyA che. pUrvajJAna'nA dhAraka hovAne lIdhe dravyAnuyoga ane karmaviSayaka jJAnanA teone marmajJa mAnavAmAM AvyA che. emanA ziSyomAM Arya pAdalipta ghaNA ja prabhAvazALI AcArya thayA che. (Arya pAdalipta) kozalA nagarImAM mahArAja vijayavarmAnA rAjyamAM phUlla nAmano eka buddhizALI ane dAnavIra zreSThI raheto hato. enI patnInuM nAma pratimAnA hatuM. te rUpa, guNa, zIlanI AdhArabhUmi hovA chatAM paNa 248 999999999999) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHsaMtAna hatI. koIkanA kahevAthI eNe vairoTyA devInI sAdhanA karIne putra meLavyo. jenuM nAma nAgendra rAkhavAmAM AvyuM. pratimAnAe ene gurunI nidhi mAnIne 8 varSa sudhI ghaNA lADakoDathI enuM lAlana-pAlana karIne ene gurucaraNomAM bheTarUpe mUkI dIdho. 8 varSano jANI gurue ene dIkSita karyo ane maMDana nAmanA muninI dekharekha heThaLa enI keLavaNInI goThavaNa karI. prakhara buddhizALI hovAne lIdhe e bALake TUMkA gALAmAM je sarva vidyAmAM vizAradatA meLavI lIdhI. enI sevAthI prasanna thaI gurue ene pAdalepanI vidyA pradAna karI. AthI emanuM nAma pAdalipta vikhyAta thayuM. pATaliputramAM muruMDanA rAjyanA samayanI eka ghaTanA che ke muruMDa rAjAnA mAthAmAM 6 mahinAthI asahya duHkhAvo thaI rahyo hato. saMjogavazAt pAdalipta paNa AcAryapadathI saMghanI javAbadArI upADyA pachI pATaliputra gayA hatA, tyAre rAjAnA mAthAno duHkhAvo vividha maMtra-taMtra, auSadha vagerethI ocho thato na hato. rAjAe emanAM maMtrIne AcArya pAdalipta pAse mokalIne potAnI zirovedanA dUra, karavAnI prArthanA karI; tethI AcAryazrI rAjamahelamAM gayA ane potAnI maMtrazakti vaDe rAjAnI zirovedanA saMpUrNapaNe zAMta pADI. zirazULa dUra thatAM ja rAjA ghaNo khuza thayo ane AcAryazrInI keTalIka kasoTIo karyA bAda emano parama bhakta banyo. - AcArya pAdaliptanI avarNanIya pratibhAnA viSayamAM jaina sAhityamAM aneka kathAo pracalita che. emanA viSayamAM jaNAvAyuM che ke - teo auSadhionA pAdalapa vaDe gaganamArgathI vicaraNa karatA hatA.' emano vihAra-pradeza ghaNo moTo jaNAya che. mAnyakheTano rAjA kRSNa; kArapurano rAjA bhIma Adi aneka rAjA-mahArAjA emanA anuyAyI hatA. pATaliputra bhRgukacchapura AdimAM emaNe emanA prabhAvanA prayoga vaDe anya mata dharAvanArA varga vaDe jaina dharmAvalambiyo virodhamAM pedA karAyela vAtAvaraNane zAMta pADI aneka lokone jaina dharmanA anuyAyI banAvyA. - Arya nAgahastInA vAcanAcAryakALamAM kramazaH Aryagupta, vaja ane rakSita A traNa yugapradhAnAcArya thayA. jemano paricaya ApavAmAM AvI rahyo che. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 863696969ccha69696368 249 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yugamayAnanyArca AyathA zrIrApta Arya bhadraguptanA svarge sidhAvyA pachI Arya zrIgupta sattaramAM yugapradhAnAcArya thayA. emano koI khAsa paricaya maLato nathI. janma ': vI. ni. saM. 448 dIkSA : vI. ni. saM. 483 AcAryapada : vI. ni. saM. 133 svargArohaNa : vi. ni. saM. 148 gRhasthaparyAya : 35 varSa sAmAnya sAdhuparyAya : 50 varSa yugapradhAnAcAryaparyAya : 15 varSa kula AyuSya : 100 varSa 7 mahinA 7 divasa. . chaThTho nitaMva rohagupta emano ja ziSya hato. (nilava rohagupta) vI. ni. saM. 144mAM rohaguptathI airAzika dRSTinI utpatti batAvavAmAM AvI che. bhagavadvacananA eka dezanA apalApa karavAnA lIdhe rogaguptane niva mAnavAmAM AvyA che. airAzika matanA udbhavanA viSayamAM batAvavAmAM AvyuM che ke eka vakhate aMtaraMjikA nagarInI bahAra bhUtaguhA caitya(derAsara)mAM zrIgupta nAmanA AcArya emanA ziSyavRMda sAthe padhAryA. aMtaraMjikAmAM rAjA balazrInuM rAjya hatuM. AcArya zrIguptanA aneka ziSyomAMno eka rohagupta ghaNo buddhizALI ziSya emanA gAmamAMthI AcAryanI sevAmAM aMtaraMjikA jaI caDhyo. rastAmAM eNe eka parivrAjakane joyo, je enA peTa upara lokhaMDano paTTo bAMdhIne hAthamAM jAMbunI DALakhI laIne Ubhelo hato. jJAnanI adhikatAnA lIdhe kyAMka peTa phATI na jAya, e mATe e saMnyAsIe enA peTa upara lokhaMDano paTTo bAMdhelo hato; ane e ja kAraNe e poTTasAla nAmathI prakhyAta thayo. parivrAjaka potAnA hAthamAM jAMbunI DALI laIne jANe ema jaNAvI rahyo 250 ucha969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato ke samasta jadvIpamAM enI sAthe vAdamAM UtarI zake evo koI prativAdI nathI. zAstrArtha karavA mATe vidvAnone lalakArato te Dhola vagAvaDAvI rahyo hato. rohagupta parivrAjaka dvArA karAvelI ghoSaNA sAMbhaLI. temaja enA atyaMta vadhu abhimAnane joI DhaMDhero rokAvyo. eNe kahyuM : "huM parivrAjaka sAthe zAstrArtha karIza." - tyAra bAda rohagupta gurunI sevAmAM gayo ane praNAma karyA pachI AcAryazrInI sevAmAM nivedana karyuM : "bhagavan! meM poTTasAla parivrAjaka sAthe vAda karavAnuM svIkAryuM che." AcArya zrIgukhe kahyuM : "parivrAjaka sAthe vAda karavAnuM svIkArI te barAbara nathI karyuM. parivrAjaka vidyAono baLiyo che. jo te vAdamAM hArI jaze, to paNa vidyAono prayoga karI tane harAvavAno pUrepUro prayatna karaze." rohagupta bolyAM : "meM to vAda karavAnuM svIkArI lIdhuM che. AthI have ene kevI rIte harAvI zakAya, te jaNAvavAnI kRpA karo." AthI AcArya zrIgupta siddhamAtra vidyAo ApI rohaguptane potAnuM rajoharaNa paNa ApyuM ane kahyuM : "jo vidyAo sivAya paNa koI upadravya thAya to A rajoharaNane pheravI deje, tane koI jItI nahi zake." rohagupta guru pAsethI meLavelI vidyAo ane rajoharaNa laIne rAjasabhAmAM hAjara thayo ane bolyo : parivrAjika! potAno pUrvapakSa upasthita kare." parivrAjake vicAryuM ke - "A zramaNo ghaNA hoziyAra hoya che, mATe emanA siddhAMtone huM mArI taraphathI pUrvapakSanA rUpe prastuta karuM." Ama vicArI te bolyo: "saMsAramAM be rAzio che - jIvarAzi ane ajIvarAzi." rohagupta pratipakSamAM kahyuM : "nahi, traNa rAzio hoya che. jIva, ajIva ane no jIva. jIva arthAt cetanAvALA prANI, ajIva ghaTa-paTa vagere jaDa padArtha ane nojIva - garoLInI kapAyelI pUMchaDI." - "saMsAramAM traNa prakAranA padArtha hoya che. daMDanA paNa traNa bhAga hoya che, Adi, madhya ane aMta, loka paNa Urdhvaloka, adholoka ane jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969 251 | Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyaloka - A pramANe traNa hoya che. mATe ema kahevuM ucita nathI ke rAzio be ja hoya che." rohaguptano joradAra tarka sAMbhaLI parivrAjaka bisiyANo paDI gayo ane te potAnI vidyAnA jore rohaguptane jItavAno prayatna karavA lAgyo. parivrAjake kramazaH vRzcikI, sarpikI, mUSikI, kAkI ane mRgI vidyAono rohagupta upara prayoga karyo. rohagupta mayUrI, nakulI, mArjarI, vyAghI ane ulUkI vidyAo vaDe parivrAjakanI e badhI vidyAone prabhAvahIna banAvI dIdhI. vidyAbaLanA prayogamAM paNa rohaguptathI parAjita thaI jatA parivrAjaka bokhalAI gayo. eNe chelle potAnA AkharI zastranA rUpamAM surakSita gardabhI vidyAno rohagupta upara prayoga karyo. rohagupta pAse ene kApanArI koI vidyA na hovAthI, eNe guru pAsethI meLavela rajoharaNanA mAdhyamathI gardabhI vidyAne prabhAvahIna karI parivrAjakane harAvI dIdho. rAjA ane sabhyo dvArA rohaguptane vijetA ane parivrAjakane parAsta ghoSita karavAmAM Avyo. Ama vijetA rohagupta potAnA gurunI sevAmAM pAcho pharyo ane eNe AkhI ghaTanA akSarazaH emane jaNAvI. traNa rAzionA nirUpaNanI vAta sAMbhaLI AcArya zrIgukhe kahyuM : "vatsa ! vadhArAnuM sUtra nirUpIne vijaya meLavavo yogya nathI. sabhAmAMthI UThatA ja tAre AnuM spaSTIkaraNa karI devuM joItuM hatuM ke ApaNA siddhAMtamAM traNa rAzio nathI. meM to phakta vAdInI buddhine parAbhUta karavA mATe ja traNa rAzio prayojI che. kharekhara to be ja rAzio che. jIvarAzi ane ajIvarAzi. hajI paNa samaya che, tuM tarata ja rAjasabhAmAM jaI satyavratanI rakSA mATe spaSTIkaraNanI sAthe yathArtha sthiti jaNAdI de." paraMtu rohagukhe gurunI AjJA vaNasAMbhaLI karI. te mauna dhAraNa karI potAnI jagyAe besI rahyo. AcAryazrI e rAjyasabhAmAM javA mATe vAraMvAra dabANa karyuM, to rohagupta emanI sAme vAda karavA Ubho thaI gayo. eNe enI vAta sAcI karAvavAno prayatna karyo. 252 969696969696999 jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rohaguptane potAnI sAthe vAda karato joI AcAryazrIe rAjakuLamAM jaI kahyuM : "rAjan ! mArA ziSya rohagupte je tamArI rAjasabhAmAM traNa rAzionuM nirUpaNa karyuM che, kharekhara to te siddhAMta viruddha che. hakIkatamAM be ja rAzio che. tame amArA baMne vacce thanArA vAda-prativAdane sAMbhaLI satyano nirNaya karo." rAjA e mATe taiyAra thatA guru-ziSyanI vacce vAda-vivAda zarU thayo ane avirata cha mahinA sudhI cAlato rahyo. enAthI rAjyanA kArabhAramAM vikSepa paDavAnA kAraNe rAjAe AcAryazrIne vAdane zIghra samApta karavAnI vinaMtI karI. ataH bIjA divase AcArya zrIgupte cha mahinAothI cAlatA rahelA zAstrArthane nirNAyaka sthitimAM lAvavA mATeno prayAsa karatA rAjasabhAnI sAme rAjAne kahyuM : "rAjan ! kutrikApaNamAM saMsAramAM rahelA badhAM ja dravya (padArtha) maLe che; tyAMthI jIva, ajIva ane nojIva A traNeya dravyone maMgAvo." rAjAe tarata ja rAjyAdhikArIone kutrikApaNa para mokalyA. tyAM jIva ane ajIva to maLyA, paNa nojIva mAMgavA chatAM koI vastu na maLI. rAjAe potAno nirNaya saMbhaLAvatA kahyuM : "saMsAramAM jIvaajIva A be ja rAzio che, nojIva nAmanI trIjI koI rAzi nathI." A paristhitimAM AcAryazrIne vAdamAM vijetA jAhera karavAmAM Ave che ane rohaguptane parAjita ! rohagupte potAno durAgraha choDyo nahi. AthI AcArya zrIgupte ene zramaNasaMghamAMthI bahiSkRta karI dIdho. rohagupte vaizeSika darzananuM praNayana karyuM. Wan jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 253 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugapradhAnAcArya Arya vajra svAmI bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM thayelA prabhAvazALI AcAryamAMnA eka vaja svAmInuM ghaNuM mahattvapUrNa sthAna che. teo aDhAramA yugapradhAnAcArya hatA. emanA jIvananI sauthI moTI vizeSatA e che ke emane janma pachI tarata ja jAti-smaraNajJAna thatA emanA janmanI pahelA divasathI ja saMsArathI samagratayA virakta ane vairAgya bhAvanAothI oLaghoLa thaI AjIvana sva-para kalyANamAM macI rahyA. Arya vaja svAmInA pitAmaha zreSThI dhana avaMtI pradezanA tuMbavana nAmanA nagaranA rahevAsI hatA. emanI gaNatarI avaMtI rAjyanA atyaMta samRddhizALI, pratiSThita ane pramukha zreSThIomAM karavAmAM AvatI hatI. teo dAnavIra, dayALu temaja udAra svabhAva dharAvanArA hatA, tethI temanuM yazogAna dUra-sudUra sudhI gavAtuM hatuM. e divasomAM tuMbavana nagaramAM dhanapAla nAmano eka vepArI raheto hato, je aDhaLaka dhanasaMpadAno svAmI hato. zreSThI dhanapAlano samita nAmano putra ane sunaMdA nAmanI sarvaguNasaMpanna atyaMta rUpasauMdaryA putrI hatI. zreSThIputra samite Arya siMhagirinA upadezathI pratibodhita thaI kizorAvasthAmAM ja potAnA pitRka atula vaibhavane tyajIne utkRSTa vairAgyanI sAthe siMhagirinI pAse zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karI lIdhI. A tarapha sunaMdA vivAhayogya chaMtAM dhanapAla ciMtita rahevA lAgyo. potAnI jema ja kuLa, zIla ane vaibhavazALI zreSThI dhananA putra dhanagirine potAnI putrI mATe supAtra samajIne dhanapAle enI sAme sunaMdA sAthe pANigrahaNa karavAno prastAva mUkyo. bhogo pratye anicchA hovA chatAM paNa dhanapAlanA atyAdhika premapUrvaka Agraha sAme dhanirie namavuM paDyuM. Akhare eka divase sAruM muhUrta joI baMnenA vivAha ghaNA harSollAsa ane dhAmadhUmathI ujavAyA. navadaMpatI sahaja-sulabha sAMsArika bhogopabhogono maryAdAmAM rahIne upabhoga karavA lAgyA. thoDA ja divaso pachI sunaMdAnI kukSimAM eka bhAgyazALI jIve avatAra lIdho. 254 | 73 UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhasUcaka zubha-svapnathI dhanagiri ane sunaMdAne vizvAsa besI gayo ke emane eka atyaMta saubhAgyazALI putraratna prApta thavAno che. garbhanA vadhavAnI sAthe-sAthe sunaMdAno AnaMda paNa vadhavA lAgyo. "jJAte tattvaka saMsAra' A ukti pramANe jJAtatattvA vairAgI dhanagirinA manamAM sAMsArika bhogo pratye koI paNa rItanuM AkarSaNa bAkI na rahyuM. teo ghara, parivAra ane vaibhava Adine dIrgha baMdhanakartA samajatA hatA. emaNe AtmakalyANa mATe yogya avasara Avelo joI potAnI patnIne khuzImAM joI eno phAyado levAnuM nakkI karyuM. dhanagirie eka divasa sunaMdAne kahyuM : "sarale ! tuM e jANe ja che ke huM sAdhanAmArgano mArga banI Atmahita-sAdhanA karavA mAguM chuM. sadnasIbe tane tArA jIvananirvAha mATe jaladI ja putra maLavAno che. have huM pravrajita thaI svakalyANa karavA mAMgu chuM. tArA jevI sannArIo potAnA priyatamanA kalyANamArgane sukhakArI banAvavA mATe mahAnathI paNa mahAna tyAga ApavA mATe haMmezAM khuzI-khuzI taiyAra rahe che. AthI tuM mArA AtmasAdhanAnA mArgamAM madadanIza banI mane pravrajita thavAnI anumati Apa, A mArI hArdika icchA che." Arya dhanagirinA aMtastalasparzI udgArothI sunaMdAnuM suSupta Arya-nAritva potAnA svarUpamAM acAnaka jAgI gayuM. eNe zAMta, dhImA paNa sudaDha svaramAM kahyuM : "prANAdhAra ! tame khuzI-khuzI potAno paramArtha siddha karo. huM tamArA vaDe apAyelA jIvanAdhAranA sahAre AryanArIne chAje evuM gauravapUrNa jIvana gALI laIza." sunaMdA pAsethI anumati meLavI dhanagiri mahAbhiniSkamaNayAtrA mATe gharethI nIkaLyA. e vakhate saMjogavazAt Arya siMhagiri tuMbavanamAM padhArelA hatA. dhanagirie AcArya siMhagirinI sevAmAM hAjara thaI nigraMthapravrajyA grahaNa karI ane gurucaraNomAM Agamono abhyAsa karavAnI sAthe-sAthe kaThora tapanuM AcaraNa ane saMyama-sAdhanA karavA lAgyA. Arya vairAgyanA raMge eTalA badhA raMgAI gayA hatA ke emane eka paLa mATe paNa patnInI yAda sudhdhAM na AvI. ' sunaMdAe garbhAvasthAno samaya pUro thatA vI. ni. saM. 496mAM eka atyaMta tejasvI putrane janma Apyo. ane A samAcAra jene-jene jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9969696969696969696969 255 | Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLyA, temaNe hArdika AnaMda anubhavyo. kuTuMbI strIo ane sunaMdAnI bahenapaNIoe ghaNA AnaMda ane ullAsathI e putrano janmotsava ujavyo. e zubhaprasaMge koIke kahyuM ke - "jo A bALakanA pitA pravrajita na thayA hota to Aje eno janmotsava hajI paNa vadhu harSollAsathI ujavavAmAM Avato." upara bolAyelAM vAkyo kAnomAM paDatAM ja pUrvajanmanA saMskArathI bALakane jAtismaraNajJAna thaI gayuM. navajAta zizue manomana vicAra karyo : "aho ! mArA pitA ghaNA puNyazALI che ke emaNe zramaNatva svIkAra karI lIdhuM. mAre paNa kALAtaramAM jema bane tema jaladI saMyama dhAraNa karavo che, kAraNa ke saMyamanA paripAlanathI ja mAro bhavasAgarathI uddhAra thaI zake che." enI mAtAnuM mamatva vadhe nahi ane enA vartanathI duHkhI thaI mAtA eno tarata ja tyAga kare enA mATe raDavuM eka akasIra upAya che ema samajI bALake tarata ja raDavAnuM cAlu karyuM. bALakane raDatuM baMdha karavA mATe sunaMdAe, enI bahenapaNIoe ane badhI ja moTI, vaDIla, vRddhA, samaju strIoe dareka prakAranA upAyo karyA, paNa bALakanuM rudana to niraMtara cAlatuM ja, rahyuM. potAnA putranA Ama avirata rudana-kaMdanathI sunaMdA ghaNI duHkhI rahevA lAgI. ene na to rAte zAMti hatI ke na divase. te vAraMvAra UMDA niHsAsA nAkhIne kahetI: "putra! Ama to tuM ghaNo nayanAbhirAma che, tene joIne mArI AMkhone ThaMDaka maLe che, paNa tAruM A haMmezAMnuM raDavuM ghaNuM karkaza lAge che. A mArA hRdayamAM zULanI jema bhoMkAya che. Ama jema-tema karIne sunaMdAe 6 mahinA 6 varSanI jema pasAra karyA. saMyogathI e samaye Arya siMhagirinuM tuMbavanamAM Agamana thayuM." madhukarInA samaye je vakhate Arya dhanagiri madhukarI mATe potAnA guru pAse AjJA laI javA lAgyA, te ja samaye pakSIvizeSano avAja sAMbhaLI nimittajJa Arya siMhagirie emanA ziSya dhanagirine sAvadhAna karatA kahyuM ke - "vatsa ! Aje bhikSAmAM tane sacitta, acitta athavA mizrita je paNa vastu maLe, ene koI paNa jAtano vicAra karyA vagaranuM svIkArI leje." ( 256 999999993399/na dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAjJApati deva' kahIne Arya dhanagiri Arya samita sAthe bhikSA mATe bhramaNa karatA-karatA badhAthI pahelA sunaMdAnA ghare pahoMcyA. Arya dhanagiri ane samitane sunaMdAnA ghare bhikSA mATe AvatA joI sunaMdAnI aneka sahelIo sunaMdA pAse jaIne kahevA lAgI : "sunaMde ! tuM tAro A putra dhanagirine ApI de." sunaMdA enA putranA kyAreya paNa baMdha na thanArA rudanathI duHkhI to hatI ja, eNe tarata ja potAnI sahelIonI vAta sAMbhaLIne potAnA putrane baMne hAthothI UMcakIne dhanagirine vaMdana karatA kahyuM : "tamArA A putranA ekadhArA rudanathI huM ghaNI ja duHkhI thaI chuM. kRpA karI tame ene laI jAo ane tamArI pAse ja rAkho. jo e tamArI pAse rahIne sukhI raheze, to enAthI mane sukhano ja anubhava thaze." - Arya dhanagirie spaSTa zabdomAM kahyuM : "zrAvike ! huM ene levA mATe taiyAra chuM, paNa strIonI vAtano vizvAsa karI zakAto nathI. bhaviSyamAM koI paNa rItano vivAda na jAge, e mATe te aneka vyaktione sAkSImAM rAkhIne emanI sAme pratijJA karI ke - "bhaviSyamAM tuM kyAreya tArA A putranA viSayamAM koI paNa rItanI koI vAta nahi kahIza." sunaMdAe atyaMta khinna vadane kahyuM: "eka to Arya samita (sAMsArika pakSe sunaMdAnA sahodara) mArA sAkSI che ane emanA sivAya mArI A badhI ja bahenapaNIo sAkSI che. A badhAne sAkSImAM rAkhI huM svIkAruM chuM ke A kSaNa pachI huM mArA A putranA saMbaMdhamAM kyAreya koI vAta kahIza nahi." - tyAra bAda sunaMdAe enA putrane muni dhanagirinA pAtramAM mUkI dIdho. bALake tarata ja atyaMta saMtoSa anubhavI raDavAnuM baMdha karI dIdhuM. muni dhanagirie jhoLInA vastrane bAMdhI laI jamaNA hAthathI daDhatApUrvaka pAtrabaMdhane jhAlIne sunaMdAnA gharethI nIkaLI Arya siMhagiri pAse gayA. sunaMdAnA AMgaNethI nIkaLIne upAzraya sudhI pahoMcatA sudhImAM to muninI bAMyo e zizunA vajanathI eTalI bhAre thaI gaI ke jANe hamaNAM ja tUTI paDaze. jema-tema karIne e vajanane UMcakIne teo guru pAse pahoMcyA. vajanane lIdhe eka tarapha namI paDelA dhanagirine dUrathI jotAMnI sAthe ja Arya siMhagiri emanI pAse AvIne emanA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 96969696969696969696962 25o | Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthamAMthI e baMdha jholIne potAnA hAthomAM laI lIdhI. e jhoLIne hAthamAM letAMnI sAthe ja Arya siMhagirie dhanagirine acarajapUrNa svaramAM pUchyuM : "mune ! tame A vajarAya samAna atyaMta bhArI Aje zuM lAvyA cho ? A to mArA hAthanI pakaDamAMthI paNa chUTI rahyuM che." Ama kahetAM Arye potAnA Asana upara e pAtrane rAkhI jhoLIne kholIne joI. pAtramAM caMdra samAna kAMtiyukta parama tejasvI bALakane joI Arya siMhagirie e bALakanuM nAma vaja rAkhyuM ane kahyuM : "A bALaka pravacanano AdhAra haze, enuM saMrakSaNa karavAmAM Ave." AcArya siMhagirie sAdhvIonA upAzrayamAM zayyAtarInI dekharekhamAM bALaka vajane soMpI dIdho ane pote tyAMthI anyatra vihAra karI gayA. zayyAtarI zrAvikA potAnAM bALakonI saMbhALa rAkhatA pahelAM bALaka vajanA dUdha, snAna, mardana vagerenuM pUrepUruM dhyAna rAkhatI ane Akho divasa upAzrayamAM rAkhIne rAtre potAnA ghare laI jatI. bALaka paNa maLamUtranI zaMkA thatA moDhAnA hAvabhAva vaDe athavA to raDIne zayyAtarIne saceta karI deto ane emane takalIpha Apato na hato. bALakanI A badalAyelI paristhiti ane zrAvikA zayyAtarInI ghaNI laganathI karAyelI sevA-zuzrUSAne lIdhe enI hRSTa-pRSTa thavAnI vAta sAMbhaLI sunaMdA enA putrane jovA mATe eka divasa upAzrayamAM jaI pahoMcI. potAnA suMdara ane svastha putrane prasanna mudrAmAM joI sunaMdAnA hRdayamAM mAtRsneha - mamatA uchALA mAratA dariyAnI jema UmaTI paDyo. eNe zayyAtarIne Agraha karyo ke - 'te eno putra pAcho ene ApI de,' paNa zayyAtarIe vAta mAnI nahi. sunaMdA mAtRsnehanA lIdhe bALaka vajane samaye-samaye AvI stanapAna karAvI jatI. Ama A rIte bALaka vajra 3 varSano thaI gayo. te jAtismaraNajJAnanA lIdhe prAsuka bhojana ja leto ane sAdhvIonA moDhethI zAstro sAMbhaLavAmAM ghaNo rasa dAkhavato hato. bhaviSyamAM aneka pradezomAMthI vicaraNa karIne Arya siMhagiri potAnA ziSyo sAthe tuMbavanamAM padhAryA. sunaMdAe Arya dhanagiri pAse jaI emanI pAse potAnA putrane parata karavA mATe vinaMtI karI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 258 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya dhanagirie sunaMdAne sAdhu-AcAra saMbaMdhamAM samajAvatA kahyuM ke - "zrAvike ! ame sAdhu loko sAdhu-kalpa pramANe je rIte ekavAra svIkArAyela vastra-pAtra Adi vastune pharI ApI zakatAM nathI, barAbara e ja pramANe ekavAra svIkArI lIdhelA bALaka vajane paNa tane pAcho ApI zakatA nathI. tuM to pote ja dharmanI jANakAra che, AthI ekavAra svIkArelI vAtathI pharI javAnI ucita na lAgatI vAta tane zobhatI nathI. te Arya samita ane tArI bahenapaNIone sAkSI banAvIne bALaka vajane mane ApatI vakhate kaheluM hatuM ke - 'A bALaka huM tamane ApuM chuM, have huM kyAreya paNa A bALaka saMbaMdhamAM koI paNa prakAranI vAta karIza nahi.' AthI have tAre tArI e pratijJAne pALavI joIe." Arya dhanigira vaDe badhI rIte samajAvavA-manAvavA chatAM paNa sunaMdAe potAnI A avicArI jIda choDI nahi, to saMghanA mukhya sadasyoe paNa ene samajAvavAnA ghaNA prayatno karyA, paNa tema chatAM sunaMdA enI haTha para vaLagI rahI ane eNe rAjadvAramAM Tahela nAMkhI ane potAnI vAta AgaLa dharI ucita nyAyanI mAgaNI karI. nyAyAdhikArIoe baMne pakSo pAsethI pUrepUrI jANakArI meLavI ne e jaTila samasyAno nirNaya lAvavA rAjAne jaNAvyuM. baMne pakSonA moDhethI vArApharatI bALakane ApavA ane levAnI vAta svIkAravAnI sAMbhaLI rAjA sahita nyAyAdhIza paNa ghaNA asamaMjasamAM paDI gayA ke - 'eka tarapha to mAtA enA putrane meLavavA mATe mAgaNI karI rahI che, to bIjI tarapha svayaM sunaMdAe svecchAe potAno e putra munine ApI dIdhelo che, je putrano pitA ane sunaMdAno pati rahelo che. sAdhune ApI dIdhA pachI e bALaka saMghano thaI cUkyo che. kharekhara to jovA jatA saMgha ja sarvoparI che, kAraNa ke tIrthaMkaroe paNa saMghane sanmAna ApyuM che.' Akhare ghaNo vicAra-vimarza karyA pachI rAjAe ema nirNaya,Apyo ke - 'A bALaka baMne pakSomAMthI je pakSa pAse svecchAe jato raheze, enI pAse ja raheze.' ' rAjAnI AjJA pramANe prathama avasara mAtAne ApavAmAM Avyo. sunaMdAe bALakane lalacAvavA mATe AkarSaka evA aneka jAtanAM suMdara jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 3777 259 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane manoramya ramakaDAM, bALakone khUba bhAvatA miSTAnna Adi bALaka vajanI sAme hAjara karatAM, ene potAnI pAse bolAvavA mATe ghaNIvAra mIThAM hulAmaNAM saMbodhano ane hAtha-tALInA avAja sAthe hAthone phelAvIne ene bolAvavAno prayatna karyo, paNa badhuM ja nirarthaka rahayuM. eka prabuddhacetA yogInI jema vaja pralobhanothI lezamAtra paNa AkarSAyo nahi. te potAnA sthAnethI lezamAtra paNa Dagyo nahi. tyAra bAda rAjAe bALakanA pitA muni dhanagirine avasara Apyo. Arya dhanagirie potAnuM rajoharaNa bALaka vajanI sAme UMcakatA kahyuM: "vatsa ! jo tuM tattvajJa ane saMyama grahaNa karavA mATe icchA dharAvato hoya, to tArI karma-raja(dhULa)ne jhATakavA mATe A rajoharaNa laI le." Arya dhanagiri potAnuM vAkya pUruM paNa karI zakyA na hatA ke bALaka potAnA sthAnethI kUdIne emanA khoLAmAM jaIne besI gayo ane emanA hAthamAMthI rajoharaNa laI enI sAthe ramata ramavA lAgyo. samasta pariSada A joI paLavAra mATe to stabdha thaI jotI ja rahI. dharmanA nArAthI gaganacuMbI rAjamahela gAjI UThyo - "bALaka vaja saMghanI pAse ja raheze." A rAjAjJA saMbhaLAvatA rAjAe sAdhuo ane saMghanA pratye bhAvabhIno sanmAna darzAvyo. tyAra pachI badhAM potapotAnAM sthaLe jatAM rahyAM. sunaMdA manomana vicAravA lAgI - "mArA sahodara bhAI Arya samita dIkSita thaI gayA, mArA patideva paNa dIkSita thaI gayA ane have putra paNa dIkSitanI jema che. A hAlatamAM mAre paNa zramaNIdharmamAM dIkSita thaI javuM joIe." barAbara vicArI-samajIne eNe dIkSA levAno makkama nirdhAra karyo ane sAdhvIonI sevAmAM jaI eNe zramaNIdharmanI dIkSA aMgIkAra karI. tyAM sudhImAM bALaka vaja traNa varSano thaI cUkyo hato. jevo bALaka ATha varSano thayo ke tarata ja Arya siMhagirie sAdhvIonI chatrachAyAmAMthI tene dUra karI zramaNadIkSA pradAna karI ane potAnI pAse rAkhavAnuM zarU karyuM. tyAra sudhImAM to bALake sAdhvIonA moDhethI sAMbhaLI-sAMbhaLIne agiyAra aMga pahelethI ja moDhe karI lIdhA hatA. potAnA ziSya parivAra sAthe aneka pradezomAM vicaraNa karatAkaratA kAlAntaramAM Arya siMhagiri eka divasa eka parvata pAse pahoMcyA. 260 6969696969696969696969]na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni vajanI parIkSA levAnA irAdAthI tyAM emanA pUrvajanmanA mitra jaMbhaka devoe potAnI vaikriya-zaktithI ghora garjanA karatA ghanaghora vAdaLonuM sarjana karyuM. varasAda paDavAnAM lakSaNo jaNAtAM Arya siMhagirie potAnA ziSyo sahita e parvatanI guphAmAM gayA. emanA guphAmAM pahoMcatA-pahoMcatAM sudhImAM to vAdaLonI gaDagaDATa ne vIjaLInA camakArA sAthe musaLadhAra varasAda thavA lAgyo. thoDIvAramAM cAreya tarapha pANI-pANI thaI gayuM. varasAda baMdha na thavAnA lakSaNa joI sAdhuoe upavAsanuM vrata grahaNa karI lIdhuM ane parama saMtoSanI sAthe AtmaciMtanamAM magna thaI gayA. sAMja paDatA-paDatA varasAda baMdha paDyo. AthI Arya siMhagirie emanA ziSyo sAthe rAta e ja guphAmAM vitAvI. bIjA divase baporanA gALAmAM Arya vaja muni emanA guru pAsethI AjJA meLavI bhikSA mATe vastI tarapha javA lAgyA. thoDeka dUra javA pachI muni vajIe eka nAnI amathI suMdara vastI joI ne emaNe bhikSA mATe eka gharamAM praveza karyo. A gharamAMnA atyaMta mRdu-saumya AkRttivALA keTalAka bhadrapuruSoe muni vajane praNAma karI emane kuSmAMDapAka (koLAno halavo) bhikSAmAM ApavA mATe AgaLa vadhyA. nAnI uMmara hovA chatAM paNa vicakSaNa vaja munie dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTie vicAra karatA manomana vicAryuM ke - "A dravya kuSmAMDapAka, kSetra-mAlava pradeza, kALa-grISmakALa ane bhAvanI dRSTie amlAna (malina nahi evA) phUlonA hAra paherelA divya dAnakartA, jemanA paga halana-calana daramiyAna pRthvInI sapATIno sparza sudhdhAM nathI karatA, evI hAlatamAM cokkasarUpe A loko manuSya nahi, paNa deva hovA joIe. devatAo vaDe ApavAmAM Avela dAna sAdhu mATe koI paNa paristhitimAM kalpanIya nathI mAnavAmAM AvyuM.' A rIte jyAre evuM nakkI thaI gayuM ke ApavAmAM AvanAra bhikSA sadoSa che, to muni vajae svIkAra nahi karavAnA svaramAM e manuSyarUpa dharelA devone kahyuM : "dhusado ! A kuSmAMDapAka devapiMDano hovAne lIdhe zramaNo mATe agrAhya che." vajamuninA vicakSaNa buddhikauzalane joIne jaMbhaka deva ghaNA acaMbAmAM paDyA ane khuza thayA. emaNe vAstavika svarUpamAM pragaTa thaI na dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 2396969696969696969] 201] Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaja munine bhaktipUrvaka namaskAra karyA ane emanA vizuddha zramaNAcAra mATe emanI khUba-khUba prazaMsA karatA potAnA sthAne parata pharyA. kAlAntaramAM e ja jaMbhaka devoe eka vakhata pharI vaje muninI parIkSA karavAno vicAra karyo. eka divasa grISmakAlIna (unALA) baporanI kALajhALa garamImAM vaja muni bhikSATana karI rahyA hatA. parIkSA mATenI yogya taka maLelI joI jUbhaka devoe potAnI vaikriyazakti vaDe sadgasthonuM rUpa dharI devAmAyAthI racelA potAnA gharamAMthI vaja munine bhikSA svIkAravAnI prArthanA karI. vraja muni bhikSA mATe gharamAM dAkhala thayA. gRhastharUpa dharelA jaMbhakoe mIThAI- (sUtarapheNI)thI bharelI thALI muninI sAme dharatA, ene grahaNa karavAnI vinaMtI karI. zaradaRtumAM banAvavAmAM AvatA miSThAnnane madhyagrISma RtumAM joI vajamunie ApavAmAM Avela vastu, ApanAra dAtA vagere saMbaMdhamAM bArIkAIthI nirIkSaNa karyuM ane e bhikSAne devapiMDa batAvatA asvIkAra , karyo. vaja muninI vizuddha AcAraniSThA ane bhikSAtranI pUrNa jANakArIthI prasanna thaI emaNe vaja munine AkAzagAminI vidyA pradAna karI. "Avazyaka niryukti'mAM mahAparijJA adhyayana vaDe paNa Arya varjae AkAzagAminI vidyA meLavelI batAvavAmAM AvelI che. - Arya vaja nAnapaNathI ja ghaNA jJAnarasiyA ane sevAbhAvavALA hatA. temaNe TUMka samayamAM ja potAnA zama, dama, vinaya ane guNa dhAraNa karavAnI vRtti Adi anupama guNonA lIdhe gurudeva ane anya badhA ja zramaNonA premapAtra banI gayA. gurudeva pAse emaNe aMgazAstranA jJAnane saMpanna karI emAMnA gUDha rahasyone hRdayaMgama karyA. (Arya vajanI pratibhA ane vinayazIlatA) upara varNavelI ghaTanAnA bIjA ja divase jyAre Arya siMhagiri zaucatyAga mATe jaMgala tarapha ane anya sAdhu gocarI temaja bIjAM Avazyaka kAryo mATe upAzrayanI bahAra gayelA hatA, e vakhate ekAMta pAmI vaja muninA manamAM bALasulabha caMcaLatA jAgI. emaNe badhA sAdhuonA viMTano (vastro)ne goLAkAramAM goThavI vartuLa banAvI enI vacce besIne vArApharatI aMga ane pUrvonI vAcanaH ApavA lAgyA. 22 96969696969696969696) jaina dharmano molika itihAsa : (bhAga-2) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akhalita megha jevA gaMbhIra avAjamAM Arya vaja vaDe zAstronI vAcanAno krama cAlI rahyo hato, barAbara e ja samaye Arya siMhagiri jaMgalamAMthI AvI gayA. Arya vajano avAja oLakhIne Arya sihagiri daravAjA pAsenI dIvAlanI othe UbhA rahI gayA. bALaka muninA moDhethI zAstranA eke-eka sUtranuM atyaMta spaSTa ane suMdara vivecana sAMbhaLI Arya siMhagiri AnaMdita thaI gadgada thaI gayA. paramAnaMda anubhavatA emanA hRdayamAMthI acAnaka A prakAranA udgAra sarI paDayA - "dhanya che bhagavAna mahAvIranuM A zAsana, dhanya che A gaccha, jemAM A prakAranA alaukika zizu muni vidyamAna che." bALaka-muni kyAMka zaramAI na jAya athavA AghAta na pAme, ema joI Arya siMhagirie moTA avAje AgamasUcaka "nisihInissihI' zabdonuM uccAraNa karyuM. potAnA guruno avAja oLakhAtA ja vaja munine zaramanI sAthe Dara paNa lAgyo. emaNe jhaDapathI sAdhuone viMTaNo (vastro)ne emanI jagyAe goThavI dIdhAM ane teo natamastake guru pAse pahoMcyA. Arya vajae sAdara praNAma karyA pachI gurunA pagone kapaDAM vaDe lUchIne sApha karyA. potAnA guru snehanItaratI marmALu smitavALA deSTi prapAtathI vajamuni ajANa na rahyA ke emanA vaDe thayeluM kArya guruthI chAnuM nathI rahyuM. Arya siMhagirie rAtanA potAnA ziSya vaja muninI adbhuta pratibhA upara vicAra karatA manomana vicAryuM ke - "uMmaramAM nAnA paNa jJAnamAM vRddha A bALaka muninI emanAthI dIkSAmAM jyeSTha munio vaDe sevA-suzruSA karavAmAM je avajJA thaI rahI che, ene bhaviSyamAM rokavI joIe. samajI-vicArIne emaNe eno mArga zodhI kADhyo. savAranA samaye siMhagirie emanA ziSyavRMdane ekaTho karI kahyuM : "huM Aje ahIMthI vihAra karI rahyo chuM. zikSArthI badhA zramaNo ahIM ja raheze." aMgazAstrono abhyAsa karavAvALA zramaNoe atyaMta vinamra ane jijJAsAbharyA svare pUchyuM : "bhagavad ! amane zAstronI vAcanA koNa Apaze ?" - Arya siMhagirie zAMta, dhIra-gaMbhIra, deDha svaramAM TUMkamAM javAba Apyo : "laghu-muni vaja." jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969694 263 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo e vakhatamAM AjanI jema dUSaNayukta vAtAvaraNa hota to cokkasapaNe ziSyo vaDe gurunA dhajAgarA uDAvI devAmAM AvatA, paNa te vinayazIla ziSya guruvAkyane IzvaravAkya samajatA hatA. sahaja mudrAmAM yathAjJApati deva" kahIne badhA zramaNoe gurunA Adezane zirodhArya karyo. tyAra pachI AcArya siMhagirie keTalAka sthavira sAdhuo sAthe tyAMthI anyatra sthaLe vihAra karyo. vAcanAno vakhata thatA ja sAdhuoe eka pATalA upara vaja muninuM Asana pAtharI enA para vaja munine besADyA. badhAM sAdhuoe emanI pratye ucita sanmAna dAkhavI pota-potAnI jagyA lIdhI. vaja munie emane vAcanA ApavI zarU karI. pratyeka sUtranI, pratyeka gAthAnI sucAru rUpe vistArapUrvaka vyAkhyA ApatA jaIne munie AgamonAM nigUDhathI nigUDha rahasyone e rIte saraLatAthI samajAvyA ke pratyeka sAdhunA magajamAM emano spaSTa artha kAyama mATe kaMDArAI gayo. dararoja . zAstronI vAcanAno kAryakrama cAlato rahyo. emanI pAsethI zAstronI vAcanA meLavatI vakhate dareka sAdhune amRta samAna rasano AsvAda thayAnI lAgaNI thaI. thoDA divaso pachI siMhagiri pAchA pharyA. badhA zramaNoe gurune bhaktibhAve praNAma karyA. gurue emanA ziSyone prazna karyo : "kaho zramaNo ! tamAruM AgamonuM adhyayana kevuM cAlI rahyuM che?" badhA sAdhuoe ekasAthe atyAdhika AnaMdita svaramAM uttara Apyo : "gurudeva ! gurukRpAthI ghaNuM ja suMdara, atyaMta vyavasthita, sucArurUpe vAcanA grahaNa karatI vakhate amane paramAnaMdanI anubhUti thaI rahI hatI. bhagavan! havethI haMmeza mATe Arya vaja ja amArA vAcanAcArya rahe." apAra saMtoSa anubhavIne gurue kahyuM : "pratyakSa anubhava vaDe meM A badhuM jANI lIdhuM hatuM. eTalA mATe A bALa-muninI anupama guNa garimAthI tamane badhAne avagata karAvavA mATe ja meM jANI joIne ahIMthI vihAra karyo hato." aneka rItanA tapanA AcaraNanI sAthosAtha muni vaja sAdhusaMghane paNa vAcanA ApatA rahyA ane potAnA guru pAse paNa adhyayana karatA | 264 36969696969696969696969jena dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyA. TUMka samayamAM ja emaNe guru pAse jeTaluM AgamajJAna hatuM, te badhuM grahaNa karI lIdhuM. tyAra pachI AcAryae Arya vajane bAkInAM zrutazAstranA abhyAsa mATe koI suyogya vidvAna muninI sevAmAM mokalavAno vicAra karyo. vihArakrame eka divasa teo dazapura nAmanA nagaramAM pahoMcyA. tyAMthI emaNe Arya vajane avaMtI(ujjaina)mAM virAjelA dazapUrvadhara Arya bhadraguptanI pAse vidyA mATe mokalyA. guru AjJAne zirodhArya karI Arya vaja muni ugra vihAra karatA avaMtI nagaramAM pahoMcyA. sAMja paDI javAnA lIdhe Arya vaje rAta nagaranI bahAra ja eka sthaLe vitAvI. savAra paDatA Avazyaka kAryothI paravArI muni vaja dazapUrvadhara Arya bhadragupta pAse javA ravAnA thayA. e samaye bhadragupta potAnA ziSyone kahyuM : "vatso ! meM rAtre eka sapanuM joyuM ke khIrathI bhareluM mAruM pAtra eka siMha-bALa (sAvajha) AvIne pI gayo ane jIbha vaDe cATI gayo. A svapnadarzanathI evuM jaNAya che ke dazapUrvonuM jJAna meLavavA mATe tatpara koI eka mahAna buddhizALI vyakti AvavAnI taiyArImAM che." * - Arya bhadragupta emanI vAta pUrI karI ja hatI ke muni vaja emanI AgaLa AvIne UbhA rahyA ane bhaktibhAve vaMdana-namana karyA pachI potAnA AgamananuM prayojana (kAraNa batAvatA zrutazAstranuM adhyApana karavAnI prArthanA karI. zarIranA hAvabhAva ane lakSaNothI vaja munine suyogya pAtra jANI Arye emane pUrvajJAnanI vAcanA ApavI zarU karI. Ama dazapUrvonuM artha sahita adhyApana karAvyA pachI Arya bhadragupta pharI Arya siMhagirinI sevAmAM javAnI paravAnagI ApI. vaja muni potAnA gurunI sevAmAM pAchA pharyA. AcAryo khuza thaI dazapuramAM AvI emane vAcakapade suzobhita karyA. " potAnA priya ziSya muni vajane dazapUrvadharanA rUpamAM joI siMhagirie parama saMtoSa meLavyo ane potAnA jIvananA saMdhyAkALane najIka jANI emaNe vI. ni. saM. 548mAM Arya vajane potAnA uttarAdhikArI rUpe AcAryapade prasthApita karyA. badhAe bhegA maLIne Arya vaja svAmIne jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) DE969696969696969696969 25 | Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryapada apAyAnI khuzInA prasaMge ghaNo adbhuta mahotsava ujavyo. A samaye AcArya vaja pa00 sAdhuo sAthe vicArI rahyA hatA. dazapUrvadhara Arya vaja svAmIe potAnA guru siMhagirinA aMtima divasomAM ghaNI tanmayatAthI emanI sevA-suzruSA karI. gurudevanA svarge sidhAvyA pachI AcArya vaja svAmIe ghaNA sucArurUpe saMghanuM saMcAlana karatA jinazAsananI sevA karI. vividha pradezomAM dharmano pracAra karatA-karatA eka vakhata teo pATaliputra gayA. tyAM nagaranI bahAra eka bagIcAmAM rokAyA. emanA tAttvika upadezothI potAnA mAnasane ane darzana vaDe AMkhone pavitra karavA mATe hajAronI saMkhyAmAM mAnava maherAmaNa tyAM UmaTI paDyuM. emanI atyaMta rocaka ane abhuta vyAkhyAnazailIthI prabhAvita thaI aneka nara-nArIoe samyakatva, vrata, niyamo vagere dhAraNa karI potAnuM AtmakalyANa sAdhyuM. pATaliputra nagaranA rahevAsI dhana nAmanA eka apAra samRddha zreSThInI putrI rukimaNIe emanI vAhanazALAmAM rahelI sAdhvIonA moDhethI Arya vajanA guNonA vakhANa sAMbhaLyA. jyAre eNe akhaMDa brahmacaryanA apUrva tejathI jhagamagatA Arya vajanA saumya mukhamaMDaLane joyuM ane upadeza ApatI vakhatanI emanI amRtamaya madhura vANIne sAMbhaLI, to te emanA para maMtramugdha banI. eNe pratijJA lIdhI - "jo Arya vaja mArA pati thAya to huM A saMsAramAM rahIza, nahi to bhogone saMpUrNapaNe tyajI daIza.' kahevAmAM Ave che ke rukmiNIe enI sahelIonA mAdhyame potAnA pitAne saMdezo mokalyo ke - "eNe vaja svAmIne potAnA patinA rUpamAM varI lIdhA che, AthI jo vaja svAmInI sAthe enAM lagna na karavAmAM AvyAM to te cokkasapaNe agnimAM dehavilopana karI deze." pitA potAnI putrInI daDha pratijJA ane haTha sArI rIte jANato hato. AthI te putrInI sahelIonA moDhethI enA A dRDha nizcayanI vAta sAMbhaLI ghaNo gabharAyo. ghaNuM vicAryA pachI aneka moMghAdATa ratna ane potAnI anupama suMdara putrIne potAnI sAthe laIne e bagIcAmAM gayo, jyAM AcArya vaja svAmI emanA ziSyo sAthe virAjelA hatA. zreSThI dhane vaja svAmIne vaMdana karyA pachI nivedana karyuM 209 36363636363636363263 jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AcArya pravara ! A mArI atyaMta rUpa guNa saMpanna kanyA tamArA guNo upara mugdha thaI potAnA patinA rUpamAM tamAruM varaNa karavA mAMge che, mArI pAse eka araba rUpiyAnuM dhana che. mArI kanyAnI sAthe huM A badhuM ja dhana tamane samarpita karavA mAMgu chuM. A dhana vaDe tame AjIvana vividha bhAgopabhoga, dAna, upakAra vagereno AnaMda mANI zako cho, Apa kRpA karIne mArI A kanyA sAthe pANigrahaNa karI lo." AcArya vaje sahaja zAMta - maMda smita sAthe kahyuM: "bhadra ! tame atyaMta saraLa prakRtinA cho. tame pote to sAMsArika baMdhanomAM baMdhAyelAM cho ja, bIjAne paNa e baMdhanomAM bAMdhavA mAMgo cho. tuM nathI jANato ke saMyamanA mArgamAM keTalo abhuta alaukika AnaMda che. A patha kAMTALo kema na hoya, paNa eno sAco pathika saMyama ane jJAnanI mastInA je anirvacanIya AnaMda anubhave che, enI sAme A kSaNika maLeluM sukha nitAMta, nagaNya, tuccha, kSullaka ane sukhano AbhAsa mAtra che. saMyamathI prApta thatuM anirvacanIya AdhyAtmika AnaMdanuM mUlya ratnarAzithI paNa anaMtagaNuM che. tuM kalpavRkSa samA saMyamanA sukhanI tuccha taNakhalA samAna indriyasukha sAthe sarakhAmaNI karavA mAMge che. saumya ! huM to niSparigrahI sAdhu chuM. mane saMsAranI koI paNa jAtanI saMpatti athavA viSaya-vAsanAnI kAmanA nathI. jo A tArI kanyA sAce ja mArA pratye anurAga rAkhe che, to mArA vaDe svIkArAyela parama sukhaprada saMyamamArge pravRtta thaI jAya." AcArya vajanI tyAga temaja tapobhUta viraktipUrNa sayuktika vANI sAMbhaLI zreSThI kanyA rukimaNInA aMtarmana para chavAyelo ajJAnano kALo paDado khasI gayo. enA aMtarthakSa khUlI gayAM. eNe tarata ja saMyama dhAraNa karI lIdho ane saMyamanuM nirdoSapaNe pAlana karatA-karatA sAdhvIo sAthe vicaraNa karavA lAgI. Arya vaja svAmInA pUrvabhavanA mitra jaMbhaka devoe emane prasanna thaIne je gaganagAminI vidyA ApI hatI, te vidyAne emaNe athAga AgamajJAnanI madada vaDe AcArAMga sUtranA mahAparijJA adhyayana vaDe zodhI kADhI ane bhayaMkara saMkrAMtikALamAM anivArya jarUriyAta UbhI jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) 36969696969696969696969 ra00 | Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatA anyanA hitano vicAra karatA anukaMpAthI prerAIne emaNe e gaganagAminI vidyAno prayoga karI aneka lokonA prANa bacAvyA. Ama aneka vidyAothI saMpanna AcArya vaja potAnA AcAryakALamAM vicaraNa karatA-karatA pUrvabhAgamAMthI uttarapradezamAM padhAryA. bhAratanA badhA ja uttarI bhAgomAM ghora anAvRSTine lIdhe bhayaMkara dukALa paDyo. khAdyasAmagrInA abhAvane lIdhe, abhiyogothI trAselI prajAmAM badhe hAhAkAra phelAI gayo. ghAsa-phaLa-phUla vagerenA abhAvamAM pazupakSI ane annanA abhAvathI AbAla-vRddha manuSyo bhUkhathI ribAIribAIne kALano koLiyo thavA lAgyA. e prakopathI trAselA saMghe AcAryanA zaraNamAM jaI trAhimAma pokAryo. AcArye emano karuNa pokAra sAMbhaLI dayAthI pIgaLI jaI vizALa janasamUhanA prANonI rakSA mATe, samaSTinA hitanI sAthe-sAthe dharmanA hitane dhyAnamAM rAkhI, sAdhuo mATe varjita hovA chatAM paNa AkAzagAminI vidyAnA prayogathI saMghane mAhezvarIpurImAM pahoMcADyo. tyAMnA rAjA bauddhadharmAnuyAyI hovAnA lIdhe jaina upAsakono virodha karato hato, paNa Arya vajanA prabhAvathI te paNa zrAvaka banyo ane enAthI dharmanI ghaNI prabhAvanA thaI. duSkALonI hAramALA mAtra bhAratamAM ja nahi, anya aneka dezomAM paNa pahelethI ja cAlatI AvI che. dukALa vakhato-vakhata mAnavatAne ghaNI kharAba rIte jhaMjhoLI che. dukALane lIdhe mAnava saMskRti sadIonA athAga parizrama ane anubhave meLavelA jJAna-vijJAna temaja mAnavatAmUlaka dharmanI ghaNI ja hAni thaI che. paNa A rItanA saMkaTanA samayamAM paNa AcArya vaja svAmI jevA mahAna AtmAoe potAnA asIma AtmAnA baLa vaDe saMyama ane AdhyAtmika jJAnanA dIpakane prajvalita rAkhyo. A prakAranA AdhyAtmika satpuruSonA kRpAprasAdathI ApaNo dharma, AdhyAtmika jJAna ne saMskRti Adi sadIothI bhayaMkara dukALo, rAjyakrAMtio, dharmaviplavonI lapaDAko khAvA chatAM paNa Aja sudhI jIvaMta rahI mAnavatAne navajIvana ApatA rahyA che. AcArya vaja svAmInI evI AMtarika abhilASA hatI ke mRtagaMgAnI pAvanadhArA abAdha ane avicchinna rUpe pravAhita thatI rahe, 28 999999999999]na dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-2) Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dazapUrvenuM jJAna dhAraNa karI zake evA koI suyogya pAtranA abhAvamAM teo emanA jIvananA saMdhyAkALamAM ciMtAmagna rahevA lAgyA ke - "kyAMka dazapUrvonuM jJAna emanI sAthe ja vilIna na thaI jAya. mahAna vibhUtionI AdhyAtmika ciMtA vadhu samaya sudhI TakI nathI zakatI, A pAraMparika janazruti pramANe Arya toSaliputranA AdezathI yuvA muni Arya rakSita AcArya vaja svAmInI sevAmAM hAjara thayA. emaNe AcArya pAsethI sADA nava pUrvonuM jJAna meLavyuM. tyAra bAda vividha pradezomAM bha. mahAvIranA dharmazAsanane phelAvatA rahIne AcArya vaja svAmI AryavartanA dakSiNI kSetramAM gayA. eka vakhata kaphanA zamana mATe vaja svAmIe emanA koIka ziSya pAse sUTha maMgAvI upayoga karyo. pachI bAkI rahela sUMThane vaja svAmIe potAnA kAnanI uparanA bhAgamAM khosI dIdhI ane bhUlI gayA. bapora pachInA samaye pratilekhana vakhate mukhavastrikA (muhapattI) utAratAnI sAthe ja sUMTha jamIna upara paDI. A joI vaja svAmIe manamAM vicAra karyo - "mArA jIvananA aMtima cheDA para AvI pahoMcelo huM ALasu thaI gayo chuM. enA lIdhe ja kAna upara sUMTha mUkIne huM bhUlI gayo. ALasamAM saMyama kyAM ? AthI mArA mATe bhakta pratyAkhyAna karI levuM ja kalyANakArI che.' tarata ja emaNe jJAnanA upayogathI joyuM ke najIkanA samayamAM ja eka ghaNo bhISaNa bAra varSano dukALa paDavAno che, je pahelA dukALa karatAM paNa vadhu bhayaMkara haze. e bhayaMkara dukALane lIdhe kyAMka evuM na thAya ke eka paNa sAdhu jIvato na rahe. A dRSTie sAdhuvaMzanI rakSA mATe vaja svAmIe emanA ziSya vajasenane keTalAka sAdhuonI sAthe koMkaNa pradeza tarapha vihAra karI jaI subhikSa na thAya tyAM sudhI e ja kSetramAM vicaraNa karavAnI AjJA ApI. emaNe vajasenane ema paNa kahyuM ke - "je divase eka lAkha mudrAonA kiMmatanA cokhA(bhAta)nA AhAramAM kyAMka jhera meLavavAnI taiyArI karavAmAM AvI rahI hoya, e divase tuM samajI jaje ke e dukALano chello divasa che. enA bIjA divase sukALa (subhikSa) thaI jaze." gurunA Adezane mAnya rAkhI Arya vajasenA keTalAka sAdhuonI sAthe koMkaNa tarapha vihAra karI gayA ane dhana-dhAnyathI bharapUra e kSetramAM vicaraNa karavA lAgyA. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969 269 ] Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya vaja svAmI je kSetramAM vicarI rahyA hatA, e kSetramAM dhImedhIme dukALano duSyabhAva bhISaNathI bhISaNatama thavA lAgyo. keTalAye divaso sudhI bhikSA na maLavAne lIdhe bhUkhathI pIDAtA sAdhuone vaja svAmIe emanI vidyAnA baLe dararoja AhAra ApatA kahyuM : "A vidyApiMDa che, ne A rIte 12 varSa vitAvavAnA che. jo saMyamaguNanI vRddhi jaNAya to A piMDa grahaNa karo ane jo saMyama guNamAM koI paNa prakArano lAbha na dekhAto hoya to ApaNe AjIvana anazana (saMthAro) karI levo joIe. tame loko svecchAthI A bemAMthI koI paNa eka mArga je tamane zreyaskara lAgato hoya, te mArgane svIkArI zako cho." vaja svAmInI vAta sAMbhaLI badhA ja 500 sAdhuo ekamata thaI AmaraNa anazana mATe taiyAra thaI gayA. potAnA badhA ja ziSyano daDha nizcaya sAMbhaLI AcArya vaja svAmIe emanI sAthe dakSiNa pradezanA mAMgiyA nAmanA eka parvata tarapha prayANa karyuM. emaNe emanA eka nAnI vayanA sAdhune anazana mATe sAthe na AvavA samajAvyo, paNa mAnyo nahi. tyAre rastAmAM AcArye ene koIka kAmasara eka gAmamAM mokalI dIdho ane potAnA bAkInA sAdhuo sAthe e parvata upara jatA rahyA. tyAM gayA pachI emaNe emanA badhA ziSyo sAthe bhUminuM pratilekhana karyuM ane badhAe AjIvana dareka prakAre azanapAnAdino tyAga karI anazana dhAraNa karyuM. . A tarapha te yuvA-sAdhu gAmamAMthI pharI e ja jagyAe gayo, jyAMthI gurue ene mokalyo hato. paNa tyAM koIne ja na jotAM e samajI gayo ke - "gurue jANI joIne ene sAthe nathI rAkhyo." eNe manamAM vicAryuM - gurudeva mane satvahIna samajI pAchaLa choDI gayA che. zuM huM kharekhara niHsattva chuM? niHvIrya chuM? zakya che ke mane anazanane ayogya samajIne ja gurudeve pAchaLa choDI dIdho che. saMyamanI rakSA mATe gurudeva bIjA badhA sAdhuonI sAthe anazana laI rahyA che, to mAre paNa emanA pagale ja cAlavuM joIe.' Ama vicArI e yuvAna - sAdhue utkaTa vairAgya sAthe parvatanI taLeTImAM paDelA eka moTA khaDaka upara pAdapopagamana anazana laI lIdhuM. tapatI zilA-khaDaka ane sUryanI prakhara-tejakiraNo munine AganI | 200 0962629396969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema bALavA lAgI. paNa anitya bhAvathI otaprota munie potAnA zarIranI sAthe manane paNa saMpUrNapaNe nizcala rAkhyuM ane aMtarmuhUrtakALamAM ja potAnA kSaNabhaMgura dehane tyajIne svarge sidhAvyA. devoe divya jayaghoSanI sAthe muninA dherya, vIrya ane gAMbhIryanuM guNagAna karyuM. dakSiNa kSetranA je mAMgiyA nAmanA parvata upara vaja svAmI ane emanA sAdhugaNa anazanapUrvaka nizcala AsanathI AtmaciMtanamAM lIna hatA, e ja parvatanA nIcenA vistAramAM devatAo vaDe ujavAI rahelA mahotsavanI divya dhvani sAMbhaLI eka vRddha sAdhue vaja svAmIne enuM kAraNa pUchyuM. AcAryo navayuvAna-muni dvArA tapatI zilA upara pAdapAgamana anazana grahaNa karavuM ane enA svargagamana Adino vRttAMta saMbhaLAvatA kahyuM ke - "A muninA svargagamananA upalakSyamAM devagaNa mahotsava ujavI rahyA che." nitAMta navavayanA e muninA abhuta AtmabaLathI preraNA laI badhA muni ucca adhyavasAyo sAthe AtmaciMtanamAM tallIna - ekAgra thaI gayA. e munionI sAme vyaMtara devoe aneka prakAranA upasarga hAjara karyA, paNa te badhA munioe pralobhanothI lezamAtra paNa calita thayA nahi. vaja svAmIe emanAe badhA munionI sAthe najIkanA bIjA parvatanA zikhara para jaIne bhUminuM pratilekhana karyuM temaja tyAM emaNe pota-potAnAM Asana jamAvyAM. tyAM AdhyAtmika ciMtana(samAdhibhAva)mAM ramamANa e badhA sAdhuoe pota-potAnI avadhi pUrI karI svargagamana karyuM. - anazanadhAraka potAnA badhA ziSyonA dehAMta pachI Arya vaja svAmIe paNa ekAgra ane niSkapa dhyAnamAM lIna thaI potAnA prANa virsajita karyA. A rIte jinazAsananI mahAna vibhUti Arya vaja svAmInuM vI. ni. saM. 184mAM svargagamana thayuM. AcAryanA svargavAsa sAthe ja dazamapUrva ane caturtha saMhanana(ardhanArA saMtanana)no cheda thayo. AcArya vaja svAmInuM jJAna keTaluM agAdha hatuM, eno mApadaMDa AjanA yugamAM amArI pAse nathI. je puNyAtmA vaja svAmI e janma pachI tarata ja jAtismaraNa jJAna maLI javAnA lIdhe dhAvavAnI jaina dharmano molika itihAsa : (bhAga-2) D 9999999999PS99 201] Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (stanapAna)e avasthAmAM stanapAnanI jagyAe sAdhvIonA moDhethI uccArAyela tIrthezvaranI vANInuM pAna karatA rahIne ekAdazAMgIne kaMThastha karI lIdhuM hoya, jemaNe bALapaNathI ja saMsAramAM samasta prapaMco-jhaMjhaTothI sarvathA dUra rahIne niraMtara samartha guruonI sAMnidhyamAM rahIne ekadhArI jJAnArAdhanA karI hoya, emanA apAra jJAnano tAga meLavavo atyaMta kaThina che. cIrakAlIna aMdhakArabharyA atIta sivAya paNa AvI mahAna vibhUtionAM tapa, tyAga, vairAgya ane jJAnanI AtmA tejathI jinazAsana jhagamagI rahyuM che. AcArya vaja svAmIe 80 varSa sudhI vizuddha saMyamapAlana vaDe dharmano prasAra karyo. kharekhara teo janmajAta yogI hatA. emanI vaktRtvazailI hRdayasparzI, prabhAvazALI ane atyaMta AkarSaka hatI. e mahAna AcAryanI smRtine yAdagAra banAvavA mATe vI. ni. saM. 184mAM emanA svargavAsa pachI vajjIzAkhAnI sthApanA karavAmAM AvI. dazapUrvadhara viSayaka digaMbara mAnyatA digaMbara paraMparAnA mAnya-graMthomAM bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 62 varSano temaja keTalAka graMthomAM 64 varSano kevaLIkALa mAnavAmAM Avyo che. indrabhUti, sudharmA ane jambusvAmI A traNa anubaddha kevaLIo pachI digaMbara paraMparAmAM paNa 5 zrutakevaLI arthAt ekAdazAMgI ane caudapUrvonA jJAtA mAnavAmAM AvyA che. paNa baMne paraMparAo vaDe mAnavAmAM AvelA, zrutakevaLIomAM tathA sattAkALamAM thoDI bhinnatA che. mAtra pAMcamA zrutakevaLI AcArya bhadrabAhunA nAma saMbaMdhamAM baMne paraMparAomAM mataikya che. zvetAMbara paraMparAmAM Arya prabhava, saEbhava, yazobhadra, saMbhUtavijaya ane bhadrabAhu A pramANenA 5 zrutakevaLI ane emano zrutakevaLIkALa 106 varSano mAnavAmAM Avyo che; jyAre digaMbara paraMparAmAM viSNu, naMdImitra, aparAjita, govardhana ane bhadrabAhuA 5 zrutakevaLIono 100 varSano samaya mAnavAmAM Avyo che. zvetAMbara paraMparA vaDe mAnya dazapUrvadharono paricaya ApI cUkyA chIe. kevaLIkALanA 64 varSa, zrutakevaLIkALanA 106 varSa ane jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 202779 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazapUrvadharakALanA 414 varSa - ema kula meLavIne 584 varSa thAya che. A rIte zvetAMbara paraMparAnI mAnyatA pramANe vI. ni. saM. 184 sudhI dazapUrvenuM jJAna vidyamAna rahyuM. paNa digaMbara paraMparAnI mAnyatA pramANe bha. mahAvIranA nirvANa pachI 62 varSa sudhI kevaLIkALa, pachI 100 varSa sudhI zrutakevaLIkALa ane tyAra bAda 183 varSa sudhI dazapUrvadharono kALa rahyo. A pramANe digaMbara mAnyatAnusAra vI. ni. saM. 345 sudhI ja dazapUrvonuM jJAna vidyamAna rahyuM. digaMbara paraMparA dvArA mAnya dazapUrvadharonAM nAma A pramANe che : 1. vizAkhAcArya, 2. proSThila, 3. kSatriya 4. jaya, 5. nAgasena, 6. siddhArtha, 7. kRtiSeNa, 8. vijaya, 9. buddhila, 10. gaMgadeva ane 11. dharmasena. A agiyAra AcAryone guNabhadrAcAryae dvAdazAMganA arthamAM pravINa temaja dazapUrvadhara batAvyA che. AcArya vajra ane nAgahastInA vakhatanI rAjanaitika sthiti ahIM AgaLa batAvI cUkyA chIe ke vI. ni. saM. 470 thI 530 sudhI dezamAM vikramAdityanuM zAsana rahyuM. vikramAdityanA samayamAM bhArata rAjanaitika, Arthika, sAmAjika, bauddhika ane sainikazaktinI dRSTie baLavAna, su-samRddha ane vikAsazIla rahyuM. enA bAda enA putra vikramasenanA rAjyakALamAM paNa sAdhAraNa rIte deza samRddha ane zaktizALI rahyo. vikramasenanA zAsananA chevaTanA divasomAM zako dvArA pharIthI AkramaNa thavAnuM zarU thayuM ane videzI zakoe bhAratanA pazcimottara pradezanA keTalAye pradezo upara potAnuM Adhipatya jamAvI dIdhuM. vikramasenanA nidhana pachI zakonAM AkramaNonuM dabANa vadhatuM ja gayuM. Wan jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 777 203 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya pUrvadharakALa(vI. ni. saM. 184-1000)nA AcAthI AcArya rakSita AcAryakALa - vi. ni. saM. 584 thI 597 AcArya durbalikA puSyamitra AcAryakALa - vi. ni. saM. 197 thI 617 AcArya vrajasena AcAryakALa - vi. ni. saM. 617 thI 620 - AcArya nAgahastI (nAgendra) AcAryakALa - vi. ni. saM. 620 thI 689 AcArya revatImitra AcAryakALa - vi. ni. saM. 689 thI 748 - AcArya siMha AcAryakALa - vi. ni. saM. 748 thI 826 AcArya nAgArjuna AcAryakALa - vi. ni. saM. 826 thI 904 AcArya bhUtadinna AcAryakALa - vi. ni. saM. 904 thI 983 AcArya kAlaka(caturtha) AcAryakALa - vi. ni. saM. 983 thI 994 AcArya satyamitra AcAryakALa - vi. ni. saM. 994 thI 1001 204 990999999999ii jena dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sAmAnya pUrvadharakALa] vI. ni. saM. 170 thI 584 sudhInA dazapUrvadharakALanA AcAryono paricaya ApI cUkyA chIe. vI. ni. saM. 184 thI 1000 sudhI sAmAnya pUrvadharakALa rahyo. A samayagALA(avadhi)mAM Arya rakSita sAanavapUnA (sADhAnava pUrvenA) jANakAra AcArya thayA. Arya rakSitpachI banelA AcAryomAM kayA-kayA AcArya keTalA pUrvenA jJAtA rahyA, e viSayamAM koI ullekha maLato nathI. AvI paristhitimAM ema ja kahI zakAya che ke vI. ni. saM. 1000 sudhI pUrNapaNe 1 pUrvanuM ane bAkInA pUrvonuM AMzika jJAna vidyamAna rahyuM. 'yugamayAbAvArya Arya rakSita Arya vaja svAmI pachInA ogaNIsamA yugapradhAna AcArya Arya rakSita thayA. emanA dIkSAguru AcArya toSaliputra ane vidyAguru AcArya vaja mAnavAmAM AvyA che. emano paricaya A pramANe che : janma : vi. ni. saM. para2 | gRhasthaparyAya : rara varSa dIkSA : va. ni. saM. 144 sAmAnya sAdhuparyAyaH 40 varSa AcAryapada vi. ni. saM. 584 | AcAryaparyAya : 13 varSa svargArohaNaH vi. ni. saM. 197 | pUrNa AyuSya : 75 varSa Avazyaka cUrNi' Adi prAcIna graMthomAMthI maLela emanA jIvana paricaya pramANe mAlavapradezanA dazapura (maMdasaura) nAmanA nagaramAM somadeva nAmano eka brAhmaNa purohita raheto hato. enI dharmapatnI rudrasomA jaina dharmanI upAsanA karatI hatI. somadevanA moTA putranuM nAma rakSita ane bIjAnuM nAma phalyurakSita hatuM. somadeve rakSitane dazapuramAM zikSA apAvyA pachI ucca zikSaNa mATe pATaliputra mokalyo. tyAM e TUMkA gALAmAM ja veda-vedAMgAdi 14 vidyAomAM pAraMgata thayo ane zikSaNa pUruM thayA pachI pAcho pharyo. rAjA ane nagarajanoe rakSitanuM bhavya svAgata karyuM. paNa enI mAtAe koI paNa prakAranI khuzI darzAvI nahi temaja enI upekSA karI. Ama karavAnuM kAraNa pUchatAM jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2669696969696969696969 205 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAe kahyuM : putra ! te hiMsAmAM vadhAro karanArA graMtha vAMcyA che, enAthI to janma-maraNarUpI bhavanA pherAmAM ja vadhAro thaI zake che. A sthitimAM mane kevI rIte saMtoSa thAya? sva-paranuM kalyANa karanArA dRSTivAdanI zikSA laIne Avyo hota to mane saMtoSa maLata." putre daSTivAda ane enA jJAna saMbaMdhamAM mAtAne pUchatAM mAtAe kahyuM ke - "izuvATikAmAM virAjelA AcArya toSaliputra daSTivAdanA jJAtA che." rakSite mAtAne AzvAsana ApIne bIjA divase mAtA pAsethI anumati meLavIe IzuvATikA tarapha javA AgaLa vadhyo." nagaranI bahAra nIkaLatA ja sAmethI somadevanA bALamitra eka vRddha rakSitane 9 pUrNa ane eka vo - ema sADAnava ikSa daMDa ApyAM. eno saMketa evo hato ke rakSita sADAnavapUrvanuM jJAna meLavaze. izuvATikAmAM gayA pachI rakSite eka zrAvakanuM anusaraNa karIne upAzrayamAM praveza karI AcArya toSaliputrane vidhivat praNAma karyA. tyAra bAda AcAryae AgamananuM kAraNa pUchatAM rakSite savinaya nivedana karyuM : "bhagavAna ! huM dRSTivAdanuM adhyayana karavA mATe tamArI sevAmAM Avyo chuM." jyAre AcAryae jaNAvyuM ke - "dRSTivAdanuM jJAna to mAtra dIkSita thayA pachI ja ApI zakAya che." tyAre rakSita tarata ja dIkSA grahaNa karavA mATe rAjIkhuzIthI taiyAra thaI gayo. zramaNadIkSA laI lIdhA pachI rakSita munie potAnA guru-AcArya toSaliputranI chatrachAyAmAM ghaNI tanmayatApUrvaka abhyAsa karIne alpa samayamAM ja AcArAMga Adi agiyAra aMgonuM pUrNa adhyayana karI lIdhuM ane dRSTivAdanuM jeTaluM paNa jJAna AcArya toSaliputra pAse hatuM, enuM adhyayana karI lIdhuM. - tyAra bAda AcArya tobaliputrae muni rakSitane pUrvonA AgaLanA adhyayana mATe dazapUrvadhara AcArya vaja svAmI pAse mokalyo. Arya vajanI sevAmAM jatI vakhate muni rakSita ujjainamAM pahoMcyA. tyAM sthavira bhadraguptae emano aMta-samaya najIka Avelo jANI muni rakSitane emanA niryApaka banI emanI saMlekhanA pUrI thavA sudhI emanI pAse rokAvAnI manecchA jAhera karI. tapodhana zramaNazreSTha viranI aMtima sevAnA sonerI avasarane potAnuM ahobhAgya 206 6969696969999999jana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2). Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajI muni rakSita ujjainamAM sthavira bhadraguptanI pAse rahyA ane emaNe ghaNI laganathI emanI sevA karI. sthavira bhadraguptanA samAdhipUrvaka svargArohaNa pachI Arya rakSite Arya vajanI sevAmAM hAjara thavA mATe ujjainathI vihAra karyo. Arya vajra pAse pahoMcI vidhivatu bhaktibhAve praNAma karyAM. AcArya vaja svAmInA pUchatAM rakSita munie jaNAvyuM ke - "teo Arya toSaliputrane tyAMthI AvyA che." tyAra bAda AcArya vajrae Arya rakSitane pUrvenI zikSA ApavAnI zarUAta karI. atyaMta medhAvI rakSite ghaNI lagana ne utsukatAthI adhyayana karIne TUMka samayamAM ja navapUrvenuM zikSaNa meLavI lIdhuM ane dazamApUrvanuM adhyayana AraMbhyuM. ahIM Arya rakSitanI mAtA putravirahamAM vyAkuLa thaI. emaNe Arya rakSitane bolAvI lAvavA mATe potAnA nAnA putra phalgurakSitane mokalyo. phalgurakSite Arya rakSita pAse jaIne kahyuM : "mAtA tamane ekadhArA yAda karatI rahe che. jo tame ekavAra dazapuramAM Avo to mAtA-pitA Adi badhAM svajana pravrajyA dhAraNa karI leze.' Arya rakSita saMpUrNapaNe adhyAtmajJAnamAM paloTAI cUkyA hatA (ramamANa hatA). teone samajAI gayuM hatuM ke - 'saMsAranA badhA ja saMbaMdho nazvara che. tana, dhana, snehIjano Adi koI mAruM nathI. huM zarIrathI alaga zuddhacetana chuM. jJAna mAro svabhAva ane viveka ja mAro mitra che.' emaNe phalgurakSitane kahyuM : "vatsa ! jo mArA AvavAthI mAtApitA Adi pravrajyA dhAraNa karavA mATe tatpara che, to pahelAM tuM to pravrajyA grahI le ?" phalgurakSite te ja samaye dIkSA laI lIdhI. teo munidharmanuM anupAlana karatA rahIne Arya rakSitane dazapura AvavA mATe yAda apAvatA rahyA. eka divasa Arya rakSite AcArya vajrane pUchyuM : "bhagavan ! have dazamo pUrva hajI keTalo bhaNavAno bAkI che ?' AcArya vajrae kahyuM : "vatsa ! hajI to siMdhumAMthI biMdu jeTaluM thayuM che ane samudra jeTaluM bAkI che." jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 37. 200 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya rakSite ATaluM vizALa jJAna arcana karavuM potAnA sAmarthyathI bahAranuM samajI vajI pAsethI dazapura javA mATe rajA mAMgI, paNa Arya vaje emane Azvasta karatA kahyuM: "vatsa ! dhIraja rAkha, hajI vadhu bhaNa." yathAjJApati deva !" kahI Arya rakSite pharI AgaLa bhaNavAnuM zarU karyuM. jo ke have emane pahelAM jevo AtmavizvAsa rahyo na hato ke teo bAkInA athAga jJAnane AtmasAt karI zakaze, AthI pharIpharIne vAraMvAra teo AcArya vaja pAsethI dazapura javAnI rajA mAMgavA lAgyA, tethI AcAryae emanA jJAnanA upayoga vaDe joyuM - vastutaH have Arya rakSita dazapura gayA pachI pAchA Avaze nahi, nahi koI evo anya supAtra dekhAI rahyo ke je samasta, pUrvajJAnane dhAraNa karI zake ane have nA to mAruM AyuSya eTaluM bAkI che. AvA saMjogomAM dazamo pUrva mArA jIvananI sAthe ja bharatakSetramAMthI nAza pAmaze." A rIte bhaviSyamAM ghaTanArA prasaMgone joI AcArya vajae Akhare Arya rakSitane dazapura javAnI paravAnagI ApI dIdhI. Ama Arya rakSita navapUrvonuM saMpUrNa ane dazamApUrvanuM apUrNa jJAna ja meLavI zakyA. AcArya vajanI rajA maLatAM ja teo emanA nAnA bhAI muni phalyurakSitanI sAthe dazapura tarapha agresara thayA. dazapura gayA pachI Arya rakSite emanAM mAtA-pitA Adi svajanone upadeza ApI pravrajita karyA, jenA pariNAme teo badhAM zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayAM. rakSitanA pitA khaMta (vRddhamuni) somadeva putramohavaza emanI sAthe vicaratA rahyA, paNa nigraMtha mATe vihita liMgaveza dhAraNa karI zakyA nahi. emane AraMbhe chatra, upAnatu, yajJopavIta Adi dhAraNa karavAnI chUTa ApI, pachI dhIme-dhIme pUrNarUpe sAdhu mArgamAM sthira karyA | navadIkSita sAdhuone laIne Arya rakSita emanA guru Arya toSaliputranI sevAmAM gayA. sADAnavapUrvenA jJAnadhArI potAnA ziSya Arya rakSitane joIne AcArya toSalie parama saMtoSa anubhavyo ane emane dareka prakAre yogya samajI potAnA uttarAdhikArI AcArya banAvyA. Arya rakSite vividha pradezomAM vicaraNa karI aneka bhavya janone prabodha Apyo. 208 9999PS99696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka niryukti'mAM Arya rakSitane anuyogomAM pRthakkartA jaNAvavAnI sAthe-sAthe batAvavAmAM AvyuM che ke - "sImaMdhara svAmInA mukhAraviMdathI Arya zyAma(prathama kAlakAcArya)nI jema ja Arya rakSitanI nigoda-vyAkhyAnakAranA rUpamAM vakhANa sAMbhaLI zakrendra Arya rakSitanI parIkSA karavA mATe AvyA ane emanA moDhethI nigodanI sUkSmatama vyAkhyA sAMbhaLI ghaNA prasanna thayA." (anuyogonuM pRthakkaraNa) Arya rakSitanAM dharmazAsanamAM jJAnI, dhyAnI, tapasvI ane vAdI dareka prakAranA sAdhu hatA. Arya-rakSitanA e ziSyomAM puSyamitra nAmanA traNa ziSya viziSTa guNavAna temaja medhAvI hatA. emAMnA ekane durbalikA puSyamitra, bIjAne dhRtapuSyamitra ane trIjAne vastra puSyamitranA nAme saMbodhavAmAM AvatA hatA. bIjA ane trIjA puSyamitra muni labdhidhArI hatA. durbalikA puSyamitra svAdhyAyanA ghaNA rasiyA hatA. tethI haMmezAM svAdhyAyamAM ja nirata rahetA hatA. niraMtara svAdhyAyane lIdhe teo ghaNA durbaLa (dubaLA) thaI gayA hatA. emaNe navapUrvonuM jJAna meLavI lIdhuM hatuM. Arya rakSitanA gaNamAM durbalikA puSyamitra, vRta puSyamitra, vastra puSyamitra, vizva, phalyurakSita ane goSThAmAhila A cha munio badhAthI vadhAre pratibhAvaMta ane yogyatAsaMpanna muni mAnavAmAM AvatA hatA. teono prabhAva anya munio upara paNa ghaNo paDyo hato. emAMnA vindamuni parama medhAvI ane sUtrArthane dhAraNa karavAmAM pUrNapaNe samartha hatA. adhyayananA samaye anya zikSArthI sAdhuonI sAthe emane jeTalo sUtrapATha AcArya pAsethI maLato hato, enAthI teone AtmasaMtoSa thato na hato. muni vidhe eka divasa AcAryazrInI sevAmAM jaI nivedana karyuM: "bhagavan! jarUriyAta pramANe sUtrapATha na maLavAnA lIdhe huM vAMcchita adhyayana karI nathI zakyo, mATe kRpA karI mArA mATe eka pRthaka (alaga) vAcanAcAryanI vyavasthA karo." jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969696969696969ii 209 | Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryae emanI prArthanA svIkArI Arya durbalikA puSyamitrane AjJA ApI ke - "teo vizva munine vAcanA Ape. keTalAka divaso sudhI vinda munine vAcanA ApyA pachI durbalikA puSyamitrae emanI sevAmAM hAjara thaI nivedana kahyuM : "gurudeva! muni vizvane vAcanA ApavAmAM vyasta hovAne lIdhe huM vAMcana karelA jJAnanuM punarAvartana nathI karI zakato. AthI aneka sUtrapATha mArA smRtipaTa parathI bhUMsAI rahyA che. pahelA parivAranA lokone AvanajAvananA lIdhe paNa punarAvartana nahi thaI zakyuM hatuM. Ama, A rIte mAruM navapUrvonuM jJAna nAza pAmI rahyuM che." * potAnA medhAvI ziSya durbalikA puSyamitranA moDhethI vismaraNa(bhulAI javAnI)nI vAta sAMbhaLI AcArya rakSite vicAryuM - "jyAre AvA parama medhAvI munine paNa vAMceluM yAda na karavAne lIdhe vismRti thaI rahI che, to bIjA lokonI zI hAlata haze? upayogabaLathI AcArya Arya rakSite bhaviSyakALanA sAdhuonI dhAraNAzaktine maMda jANI emanI upara dayA karatA kahyuM : "teo sukhethI grahaNa ane dhAraNa karI zake e mATe pratyeka sUtranA anuyogone alaga (pRthaka) karI dIdhA. apariNAmI ane atipariNAmI ziSya naya dRSTino mULa bhAva nahi samajIne kyAMka kyAreka ekAMtajJAna, kyAreka ekAMtakriyA athavA ekAMtanizcaya athavA ekAMtavyavahArane ja upAdeya na mAnI le, temaja sUkSma viSayamAM mithyAbhAva (khoTo atha) grahaNa na kare, e mATe nayanA vibhAga karavAmAM AvyA nahi. anuyogonA pRthakkartAnA rUpamAM AcArya Arya rakSitanuM nAma jaina itihAsamAM harahaMmeza mATe amara raheze. (gaNAcArya Arya ratha) Arya vajanA Arya vajasena, Arya pA ane Arya ratha - A traNa mukhya ziSya hatA. Arya vajasenane kALAntaramAM Arya rakSita temaja Arya durbalikA puSyamitra pachI yugapradhAnAcAryanA pade nImavAmAM AvyA. Arya pAthI padmAzAkhA tathA Arya rathathI jayaMtIzAkhA ane gautama-gotrIya Arya vajathI vajI zAkhA pragaTI. [ 280 9999999999Nana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sAtamA nihanava goSThAmAhila) sAtamA ane aMtima nidbhava goSThAmAhila vI. ni. saM. 184mAM thayA. goSThAmAhile bha. mahAvIranA siddhAMtothI viparIta (virodhI) potAnA siddhAMta "abaddhika darzana'nuM prarUpaNa temaja pravartana karyuM. ethI teo ninava kahevAyA. goSThAmAhila ane emanA vaDe prarUpita abaddhika darzanano ahIM saMkSepamAM paricaya ApavAmAM AvI rahyo che. potAnA jIvananA aMtima varSamAM Arya rakSita udyata vihAra vaDe aneka pradezomAM vicaraNa karatA-karatA eka divasa potAnA ziSyasamUha sAthe dazapura nagaranA bahirAMcalamAM rahela ikSudhara nAmanA sthaLe padhAryA. e divasomAM mathurAmAM akriyAvAdIonuM varcasva vadhI rahyuM hatuM. emaNe badhA dharmAvalaMbIone zAstrArtha mATe lalakAryA, paNa emanI sAthe vAda-vivAda karavAnuM sAmarthya koI paNa vidvAnamAM na hatuM. jaina dharmanI lAMbA samayathI ajita thayelI pratiSThAnI rakSA mATe saMghe ekaThA thaI vicAra-vimarza karyo. anya koI vidvAnane akriyAvAdIonI sAthe zAstrArtha karavA mATe samartha na jotAM saMghe Arya rakSita pAse dazapuramAM saMdezo mokalI emane mathurA AvI akriyAvAdIone harAvavA prArthanA karI. teo ghaNA vRddha thaI gayA hatA ane teo jANatA hatA ke - "temano aMtima samaya have najIka AvI gayo che. AvI hAlatamAM emaNe emanuM javuM yogya na lAgatAM zAstrArthamAM pAraMgata potAnA ziSya goSThAmAhilane mathurA mokalyA. guru AjJA mAthe caDhAvI goThAmAhila mathurA gayA. akriyAvAdIonI sAthe emaNe zAstrArtha zarU karyo. goSThAmAjilanA zaktizALI taka ane atoDa yuktionI sAme akriyAvAdIo pokaLa sAbita thayA. madhyasthIo temaja sabhyoe sarvasaMmata ekasUre akriyAvAdIone hArelA ane goSThAmAhilane vijetA jAhera karyA. jinazAsananI ghaNI mahAna prabhAvanA thaI ane saMghamAM sarvatra khuzInI lahera doDI gaI. jItIne goSThAmAhila gurusevAmAM dazapura pAchA pharyA. emanI sAthe mathurAsaMghanA pratiSThita pratinidhi paNa hatA. emaNe Arya rakSitane prArthanA karI ke - "teo muni goSThAmAhilane mathurAmAM caturmAsa jina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 99996969696969696962 281 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI AjJA Ape." saMghanA Agrahane svIkArI emaNe goSThAmAhilane pharI mathurA mokalyA. caturmAsanI avadhimAM jyAre Arya rakSita dazapuramAM ane ziSya goSThAmAhila mathurAmAM hatA, e vakhate Arya rakSite potAnA zarIranI jarjarAvasthA temaja jIvanano chevaTano samaya samIpa jANI saMghanI sAme uttarAdhikArInA viSayamAM vicAra-vimarza karyo. Arya rakSitanA ziSyavRMde vRta puSyamitra, vastra puSyamitra, durbalikA puSyamitra, vizva, phazurakSita ane goSThAmAhila A 6 ziSyo ghaNA pratibhAzALI hatA. Arya rakSitanA munimaMDaLamAMthI keTalAka muni Arya phalyurakSita to keTalAka muni goSThAmAhilane uttarAdhikArI banAvavAnA pakSamAM hatA. paNa Arya rakSita mAtra durbalikA puSyamitrane ja potAnA uttarAdhikArInA rUpe yogya gaNatA hatA. potAnA uttarAdhikArInA viSayamAM ziSyasamUha vacceno matabheda joI emaNe samajadArIthI kAma lIdhuM. badhAne bhegA karIne teo bolyA : "kalpanA karo ke keTalAka iMgitajJa zrAvakoe ahIM traNa ghaDA hAjara karyA che. emAMthI eka ghaDAmAM aDada, bIjAmAM tela ane trIjAmAM dhRta (ghI) bhareluM che, ane sAdhuvaMda temaja samasta saMghanI sAme e traNeya ghaDAone bIjA traNa ghaDAomAM vArApharatI UMdhA karI dIdhA. e traNeya khAlI ghaDAomAM keTalI aDada, tela ane ghI bAkI raheze?" Arya rakSitano savAla sAMbhaLI ziSyo temaja zrAvaka pramukhoe javAba Apyo - "bhagavAna ! je aDadathI bharelo hato, te ekadama khAlI thaI jaze, telanA ghaDAmAM thoDuM ghaNuM tela rahI jaze, jyAre ghInA ghaDAmAM ghI Amatema cAreya bAju coMTI rahevAnA lIdhe vadhAre pramANamAM bAkI rahI jaze." Arya rakSite hAjara rahelA badhAne saMbodhIne nirNAyaka sUramAM kahyuM : "aDada dhAnyanA ghaTanI jema huM mAruM saMpUrNa jJAna durbalikA puSyamitramAM UMdhu vALI cUkyo chuM. je rIte AkhuM UMdhuM karI devA chatAM paNa tela ane ghI thoDA pramANamAM bAkI rahI jAya che. tema bAkInA ziSya mArA pUrNajJAnane grahaNa karI zakyA nathI." 282 9696969696969696969696) jaina dharmano maulika ItihAsa : (bhAga-2) Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama, Arya rakSitanA cAturyapUrNa nirNayathI uttarAdhikArIno prazna nirmULa thayo, temaja badhAe sarvasaMmatithI durbalikA puSyamitrane uttarAdhikArInA rUpamAM svIkAryA. Arya rakSite navA banelA AcArya durbalikA puSyamitrane temaja saMghane saMgha-saMcAlananA viSayamAM nirdezo ApyA. tyAra pachI AtmadhyAnamAM lIna thaI samAdhipUrvaka svargagamana karyuM. emanA svargagamananA samAcAra sAMbhaLI goSThAmAhila paNa cAturmAsa patyA pachI sAdhusaMgha pAse AvyA ane Arya durbalikA puSyamitranA gaNAcAryapade niyukta thavAnA samAcAra sAMbhaLI ghaNA khinna thayA. zramaNasaMgha temaja zrAvakasaMghe emane samajAvavAno pUrato prayAsa karyo, paNa emaNe koInI vAta para dhyAna na ApyuM ane badhA sAdhuothI dhIme-dhIme alaga thaI judA ja upAzrayamAM rahIne "sUtrapauruSI'nI vakhate ekalA ja svAdhyAya karavA lAgyA. "artha-pauruSInA samaye jyAre gaNAcArya Arya durbalikA puSyamitra sAdhusamUhane AgamavAcanA ApatA te vakhate paNa goSThAmAhila hAjara thatA nahi. teo manamAM ne manamAM gaNAcArya pratye dveSa rAkhI IrSA karavA lAgyA. gaNAcAryae ApelI vAcanA pachI muni vindra jyAre arthavAcanA karatA, tyAre goSThAmAhila tyAM hAjara thatA ane AThamApUrvanI vyAkhyA sAMbhaLatA. potAnA aMtaramAM pedA thayela gaNAcArya pratyenA vidveSa ane mahattvAkAMkSAonA mohane lIdhe teo AThamApUrvanA bhAvone sAcArUpe grahaNa na karatA emanA viparIta (UMdhA) artha ja grahaNa karavA lAgyA. AThamA karmapravAdapUrvanI vAcanA samaye Arya vindhae karmabaMdhanA svarUpanuM varNana karatA kahyuM : "AtmAnI sAthe karmanA traNa prakAranA baMdha hoya che - baddha, baddha - spaSTa ane nikAcita. jIvapradezonI sAthe karma-paramANuonA saMbaMdhamAtrane baddha kahe che. jema kaSAyarahita jIvana IryApathika karmane baMdha karI dIvAla (bhIta) upara nAMkhavAmAM Avela dhULanI muThThInI jema ja kALAntaramAM sthiti (astitva) pAmyA vagara ja alaga thaI jAya che. bIjo baddhaskRSTa - je karmanI bhInI dIvAla upara nAMkhavAmAM Avela snehayukta jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) 23969696969696969633 283] Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa (dhULa)nI jema thoDA samaya sudhI AtmapradezonI sAthe maLelI rahI pachI alaga thaI jAya che. trIjo nikAcita karma - e ja baddha spaSTa karma jyAre adhyavasAyo ane rasanI atyaMta tIvratAne lIdhe jUnAdhikyanA rUpamAM parivartananI sthitine pAra karI le che, temaja phaLabhogo pachI ja je karmathI chuTakAro thaI zake che, e karmabaMdhane nikAcita baMdha kahyo che." baddha, baddha-spaSTa ane nikAcita karmanA baMdhane saraLatAthI samajAvavA mATe sUcikAnuM dRSTAMta ApavAmAM Ave che. baddhakarmano AtmA sAthe dorAmAM parovelI soyanI jema saMbaMdha batAvavAmAM Avyo che. je rIte jarAka ja prayatna karavAthI soyane dorAthI alaga karI zakAya che, e ja rIte AtmAne baddhakarmathI sahaja ja alaga karI zakAya che. buddha-spaSTa karmane lokhaMDanA patarAthI taiyAra karelI soyanI jema batAvavAmAM Avyo che. je rIte lokhaMDanA patarAmAMthI banAvelI soyane chUTI pADavAmAM khAsa mahenata karavI paDe che, tema baddha-spaSTa kamane AtmapradezothI vibhAjita karavAmAM thoDA puruSArthanI jarUrata paDe che. trIjA nikAcita karmabaMdhanI soyanA e samUha sAthe tulanA karavAmAM AvI che, jene tapAvIne hathoDAnA mAra vaDe eka ja banAvI dIdhI hoya. jema tapAvIne hathoDAnA prahAra vaDe paraspara bhegI karI dIdhelI soyone pharI gALIne bIbAmAM DhALavAthI ja ene pharI pUrvarUpamAM lAvI zakAya che, e ja rIte nikAcita karmanA phaLa bhogyA pachI ja ene AtmapradezothI alaga karI zakAya che. vinda munie Apela uparokata karmabaMdhanA vivecanane sAMbhaLI goSThAmAhile kahyuM : "mune ! jo karmanI A rItanI ja vyAkhyA karazo ke jIvapradezonI sAthe avibhakta rUpathI karmano baMdha thAya che, to e sthitimAM AtmA kyAreya karmabaMdhathI mukta thaI zakaze nahi. kaMcUkI ane puruSanI jema AtmAnI sAthe karmano baMdha hoya che. kaMcUkI puruSane spaSTa karato rahe che, baddha karIne nahi. barAbara e ja rIte karma paNa AtmAnI sAthe dUdha-pANInI jema ogaLIne baddha nathI thato. mAtra spaSTa thaIne ja rahe che." 284 26969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goSThAmAhilanI vAta sAMbhaLI vindhae kahyuM: "amane gurue A ja pramANe kahyuM che." goSThAmAhile kahyuM : "teo svayaM jANatA nathI to zuM vyAkhyAna karaze ?" AnA uparathI saraLa mananA vizvamuni zaMkAzIla thaI AcAryanAM caraNomAM jaI karmabaMdhanA viSayamAM uparokta vivecana temaja goSThAmAhilano abhimata saMbhaLAvatA emaNe spaSTIkaraNa mAMgyuM ke - kharekharA sUtrano kayo artha che?' | durbalikA puSyamitrae kahyuM: "saumya! je tuM kahe che e ja barAbara che. A viSayamAM goSThAmAhilanuM kahevuM barAbara nathI. eNe, AtmAnI sAthe baddha, baddha-skRSTa ane nikAcita saMbaMdha mAnatA jIvathI karmanA alaga na hovAnI vAta rAkhI, te pratyakSa virodhI che. AyuSya karmanA aMta athavA viyojana maraNanA rUpamAM pratyakSa che. lokhaMDanA goLA ane agnino avibhakta saMbaMdha paNa A ja rIte alaga paDato jovAmAM Ave che. jema AgamAM tapAvelA lokhaMDanA TukaDAnA kaNekaNamAM pratyeka pradezamAM agni prasarI UThe che ane ThaMDA pANI AdinA prayogathI pharIthI te lokhaMDanI goLo ThaMDo - agnirahita thaI jAya che, ema jIvanA AtmapradezomAM haLI-maLIne rahelo karmANa paNa samyakajJAna ane kriyAnA yoga vaDe alaga karavAmAM Ave che ane jIva karmarahita thaI potAnA "satyam zivam suMdaram" svarUpane meLavI le che." vinda munie goSThAmAhilane vItarAga prabhue Apela te viSayano artha samajAvavAno prayatna karyo. paNa goSThAmAhila potAnA ekAMta abhimata upara ja aDI rahyo. vi munie A vastusthiti gaNAcAryanI sAme rAkhI. AcArya durbalikA puSyamitrae paNa zAstrIya pramANo ane yuktio vaDe goSThAmAhilane samajAvavAno prayatna karyo. paNa badhuM ja vyartha. pachI Arya durbalikA puSyamitrae bIjA gacchonA sthaviro ane zAsanAdhiSThAtrI devInA mAdhyame paNa goSThAmAhilane AtmA sAthenA karmanA baMdhanA viSayamAM samajAvavAno ghaNo prayatna karyo, paNa eNe haThAgraha (jIda) choDyo nahi. goSThAmAhile ApelI sUtra viparIta prarUpaNAthI khinna thaI dharmasaMghe ene sAtamo ninava ghoSita karIne saMghamAMthI bahiSkRta karyo. Arya rakSitanA svarge sidhAvyA pachI A ghaTanA banelI. jina dharmano molika itihAsa (bhAga-2) [9969696969696969696907 285 | Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( yugapradhAnAcArya durbalikA yuSyamitra vi. ni. saM. 197mAM Arya rakSitanA svarge sidhAvyA pachI Arya durbalikA puSyamitra vIsamA yugapradhAnAcArya banyA. emano janma vI. ni. saM. pa50mAM eka susaMpanna bauddha parivAramAM thayo hato. vi. ni. saM. pa67mAM emaNe 17 varSanI vaye Arya rakSita pAse nigraMtha zramaNadIkSA lIdhI. dIkSita thayA pachI varSo sudhI vinamrabhAve gurusevA karatA rahIne ekadhArA paThana, manana ane punarAvartanathI, emaNe ekAdazAMgI ane sAddhanavapUrvonuM jJAna meLavyuM. jema aDadathI bharelA pAtrane UMdhuM vALatA pAtramAM eka paNa dANo bAkI raheto nathI, e ja rIte meM mAruM saMpUrNajJAna Arya durbalikA puSyamitrane zIkhavI dIdhuM che." Arya rakSita vaDe potAnI jIvananI chellI ghaDIe saMghanI sAme uccArelA A udgArothI ema spaSTa thaI jAya che ke sAddhanava-pUrvadhara Arya rakSita pAsethI dubalikA puSyamitrae sADAnavapUrvonuM pUrNajJAna meLavI lIdhuM. ' ' Arya durbalikA puSyamitra prabaLa AtmabaLanA dhaNI hovA chatAM paNa zArIrika dRSTie ghaNA dubaLA (durbaLa) rahetA hatA. teo adhyayana, ciMtana, mananamAM eTalA badhA tallIna rahetA hatA ke aharniza karavAmAM AvelA e parizramane lIdhe snigdha ane gariSThathI gariSThatama bhojana vaDe paNa emanA zarIramAM Avazyaka rasonuM nirmANa thatuM na hatuM. A ja zArIrika durbaLatAne lIdhe teo saMghamAM durbalikA puSyamitranA nAmathI vikhyAta thayA. bhAratIya itihAsa ane jaina itihAsa - A baMne dRSTiothI durbalikA puSyamitrAno AcAryakALa mahattvapUrNa sthAna rAkhe che. emanA AcAryakALamAM aitihAsika mahattvanI be ghaTanAo ghaTelI : 1. emanA AcAryakALa(vI. ni. saM. 605)mAM zAka saMvatsara zarU thayo, jenuM vivecana AgaLa ApavAmAM AvI rahyuM che. 2. emanA AcAryakALa(vI. ni. saM. 609)mAM jainasaMgha zvetAMbara ane digaMbara A be bhAgomAM vibhakta thaI gayo. | 286 969696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evuM batAvI cUkyA che ke Arya rakSite Arya dubalikA puSyamitra vaDe punarAvartananA abhAvamAM paThana kareluM bhulAI javAnI vAta sAMbhaLI kALaprabhAvathI bhAvi ziSya saMtatinI ghaTatI smaraNazakita (yAdazakti)ne lakSyamAM rAkhIne ja anuyogonuM pRthakkaraNa karyuM. jaina itihAsanI najarathI atyaMta mahattvapUrNa, anuyogonA pRthakkaraNanI ghaTanAmAM paNa Arya durbalikA puSyamitrane ja nimitta mAnavAmAM AvyA che. - trIsa varSa sudhI sAmAnya vrataparyAyamAM rahyA bAda vI. ni. saM. 597mAM teo yugapradhAnAcArya banyA. A rUpe jinazAsananI 20 varSa sudhI prazaMsApAtra ullekhanIya sevA ane prabhAvanA karyA pachI vI. ni. saM. 617mAM emaNe IhalokanI lIlA saMkelI paraloka sidhAvyA. emanI pUrI vaya 67 varSa 7 mahinA e 7 divasanI mAnavAmAM AvI che. duSyamakALa zramaNa saMgha strotanI tAlikAmAM pakSAntarano ullekha karIne emano yugapradhAnAcAryakALa 20nI jagyAe 13 varSano ane pUrNa AyuSya 60 varSa, 7 mahinA temaja 7 divasa batAvavAmAM AvyuM che. (zAlivAhana zAka-saMvatsara) pratiSThAna rAjyanA svAmI sAtavAhana - vaMzIya gautamIno putra sAtakarNIe baLavAna zakazAsaka nakzAnane mArIne (saMhAra karIne) temaja bhAratanA dakSiNa bhAga saurASTra temaja gujarAtanA zika mahAkSatraponuM umUlana karI zakAri vikramAdityanuM biruda dhAraNa karavAnI sAthe-sAthe vI. ni. saM. 605(vi. saM. 135 temaja I.sa. 78)mAM zAka - saMvata pracalita karyo. zAlivAhana zAka-saMvatsara A padamAM "zAka' zabdane joIne keTalAka sAmAnya mANasone evo bhrama thavo sahaja ja che ke - "zuM A saMvatsara koIka videzI zakarAjA dvArA calAvela saMvatsara che ?' kharekhara to ahIM "zAka' zabda zaktino dyotaka che. zAlivAhana-zAka saMvatsarano zAbdika artha che - "zAlivAhana vaDe calAvavAmAM Avela zakti saMvatsara' sAdhAraNa rIte badhA prAmANika zabdakozomAM "zAka" zabdano artha zakti, UrjA temaja varSa khAsa karIne zAlivAhana saMvatsara karavAmAM Avelo che. jena kALagaNanAmAM vI. ni. saM.nA pachI sauthI vadhu mahattva zAlivAhana - zAka saMvatsarane ApavAmAM AvyuM che. | jaina dharmano molika itihAsa H (bhAga-2) 636362EUR963363 3624 280 | Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainazAsanamAM saMpradAyabheda Arya sudharmAthI laIne Arya vaja svAmI sudhI jainazAsana koI paNa prakAranA saMpradAyanA bheda vagara nirvighnapaNe cAlatuM rahyuM. Ama to gaNabheda ane zAkhAbhedanI zarUAta AcArya yazobhadranA vakhatathI ja thaI cUkI hatI ane Arya suhastInA vakhate to gaNabheda paraMparAbhedanA rUpamAM ja pariNamI hatI, paNa tyAre paNa temAM saMpradAyabhedanuM sthULarUpa dezyamAna thaI zakyuM na hatuM. samasta jainasaMgha zvetAMbara, digaMbara Adi, koI paNa jAtanA bhedabhAva vagara 'nigraMtha' nAmathI ja oLakhAto rahyo. jarUriyAta pramANe vastra rAkhanArA ane jinakalpanI sarakhAmaNI karanArA baMne ja vItarAgabhAvanI sAdhanAne lakSyamAM rAkhI ekabIjA sAthe athaDAyA vagara cAlatA rahyA. eka tarapha mahAgiri jevA AcArya jinakalpa tulya sAdhanA karavAnI bhAvanAthI ekAMtavAsane svIkAratA, to bIjI tarapha Arya suhastI bhavyajanone pratibodha ApavA temaja jinazAsanano pracAra-prasAra karavAnI bhAvanAthI prerita thaI grAma-nagara AdimAM bhavya bhaktajanonI sAthe saMparka jALavI rAkhI vicaraNa karatA. chatAM paNa baMneno anyonya premasaMbaMdha akabaMdha rahyo. e samaya sudhI vastradhArI muni ane nirvastra muni samAnapaNe sanmAnanIya, vaMdanIya temaja`muktinA adhikArI gaNAtA rahyA. munitva ane muktipatha mATe nahi to savasratA bAdhaka gaNAtI ane nahi nirvastratA. ekAMta-mukti madadagAra-vastradhArI zramaNono evo koI Agraha na hato ke - dharmanAM upakaraNo vagara mukti nathI.' temaja nirvastra-muniono paNa evo Agraha na hato ke - 'vastra rAkhavAvALo muni, muni nathI.' TUMkANamAM kahIe to e samaya sudhI savasratA ane nirvastratA muninI mahAnatA athavA laghutAnuM mApadaMDa na hatI. jJAna, darzana, cAritranI samyak ArAdhanA ja kharekhara to munitvano sAco mApadaMDa mAnavAmAM Avyo che. paraMtu vI. ni. saM. 609mAM A sthiti nAmazeSa thaI ane zvetAMbara temaja digaMbaranA nAmathI jainasamAjamAM saMpradAyabheda spaSTapaNe UUUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 288 33 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujAgara thayo. jinabhadragaNi kSamAzramaNe kahyuM che : "vI. ni. saM. 609 varSa vItyA pachI rathavIrapuramAM boTika (digaMbara) matanI utpatti thaI." A saMpradAyanA uddabhavavAnI bInAno je ullekha vizeSAvazyaka bhASya, Avazyaka cUrNi Adi graMthomAM jovA maLe che, eno sArAMza nIce pramANe che : eka vAra rathavIrapuranA dIpa nAmaka bAgamAM AcArya kRSNanuM Agamana thayuM. tyAM zivabhUti nAmano eka rAjapurohita raheto hato. rAjAnI vizeSa kRpA hovAne lIdhe te nagaranA vividha bhogavilAsone mANato rahIne marajI pramANe pharato raheto ane aDadhI rAta pachI potAnA ghare jato hato. eka divasa zivabhUtinI bhAryAe potAnuM A duHkha raDIne enI sAsune kahyuM : "tamAro putra rAte kyAreya samayasara nathI AvatA, haMmezAM aDadhI rAta pachI ja Ave che, tethI bhUkha ane ujAgarAnA saMtApanA lIdhe huM duHkhI chuM." sAsue ene sAMtvanA ApI temaja bIjA divase eNe vadhUne suvaDAvIne jAte jAgaraNa karyuM. aDadhI rAta pachI jyAre zivabhUtie AvIne gharanuM bAraNuM khakhaDAvyuM to enI vRddha mAtAe gusse thaIne khIjavAIne kahyuM : "jyAM A samaye daravAjA khullA rahetA hoya, tyAM cAlyo jA; ahIM tArI pAchaLa koI maravA mATe taiyAra nathI.'" Ama A rIte potAnI uMmaralAyaka mAtAnA dhamakAvavAthI te ahaMkAravaza tarata ja jato rahyo. nagaramAM pharatA-pharatA jyAre eNe upAzrayanA daravAjA khullA joyA to tyAM jato rahyo ane bIjA divase AcArya kRSNa pAse dIkSita thaI emanI sAthe te alaga alaga sthaLoe vicaraNa karavA lAgyo. kAlAntaramAM AcArya kRSNa potAnA ziSyavRMda sAthe pharI 2thavIrapuramAM gayA, e vakhate tyAMnA rAjAe emanA pahelAnA snehanA lIdhe muni zivabhUtine eka moMghodATa ratnakAMbaLo bheTarUpe Apyo. AcAryane khabara paDatA emaNe kahyuM : "sAdhue A rIte kImatI vastra pAse rAkhavuM yogya nathI.'' jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 289 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru pAsethI Ama nirdeza maLavA chatAM paNa zivabhUti lAgaNIvaza e vastrane tyajI na zakyo ane sAvadhAnIpUrvaka eNe enI poTalI bAMdhIne sAthe rAkhyuM. eka divasa taka meLavI AcAryae e ratnakAMbaLAnA aneka TukaDA karIne badhA sAdhuomAM vaheMcI dIdhA. jyAre zivabhUtie A vAta jANI, to e ghaNo duHkhI thayo. A ghaTanA pachI zivabhUtie AcArya pratye potAnA manamAM dveSa (khAra) rAkhavA lAgyo. eka vakhata AcArya kRSNa emanA ziSyagaNa samakSa jinakalpadhArI sAdhuonA AcAranuM varNana karI rahyA hatA. emaNe kahyuM : "jinakalpI be prakAranA hoya che - pANIpAtra ane pATAdhArI. emanA pratyekanA vastra ane nirvastra ema be bheda hoya che. upadhinI apekSAe jiMnakalpamAM ATha vikalpa hoya che. jinakalpI ochAmAM ochA rajoharaNa ane mukhavastrikA, (muhapattI) A be upakaraNo sAthe rAkhe che Ama 3 thI laIne 12 upadhi sudhInA anya 7 vikalpo batAvavAmAM AvyA che." A rIte jinakalpanuM varNana sAMbhaLI zivabhUtie kahyuM : "jo Ama ja hoya to Aje audhika temaja aupagrahikanA nAmathI ATalAM upakaraNo zA mATe rAkhavAmAM Ave che ?" AcAryae kahyuM : "jabU svAmInA nirvANa pachI saMhanananI maMdatAthI jinakalpa paraMparA vicchinna mAnavAmAM AvI che." zivabhUti enA ratnakAMbaLAnA chinavAI javAthI khinna to hato ja, eNe kahyuM: "mahArAja! mArA jIvatA jIvata to jinakalpano viccheda nahi thAya. paralokArthIe mAyA-mUccha ane kaSAyane vadhAranArA saMpUrNa parigrahathI dUra ja rahevuM joIe." gurue kahyuM : "vatsa ! vastra Adi upakaraNa ekamAtra kaSAyavRddhinA kAraNa nathI. zarIranI jema ja A vastra Adi upakaraNa dharmamAM paNa madadagAra sAbita thAya che. je rIte dharmasAdhanA mATe mamatAmUccharahita thaIne zarIra dhAraNa karavAmAM Ave che, e ja rIte vastra Adi Avazyaka upakaraNa paNa dharmasAdhanAnI bhAvanAthI rAkhavuM khoTuM 290 26303039696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. koI paNa prakAranI mamatA-mUccha rAkhyA vagara mAtra sAdhyanI siddhi mATe upakaraNa mAtra samajIne rAkhavuM joIe." Ama AcAryae ene sAbitI sAthe aneka yukti-prayuktiothI samajAvyo, paNa zivabhUti enA Agraha upara aDaga rahyo ane eNe vastra vagere badhAM upakaraNone tyajIne nagnatva dhAraNa karyuM. te potAnA guru temaja sAdhu parivArathI alaga thaI nagaranI bahAra eka udyAnamAM rahevA lAgyo. tenI uttarA nAmanI eka bahena (bhaginI) paNa potAnA bhAInuM anusaraNa karI dIkSita thaI gaI. eNe pAchAM vastra dhAraNa karI lIdhAM. A rIte zivabhUti, jemane sahastramalla paNa kahevAmAM Ave che, emanAthI zvetAMbara paraMparA anusAra digaMbara matanI utpatti mAnavAmAM Ave che. zivabhUtinA koMDinya ane koTTavara nAmanA be ziSya thayA ane Ama zivabhUtithI voTika matanI paraMparA cAlI. zvetAMbara paraMparAnA badhA graMthomAM prAyaH AvA ja haLatA-maLatA ullekha che. zvetAMbara paraMparAnA je rIte vI. ni. saM. 609mAM digaMbara matanI utpatti batAvavAmAM AvI che, e ja rIte digaMbara paraMparAmAM vI. ni. saM. 606mAM sevakasaMgha-jetapaTTasaMgha(zvetAMbarasaMgha)nI utpattinI vAta kahevAmAM AvI che. - "bhAvasaMgraha'nA racanAkAra devasenasUrie lakhyuM che - "vikramAdityanI mRtyunA 136 varSa pachI saurASTranI vallabhI nagarImAM zvetapaTTa-zvetAMbara saMghanI utpatti thaI." A viSayamAM (saMbaMdhamAM) vizeSa paricaya ApatA devasenasUrie lakhyuM che ke - "vikramanI bIjI sadImAM nimittajJAnI bhadrabAhue potAnA zramaNasaMghane kahyuM ke - "najIkanA samayamAM ja 12 varSano dukALa paDavAno che, mATe tame loko potAnA saMghanI sAthe dUra dezomAM jatA raho. badhA gaNadhara bhadrabAhunA vacana pramANe potapotAnA sAdhu-samudAyane laIne dakSiNanI tarapha vihAra karI gayA paNa zAMti nAmanA eka AcAryae potAnA ghaNAkharA ziSyonI sAthe saurASTra pradezanA vallabhI nagara tarapha prayANa karyuM, jyAM emaNe bhayaMkara dukALano sAmano karavo paDyo. vallabhImAM bhISaNa dukALanAM lIdhe evI bibhatsa sthiti pedA thaI ke bhUkhyA-tarasyA dIna loko bIjAnA peTane jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969699 291] Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cIrI-cIrIne emAM raheluM anna kADhIne potAnI bhUkha bhAMgavA lAgyA. tatkAlIna bhayaMkara sthitithI vivaza-lAcAra thaI AcArya zAMtinA sAdhudaMDa, kAMbaLo, pAtra temaja DhAMkavA mATe vastra dhAraNa karavA lAgyA. teo vastIomAM icchA pramANe jaIne tyAM gRhasthonA ghare besI bhojana karavA lAgyA. jyAre duSkALa pUro thayo to AcArya zAMtie saMghanA badhA zramaNone saMbodhIne kahyuM : "have sukALa thaI gayo che, mATe A hIna AcArane choDI do ane duSkarmanI AlocanA karI sAcA zramaNadharmane grahaNa karo." AthI aneka ziSyoe kahyuM : "e pramANeno kaThora AcAra Aje koNa pALI zake che ? A vakhate ame lokoe je mArga grahaNa karyo che, e sukhakara che, AthI ene choDavo amArA mATe zakya nathI." jyAre AcArya zAMtie vAraMvAra emanA ziSyone kahyuM to emanA mukhya ziSyae emanA mAthA para daMDA vaDe jorathI phaTako mAryo. jenAthI AcArya zAMti tarata ja mRtyu pAmyA ane teo vyaMtara rUpe pedA thayA. 'bhAvasaMgraha'mAM AcArya devasene zAMtyAcAMryanA ziSya jinacaMdra vaDe ja zvetapaTTasaMghanI utpatti batAvI che. ratnanaMdInA 'bhadrabAhu caritra'mAM ane hariSaNanA 'bRhatkathA koSa'mAM paNa thoDA-ghaNA hera-phera sAthe zvetAMbara saMpradAyanI utpattino kaMIka A pramANe ja ullekha maLe che. tyAM sthUlAcArya ane sthULabhadrathI zvetAMbara matanI pracalita thavAnI vAta kahevAmAM AvI che. 'bRhatakathAkoSa'mAM batAvavAmAM AvyuM che ke - 'durbhikSanA samaye zrutakevaLI bhadrabAhunI AzA pramANe keTalAka sAdhu vizAkhAcAryanI sAthe dakSiNanA punnATa pradezamAM jatA rahyA, tathA rAmilla, sthUlAcArya ane sthULabhadra pota-potAnA sAdhusaMghanI sAthe siMdhupradeza tarapha gayA. rAmilla Adine bhayaMkara duSkALano sAmano karavo paDyo. teo zraddhALu zrAvakonA AgrahathI bhikhArIonA saMkaTathI bacavA mATe tyAM rAtanA samaye bhikSA levA jatA ane ene divasamAM khAI letA hatA. zrAvakonI prArthanAthI teo DAbA khabhA upara.eka vastra paNa rAkhavA lAgyA. duSkALa pachI baMne taraphanA zramaNasaMghono madhyapradezamAM 77 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 292 37 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharI meLApa thayo. e vakhate rAmilla, sthUlAcArya ane sthULabhadrae to bhavabhramaNanA bhayathI vastra tyAgIne nigraMtha rUpa dhAraNa karI lIdhuM. paNa keTalAka sIdhu je kaSTa veThatA gabharAtA hatA. emaNe, jinakalpa ane sthavirakalpanI kalpanA karI nigraMtha paraMparAthI viparIta virakalpane pracalita karyo. AmAM evuM batAvavAmAM AvyuM nathI ke - "bhUlAcArya Adi AcAryomAMthI kayA AcAryanA kayA ziSyathI zvetAMbara matanI utpatti thaI." ratnanaMdIe potAnA "bhadrabAhu caritra'mAM addhaphAlaka matathI zvetAMbara matanI utpatti batAvI che. e pramANe vallabhIpuranA mahArAja lokapAle mahArANI caMdralekhAnI prArthanAthI ujjainamAM virAjamAna enA guru jinacaMdrane vallabhImAM bolAvyA. jinacaMdranA zarIra upara mAtra eka ja vastra joIne vallabhInareza asamaMjasamAM paDI gayA ane emane namaskAra karyA vagara ja potAnA rAjamahelamAM jatA rahyA. tyAre rANIe potAnA patinA bhAvone pAmIne jinacaMdra muninI pAse vastra mokalI emane e dhAraNa karavAnI prArthanA karI. sAdhuo vaDe vastradhAraNanI vAta sAMbhaLI rAjAe bhaktibhAve emanuM pUjana-arcana karyuM. e ja divasathI zvetavastra dhAraNa karavAne lIdhe addhaphAlaka mata zvetAMbara matanA nAmathI vikhyAta thayo. A mata rAjA vikramanI mRtyuthI 136 varSa pachI pracalita thayo. digaMbara paraMparAnA graMtho "bhAvasaMgraha, bRhatkathAkoSa ane ratnanaMdInA bhadrabAhu caritra' - A traNeyamAM bhinna-bhinna prakAre zvetAMbara matanI utpattinA ullekho upalabdha thAya che. zvetAMbara paraMparAmAM boTika mata (digaMbara mata)nI utpattinA varNanamAM vizeSAvazyaka bhASya, Avazyaka cUrNi ane sthAnAMga' AdimAM mULa ghaTanAnI, pUrNarUpe samAnatA ane vaiSamyarahita manaHsthitine paricaya maLe che, jyAre ke digaMbara paraMparAnA graMthomAM vividha rUpatA temaja viSama manaHsthitino paDagho paDe che. baMne paraMparAonA graMthonA viSaya uparanA ullekho parathI eTaluM to spaSTa thaI jAya che ke vI. ni. saM. 606 athavA 609 thI lagabhaga zvetAMbara - digaMbarano saMpradAyabheda pragaTa thayo. jaina dharmano maulika ItihAsa : (bhAga-2) 96969696969696969696969). 293 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (digaMbara paraMparAmAM saMghabheda) zvetAMbara paraMparAmAM caMdra, nAgendra, nivRtti ane vidyAdhara - A cAra zAkhAo temaja vividha kuLa pragaTa thayAM. A ja rIte digaMbara paraMparAmAM paNa kASThAsaMgha, mULasaMgha, mAthurasaMgha ane gopyasaMgha Adi aneka saMgha tathA naMdIgaNa, balAtkAragaNa ane vibhinna zAkhAonA utpanna thavAno ullekha maLe che. eno saMkSipta (TUMkANamAM) paricaya ahIM ApavAmAM AvI rahyo che. digaMbara paraMparAnA sAhityakAronuM evuM maMtavya che ke - "bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI AcArya ahaMbali sudhI mULasaMgha avicchinna rUpe cAlato rahyo, paraMtu vi. ni. saM. 193mAM jyAre AcArya ahaMbalie paMcavarSIya yuga pratikramaNanA prasaMge mahimA nagaramAM ekaThA karavAmAM AvelA mahAna yati-saMmelanamAM AcAryo temaja sAdhuomAM pota-potAnA ziSyo pratye keTaloka pakSapAta joyo, to emaNe mULasaMghane aneka bhAgomAM vaheMcI dIdho. tyAra bAda mULasaMghanA e badhA bhAga svataMtrapaNe potapotAnA alaga astitva dharAvavA lAgyA. emaNe e vakhate jinasaMghonuM nirmANa karyuM, emAMnA keTalAkanAM nAma A pramANe che : 1. naMdIsaMgha 4. paMcastUpasaMgha 7. guNadharasaMgha . virasaMgha 5. senasaMgha 8. guptasaMgha 3. aparAjitasaMgha 6. bhadrasaMgha 9. sihasaMgha 10. caMdrasaMgha digaMbara paraMparAnA keTalAka mAnya graMthomAM A prakArano ullekha Upalabdha thAya che, jemAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke bhinna-bhinna samayamAM thanArA aneka saMghamAMthI keTalAka saMghomAM zithilAcAra prasarI gayo. AthI e saMghonI jenabhAsomAM gaNanA thavA lAgI. AcArya devasene A pramANenA pAMca saMghonI utpattino ullekha karyo che. enAM nAma nIce pramANe che : 294 3903332330639 jena dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. drAviDasaMgha 3. kASThAsaMgha 2. yApanIyasaMgha 4. mAthurasaMgha 5. bhillaka saMgha AcArya naMdIe "nItisAra' graMthamAM 1. gopucchaka 2. zvetAMbara 3. drAviDa 4. yApanIya 5. niSpicchaka ema paMca jenAbhAsa batAvyA che. jainendra siddhAMta koza pramANe saMghonAM nAma A prakAre che : 1. anaMtakIrtisaMgha 9. drAviDasaMgha 17. bhillakasaMgha 2. aparAjitasaMgha 10. naMdIsaMgha 18. mAghanaMdIsaMgha 3. kASThAsaMgha 11. naMdItarasaMgha 19. mAthurasaMgha 4. guNadharasaMgha : 12. niThiyAcchikasaMgha 20. yApanIyasaMgha 5. guptasaMgha 13. paMcapasaMgha 21. lADabAgAsaMgha 6. gopucchasaMgha 14. punnATasaMgha 22. virasaMgha 7. gopyasaMgha - 15. bAgAsaMgha 23. siMhasaMgha 8. caMdrasaMgha 16. bhadrasaMgha 24. senasaMgha (cApanIyasaMgha) vartamAna samayamAM jaina samAjamAM zvetAMbara ane digaMbara - A be saMpradAyo ja mukhya rUpe prasiddha che. paNa pUrvakALamAM "pApanIyasaMgha nAmano eka trIjo saMpradAya paNa bhAratavarSamAM eka moTA saMghanA rUpe vidyamAna hato. vikramanI bIjI sadIthI caudamI-paMdaramI sadI sudhI thApanIyasaMgha jaina dharmanA eka saMpradAyanA rUpe astitva dharAvato hato. yApanIyasaMghanA ApulIyasaMgha ane gopyasaMgha A bIjAM be nAmono paNa ullekha maLe che. yApanIyasaMghanI utpatti saMbaMdhamAM jyAM keTalAka zvetAMbara paraMparAnA AcAryoe evo abhimata vyakta karyo che ke - "digaMbara saMpradAyothI yApanIyasaMghanI utpatti thaI, tyAM bhadrabAhu caritranA jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 99999999999 25 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanAkAra AcArya ratnanaMdIe zvetAMbara saMpradAyathI eno udbhava thayelo batAvyo che.' zvetAMbara paraMparAnA AcArya maladhArI rAjazekhare potAnA graMtha 'gdarzana - samuccaya'mAM gopyasaMgha arthAt yApanIyasaMghane digaMbara paraMparAno gaNAvyo che. jyAre ke AcArya ratnanaMdIe 'bhadrabAhu caritra'mAM ullekha karyo che ke - 'vikrama saMvata 137(vI. ni. saM. 606)mAM saurASTranA vallabhI nagaramAM zvetAMbaronI utpatti thaI ane kALAntaramAM zvetAMbarothI karahATAkSa nagaramAM yApanIyasaMghanI utpatti thaI. digaMbarAcArya devasene darzanAcAra nAmanI potAnI nAnI amathI pustikAmAM zrIkaLaza nAmaka zvetAMbara AcAryathI vikrama saMvata 205mAM yApanIyasaMghanI utpatti thavAno ullekha karyo che. yadyapi Aje bhAratavarSamAM yApanIyasaMghanuM kyAMye astitva nathI ane nathI A saMghanA koI anuyAyI, tathApi upalabdha aneka ullekhothI evuM siddha thAya che ke bhAratamAM lagabhaga 1200-1300 varSo sudhI yApanIya eka pramukha dharmasaMghanA rUpe rahyo. yApanIya AcArya zakaTAyana(pAlyakIrti)nI amoghAvRttimAM ApavAmAM Avela aneka udAharaNothI evuM sAbita thAya che ke yApanIyasaMgha zvetAMbaronA AgamagraMthone potAnA prAmANika dharmagraMtho mAnato hato.' 'Sagdarzana samuccaya'nI TIkAmAM guNaratnae lakhyuM che ke 'yApanIyasaMghanA muni nagna rahe che, moranI pIMchI rAkhe che. pANItala bhojI che, nagna mUrtionI pUjA kare che, temaja vaMdana karavAthI zrAvakone dharmalAbha' kahe che. yApanIyasaMghano karNATaka ane enI AsapAsanA pradezomAM ghaNo prabhAva hato. A saMgha pUrvakALamAM eka prabhAvazALI saMgha rahyo che. vikramanI paMdaramI sadI sudhI yApanIyasaMgha rAjamAnya saMpradAya rahyo che. 296 Wan jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yugamayANAyArya Arya vajasena janma. : vi. ni. saM. 492 | gRhasthaparyAya : 9 varSa dIkSA H vI. ni. saM. 501 | sAmAnya sAdhuparyAyaH 83 varSa gaNAcAryapada : vI. ni. saM. 584 | gaNAcAryakALa : 33 varSa yugapradhAnAcAryaH vI. ni. saM. 617 | yugapradhAnAcArya : 3 varSa svargArohaNa : vI. ni. saM. 620 | kula AyuSya : 128 varSa vajasene Arya vajathI pahelA ja Arya siMhagiri pAse dIkSA laI lIdhI hatI. viziSTa pratibhA ane atizaya vidyAsaMpanna hovAnA lIdhe Arya vajane Arya siMhae potAnI hayAtImAM ja AcAryapadano kAryabhAra soMpI dIdho hato ane svargagamana vakhate emane vidhivat AcAryapada pradAna karyuM. . saMbhava che ke Arya vajanA atijJAnanA sanmAna mATe vajasene emanI hayAtImAM AcAryapada svIkAryuM nahi hoya. emano Arya vaja sAtheno saMbaMdha guru-ziSya jevo pratIta thAya che. jema ke - Arya vaja dvArA 500 sAdhuonI sAthe anazana karavAnA pahelA bhAvi duSkALanI samAptinA pUrvalakSaNanA rUpamAM sopArakanA zreSThI jinadattane tyAM atyaMta moMghA annamAM viSa bheLavavAnI vajasenane ApavAmAM AvelI pUrvasUcanAthI sAbita thAya che. A rIte dIkSAparyAyathI kaniSTha hovA chatAM paNa jJAnaparyAyanI jyeSThatA ane zreSThatAnI dRSTithI Arya vaja ja dazapUrvadhara hovAne lIdhe AcAryapada mATe sarvAdhika yogya mAnavAmAM AvyA che. vI. ni. saM. 584mAM Arya vajasena gaNAcArya ghoSita karavAmAM AvyA ane dazamAM keTalAMka ochAM varSa pUrvanA jJAtA Arya rakSita vija pachI vAcanAcArya ane yugapradhAnAcArya niyukta karavAmAM AvyA. - Arya vajasena saMgha-vyavasthAnAM kAryomAM kuzaLa ane pratibhAzALI hovA chatAM paNa Arya vaja AdinI jema samAna pUrvajJAnanA jANakAra na hatA. A kAraNe Arya rakSita pachI pUrvajJAnI durbalikA puSyamitrane yugapradhAna-AcAryapade niyukta karavAnuM pagaluM yogya TharyuM temaja e samaya sudhI vajasena gaNAcAryapadanuM sucAruMpaNe saMcAlana jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 896396969696969696969 290 | Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA rahyA. 12 varSanA duSkALanA aMtima divasomAM jyAre vihArakramathI aneka kSetromAM vicaraNa karatA-karatA Arya vajasena sopAraka nagaramAM AvyA tyAre tyAMnA zreSThI jinadatta ane zreSThI patnI IzvarIe potAnA cAreya putronI sAthe vI. ni. saM. pa9ramAM Arya vajasena pAse zramaNadIkSA lIdhI. zvetAbaMra paraMparAnI mAnyatA pramANe vajasenanA samayamAM vi. ni. saM. 609mAM AcArya kRSNanA ziSya zivabhUtithI digaMbara matano prAdurbhAva thayo. vI. ni. saM. 617mAM dubalikA puSyamitranA svargavAsa pachI, Arya vajasena yugapradhAnacAryapada para nimAyAM. traNa varSa sudhI vyavasthita rIte jinazAsananI sevA karyA pachI vI. ni. saM. 620mAM 128 varSanI sudIrgha vaye svargagamana karyuM. (gaNAcArya Arya caMdra) Arya vajanA svargagamana pachI Arya vajasena eka vakhata vihArakramathI sopAraka nagaramAM gayA. tyAM sa(c)Da-gotrIya zreSThI jinadatta potAnI patnI IzvarI ane parivAra sAthe raheto hato. saMjogavazAtu. Arya vajasena bhikSATana karatA-karatA zreSThI jinadattanA ghare gayA. e vakhate dukALano prakopa enI caramasImA para hato. sAdhanono sarvatra pUrNa abhAva hato. agaNita saMpadA hovA chatA paNa anAjanA abhAvamAM tarasI-tarasIne potAnA kuTuMbanI maravAnI kalpanAthI jinadatta kaMpI UThyo. potAnI patnI sAthe parAmarza karyA pachI eNe evuM nakkI karyuM ke - "Ama bhUkhathI taraphaDIne maravA karatA sahakuTuMba jherIluM bhojana ArogIne eka ja jhATake jIvanalIlA saMkelI levI." jhera bheLavavA mATe eka vakhatanI bhojana sAmagrInI vyavasthA karavI paNa ghaNI muzkela hatI. zreSThI jinadatte eka lAkha rUpiyA kharcIne jema-tema karIne eka vakhatanI bhojana-sAmagrI bhegI karI. je vakhate Arya vajasena zreSThI jinadattanA ghare bhikSA mATe pahoMcyA, te vakhate zreSThIpatnI bhojanamAM jhera bheLavavAnI taiyArI karI rahI hatI. lAkha rUpiyAnA bhojanamAM e gRhiNIne jhera nAMkhatA joI Arya vajasenane Arya vaje kahelA bhaviSyakathananuM smaraNa thaI gayuM. 298 [9636969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe zAMta-dhIra-gaMbhIra svaramAM teNIne kahyuM : "subhikSa bhAvi saviSe, pArka mA karU taddavRthA arthAt zrAddhe ! have duSkALano aMta najIka jANa. tuM bhojanamAM jhera meLavIza nahi. kAla sudhImAM to vipula pramANamAM anna upalabdha thaze." 'paropakAraikavratI mahApuruSonAM vacana khoTAM nathI hotAM.' A deDha vizvAsathI zreSThI-patnI IzvarIe tarata ja hAjaramAM raheluM bhojana munirAjane vahorAvIne saMtoSa anubhavyo. Arya vajrasenanA kathanAnusAra bIjA ja divase anAjathI bharelAM gADA sopAraka nagaramAM AvyA. bhUkhathI behAla dukALiyAonA nirAza jIvanamAM navIna AzAno saMcAra thayo. AvazyaktA pramANe darekane aza maLavA lAgyuM. A joI zreSThIpatnI ghaNI khuza thaI. eNe zreSThIne kahyuM : "kAle jo munie ApaNane Azvasta karyA nA hota to Aje ApaNA kuTuMbanuM eka paNa sadasya jIvita na hota. zramaNa-zreSTha ApaNe badhAne jIvanadAna ApyuM che, to A sthitimAM kema na ApaNe paNa jinadharmanI zaraNamAM jaI potapotAnAM jIvanane saphaLa banAvIe !'' zreSThIpatnI IzvarIno parAmarza badhAne gamyo ane zreSThI-daMpatIe potAnA cAreya putro-caMdra, nAgendra, nivRtti ane vidyAdharanI sAthe saMpUrNa vaibhavano tyAga karI nigraMtha zramaNadharmanI dIkSA dhAraNa karI lIdhI. cAreya putra munioe vinamratAthI eka pachI eka aMgazAstro ane pUrvonuM adhyayana karyuM ane AcAryapadanA adhikArI thayA. AcArya vajasene potAnI hayAtImAM ja potAnA A cAreya ziSyone alaga-alaMga zramaNa-samudAya soMpIne AcAryapade nimaNUka karI. Arya caMdrathI caMdrakuLa, Arya nAgendrathI nAIlI zAkhA (nAgendrakuLa), Arya nivRttithI nivRttikuLa ane Arya vidyAdharathI vidyAdharakuLa nAmanAM 4 kuLa pracalita thayAM. caMdrakuLa ja AgaLa jatA caMdragacchanA nAmathI vikhyAta thayuM. caMdrAcAryano janma vI. ni. saM. 576, dIkSA vI. ni. saM. 593, gaNAcAryapada vI. ni. saM. 620mAM ane svargArohaNa vI. ni. saM. 643mAM thayuM. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) F 77 299 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (tatkAlIna rAjanaitika sthiti ) vi. ni.nI chaThThI sadInA pahelA caraNanA aMta pachI (I.sa.nI prathama sadInA prAraMbhakALamAM) pArthiyanoe IrAnanA aneka pradezone kalpe karyA pachI bhArata para AkramaNa karyuM. jene zako sAthe gharSaNa thayuM. pArthiyanoe zakone kAramo parAjaya ApI bhAratanAM pazcimottara sImAvartI kSetro temaja paMjAba para adhikAra jamAvyo, jene pariNAme zakonuM rAjya bhAratanA dakSiNa-pazcimI saurASTra Adi pradezomAM ja rahI gayuM. pArthiyanoe paMjAba para adhikAra karyA pachI potAnA rAjyano vistAra karavo zarU karyo. goMDA pharanIja nAmaka pArthiyana zAsake takSazilA, mathurA, ujajaina AdimAM potAnI chAvaNIo sthApI. thoDA vakhata pachI adhikAMza pArthiyana kSatriyoe potAnI jAtane svataMtra ghoSita karI dIdhA. enAthI pArthiyanonI zakti vikendrita thavAne lIdhe dhIme-dhIme kSINa thatI gaI. prAyaH badhA pArthiyana ane zaka zAsakoe bhAratIya dharma svIkArI bhAratIya saMskRtine vikasita karavAno prayatna karyo. emaNe bhAratIya zAsanapraNAlI pramANe rAjya karIne aneka lokakalyANanAM kAryo karyA. bhArata upara jyAre-jyAre paNa videzI AkramaNakhoroe AkramaNa karyA, tyAre-tyAre bhAratamAM gaNarAjyo, rAjAo ane janatAe e videzI baLiyAo sAthe ghaNI zauryapUrNa laDAIo karI. yadyapi bhAratamAM sudaDha kendrIya rAjasattAnA abhAvamAM ane videzIonI susaMgaThita vizALa senAonA kAraNe videzIone bhAratanAM vibhinna kSetro para potAnuM svAmitva sthApavAmAM saphaLatA maLI; paNa bhAratIya rAjyazaktio e videzIo sAthe haMmezAM saMgharSa karatI rahI. bhAratIya janatA ane rAjyazaktio vaDe karavAmAM AvelA e saMgharSo temaja videzI AkramaNakAronA paraspara gharSaNamAM AvavAnA phaLasvarUpa Akhare e videzI-zaktio kSINa thatA-thatA vilIna ja thaI gaI. je rIte yunAnIonA zAsanamAM pahelI vakhata caMdragupta maurya ane tyAra bAda zakoe, zakonA zAsanane vI. ni. saM. 470mAM vikramAditye ane 300 66 69696969696969696] jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda vI. ni. saM. 605mAM gautamIputra sAtakarNI(zAlivAhana)e samApta karyo, e ja rIte bhAratanA videzI pArthiyanonA zAsanane videzI yU-rI jAtinA kuSANoe samApta karyuM. Arya revatI nakSatranA vAcanAcArya-kALathI pahelA kujula keDaphAIsisa (prathama) nAmaka kuSANa saradAre pArthione harAvI gAMdhAra (aphaghAnistAna) ane paMjAbanA keTalAka pradezo upara potAnuM Adhipatya sthApita karyuM. enA putra vema kaiDaphAisise bhAratamAM hajI paNa AgaLa vadhavAnI zarUAta karI. ane Arya durbalikA puSyamitranA yugapradhAnatvakALamAM AkhA paMjAba temaja duAbA upara svAmitva karyA pachI pUrvamAM vArANasI sudhI potAnA rAjyanI hadano vistAra karyo. videzI AkramaNone lIdhe dezanI sarvatomukhI hAni thaI. videzIonA atyAcArothI trAhimAm pokArelA janamAnasamAM asahiSNutA, pArasparika jAtiya, sAmAjika ane dhArmika viSe jora pakaDyuM. videzIo deza temaja dezavAsIonI je durdazA karI rahyA hatA, enA mATe eka jAti bIjI jAtine, eka dharmAvalaMbI bIjA dharmAvalaMbIone, eka varga bIjA vargane doSa ApavA lAgyA. dezavAsIonA manamAM pedA thayelI AvI ghAtaka manovRttithI je hade deza pAyamAla thayo, tenI gaNatarI thaI zakatI nathI, kAraNa ke videzIoe pahoMcADelI hAni karatAM paNa kaMI keTalAye gaNI vadhu hatI. itihAsa sAkSI che ke A pramANenI vikRta manovRttino nihita-svArthI lokoe vakhato-vakhata geralAbha uThAvyo. enuM pariNAma e AvyuM ke hajAro sadIothI haLImaLIne sAthe rahetA AvelA vibhinna vargo, dharmAvalaMbIo ane jAtioe paraspara ekabIjAne nestanAbUda karavAnA aneka prayatno karyA. bhAratamAMthI bauddha dharmanA aMtamAM aneka kAraNonI sAtho-sAtha A prakArano dhArmika viSa paNa mukhya kAraNa rahyu. puSyamitra zRMga vaDe bauddho ane bauddha dharmanA viruddha karAyelA abhiyAna A tathyanA sAkSI che. bhAratamAM videzI AkramaNakAronI saphaLatAone pariNAme utpanna thayelI e viSama paristhitiomAM jaina dharmAvalaMbIoe ghaNA kaparA jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969 301 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayamAMthI pasAra thavuM paDyuM. maurya samrATa sammatinA rAjyakALamAM, jyAM bhArata ane bhAratanA pADozI dezomAM paNa jaina dharmano apUrva pracAra-prasAra thayo, tyAM I.sa.nI pahelI sadInA prathama caraNathI bhArata para thanArAM AkramaNo pachI jainonI saMkhyAmAM uttarottara hUAsa thato gayo. (vAcanAcArya revatI nakSatra) Arya nAgahastI pachI Arya revatI nakSatra ogaNIsamA vAcanAcArya thayA. vAcanAcArya revatI nakSatra ane yugapradhAnAcArya revatImitra judAjudA samayamAM thayela be AcArya hatA. Arya revatI nakSatrathI Arya revatI mitra paryAptakALa pachI thayA. Arya vajasenanA samayanI AsapAsa hovAnA lIdhe vAcanAcArya revatI nakSatrano paralokagamana vadhuthI vadhu vi. ni. saM. 640-650nI AsapAsa hovuM joIe; jyAre ke yugapradhAnAcArya Arya revatImitranuM paralokagamana vI. ni. saM. 748mAM mAnavAmAM AvyuM che. je Arya revatI nakSatranA svargArohaNathI lagabhaga 100 varSa pachInuM thAya che. (vAcanAcArya brahmadIpakasiMha) vAcanAcArya Arya revatI nakSatra pachI Arya brahmadIpakasiMha vasamAM vAcanAcArya thayA. covIsamA yugapradhAnAcArya Arya siMhanI sAthesAthe hovAnA lIdhe vAcanAcArya Arya brahmadIpakasiMha ane yugapradhAnAcArya siMhane aneka lekhakoe eka ja AcArya mAnI lIdhA che. vAcanAcArya siMhanA pahelAM "brahmadIpaka' vizeSaNathI evuM anumAna karavAmAM Ave che ke yugapradhAna-AcArya siMhathI teo bhinna ane pUrvavartI AcArya che. F [ 302 969696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yaNamayAnAkArya Arya lAgIddha yugapradhAnAcArya paraMparAmAM Arya vajasena pachInuM nAma Arya nAgendranuM Ave che. nAgendra sopArakapuranA jinadattanA dIkSita cAra putro paikIno sauthI moTo hato. dukALa vakhate zramaNa saMgha strota pramANe nAgendrano dIkSAkALa vI. ni. saM. 192-593 mAnavAmAM Avyo che. dazapUrvamAM thoDA ochA pUrva jANanArA Arya nAgendra vajasena pachInA bAvIsamA yugapradhAnAcArya niyukta karavAmAM AvyA. 69 varSanA cirakALa sudhI emaNe yugapradhAnAcAryanA hoddAthI jinazAsananI sevA karI. emanA jIvananI pramukha ghaTanAo nIce pramANe che : janma : vI. ni. saM. pa73| gRhasthaparyAyaH 20 varSa dIkSA : vI. ni. saM. 193 | sAmAnya sAdhuparyAyaH 27 varSa AcAryapada : vi. ni. saM. 620 AcAryaparyAya : 69 varSa svargArohaNaH vI. ni. saM. 689 saMpUrNa Ayu = 116 varSa - nAgendra bAda Arya revatImitra tevIsamAM yugapradhAnAcArya thayA. - 1 (gaNAcArya sAmaMtabhadra ) : vI. ni. saM. 643mAM Arya caMdrasUrinA svarge sidhAvyA pachI soLamA - gaNAcArya thayA sAmaMtabhadra. pUrvazrutanA abhyAsI hovA chatAM paNa akhaMDa caritranI ArAdhanA karanArA hatA. nimohabhAve vicaraNa karIne teo saMyamazuddhi mATe khAsa karIne vano, udyAno, yakSAyatano temaja zUnya devalayomAM ja rokAtA hatA. emanA utkaTa vairAgya ane vanavAsane joIne loko emane vanavAsI temaja emanA sAdhuvaMdane vanavAsI gaccha kahevA lAgyA. saudharmakALanA nigraMtha gaccha'nuM cothuM nAma "vanavAsI-gaccha' gaNavAmAM Ave che. "vanavAsI" zabda sApekSa hovAthI vasativAdanI yAda apAve che. bhagavAna mahAvIra ane sudharmAnA samaya sudhInA sAdhuonuM rokANa khAsa karIne vanapradezomAM ja rahetuM hatuM, chatAM paNa e vakhatanA zramaNa vanavAsI tarIke na oLakhAtA nigraMtha' tarIke ja jANItA banyA, kAraNa ke emanI sAme vanavAsIthI alaga vasativAsI nAmano koI judo zramaNavarga hato nahi. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 2i696969696969696969699 303 | Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre nigraMthagaccha, kauTika gaccha ane caMdragacchanAM vividha nAmothI pasAra thato thato sAdhu-samudAya janasaMparkamAM AgaLa vadhyo, tyAre zramaNo paNa khAsa karIne vastIomAM ja vAsa karavA lAgyA. Ama thavuM svAbhAvika che. zakya che ke Arya rakSita pachI sAdhuvargamAM niSkriyatA vadhu pramANamAM phelAyelI joI saMyamazuddhi ane ugra sAdhanAne TakAvI rAkhavA mATe sAmaMtabhadrae zithilAcAranI viruddha vanavAsa svIkAryo hoya. A ugra AcAranuM abhiyAna thoDA samaya sudhI cokkasapaNe asarakAraka rahyuM haze, paNa emAM dhArelI saphaLatA maLI na zakI. (gaNAcArya vRddhadeva) AcArya sAmaMtabhadra pachInA sattaramA gaNAcArya thayA vRddhadeva. jepha vaye AcAryapada maLavAnA lIdhe badhA emane vRddhadevasUrinA nAme bolAvavA lAgyA. emane ugrakriyAnA samarthaka gaNavAmAM AvyA che. emanA pachI Arya pradyotanasUri gaNAcArya thayA. emano svargavAsa vi. ni. saM. 698mAM thayelo batAvavAmAM Avyo che. (gaNAcArya mAnadeva) AcArya pradyotanasUrinA paTTadhara gaNAcArya mAnadeva thayA. tyAgatapanI viziSTa sAdhanAmAM agresara rahevAnA kAraNe emanI nAmanA cAreya dizAomAM thatI hatI. nADIlanivAsI prakhyAta zreSThI dhanezvara emanA pitA temaja dhAriNI mAtA hatI. potAno ekano eka putra hovAne lIdhe mAtA-pitAe emanuM nAma mAnadeva rAkhyuM. eka vakhata AcArya pradyotana vihArakrame nADaula gayA. saubhAgyathI mAnadevane paNa AcAryazrIno upadeza sAMbhaLavA maLyo. AcAryanI vairAgyayukta vANI sAMbhaLI mAnadeve adbhuta lAgaNI anubhavI ne gurucaraNamAM pravrayA dhAraNa karavAnI IcchA darzAvI. bhAre jahemata uThAvyA bAda mAnadevane emanAM mAtApitAnI saMmati maLI ane zubha samayamAM zramaNadIkSA aMgIkAra karI teo vinamratAthI jJAnAbhyAsanI sAtho-sAtha kaThora tapanA paNa sAdhaka [ 304 cha396339696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banyA. thoDA ja samayamAM emaNe 11 aMgasUtra, mULa, cheda ane upAMga sUtrono saMpUrNa abhyAsa karI lIdho. guru emane yogya jANI AcAryapade sthApavA mAMgatA hatA, paNa kahevAmAM Ave che ke lakSmI (lAvaNyazrI) ane sarasvatIno paraspara ata saMmeLApa joIne gurudeva e vAtane laI ciMtAtura thayA ke - "muni mAnadeva cAritranuM pAlana kaI rIte karI zakaze? Ama gurunI ciMtAthI mAnadeva cAritra pratye vadhu Astika banyA. gurudevano sneha saMpAdana karavA emaNe saMpUrNapaNe vikAravikRtine tilAMjali ApI ane bhaktajanone tyAMthI bahAra lAvavo paNa baMdha karI dIdho. AtmasAdhanA pratye AvI sabhAnatAthI mAnadeva pAse keTalIka daivIzakti AvI gaI hatI. (Arya nAgendranA samayanI rAjanaitika ane dhArmika sthiti) Arya revatI nakSatranA vAcanAcAryakALamAM kuSANavaMzanA rAjA vema kaiDaphAIsise potAnA pitA kujula pheDaphAisisa vaDe IrAnanI sImAthI laIne siMdhu nadI sudhI saMsthApita rAjyanI hadamAM vistAra karyo. tene AkhA paMjAba temaja doAbAne jItI laIne vArANasI sudhI potAnA - rAjyano vistAra karyo. temanuM maraNa thatA eno putra kaniSka vi. ni. nI sAtamI sadInA pahelA caraNamAM, tyAra pachI zaka saMvatsaranA pracalita thayA pachI rAjasiMhAsana para ArUDha thayo. kaniSTha puruSapura-pezAvara nAmanuM eka navIna nagara vasAvI tyAM potAnI rAjadhAnI sthApI. kaniSka bauddha dharma svIkArI vijayanuM abhiyAna zarU karyuM. eNe pArthiyanonA zAsanane bhAratamAMthI jaDamULamAMthI ukheDI nAMkhyuM. kAzmIra-jIta pachI kaniSka cInI sAmrAjyanA pradezo-cInI turkisthAna, kAzagara, pArakaMda temaja potAna upara potAnuM svAmitva karI eka vizALa sAmrAjyanI sthApanA karI. kaniSkanuM sAmrAjya IrAnanI hadothI laI vArANasI, cInI turkistAnathI kAzmIra ane dakSiNamAM vinda parvata zRMkhalAo sudhI phelAyeluM hatuM. kaniSka kAzamIramAM potAnA nAme kaniSkapura nAmanuM nagara vasAvyuM. eNe janmajAta bhAratIyanI jema bhAratIya saMskRtine paNa svIkArI. eNe videzI hovA chatAM paNa maurya jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 9696969696969696969697 305 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samrATa azoka dvArA apanAvelI nItinuM anukaraNa karIne bauddha dharmanA pracAra-prasAramAM ghaNo moTo phALo Apyo. kaniSka kAzmIranA kuMDalavana nAmanI jagyAe bauddha-saMgIti (bauddhabhikSuo, vidvAno temaja bauddha dharmAvalaMbIonuM dharma-saMmelana)nuM Ayojana karyuM. e saMgItimAM bauddha dharmanA pracAra ne emAM navA sudhArA saMbaMdhamAM aneka mahattvapUrNa viSayo upara nirNaya levAmAM AvyA. itihAsakAronuM anumAna evuM che ke - "kaniSka karelI bauddha-saMgIti pachI bauddha dharma hInayAna ane mahAyAna - A be saMpradAyomAM vibhakta thaI gayo. buddhanA nirADaMbara, sahaja-saraLa dharma temaja jIvanadarzanane mAnanArAonI saMkhyA bahu thoDI hatI. AthI e lokone saMpradAyanuM nAma hInayAna paDyuM. buddhane avatArI puruSa mAnI emanI mUrtinI pUjA karanArAonI saMkhyA vadhu hatI, AthI e lokono saMpradAya mahAyAna kahevAyo. kaniSka mahAyAna saMpradAyane pasaMda karyo. kaniSkanA zAsanakALamAM buddhanI pratimAonI ADaMbara sahita pUjA thavA lAgI ane dezamAM mUrtikAro-zilpIono ghaNo vikAsa thayo. kaniSTha bauddhadharmAvalaMbI hato, chatAM paNa eNe anya badhA dharmAvalaMbIonI sAthe sauhArdapUrNa vyavahAra rAkhyo. kaniSkanA rAjyakALamAM saMskRta sAhityanI noMdhanIya unnati thaI. enA vaDe sanmAnita mahAkavi azvaghoSanA buddha caritra', "saundarAnaMdam ane "vajasUcI' nAmanA uttama koTinA saMskRta-graMthonI racanAo karI. kaniSka enA vizALa sAmrAjyanA kArabhArane vyavasthita rIte calAvavA mATe bhAratanAM judAM-judAM kSetromAM sUbedAra sthApita karyA. emAMthI, mathurA, vArANasI, gujarAta, kAThiyAvADa temaja mALavAnA sUbedAro ane emanA khara5llAna, vanasphara Adi sUbAono ullekha maLe che. zaktizALI kuSANavaMzI mahArAjA kaniSkanA deza-videzamAM vyApelA vijaya-abhiyAnanA saMkrAMtikALamAM paNa keTalAka bhAratIya rAjAoe ghaNI vIratA ane dhIrajanI sAthe potAnuM svataMtra astitva TakAvI rAkhyuM, evuM jvalaMta udAharaNa che. dakSiNApathano sAtavAhana rAjavaMza jenuM vikramAdityanA samayathI laI vI. ni. saM. 993 sudhI akhaMDa rAjya cAlavAnA aneka ullekho jena vAmayamAM temaja anya itihAsa-graMthomAM | 300 u96969696969696969696I jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLe che. keTalAka sAtavAhanavaMzI rAjAonA jainadharmAvalaMbI hovAnA saMbaMdhamAM aneka ullekha jaina sAhityamAM upalabdha che. mahArAjA kaniSkanA vakhatamAM kuSANavaMzI videzI rAjasattA bauddhadharmAvalaMbIonI sAthe eTalI badhI otaprota thaI gaI hatI ke baMne eka - bIjAnA utkarSane potAno ja utkarSa samajavA lAgyA hatA. A ghaniSTha saMbaMdhane lIdhe kuSANa-sAmrAjyanA utkarSamAM bauddhasaMghano sarvAgI sahayoga ane bauddhasaMghamAM kaniSkanuM varcasva vadhatuM ja gayuM. bauddha ane kuSANonI A rItanI ghaniSThatA jyAM eka tarapha bauddha dharmanA tAtkAlika utkarSamAM ghaNI ja madadagAra rahI, tyAM bIjI tarapha te bauddha dharma ja mATe mahAna abhizApa paNa sAbita thaI. videzI dAsatvathI mukti meLavavA mAMgatI samagra bhAratIya prajAnA hRdayamAM kuSANo pratye je dhRNA (dhikkAra) hatI, te kuSANonA rAjyane daDhatApUrvaka banAvI rAkhavAmAM madadagAra thayela bauddha saMgho, bauddhabhikSuo temaja bauddha - dharmAvalaMbIo pratye paNa uttarottara vadhavA lAgI. bhAratanI svataMtrAvAMchu prajA bauddhasaMghane rASTrIyatAnA dharAtalathI zruta, AdhyAtmika svataMtratAthI vihIna ane AtaMganA prANapriyapoSya-putra samajavA lAgI. bhAratIya janamAnasamAM pedA thayelI A pramANenI bhAvanA Akhare bhAratamAM bauddha dharmanA sarvanAzanuM kAraNa banI. (nAga bhAraziva rAjavaMzano abhyadaya) bauddhonA sarvAgI sahayoganA jore vadhI rahelI videzI dAsatAnA e utpIDane bhAraziva nAmaka nAga-rAjavaMzane janma Apyo. lakulIza nAmanA eka parivrAjake videzI dAsatvanA baMdhanane phagAvavA mATe thanaganI rahelA janamAnasamAM zivanA saMhAraka rUpanI upAsanAnA mAdhyamathI prANa phUMkavAnA abhiyAnano prAraMbha karyo. bhAraziva nAgoe lakulIzane zivano aMzAvatAra mAnI enA pratyeka AdezonuM pAlana karyuM. kaniSkanA mRtyu pAmatA ja bhAraziva nAgavaMza eka rAjavaMzanA rUpe Ugyo. AgaLa jatAM A bhArazivoe kuSANa rAjyano aMta ANI vizALa bhAratIya sAmrAjyanI sthApanA karI. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 23696969696969696969 300 | Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aitihAsika tathyonA talasparzI anveSaNathI kaniSkano gaMdhAranA siMhAsana para Asanna thavAno samaya vI. ni. saM. 605 (I.sa. 78) temaja avasAnano samaya vI. ni. saM. 633 (I.sa.106)nakkI thAya che. te pramANe bhAraziva nAgonA zarUAtanA abhyadayano samaya vI. ni. saM. 633 pachIno kalpI zakAya che. bhAraziva nAgavaMzI mULabhUta padmAvatI, kAMtipurI ane vidizAnA rahevAsI hatA. brahmAMDa purANa" ane "vAyu purANa'mAM nAgone vRkSa (zivano naMdI) nAmathI saMbodhIne emanA vizALa sAmrAjyano ullekha karavAmAM Avyo che. jemAM bhadra (pUrvIya paMjAba), rAjaputAnA, madhyapradeza, uttarapradeza, mALavA, buMdelakhaMDa temaja bihAra Adi pradeza bhaLelA hatA. zuMgakALamAM zeSa, bhogina, rAmacaMdra, dharmavarmana ane baMgara A pAMca nAgavaMzI rAjAonuM vidizAmAM rAjya hovAnuM pramANa maLe che. e sivAya zRMgottarakALamAM bhUtanaMdI, zizunaMdI, yazanaMdI, puruSadAta, usabhadAta, kAmadAta, bhavadAta tathA zivanaMdI nAmaka 8 nAgarAjAonuM vidizAmAM rAjya hovAnuM keTalAka zilAlekho temaja mudrAothI pramANita thAya che. kaniSka dvArA kuSANa rAjyanA vistArano samaya I.sa.nI prathama sadInA aMtima caraNamAM (tabbakAmAM) nAgoe potAnA mULa nivAsasthAna vidizA, padmAvatI temaja kAMtipurIne choDIne madhyabhArata tarapha sAmUhika niSkramaNa karavuM paDyuM. e loko vijyanA pArthavartI pradezomAM zaraNArthI tarIke rahevA lAgyA. vidizA, padmAvatI temaja kAMtipurI upara kuSANoe potAnuM svAmitva jamAvyuM. nAgalokoe kuSANonI vadhatI jatI prabaLa zaktine lIdhe tyAMthI javuM paDyuM temaja yogya taka maLatAM ja potAnA paraMparAgata rAjya upara pharIthI adhikAro meLavI levAnI abhilASA emanA aMtaramAM baLavAna banAvI rahI. AthI e loko mokAnI rAha jotAM zakti bhegI karatA rahA. nirvAsanakALamAM nAgapura, purikA, rIvAM AdinA zAsakonI sAthe emaNe ghaniSTha saMparka jALavI rAkhyo. kaniSkanA dehAvasAna pachI nAgoe potAnA mULa-raheThANa vidizAne kuSANonI gulAmImAMthI mukta karAvavAno daDha saMkalpa karyo. potAnA lakSyanI siddhi mATe teo sainika-abhiyAnanA hetuthI badhI ja jarUriyAta pramANenI sAmagrI ekaThI karavAmAM ghaNI tatparatAthI joDAI gayA. [ 308 969696969696969696969 jena dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-2) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhAraziva ane kuSANa mahArAjA haviSka) . rAjA kanika jevA pratApI rAjAnA nidhana pachI eno putra haviSka Azare vI. ni. saM. 633(I.sa. 106)mAM kuSANavaMzanA rAjyano rAjA banyo. haviSkanA zAsanakALamAM nAgajAtinI bhArazivazAkhA pharI eka rAjyazaktinA rUpamAM udaya pAmI. bhArazivoe vindhanA najIkanA pradezomAM potAnI zakita vadhAravAnI sAthe-sAthe kuSANa sAmrAjya upara paNa AkramaNa karavA zarU karyA. uttarapradezathI laI cInI turkistAna sudhI phelAyelA kuSANonA vizALa sAmrAjya sAthe Takkara levI bhArazivonI navodita rAjyazakti mATe sAdhAraNa vAta na hatI. madhyapradezathI laI buMdelakhaMDanA mArga upara bhArazivoe kuSANo viruddha potAnA sainika-abhiyAna vaDe kuSANa sAmrAjyanA sImAvartI pradezone potAnA tAbAmAM levA zarU karyA. bhArazivoe ghaNAM parAkrama temaja raNacAturya vaDe kAma karyuM. A rIte haviSkanA zAsanakALamAM ja kuSANa sAmrAjyano dhIme-dhIme hAsa thavo zarU thaI gayo. (kuSANa mahArAjA vAziSTha) vI. ni. saM. 66pamAM huviSkanA avasAna pachI eno putra vAziSTha kuSANavaMzanA hAsonmukha sAmrAjyanA adhipati banyo. vAziSya kAzmIramAM potAnA pitAnA nAmathI haviSkapura nAmanuM eka nagara vasAvyuM. vAziSThano zAsanakALa vI. ni. saM. 665 thI 679 te pramANe I.sa. 138 thI 1pa2 sudhI rahyo. (bhArazivo dvArA kuSANa-sAmrAjya upara prahAra) vAziSThanA zAsanakALamAM navanAganA netRtva heThaLa bhAraziva nAgoe potAnA chInavAyelA paraMparAgata rAjyane pharI hAMsala karavA mATe kuSANa sAmrAjya upara ghaNA zauryathI joradAra AkramaNo karyA. uttarapradezanAM aneka kSetromAMthI kuSANazAsananA aMta pachI Akhare vI. ni. saM. 674 te pramANe I.sa. 147nI AsapAsa navanAge kuSANonuM dAsatva(gulAmI)mAMthI kAMtipurInA rAjyane mukta (AjhAda) karI tyAM potAnuM rAjya sthApyuM. jina dharmano maulika itihAsa H (bhAga-2) 23969696969696969696) 309 ] Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgavaMzI prathama bhAraziva rAjA navAge kAMtipurImAM potAnuM rAjya sthApyA pachI kuSANa-sAmrAjyane samApta karavAnA uddezyathI mAdrako, yaudheyo, mAlavo temaja anya gaNataMtrapriya-saMghone potAnuM saMrakSaNa pradAna karyuM. bhArazivo pAsethI Ama madada meLavI e gaNataMtra pharI sakriya thayA. navanAga temaja mAdraka, mAlava, yauddheya Adi gaNajAtionA ociMtA AkramaNathI kuSANa-rAjya avirata kSINa temaja AkAramAM nAnuM thatuM gayuM. (kuSANa mahArAjA vAsudeva) vi. ni. saM. 669mAM vAziSThanA nidhana pachI eno putra vAsudeva rAjA banyo. kAMtipurInA rAjA navanAga bhArazive potAnA bAkInA jIvanakALamAM vAsudeva sAthe yuddhamAM vitAvyA. vi. ni. saM. 697 te pramANe I.sa. 170nI AsapAsa navanAganA mRtyu pachI eno putra vIrasena tyAMno rAjA banatAnI sAthe ja pracaMDa gatithI kuSANa sAmrAjya upara prahAra karavA lAgyo. virasene aneka yuddhomAM kuSANone harAvyA. yaudheya, mAdraka, arjunAyana, zivi temaja mAlava Adi gaNarAjyoe paNa bhArazivanA A abhiyAnamAM ghaNo noMdhapAtra bhAga bhajavyo, ane Akhare bhAraziva rAjA vIrasene I.sa.nI bIjI sadI pUrI thatA-thatA AryabhUmi uparathI kAyamane mATe kuSANonA zAsanano aMta ANyo. bhArazivoe potAnA vijayanA saMdarbhamAM kAzImAM gaMgAkinAre 10 azvamedha yajJo karyA ane e yajJonAM saMbhAraNAMne kAyamI banAvI rAkhavA mATe e jagyAe dazAzvamedha ghATanuM nirmANa karAvyuM. Ama bhArazivoe kAyamane mATe kuSANa rAjavaMzanA zAsanane bhAratabhUmi uparathI nestanAbUda karyuM. paNa, bhAratanA aMtima kuSANa rAjA vAsudeva pachI paNa kuSANavaMzanA keTalAka bIjA paNa rAjA thayA. emanAM rAjyo kAbulanI ghATI temaja sImAMta pradezo sudhI ja sImita rahyAM. gupta rAjavaMza caramasImAe pahoMcela kALamAM kAbulanI ghATI ane chevADAnA pradezomAMnA vadhelA-ghaTelA kuSANa rAjyano paNa aMta Avyo. samudraguptanA alAhAbAdanA staMbhalekhamAM gAMdhAra ane kAzmIramAM kuSANa rAjAo dvArA bahumUlya kImatI vastuonI bheTanI [ 310 999999999999ii jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe samudraguptanuM svAmitva svIkAravAno paNa ullekha che. kidAra nAmanA eka kuSANavaMzI rAjAnA sikkA paNa maLyA che. A tathyothI evuM jaNAya che ke pAMcamI sadI sudhI gAMdhAra temaja kAzmIramAM kuSANonuM rAjya rahyuM. (bhAraziva rAjavaMzanI zAkhAo) videzI kuSANonA zAsanano aMta ANyA pachI bhArazivavaMzI nAgarAjA vIrasene potAnA eka putra hayanAgane kAMtipurInA rAjyano, bIjA putra bhImanAgane padmAvatI rAjyano temaja trIjA putrane, jenuM nAma ajJAta che, mathurAnA rAjyano adhikArI banAvyo. hayanAga pachI kAMtipurInA rAjya upara krama pramANe trayanAga, barlinanAga, carajanAga ane bhavanAge zAsana karyuM. bhavanAge enA jIvananA aMtima samaye potAnA dohitra rudrasena(vAkATaka samrATa pravarasenano pautra)ne purikAnuM rAjya ApyuM. Ama bhAraziva rAjavaMzanI eka zAkhAnuM rAjya vAkATaka rAjyanA rUpamAM rUpAMtara pAmyuM. padmAvatInA rAjasiMhAsana upara bhImanAga pachI krama pramANe skaMdanAga, bRhaspatinAga, vyAghanAga, devanAga ane gaNapatinAga beThA. vAkATako ane gukhonI sAthe bhArazivonA vaivAhika saMbaMdho sthapAyA. e vaivAhika gaThabaMdhananA phaLasvarUpe A traNeya rAjavaMzoe bhAratane eka lAMbA samaya sudhI videzI AkramaNakhoronA AtaMkathI ekadama mukta rAkhyA. bhArazivavaMzanI traNa zAkhAo mAnavAmAM AvI che. enA rAjAonAM nAma A pramANe che : kAMtipurInI mukhya zAkhA : 1. navanAga 4. trayanAga 7. bhavanAga 2. vIrasena 5. barlinanAga 8. vAkATaka rAjA rudrasena 3. hathanAga 6. carajanAga padmAvatI zAkhA : 1. bhImanAga 3. bRhaspatinAga 5. devanAga 2. skaMdamAga 4. vyAghanAga 6. gaNapatinAga jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 90993303333339 311 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNapatinAga pachI zakya che ke padmAvatI zAkhAmAM nAgasena nAmano rAjA thayo hoya. jene kavi haripeNanA alAhAbAdasthita staMbhalekha pramANe samudragupta potAnA pahelA vijaya abhiyAnamAM ja harAvyo temaja padabhraSTa karyo. mahAkavi bANe paNa "harSa caritra'mAM nAgasenane padmAvatIno rAjA batAvI enI mUrkhAIno ullekha karyo che. trIjI mathurA zAkhAmAM rAjAonAM nAma upalabdha nathI thatA. (vAkATaka rAjavaMzano abhyadaya) 'gupta rAjavaMzanA utkarSathI pUrvabhAratanA ghaNA moTA bhUkhaMDa upara vAkATaka rAjavaMzanuM vizALa sAmrAjya hatuM. arjunAyana, mAdraka, yaudheya, mAlava Adi gaNarAjya temaja paMjAba, rAjapUtAnA, mAlavA, gujarAta Adi prAMtanA lagabhaga badhA ja rAjAo vAkATaka sAmrAjyanA adhikAramAM hatA. purANomAM vAkATaka rAjavaMzane viMdhyakanA nAmathI navAjavAmAM AvyA che. vAkATaka rAjavaMzanA aneka sikkAo, zilAlekha temaja tAmrapatra upalabdha thAya che. ajaMtAnI guphAcitro ane abhilekhothI paNa vAkATaka rAjavaMzanA itihAsa upara paryApta prakAza paDe che. itihAsakAroe viMdhyazakti nAmanA nAgane vAkATaka rAjavaMzano saMsthApaka mAnyo che. purANomAM kolikila vRSo(bhArazivo)mAMthI A rAjavaMzanA saMsthApaka viMdhyazaktino prAdurbhAva batAvavAmAM Avyo che. tataH kolikilebhyazya, viMdhyazaktirbhaviSyati ' A ardhazlokathI evuM spaSTa thAya che ke bhAraziva nAgonI sAthe viMdhyazaktino atyaMta najIkano saMbaMdha hato. bhAraziva paNa nAgavaMzI hatA ane vidhyazakti paNa nAgavaMzanI koIka zAkhA vizeSamAMthI utpanna thayA hatA. zakya che ke bhAraziva Adi aneka nAgavaMzIothI potAnI bhinnatA dekhADavA mATe viMdhyazakti ane enA vaMzajoe emanI zAkhAnuM nAma vAkATaka rAkhyuM hoya. upara pramANenA zlokanA aMzanA AdhAre ja saMbhava che ke keTalAka itihAsaNa potAnI evI mAnyatA darzAvatA hoya ke viMdhyazakita kharekhara to bhArazivonI senAno sarvocca adhikArI hato ane eNe viMdhyapradezamAM potAnI thoDI-ghaNI rAjasattA sthApIne eno vistAra karyo. 312 9696969696969696969 jaina dharmano maulika ItihAsaH (bhAga-2) Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AthI viMdhyathI navodita zaktinA rUpamAM e viMdhyazaktinA nAme prakhyAta thayo. uparokta zlokapadathI evuM to nirvivAdapaNe siddha thAya che ke bhAraziva nAgavaMzathI ja vAkATaka rAjavaMza astitvamAM Avyo, jenA anukrame nIce jaNAvelA rAjAo thayA. rAjAnuM nAma zAsanakALa I.sa. viMdhyazakti prathama pravarasena prathama (gautamIputra) rudrasena prathama(bhAraziva rAja bhavanAgano dohitra) pRthvISeNa prathama rudrasena dvitIya (caMdragupta. dvitIyanA jamAI) divAkarasenanI abhibhAvikA prabhAvatI guptA dAmodarasenanI abhibhAvikA prabhAvatI guptA pravarasena dvitIya narendrasena pRthvISeNa dvitIya divasena hariSeNa 248-284 284-344 344-348 348-375 375-395 395-405 405-415 415-435 435-470 470-485 485-490 490-520 vAkATakonI vatsagulma zAkhA : 1. viMdhyazakti 2. pravarasena prathama, 3. sarvasena jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) zAsanakALa vI. ni. saM. 775-811 811-871 871-875 875-902 902-922 922-932 932-942 942-962 022-232 997-1012 1012-1017 1017-1047 4. viMdhyasena (viMdhyazakti dvitIya) 5. pravarasena dvitIya 7. devasena 6. ajJAta nAma 8. hariSeNa 377, 313 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sunAmAnAyA AryasaMha AcArya revatI nakSatranA svargastha thayA pachI Arya brahmadIpakasiMha vAcanAcArya thayA. emanI zramaNadIkSA acalapuramAM thaI. AcArya devaddhie "naMdI sUtra'nI sthavirAvalImAM baMbhagadIvagasIhe' A padathI emane brahmadviIpano siMha temaja "kAlika sUtra'nI vyAkhyA karavAmAM atyaMta nipuNa, dhIra temaja uttama vAcakapadane meLavanArA batAvyA che. zakya che ke brahmadIpakasiMhano vAcanAcAryakALa vI. ni. saM.nI AThamI sadIno aMtimakALa hoya. covIzamA yugapradhAnAcArya siMhano kALa A pramANe mAnya rAkhavAmAM Avyo che - vI. ni. saM. 710mAM janma, 18 varSa pachI 728mAM dIkSA, 20 varSa sAmAnya sAdhuparyAya temaja 78 varSa yugapradhAnAcAryakALa pUrNa karI vi. ni. saM. 820(pUrNa AyuSya 116 varSa)mAM svargavAsa.. (AcArya mAnatuMga) AcArya mAnadeva pachI AcArya mAnatuMga mahAna prabhAvazALI AcArya thayA. teo vArANasInA brahmakSatriya zreSThI dhanadevanA putra hatA. e vakhate vArANasImAM digaMbara jaina munionuM padArpaNa thayuM hatuM. mAnatuMga . emano upadeza sAMbhaLI bhoga-vAsanAthI virakta thayA ane emaNe muni cArukIrtinI pAse zramaNadIkSA aMgIkAra karI. kALAntaramAM emaNe AcArya ajitasiMhanI pAse zvetAMbarI dIkSA grahI. eka vakhata rAjA harSe mayUra ane bANanI vidvattA temaja camatkArapUrNa bhaktine joIne AcArya mAnatuMgane sAdara AmaMtraNa mokalAvyuM. AcArya mAnatuMga rAjabhavanamAM padhAryA. mahArAjA harSe abhivAdana karIne kahyuM : "mahAtman ! bhUmaMDaLa uparanA brAhmaNa keTalA atizaya saMpanna che. eke sUryanI ArAdhanAthI potAnA aMganA koDhane dUra karyo, jyAre bIjAe (bANe) caMDikAnI upAsanAthI kapAyelA hAtha-paga pharI meLavyA. jo tamArI pAse paNa zakti hoya to kaMIka camatkAra batAvo." AcArya mAnatuMge kahyuM: "bhUpAla! ame gRhastha nathI. je dhana-dhAnya, putra, patnI, kuTuMba Adi mATe rAjAne khuza karavA mATe kriyA karIe. janajIvanamAM naitikatA ane AdhyAtmikatAno utkarSa ja amAruM kArya che." rAjAe kahyuM : "Amane sAMkaLo vaDe bAMdhIne aMdhArI koTaDImAM pUrI devAmAM Ave." [ 314 9i696969696969696969696ii jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapuruSoe 44 lokhaMDanI sAMkaLo vaDe AcArya mAnatuMgane bAMdhIne aMdhArA oraDAmAM pUrI tALuM mArI dIdhuM. AcArya mAnatuMge koI paNa rItanA kSobha ke glAni vagara ekAgra citte AdinAtha bhagavAna RSabhadevanI stutirUpa 'bhaktAmara stotra'nI racanA karavI zarU karI. stotranA 44 zloka pUrA thatA-thatA to tALAMo ane oraDAnA daravAjA ApoApa ja khUlI gayA. AcArya mAnatuMganA badhAM baMdhano kapAI gayA. teo rAjasabhAmAM hAjara thayA. Ama mAnatuMgasUrinA tyAga-tapa ane pratibhAnA camatkArathI rAjA prabhAvita thayo ane emano parama bhakta banI gayo. AcArya mAnatuMga vaDe racAyela 'bhaktAmara stotra'nuM Aje paNa ghaNI ja zraddhA-bhaktipUrvaka ghare-ghara nitya pATha karavAmAM Ave che. bhaktAmara stotranA kula 48 zloka che. kyAMka-kyAMka evuM batAvAyuM che ke 46mA zloka para badhAM baMdhano tUTyAM hatAM. vakhatovakhata sAdhakoe A stotranA pratyeka zloka upara yaMtra temaja maMtranuM nirmANa karyuM che. bhaktAmara stotra sAthe joDAyelA aneka camatkAra janajIvanamAM prasiddha che. 'bhayahara stotra' paNa AcArya mAnatuMganI racanA mAnavAmAM Ave che. cirakALa sudhI jainazAsananI prabhAvanA karIne potAnA suyogya ziSya guNAkara munine AcAryapada para niyukta karI saMlekhanApUrvaka teo vI. ni. saM. 758mAM svargastha thayA. Arya siMhanA kALamAM gupta rAjavaMzano udaya bhArazivoe zarU karelA svAtaMtryasaMgrAmane vAkATaka rAjavaMze vadhu ne vadhu vyApaka banAvyo. temaja enA pachI gupta rAjavaMze ene AkharI aMjAma ApI saMpanna karI aphaghAnistAna, kAzmIra, nepALa, AsAma temaja baMgALathI laI samudra sudhI samasta dakSiNa-pazcimI pradezo sudhI bhAratanI khUNe-khUNe patharAyelI bhUmine eka surdaDha zAsanasUtramAM bAMdhI suvizALa gupta sAmrAjyanI saMsthApanA karI. gupta rAjavaMzanA Adi saMsthApaka hatA zrIgupta. I.sa. 672mAM itsiMga nAmanA eka cInI yAtrInA bhAratayAtrAnA vivaraNa pramANe zrIguptano sattAkALa sana 190nI AsapAsa temaja enA rAjyanI hada nAlaMdAthI Adhunika murzidAbAda sudhI hovAnuM anumAna karI zakAya che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77 315 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasiddha itihAsakAra rAdhAkumuda mukajInA abhimata pramANe zrIguptano sattAkALa I.sa. 190nI jagyAe I.sa. 240 thI 280 sudhIno rahyo. zrIguptanA nidhana pachI eno putra ghaTotkaca vi. ni. saM. 807mAM magadhanI rAjagAdI para beTho. enA avasAna bAda (vI. ni. saM. 846 thI thoDA samaya pahelAM) eno putra caMdragupta rAjagAdI para beTho. (vAcanAcArya Arya skaMdila) vAcaka paraMparAmAM Arya skaMdila ghaNA prabhAvaka temaja pratibhAzALI AcArya thayA che. emaNe ativiSama samayamAM zrutajJAnanI rakSA karIne zAsananI je sevA karI che, e haMmezane mATe jaina itihAsamAM sonerI akSaroe lakhAtI raheze. mathurAnA brAhmaNa ane brAhmaNI megharatha temaja rUpasenAne tyAM teo jamyA. garbhAvasthA vakhate mAtAe svapnamAM caMdrane joyo, AthI putranuM nAma somaratha rAkhavAmAM AvyuM. emanAM mAtA-pitA pahelethI ja jainadharmAvalaMbI hatA. eka vakhata AcArya brahmadIpakasiMha vihArakrame mathurA gayA. emano upadeza sAMbhaLIne somarathe zramaNadIkSA laI lIdhI. dIkSA vakhate emanuM nAma skaMdila rAkhavAmAM AvyuM. potAnA gurunI sevAnI sAthosAtha emaNe ekAdazAMgI temaja pUrvonuM jJAna meLavI lIdhuM. Arya siMhe skaMdilane supAtra temaja pratibhAzALI samajIne potAno uttarAdhikArI jAhera karyo. tyAra bAda Arya siMhanA svargastha thatA Arya skaMdilane saMghe vAcanAcAryapade niyukta karyA. saMDila (SAMDilya) ane skaMdilane keTalAka lekhakoe eka ja gaNyA che, paraMtu AcArya skaMdila, dazapUrvadhara Arya zAMDilyathI judA che. skaMdilano AcAryakALa vi. ni. saM. 823 thI 840nI AsapAsano mAnavAmAM Ave che. te samaya khUba ja viSama hato. eka bAju saurASTramAM bauddho ane jaino vacce saMgharSa cAlI rahyo hato, to bIjI bAju madhyabhAratamAM hUNo sAthe gukhonuM bhayaMkara yuddha cAlI rahyuM hatuM. te ja viSamakALamAM 12 varasano bhISaNa duSkALa paDyo ane te lAMbAgALAnA dukALe bhayaMkara saMgharSothI te saMkrAMtikALanI vibhISikA(dhAstI)ne vadhu vadhArI dIdhI. A rItanA muzkelIbharyA samayamAM jaina munio ane khAsa karIne zrutadharonI saMkhyA ghaTatA-ghaTatA khUba ja ochI rahI gaI, pariNAme AgamavicchedanI sthiti AvI cUkI 316 6969696969696969692 jena dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. A rItanI ghaNI vikaTa paristhitimAM subhikSa thavAthI vI. ni. saM. 830 thI 840nA madhyavartI koI vakhatamAM kaMdilasUrie uttarabhAratanA munione mathurAmAM bhegA karIne Agama vAcanA karI. Arya skaMdilanA tattvAvadhAnamAM AgamonI vAcanA thaI ane anuyoga vyavasthita karavAmAM AvyA, je AjanA saMghamAM pracalita che. mathurAmAM A saMghaTanA thaI eTalA mATe ene mAthurI vAcanA' kahevAmAM Ave che. ane A e samayanA yugapradhAna skaMdilAcAryae mAnya rAkhI hatI, temaja artharUpathI emaNe ja ziSyone eno anuyoga Apyo hato, eTale A dilAcAryano anuyoga kahevAya che. je vakhate mathurAmAM AcArya skaMdilanA netRtvamAM Agama-vAcanA thaI, lagabhaga e ja samaye dakSiNanA zramaNone ekaThA karI AcArya nAgArjune paNa vallabhImAM eka Agama-vAcanA karI. mathurA temaja vallabhImAM alaga-alaga thayelI Agama-vAcanAomAM Agamono uddhAra karyA pachI Arya skaMdila ane Arya nAgArjuna maLI zakyA nahi. emano svargavAsa thayo. eTalA mATe emanA vaDe uddhAra karAyelA siddhAMtomAM samAnatA hovA chatAM paNa kyAMka-kyAMka je vAcanAbheda rahI javA pAmyo hato, te evo ja rahyo. pazcAdavartI AcAryoe ene badalyo nahi. vivaraNakAroe paNa 'nAgArjunIyAH punaH evuM kathayanti' A pramANenA ullekha vaDe vAcanAbheda sUcavyo che. AgamajJAnano nAza thato aTakAvI Arya skaMdile jinazAsananI amUlya sevAnI sAthe-sAthe mumukSo temaja sAdhako upara je apAra upakAra karyo che, enA mATe jinazAsanamAM pragADha zraddhA sahita emanuM smaraNa thatuM raheze. vI. ni. saM. 840nI AsapAsanA samayamAM emaNe AkharanA vakhatamAM anazana temaja samAdhipUrvaka rIte mathurA nagarImAM svargagamana karyuM. vAcanAcArya himavaMta kSamAzramaNa Arya skaMdila pachInA bAvIsamA vAcanAcArya thayA Arya himavAna (himavaMta) teo AcArya skaMdilanAM ziSya mAnavAmAM Ave che. teo keTalAye pUrvonA jJAtA temaja samartha vyAkhyAnakAra vAcanAcArya hatA. emaNe jaina dharmano noMdhapAtra pracAra-prasAra karyo hato, pracArakSetranA mArgamAM AvanArAM kaSTone paNa emaNe ghaNI dhIrajatAthI sahana karyAM. teone vI. ni.nI navamI sadInA madhyavartIkALanA AcArya mAnavAmAM Ave che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 996 310 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugamAnAyArca nAgArjuna trevIsamA vAcanAcArya thayA Arya nAgArjuna. teo DhaMka nagaranA kSatriya saMgrAmasiMhanA putra hatA, temaja temanI mAtAnuM nAma suvratA hatuM. nAgArjunanA garbhamAM AvatAMnI sAthe ja emanI mAtAe svapnamAM hajAro pheNavALo nAga joyo, eTalA mATe bALakanuM nAma nAgArjuna rAkhavAmAM AvyuM. AcArya pAdaliptasUrinA camatkArothI prabhAvita nAgArjuna emanA samayamAM prasiddha rasAyaNavattA hatA. teo vividha prakAranI vanaspationA auSadhIya guNadharmonA paNa jANakAra hatA. ApavAmAM Avela kALa temaja kramane dhyAnamAM rAkhI vicAravAthI evo AbhAsa thAya che ke vI. ni. saM. 826mAM yugapradhAnAcArya siMhanA svargavAsakALamAM Arya skaMdilane viziSTa pratibhAzALI temaja moTA mAnI vAcakapada pradAna karavAmAM AvyuM, temaja e ja samaye yuvA-muni nAgArjunane pacIsamA yugapradhAcAryanA pade nImavAmAM AvyA. pachI lagabhaga vI. ni. saM. 840nI AsapAsa vAcanAcArya Arya skaMdilanA svargastha thatA ja jyaSThamuni himavAnane vAcanAcAryanA pade niyukta karavAmAM AvyA. himavAnanA svargArohaNa pachI anya vAcanAcAryanA abhAvamAM nAgArjunane ja yugapradhAnAcAryane kAryabhAranI sAthe vAcanAcAryanuM pada paNa soMpavAmAM AvyuM. Arya skaMdilanA prakaraNamAM batAvavAmAM AvyuM che ke jyAre mathurAmAM Arya skaMdile Agama-vAcanA karI, e vakhate nAgArjune paNa, dakSiNA pathanA zramaNasaMghane bhegA karI vallabhImAM vAcanA karI. A kathanathI nAgArjuna vaDe AnupUrvIthI vAcakapada prApta karavAnI vAtanI saMgati paNa barAbara besI jAya che. yugapradhAna-yaMtra pramANe nAgArjunanA jIvananI mukhya ghaTanAono kALakrama A pramANe che : janma : vI. ni. saM. 793 | gRhasthaparyAyaH 14varSa dIkSA : vI. ni. saM. 807 sAmAnya sAdhuparyAya H 19 varSa AcAryapada : vI. ni. saM. 826 | AcAryaparyAya : 78 varSa svargArohaNa vi. ni. saM. 904 | pUrNa AyuSya 111 varSa [ 318 da696969696969696969696 jena dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya nAgArjunanA yugapradhAnatvakALamAM guptavaMzanA mahArAja ghaTotkacano vi. ni. saM. 846 sudhI rAjyakALa rahyo. enA nidhana pachI eno putra caMdragupta prathame guptavaMzano rAjyavistAra vadhAryo. (cetyavAsa) Arya sudharmAthI laI sAmaMtabhadrasUrinA pahelAnA vakhata sudhI jainamuni potAno adhikAMza samaya vano temaja udyAnomAM ja gALatA rahyA, jema ke - "nirayAvalikA sUtramAM sudharmA svAmInA guNazIla udyAnamAM avagraha laI vicaraNa karavAno ullekha maLe che. apavAdapaNe bhale kyAMka koIe vasativAsa karyo hoya, paNa e samaya sudhI sAdhuono nivAsa khAsa karIne vanamAM ja raheto hato. ATaluM hovA chatAM paNa e sAdhu vanavAsI gacchanA nAme nahi, paraMtu nirgatha paraMparAnA nAme ja oLakhAtA rahyA. tyAra bAda sAmaMtabhadrano samaya Ave che. e samayamAM sAmaMtabhadrano sAdhu-samudAya "vanavAsI gaccha'nA nAmathI oLakhAvA lAgyo. emanA samayamAM vastIvAsanA vadhatA jatA prabhAvane rokavA mATe sAmaMtabhadra vanavAsano pracAra karavo zarU karyo hoya. A eka rIte jovA jaIe to tyAgIvargamAM zithilatAnA pravezane rokavAno eka zubha prayatna hato, paNa samayanA prabhAva ane manobaLanI ochapanI sAdhusamudAyamAM A rItanI kaDaka vyavasthA lAMbo samaya cAlI zakI nahi. sAmaMtabhadra vaDe pharI jIvaMta karAyela vanavAsa lAMbo samaya cAlI zakyo nahi. TUMkA gALAmAM ja vastIvAsamAM parivartana pAmatA-pAmatA vI. ni. saM. 800nI AsapAsa eNe caityavAsanuM rUpa dhAraNa karI lIdhuM. jema-jema zramaNomAM rAjanaitika sanmAno pratye AkarSaNa vadhatuM gayuM, tema-tema munigaNa saMyamamArgathI uttarottara vicalita thatA gayA. svAdhyAya pratye teo vadhu ne vadhu udAsa thatA gayA, pramAdI banyA ane dharmanA maulika AcaraNa emanA mATe mAtra vANIvilAsanA sAdhana banIne rahI gayA. A pramANe jIvanamAM sukhane bhogavavAnI vRttio sAkAra thavAnA phaLasvarUpe vanavAsathI vasativAsa, tyAra bAda vasatIvAdathI caityavAsa astitvamAM Avyo. temaja vikramanI paMdaramI sadI pachI A ja caityavAsanuM rUpAMtara thatA-thatA yati samAjanA maThavAsa - upAzrayavAsanA rUpamAM badalAI gayuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696969ii 319] Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrakuLanA AcArya sAmaMtabhadra je vakhate vanavAsa pracalita karyo, e ja vakhate emanI sAthe nAgendra, caMdra, nivRtti temaja vidyAdhara kuLanA anya zramaNo paNa vanamAM rahevA lAgyA. tyArathI "vanavAsIgaccha nAmanI zarUAta thaI. samayanI viSamatAne lIdhe vanamAM vasavATa karavAmAM ghaNI aDacaNo AvavA lAgI. rAjAonA ekabIjA sAthenA bhayaMkara yuddha, vAraMvAra lAMbA samayanA dukALa, AhAra-pANIno abhAva, paThanapAThanamAM aMtarAya-vizeSa, zrutano hrAsa, zaktinI kSINatA, lokonI aprIti temaja saMghanI astavyastatA Adi kAraNothI zratadharoe gaMbhIra carcAvicAraNA pachI zrAvakonI vastImAM nahi, paraMtu maMdironI pAse upAzrayamAM UtaravAnI maryAdA pracalita karI. enI zarUAta vI. ni. saM. 88ramAM thaI gaI; jethI e vakhate vanonI jagyAe muniloko vastInA caitya temaja mAtra upAzrayamAM ja rokAtA hatA, paNa tyAM sthiravAsa karatA na hatA, teo satata vihAra karatA rahevAnA kAraNe viharuka kahevAtA hatA. paraMtu samayanA prabhAvathI A maryAdAmAM paNa zithilatA AvI ane keTalAye munioe sthAyI rUpe. caityavAsane svIkArI lIdho. vI. ni. saM. bAramI arthAt vikramanI AThamI sadInA aMtamAM to A caityavAsa vikRta thaI gRhavAsa jevo ja banI gayo. jainazramaNa potAnI nircathatA temaja vItarAgabhAvanI sAdhanA mATe hara-haMmeza cokkasa evuM ja mAnatA hatA ke - "jema bane tema gRhIjanonA saMsargathI bacavuM joIe, jethI emanA manamAM rAgabhAva janma nahi. lAMbA samaya sudhI koI eka ja jagyAe rahevAthI rAgavRddhinI sAthesAthe nigraMthatAmAM vikRti AvavI zakya che." A dRSTithI emaNe emanuM raheThANa paNa gRhasthonA saMparkathI dUra temaja asthAyI rAkhyuM. A bhAvanAne laIne bhagavAna mahAvIra pachI paNa jaina zramaNa saMgha janasaMparkathI dUra vivita vAsa temaja "gAme-gAme ege rAya nagara-nagara paMca rAya" A vacana pramANe apratibaddha bhAve navakalpI vihAra karatA rahyA. paraMtu jyAre caityavAsa rUpe gRhIjanonA najIkanA saMparkamAM jainazramaNonAM raheThANa zarU thatAM to e cokkasapaNe nakkI ja hatuM ke AjubAjunA bhaktagaNa savAra-sAMja jeTaluM paNa vadhu hoya, sevAbhaktino lAbha levA lAge. bhAvuka bhaktonA vAraMvAra Avana-jAvana ane emanA vaDe karAtI upAsanAthI zramaNavarganuM mana bhAva-vibhora thaI UThyuM. 320 969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte muniomAM sthiravAsanI pravRtti paNa vadhavA lAgI. rAganA atirekathI koI eka sthaLe sthiravAsa karI levAthI sAdhanAmaya jIvanamAM keTalAye prakAranI vikRtioe sthAna lIdhuM. caityavAsanA kAraNe ja A badhuM thayuM. AcArya haribhadre caityavAsajanya e vikRtionuM potAnA graMtha 'saMbodha prakaraNa'mAM eka mArmika citra prastuta karyuM che. enAthI caityavAsanAM kharAba pariNAmone sArI rIte samajI zakAya che. AcArya haribhadranA e vicAro A pramANe che : "e sAdhu locanahi karatA, pratimA vahana karavAthI zaramAtA, zarIra uparathI mela utAratA, pAdukA upAnata Adi paherIne pharatA temaja kAraNa vagara ja kaTivastra dhAraNa kare che." ahIM loca nahi karanArAone AcAryae kAyara kahyA che. emaNe pharI AgaLa lakhyuM che : "A sAdhu caityo ane maThomAM rahe che. pUjA karavAnI zarUAta temaja devadravyano upabhoga kare che. A sAdhuo maMdira temaja zALAo baMdhAvatA, raMgaberaMgI, sugaMdhita temaja dhUpavAsita vastra paheratAM, mAlika vagaranA baLadonI jema strIonI AgaLa gAtA, ArTikAo dvArA lavAyelA padArtha ArogatA, jAta-jAtanAM UpakaraNo rAkhatAM, jaLa, phrUla, phaLa Adi sacitta dravyono upabhoga karatA, be-traNa vAra bhojana karatA ane tAMbula-laviMga Adi paNa khAya che. A loko muhUrta kADhatA, nimitta jaNAvatA temaja bhabhUti-bhasma paNa Ape che. jamaNavAramAM mIThAI vagere khAtA, khorAka mATe khuzAmada karatA ane pUchavA chatAM paNa sAco dharma jaNAvatA nathI. A loko snAna karatA, tela lagAvatA, zRMgAra karatA ane attaraphUla vagereno paNa upayoga kare che. svayaM saMyamamAM sthira na hovA chatAM paNa bIjAnI AlocanA (TIkA) kare che.'' A pramANenI sthitimAM paNa je loko tIrthaMkaronA avatAra samajI e munione vaMdana kare che, emanA mATe paNa AcArya haribhadrae ghaNI pIDAjanaka bhASAmAM kahyuM che : "keTalAka aNasamaju loko kahe che ke - 'A tIrthaMkaronA avatAra che, emane paNa praNAma karavA joIe.' aho ! dhikkAra che emane huM mArI vyathA du:kha konI sAme vyakta karuM ?' AcArya jinavallabhe potAnA saMghapaTTakanI bhUmikAmAM caityavAsano itihAsa darzAvatA lakhyuM che : "vI. ni. saM. 850nA lagabhaga keTalAka jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) DIFF 37 321 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munioe ugra vihAra choDI maMdiramAM vAsa karavAnuM zarU karI dIdhuM emanI saMkhyAmAM dhIme-dhIme vadhAro thato gayo ane vakhata jatA ghaNo prabaLa banyo. emaNe evuM vicArI lIdhuM ke vartamAna-kALamAM munionuM caityamAM rahevuM yogya che. emaNe pustaka Adi mATe jarUriyAta pramANe dravya dhana paNa rAkhavuM joIe." ema paNa kahevAmAM Ave che ke vi. saM. 802mAM aNahilapura pATaNanA rAjA vanarAja cAvaDA vaDe emanA guru zIlaguNasUrie evI AjJA prasarAvI ke - "emanA nagara aNahilapura pATaNamAM caityavAsI sAdhuo sivAya bIjA sAdhupraveza sudhdhAM karI zakaze nahi. A aghaTita AjJAne nAbUda karavA mATe vikrama saM. 1074mAM jinezvara ane buddhisAgara nAmanA be vidhimArgI vidvAna sAdhuoe rAjA durlabhadevanI sabhAmAM caityavAsIonI sAthe zAstrArtha karI emane parAsta karyA ane tyAra pachI pATaNamAM vidhimArgIono praveza zakya thayo.' vibhinna prAcIna graMthonA avalokanathI jaNAya che ke - "alpasaMkhyaka suvihita munionI hAjarI hovA chatAM paNa lAMbA samaya sudhI caityavAsIonI prabhutA akabaMdha rahI. chatAM paNa zAsanapremI suvihita munioe zithilatA-pramAdatAno virodha karIne siddhAMta anugAmImArga upara potAnA DagalA aDaga rAkhyA. jinavallabha pachI AcArya jinadatta ane jinapati temaja saurASTramAM municaMdra ane munisuMdara Adi vidhimArganA vidvAna muni paNa potAnI racanAo ane upadezonA mAdhyamathI caityavAsIonI sAthe Takkara letA rahyA ane Akhare emaNe caityavAsIone hataprabha banAvyA. vikramanI paMdaramI sadI pachI A ja caityavAsanuM rUpAMtara thatA patisamAjanA rUpamAM tAdeza thayuM. zvetAMbara paraMparAnI jema digaMbara paraMparAmAM paNa enI asara spaSTa dekhA de che. bhaTTArakonI gAdIo e cetyavAsa ane maThavAsanI ja pratinidhi kahI zakAya che. AcArya kuMdakuMdanA liMga pAhuDIthI khabara paDe che ke - "e samaye evA paNa jainasAdhu hatA je gRhasthonAM lagno karAvatAM ane kRSikArya, vANijya Adi sAvadha karma karatA hatA." caityavAsanA samarthaka muni zivakoTI [ 322 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e emanI 'ratnamALA'mAM lakhyuM che ke - 'uttama munioe kaliyugamAM vanavAsa karavo joIe nahi. jinamaMdiro ane khAsa karIne grAma AdimAM rahevuM ja emanA mATe yogya (ucita) che.' anumAna karavAmAM Ave che ke - digaMbara munioe vi. saM. 472mAM vanavAsa choDIne 'nisIhi' AdimAM rahevAno prAraMbha karyo hoya ane emAM vikRti hovAne lIdhe vi. saM. 1219 pachI maThavAsa cAlu thayo hoya ane emAM rahenArA maThavAsI bhaTTAraka kahevAyA hoya. vi. saM. 1285mAM 'caityavAsa' sarvathA baMdha thaI gayo ane munioe upAzrayamAM rokANa karavAnuM zarU karI dIdhuM. caMdragupta prathama ghaTotkacanA avasAna pachI eno putra caMdragupta (prathama) magadhanI rAjagAdI para beTho. itihAsavidonuM anumAna che ke caMdragupta prathamano zAsanakALa I.sa. 319 thI 335 (vI. ni. saM. 846 thI 862) sudhI rahyo. itihAsanA labdhapratiSThita pAzcAtya vidvAna lITe evuM siddha (sAbita) karyuM che ke - I.sa. 319 thI 320mAM caMdragupta prathame mahArAjAdhirAja biruddha dhAraNa karI 'guptasaMvata' calAvyuM. AvI hAlatamAM sahaja ja anumAnI zakAya che ke - mahArAjAdhirAja'nI padavI dhAraNa karyA pahelAM caMdraguptane rAjA banyA pachI mahArAjAdhirAja pada dhAraNa karavA mATe magadhanA ADoza-pADozanAM rAjyo para potAno adhikAra sthApavA mATe ochAmAM ochA cAra-pAMca varasano samaya to cokkasa ja lAgyo haze. eka rAjA siMhAsana para ArUDha thatA ja tatkALa mahArAjAdhirAjanuM biruda dhAraNa karavA yogya vizALa bhUkhaMDane thoDAka ja samayamAM potAnA adhInasya karI le, A zakya nathI lAgatuM. A tathyo upara vicAra karatA caMdraguptanA rAjA banavAno samaya I.sa. 319-320 thI thoDAM varSa pahelAM anumAna karavuM ja vadhu yuktisaMgata thaze. enAthI ema ja niSkarSa-tAraNa nIkaLe che ke I.sa. 310 thI 315nA madhyavartI koIka samayamAM caMdragupta prathamano rAjyAbhiSeka thayo athavA eNe yuvarAja avasthAmAM potAnA pitAnA rAjyano vistAra karavo zarU karI dIdho hoya. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 323 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsajJoe zrI guptane gupta rAjavaMzano ane caMdragupta prathamane gupta sAmrAjyano saMsthApaka mAnyo che. alAhAbAdanA eka staMbha upara kotarAyelA samudraguptanA abhilekha pramANe caMdragupta prathame potAnA kaniSThaputra(nAnA putra)ne sauthI vadhu suyogya samajIne potAnI rAjyasabhAnI sAme ene potAnA uttarAdhikArInA rUpe ghoSita karatA kahyuM : "have tuM A pRthvInuM bharaNa-poSaNa kara." samudragupte rAjasiMhAsana para adhikAra karavAmAM gRhakaMkAsano paNa sAmano karavo paDyo. Arya nAgArjunanA samayano rAjavaMza parama bhaTTAraka mahArAjAdhirAja caMdragupta prathame potAnA jIvananA astAcaLakALamAM potAnA sauthI nAnA putra samudraguptane sarvathA yogya samajIne potAno uttarAdhikArI ghoSita karyo. caMdragupta prathamanA dehAMta bAda gRhakaMkAsano ghaNI hiMmatapUrvaka damana karI vI. ni. saM. 862 te pramANe I.sa. 335mAM samudragupta magadhanareza thayo. kavi hariSeNa dvArA kotarAyelA alAhAbAdasthita kauzAMbInA staMbhalekhamAM samudraguptanA traNa vijaya-abhiyAnonuM vivaraNa ApavAmAM AvyuM che. uparokta traNeya vijaya-abhiyAnomAM samudragupte pazcimI zakonA sivAya bhAratanA lagabhaga badhA ja nAnA-moTA nirdayI rAjAone yuddhamAM harAvI eka sArvabhaumasattAsaMpanna suvizALa gupta sAmrAjyanI sthApanA karI. evuM anumAna lagAvavAmAM Ave che ke samudragupte vI. ni. saM. 862 thI 902 sudhI rAjya karyuM. vAcanAcArya Arya goviMda Arya goviMda eka viziSTa anuyogadhara ane covIzamA vAcanAcArya thayA. AcArya merutaMganI vicArazreNImAM nAgArjuna ane bhUtadinnanI vacce Arya goviMdanuM nAma Ave che. nizItha cUrNikAre 'goviMda niryukti'no ullekha karyo che, enAthI niryuktikAra tarIke paNa goviMda pramANita thAya che. muni puNyavijaya anusAra AcArya goviMdane 'naMdI sUtra'mAM anuyogadharanA rUpamAM ane yugapradhAna paTTAvalInA aThyAvIsamAM yugapradhAna hovAnI sAthe mAthurIvAcanAnA pravartaka Arya skaMdilathI cothA yugapradhAna batAvAyA che. Arya goviMda emanA samayanA mahAna prabhAvaka vAcanAcArya thayA che. 324 777 ujaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yugamAnAyAsya bhUtadikSA Arya nAgArjuna pachI pacIsamA vAcanAcArya thayA Arya bhUtadinna. naMdI sthavirAvalI'mAM Arya bhUtadine vAcaka nAgArjunane ziSya batAvavAmAM AvyA che. paNa duSamakALa "zramaNa saMgha stotra'mAM emane chavvIsamA yugapradhAnAcArya mAnavAmAM AvyA che. "sthavirAvalI'mAM AcArya devavAcaka dvArA darzAvAyela paricaya pramANe - "teo AcArAMga Adi aMga temaja aMgabAhya kRtanA viziSTa abhyAsane lIdhe bhAratavarSIya tatkAlIna muniomAM pramukha manAtA hatA. saMgha-saMcAlanamAM dakSa hatA. emaNe aneka yogya sAdhuone svAdhyAya ane sevA-cAkarI Adi kAryomAM niyukta karyA." yugapradhAna yaMtra pramANe emano taththAtmaka paricaya ApavAmAM AvI rahyo che - janma : vI. ni. saM. 864 gRhasthaparyAya : 18 varSa dIkSA : vi. ni. saM. 882 sAmAnya sAdhuparyAyaH 22 varSa AcAryapada : vi. ni. saM. 904 yugapradhAnAcAryaparyAyaH 79 varSa svargArohaNaH vI. ni. saM. 983 pUrNa AyuSya : 119 varSa (caMdragupta dvitIya) (vI. ni. saM. 902 thI 941) vI. ni. saM. 802 (I.sa. 375)mAM samudraguptanA dehAvasAna pachI eno putra caMdragupta dvitIya vizALa gupta-sAmrAjyano svAmI thayo. je rIte samudraguptanA pitAe (caMdragupta prathame) potAnA aneka putromAMthI sauthI nAnA putra samudraguptane supAtra jANI potAno uttarAdhikArI banAvyo, e ja pramANe samudragupta paNa potAnA aneka putromAMthI caMdragupta dvitIyane suyogya samajIne enA para potAnA uttarAdhikArInA rUpamAM pasaMdagIno kaLaza DhoLyo. keTalAka vidvAnonI evI dhAraNA che ke samudragupta ane caMdragupta dvitIyanA zAsanakALanI vacce be-traNa varSanA thoDAka samaya mATe rAmagupta jevA akarmaNya zAsakanuM zithila zAsana rahyuM hatuM. paNa aitihAsika jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 96969696969696969696969 325 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathyonA pariprekSyamAM evuM nirvivAdapaNe sAbita thaI jAya che ke caMdragupta dvitIyane svayaM emaNA pitA samudragupta sAmrAjyano svAmI banAvyo hato. caMdragupta (dvitIya) ghaNo parAkramI temaja pratApI rAjA hato. eNe mALavA, saurASTra ane gujarAtanA zaka mahAkSatrapone harAvIne temaja zaka mahAkSatrapa satyasiMha(tRtIya)ne mRtyuzadhyAe pahoMcADI vI. ni. saM. 927(I.sa. 400)nI AsapAsa bhAratamAM zakonA zAsanano haMmezAM mATe aMta ANyo. zakonA rAjyano aMta karavAnA lIdhe prajAjanoe ene "zakAri vikramAditya'nA birudathI alaMkRta karyo. te ghaNo nyAyapriya, saccaritra ane vidvAna samrATa hato. eNe saMpUrNa bhAratane eka sArvabhaumasattAsaMpanna zAsanasUtramAM bAMdhyuM. (Arya bhUtadinnanA samayanI rAjanaitika sthiti) dvitIya caMdraguptanA dehAMta pachI eno jayeSTha putra kumAragupta (prathama) gupta-sAmrAjyano svAmI thayo. enI mAtAnuM nAma dhruvadevI hatuM. evuM anumAna lagAvavAmAM Ave che ke I.sa.414 thI 4papa (vI. ni. saM. 941 thI 982) sudhI kumAraguptanuM zAsana rahyuM. kumAraguptanA 41 varSanA rAjyakALamAM chellAM 5 varSone choDIne koI vizeSa rAjanaitika ghaTanA ghaTavAno koI ullekha maLato nathI. vI. ni. saM. 977nI AsapAsa narmadA nadInA taTavartI dakSiNI pradezanI puSyamitra nAmanI jAtie kumAraguptanA sAmrAjyane uthalAvI nAkhavA mATe zaktizALI senA sAthe kumAragupta upara AkramaNa karI dIdhuM. baMne taraphathI bhISaNa yuddha thayuM. prabaLa sainyabaLanA jore puSyamitrone A yuddhamAM ekadhArI saphaLatA maLatI gaI. kumAraguptanI senA DhIlI paDI. paNa jaya-parAjayanI nirNAyaka paLomAM kumAragupta (prathama)nA moTA putra rAjakumAra skaMdagupta apUrva dhIraja ane vIratAthI e sthitine saMbhALI. navA jozanI sAthe zatrusainya para bhISaNa pratyAkramaNa karI puSyamitrone parAsta karyA. A pramANe kumAraguptanA sAmrAjyanI enA putra skaMdagupta saMkaTanI vikaTa ghaDImAM rakSA karI. | 326 96969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAragupta ane puSyamitronI vacce thayela e bhISaNa gRhayuddhane lIdhe bhAratanI zakti kSINa thaI. jo A gRhayuddha thayeluM na hota to hUNomAM bhArata para AkramaNa karavAnuM sAhasa kyAreya Avata nahi. (vAcanAcArya Arya lohitya) Arya bhUtadinna pachI Arya lohitya chavvIsamA vAcanAcArya thayA. AcArya devaddhikSamAzramaNe emane sUtrArthanA sabhyadhAraka ane padArthonA nityAnitya svarUpanA pratipAdana karavAmAM ati kuzaLa batAvyA che. digaMbara paraMparAmAM paNa Arya lohityanA nAma sAthe sAmya dharAvanArA lohAcArya athavA lohArya nAmanA aSTAMgadhArI AcAryanI pramukha AcAryomAM gaNatarI thAya che. (vAcanAcArya Arya duSyagaNi) Arya duSyagaNie Arya lohitya pachInA sattAvIsamA vAcanAcArya thayA. AcArya devaddhigaNi kSamAzramaNa dvArA karavAmAM AvelI stuti pramANe AryaduSyagaNi e samayanA viziSTa vAcanAcArya hatA. temaja hajAro anya gacchonA jJAnArthI zramaNa emanI sevAmAM zrutajJAnanA abhyAsArthe AvatA hatA. zrutajJAnanA vyAkhyAnamAM duSyagaNi eTalA samartha vAcaka hatA ke emane kyAreya vyAkhyAna karatI vakhate zArIrika temaja mAnasika thAka anubhavAto nahi. : prazasta lakSaNothI saMyukta sukomaLa taLiyAvALA Arya duSyagaNinA caraNayugalamAM praNAma karuM chuM." A zabdomAM "sthavirAvalIkAra devaddhi kSamAzramaNe je praNAma emane karyA che, enAthI evuM siddha thAya che ke - devardhvigaNi AcArya duSyagaNanA ziSya hatA ane e ja kAraNe teo emanA lakSaNayukta sukomaLa taLiyAvALAM caraNothI sArI rIte paricita hatA. vi. ni. saM. dazamI sadInA madhyabhAga emano AcAryakALa rahyo. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 96969696969696969696363 320] Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya devaddhikSamAzramaNa zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmazAsanamAM thayela mahAna AcAryomAMnA aThyAvIsamA vAcanAcArya Arya devardhvigaNi kSamAzramaNanuM sthAna atyaMta mahattvapUrNa che. vi. ni. saM. 980mAM bhaviSyadraSTA AcArya devaddhi kSamAzramaNe vallabhI nagarImAM zramaNa saMghanuM saMmelana yojyu. emAM emaNe Agama-vAcanA dvArA dvAdazAMgInA bhulAyelA pAThone suvyavasthita, susaMkalita temaja sugaThita karyA, eTaluM ja nahi bhaviSyamAM harahaMmeza mATe koI paNa jAtanI parihAni vagara e Agama bhaMthAvatu rahe, e abhiprAyathI ekAdazAMgI sahita badhAM sUtrone pustakonA rUpamAM lipibaddha karAvI apUrva dUradarzitAno paricaya Apyo. emanA vaDe karAyelA A anirvacanIya apUrva upakAra pratye paMcama ArakanI samApti sudhI akhaMDa rUpe cAlI rahelo prabhu mahAvIrano caturvidha saMgha saMpUrNa rUpe RNI raheze. saurASTra prAMtanA verAvaLa pATaNamAM emano janma thayo. e samaye tyAMnA rAjA aridamana hatA. emanA uccAdhikArI kAzyapa-gotrIya kAmaddhi kSatriyanI patnI kalAvatInI kukhethI devaddhino janma thayo. teo pUrvajanmamAM hariNagameSI deva hatA. mAtAnA garbhamAM jyAre emaNe praveza karyo, tyAre garbhanA prabhAva heThaLa kalAvatIe svapnamAM RddhizALI devane joyA, AthI nAmakaraNa vakhate putranuM nAma devaddhi rAkhavAmAM AvyuM. mAtA-pitAe bALaka devaddhine yogya zikSaka pAse zikSaNa apAvyuM ane yuvAna thatA be kanyAo sAthe enAM lagna karAvyAM. yuvaka devaddhi bALapaNanI kusaMgatane lIdhe AkheTa-krIDAno rasiyo banI gayo ane mitronI sAthe jaMgalamAM jaI zikAra karato hato. navA utpanna thayela hariNagameSI deva, devaddhine sanmArge lAvavA mATe jAta-bhAtanA upAyo vaDe samajAvavAno prayatna karavA lAgyA. emanA vaDe pratibodhita thaI devaddhie AcArya lohityanI pAse zramaNadIkSA aMgIkAra karI. gurunI sevAmAM niraMtara jJAnArAdhanA karatA rahIne emaNe eka dazAMgI ane ekapUrvanuM jJAna ajita karI lIdhuM. [ 328 2696969696969696969699 jaina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devaddhi kSamAzramaNane pahelA gaNAcAryanA pade adhiSThita karavAmAM AvyA ane tyAra pachI duSyagaNinA svarge sidhAvyA pachI emaNe vAcanAcAryapaMda zobhAvyuM. keTalAka lekhaka emane duSyagaNinA ziSya mAnI emanA uttarAdhikArI batAve che, to keTalAka lekhaka lohityanA ziSya temaja uttarAdhikArI. mathurAmAM Arya skaMdila vaDe ane vallabhImAM nAgArjuna vaDe karavAmAM AvelI Agama-vAcanA pachI 150 varSathI paNa vadhu samaya vItI javA pachI AcArya devardrigaNie jyAre joyuM ke ziSyavarganI dhAraNAzakti uttarottara kSINa thatI jaI rahI che, zAstrIya pAThonI smRtinA abhAvathI zAstronA pATha punarAvartanamAM paNa ALasa tathA saMkoca thato jaI rahyo che. AvI sthitimAM lakhANa vagara zAstrone surakSita nahi rAkhI zakAya. zAsralekhana dvArA paThana-pAThananA mAdhyamathI jIvanamAM ekAgratA vadhAratA jaI pramAda-ALasane ghaTADI zakAze, ane jJAnaparaMparAne paNa sadIo sudhI abAdhapaNe surakSita rAkhI zakAze. A prakAre saMghane jJAnahAni ane ALasathI bacAvavA mATe saMtoe zAstrone lipibaddha karavAno nirNaya lIdho. jaina paraMparA pramANe Arya rakSita ane Arya skaMdilanA samayamAM keTalAka zAstrIya bhAgonuM lekhana zarU thayela mAnavAmAM AvyuM che, paraMtu AgamonuM suvyavasthita saMpUrNa lekhana to AcArya devarjikSamAzramaNa dvArA vallabhImAM ja saMpanna karavAmAM AveluM mAnavAmAM Ave che. zz 35 9 10 11 devaddhikSamAzramaNe zramaNasaMghanI anumatithI vI. ni. saM. 980mAM vallabhImAM eka bRhad muni-saMmelana karyuM, ane emAM AgamavAcanAnA mAdhyamathI, jene jevuM yAda hatuM, ene sAMbhaLI upalabdha zAstronA pAThone vyavasthita karI Agamone pustakanuM svarUpa ApyuM. jyAM keTalAka vAcanAjanya-bheda sAme AvyA, tyAM nAgArjIniyAvAcanAnA je mahattvapUrNa pATha hatA, emane paNa yathAvat vAcanAMttaranA rUpe surakSita karI badhAne pustakanuM svarUpa ApyuM. ema mAnavAmAM Ave che ke devaddhikSamAzramaNanI tapa, saMyama ane zrutanI viziSTa ArAdhanAthI cakrezvarI devI, gomukha temaja kapardi yakSa haMmezAM emanI sevAmAM hAjara rahetAM hatAM. jaina dharmano maulika itihAsa: (bhAga-2) 37 329 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhinna graMthakAro ane itihAsanA vicAronuM adhyayana karatA ApaNe e tAraNa (niSkarSa) para pahoMcIe chIe ke - devardhikSamAzramaNane devavAcaka nAmathI paNa saMbodhavAmAM AvatA hatA. teo kSAnti, dhIratA, gaMbhIratA Adi guNonA dhAraka, ekapUrvanA jJAtA temaja AcAraniSTha samartha vAcanAcArya hatA. devaddhikSamAzramaNanI guru paraMparAnA viSayamAM itihAsa ekamata nathI. keTalAka vidvAna 'kalpasUtra sthavirAvalI' pramANe devardrine suhastIzAkhAnA Arya zAMDilyanA ziSya batAvI rahyA che, to bIjA naMdI sUtranI sthavirAvalI, jinadAsa racita cUrNi, haribhadrIyA vRtti, malayAgirIyA TIkA ane merutaMgiyA vicArazreNI'nA AdhAre devartine duSyagaNinA ziSya batAve che. trIjo pakSa devardrigaNine Arya lohAryanA ziSya hovAno paNa ullekha kare che. paraMtu badhAM aitihAsika tathyo upara taTastha gaveSakanI dRSTithI gaMbhIratApUrvaka vicAra karatA devaddhine duSyagaNino ziSya mAnavo ja yogya pratIta thAya che. duSyagaNinI sAthe devadgigaNinuM gaNipadAMta nAma paNa baMnenI vacce guru-ziSya jevo nikaTano saMbaMdha sUcave che. TIkAkAra AcArya malayagiri anusAra duSyagaNine devaddhinA dIkSAguru mAnavAmAM ane devaddhigaNine mahAgiri-zAkhAnA vAcanAcArya mAnavAmAM koI paNa rItanI aDacaNa AvatI nathI. devaddhigaNinuM svargagamana ane pUrvajJAnano viccheda paraMparAgata mAnyatA pramANe AcArya devardhikSamAzramaNane aMtima pUrvadhara mAnavAmAM AvyA che. 'bhagavatI sUtra'nA ullekha pramANe bhagavAna mahAvIranA nirvANathI 1000 varSa pachI pUrvajJAnano viccheda mAnavAmAM Avyo che. AvI sthitimAM eka rIte evuM sunizcita thaI jAya che ke aMtima pUrvadhara AcArya devaddhikSamAzramaNa vI. ni. saM. 1000mAM svargastha thayA. emanA pachI paNa keTalAka paTTAvalIkArono abhimata che ke aMtima pUrvadhara yugapradhAnAcArya satyamitra hatA tathA satyamitranuM vI. ni. saM. 1000mAM ane devardhigaNikSamAzramaNanuM emanA pahelA vI. ni. saM. 990mAM svargArohaNa thayuM. 330 000 cha jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tisthAgAlI paizya'nI eka gAthAmAM Arya satyamitrane aMtima dazapUrvadhara batAvavAmAM AvyA che. evuM pratIta thAya che ke tithyogAlI paInnayaMnI e gAthAmAM dazapUrvadhara Arya satyamitra mATe abhivyakta karAyelA bhAvone nAma-sAmyanA kAraNe aThyAvIsamA yugapradhAnAcArya satyamitranI sAthe joDIne bhrAMtivaza paTTAvalIkAro dvArA emane aMtima pUrvadhara mAnI levAmAM AvyA che. vI. ni. saM. 994 thI 1001 sudhI yugapradhAnapada upara rahevAvALA yugapradhAnAcArya Arya satyamitra jo aMtima pUrvadhara hota to 'titvogAlI patraya"mAM aMtima vAcaka vRSabha(devaddhigaNi)ne aMtima pUrvadhara na batAvatA Arya satyamitrane batAvavAmAM AvatA. A pramANe upara varNavelAM tathyo upara vicAra karatA evuM siddha thaI jAya che ke - vI. ni. saM. 980 thI laI paMcama ArakanI samApti sudhInA 20020 varSo jevA lAMbA gALAmAM thavAvALA koTi-koTi zramaNa-zramaNIo, zramaNopAsako-zramaNopAsikAo temaja sAdhako upara Agamalekhana vaDe anaMta upakAra karyA pachI aMtima vAcaka-vRSabha devaddhikSamAzramaNa vI. ni. saM. 1000 nA pUrNa thatA svarge sidhAvyA. (devaddhikAlIna rAjanaitika sthiti) vi. ni. saM. 982mAM kumAraguptanA nidhana pachI eno moTo putra skaMdagupta suvizALa gupta sAmrAjyano svAmI banyo. eno rAjyakALa vI. ni. saM. 982-994 (I.sa. 455-467) sudhI rahyo. te ghaNo ja parAkramI ane pratApI samrATa hato. e AkhI jiMdagI saMgharSarata rahyo. skaMdagupta potAnA pitAnA zAsanakALamAM puSyamitronI ghaNI baLavAna vizALa senAne harAvI gupta-sAmrAjyanI rakSA karI hatI. gupta-sAmrAjyanI dhurA hAthamAM AvatAM ja skaMdagupta madhyaeziyAthI Avela barbara-hUNa ghUsaNakhorothI potAnI mAtRbhUmi bhAratanA rakSaNa mATe ghaNI zauryatAthI yuddha karyuM. hUNa sainikonI saMkhyA ghaNI vadhAre hovAnI sAthe-sAthe teo kuzaLa ghoDesavAra hatA. hUNoe potAnA jIvane dAvamAM mUkI pUrI tAkAtanI sAthe AgaLa vadhavAno prayatna karyo. skaMdagupta bhAratIya senAnuM saMcAlana jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969699999 331 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne nRzaMzI huNa AkramaNakhorono saMhAra karyo ane emane AgaLa vadhatA aTakAvyA. jAna-mAlanI pAra vagaranI hAni (khuvArI) thayA bAda hUNa saradAra potAnI vadhelI-ghaTelI senAnI sAthe raNamedAna choDIne bhAgI chUTyo, skaMdagupta addabhuta vIratA ane sAhasathI dunita hUNone harAvI bhAratanuM eka mahAsaMkaTamAMthI rakSaNa karyuM. - eka to yuddhamAM hUNonI zakti paravArI cUkI hatI, uparathI potAnI hArano badalo levA mATe hUNoe vAraMvAra bhArata upara AkramaNa karyo. dareka vakhate skaMdagupta raNakSetramAM hUNone nAlezI bharela hArano svAda cakhADyo. hUNone harAvyA pachI skaMdagupta potAnA sAmrAjyanA badhA prAMtomAM potAnA atyaMta vizvAsu ane suyogya zAsakonI nimaNUka karI, jenAthI dezanA zatruone UgatA ja DAmI devAya. ' skaMdagupta janakalyANanAM aneka kAryo karyA. mauryasamrATa caMdraguptanA zAsanakALamAM vI. ni. saM. 227nI AsapAsa banelI sudarzana jhalano jIrNoddhAra aDhaLaka dhana-saMpadA kharcIne skaMdagukhe karAvyo. skaMdagupta svayaM viSNubhakta hato, paNa anya badhA dharmo pratye paNa saMbhAvanA rAkhato hato. enA rAjyamAM zaiva, jaina ane bauddhone potAnA dharmanA pracAra-prasAra karavAnI pUrNapaNe svataMtratA hatI. vi. ni. saM. 982 thI 994 sudhInA potAnA 12 varSanA rAjyakALamAM skaMdagupta aneka yuddhomAM zatruone harAvIne vikramAdityanI upAdhi dhAraNa karI. - samudraguptanA zAsanakALathI skaMdaguptanA zAsanakALa sudhI arthAt vI. ni. saM. 862 thI 994 sudhI gupta sAmrAjyano utkarSakALa rahyo. skaMdaguptanA dehAvasAna pachI gupta-sAmrAjyano apakarSa zarU thaI gayo. skaMdagupta niHsaMtAna hato, AthI enA nidhana pachI eno bhAI purugupta sAmrAjyano zAsaka banyo. saMbhavataH doDha varSa sudhI ja puruguptanuM rAjya rahyuM. vi. ni. saM. 896mAM enA dehAMta pachI eno putra narasiMha gupta ayodhyAnI gAdI para beTho. vI. ni. saM. 1000mAM e maraNa pAmyo ane tyAra bAda kumAragupta (dvitIya) gupta rAjyano svAmI thayo. 33ra hi7696969696969696999 jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) * ; . . . t ". * Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sAmAnya pUrvadharakALa saMbaMdhI digaMbara mAnyatA | eka ja maganA be phADAnI jema prabhuvIranA upAsaka zvetAMbara ane digaMbara A baMne paraMparAonI mAnyatAomAM paraspara paryApta aMtara che. pUrvadharonuM nAma, emanI saMkhyA temaja pUrvajJAnanA astitvakALa viSayaka bhedane lIdhe A baMne paraMparAono mAnyatAbheda AgaLa ne AgaLa vadhato ja gayo che. A aMtarane sAriNI dvArA batAvavAmAM AvI rahyuM che : ' , , viSaya | zvetAMbara paraMparAnI digaMbara paraMparAnI A mAnyatA pramANe | mAnyatA pramANe caturdazapUrvadharonI | vI. ni. saM. 64 thI 170 vI. ni. saM. 62 thI vidyamAnatA sudhI 106 varSa mAM 160 sudhI 100 varSa [(hayAtI). caturdaza pUrvadharonIpa, aMtima caturdazapUrvadhara bhadrabAhu saMkhyA sivAyanA cAreya pUrvadharonAM nAma baMne ( " | paraMparAomAM judAM-judAM che. dazapUrvadharono vi. ni. saM. 170 thI 584 vI. ni. saM. 162 thI kALa che | sudhI 414 varSa 345 sudhI 183 varSa dazapUrvadharonI 11, baMne paraMparAomAM saMkhyA samAna che, saMkhyA paNa nAmomAM bhinnatA che. sAmAnya pUrvadharakALavI. ni. saM. 584 thI 1000aMtima pUrvadhara dharma sudhI 416 varSa senanuM svargagamana thatA 10 AcArya pUrvajJAnanA ja vI. ni. saM. 34pamAM dhAraka emAMnA AryarakSitapUrvajJAnano viccheda sADAnava pUrvenA jJAtA.thaI gayo. tyAra bAda devardhvigaNi ekapUrvanA aMtima pUrvajJAna eka deza jJAtA vI. ni. saM. 1000 arthAt AMzikarUpe pachI pUrvajJAnano viccheda thayo. vidyamAna rahyuM. pUrvajJAnanA astitvanA viSayamAM baMne paraMparAonI mAnyatAmAM 6papa varSanuM aMtara che, je ciMtanano viSaya che. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969). 333] Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya zvetAMbara paraMparAnI |digaMbara paraMparAnI mAnyatA pramANe | mAnyatA pramANe ekAdazAMgIno kALanA prabhAvathI Agama-vI.ni. saM. 683mAM | viccheda jJAna aMgopAMga Adi viccheda thayo. tyAra uttarottara kSINa, atikSaNa pachI enA mAtra eka ane kSINattara thaI javA deza jJAna bAkI rahI chatAM paNa dudhdhamAkALanI gayo. aMgabAhA samApti paryata vI.ni. saMtanA Adi zeSa AgamonuM 21003 varSa 8 mahinA 14 vicchinna thavAno divasa vItI jatA 15mA kyAMye ullekha nathI. divasanA prathama prahara sudhI potAnA zuddha svarUpamAM aMzataH vidyamAna raheze. AgamonI saMkhyA mUrtipUjakamAM 45 temaja Agama graMthanA rUpamAM sthAnakavAsI ane terApaMthamAM SakhaMDAgama ane 32 AgamonI saMkhyA che. kaSAya-pAhuDanuM sthAna sauthI upara che. jo niSpakSa (taTastha) temaja sUkSma dRSTie A baMne paraMparAonAM AgamonuM tulanAtmaka vivecana karavAmAM Ave to strImukti, kevaLIbhakti (kevaLI kavaLAhAra) Adi nAnI-moTI 84 vAtonA mAnyatAbheda sivAya bAkI badhA siddhAMtonuM pratipAdana, tattvonuM nirUpaNa vagere baMne paraMparAomAM paryAptapaNe sarakhuM ja maLaze. (digaMbara paraMparAnA AcAryono kALanirNaca) aitihAsika tathyonA pariprekSyamAM vI. ni. pachI gautamathI laI ahabali sudhI thayelA digaMbara paraMparAnA AcAryonA krama temaja kALa nimnalikhita rUpe siddha thAya che ? [ 334 9696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2)| Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma jabU 100 varSa samuccaya kALa zrutaparaMparA kALa indrabhUti gautama kevaLI 12 varSa sudharmA (lauhAya) kevaLI 12 varSa kevaLI 38(40 varSa) tyArabAda kevaLajJAna viccheda 6ra (64) varSa viSNu(naMdI) zrutakevaLI naMdImitra zrutakevaLI aparAjita zrutakevaLI govardhana : zrutakevaLI bhadrabAhu zrutakevaLI tyAra bAda aMtima 4 pUrva viccheda vizAkha ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara proSThila ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara kSatriya ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara jaya ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara nAga ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara siddhArtha ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara dhRtiSeNa ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara vijaya ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara buddhila ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara gaMgadeva ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara dharmasena (vI. ni. ekAdazAMga temaja dazapUrvadhara saM. 345). tyAra bAda pUrvajJAna viccheda jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 26396969696969696969694 335 samuccaya kALa 183 varSa Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma subhadra yazobhadra nakSatra yazapAla pAMDu dhruvasena kaMsAcArya (vI. ni. ekAdazAMgadhara saM. 165) yazobAhu lohArya (vI. ni. saM. 165) zrutaparaMparA vinayadhara guptaRSi guptazruti zivagupta arhali ekAdazAMgadhara ekAdazAMgadhara yoga pUrNa yogaH ekAdazAMgadhara ekAdazAMgadhara tyAra bAda mAtra AcArAMga zeSa AcArAMgadhara AcArAMgadhara AcArAMgadhara AcArAMgadhara tyAra bAda ekAdazAMgI viccheda aMga-pUrvanA eka dezadhara aMga-pUrvanA eka dezadhara aMga-pUrvanA eka dezadhara aMga-pUrvanA eka dezadhara aMga-pUrvanA eka dezadhara aMga-pUrvanA eka dezadhara 62+100+183+220+118+100 = 783 varSa 100 varSa arhadbati pachInA AcAryonA krama ane kALa AcAryanuM nAma mAghanaMdI (naMdIsaMghanA AcArya) dharasena kALa puSpadaMta (SakhaMDAgamanA racanAkAra) bhUtabala (pakhaMDAgamanA racanAkAra) yoga pUrNa yoga 339 00000 samuccayakALa 220 varSa 118 varSa kulakALa 20-20 varSa anumAnata kALa 21 varSa 19 varSa 30 varSa 10 varSa 80 varSa 863 varSa jI jaina dharmano maulika itihAsa: (bhAga-2) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLIkALathI pUrvadharakALa sudhInI zramaNI paraMparA anAdikALathI jaina dharmanI vizeSatA evI rahI che ke emAM strIone paNa sAdhanAmArga upara agresara rahevAno saMpUrNa adhikAra maLyo che. puruSonI jema ja dareka varga, varNa athavA jAtinI strI paNa potAnI zakti temaja icchA pramANe zramaNopAsikA-dharma athavA zramaNIdharma aMgIkAra karI zake che. 'strI zudrau nAdhIyetAma' A prakAranA pratibaMdha mATe jaina dharmamAM lezamAtra sthAna nathI rahyuM. anAdikALathI tIrthaMkara tIrtha sthApanA vakhate puruSavarganI jema nArIvargane paNa sAdhanAkSetrano suyogya temaja sakSama adhikArI samajIne caturvidha tIrthamAM joDatA AvyA che. badhA tIrthaMkaro vaDe apAyelA A amUlya adhikArano sadupayoga karIne strIoe paNa puruSonI jema ghaNI hiMmatanI sAthe sAdhanAmArga upara agresara thaI ane emaNe AtmakalyANanI sAthe-sAthe janakalyANa paNa karyuM ane jaina dharmanA pracAra-prasAra temaja abhyutthAnamAM ghaNuM mahattvapUrNa yogadAna ApyuM. covIse-covIsa tIrthaMkaronAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAonI saMkhyAnA tulanAtmaka niSkarSathI evuM spaSTa rIte dekhAya che ke sAdhanApaMthamAM mahilAo haMmezAM puruSothI 1 AgaLa rahI che. y digaMbara paraMparAmAM to (yApanIyasaMghane choDIne) zrImukti mAnavAmAM AvI nathI, paraMtu zvetAMbara paraMparAnA Agama 'jambudvIpa prajJapti'mAM bhagavAna RSabhadevanI sAdhvIonA mokSagamanano ullekha che. e ja rIte 'kalpasUtra'mAM bhagavAna ariSTanemi, pArzvanAtha temaja mahAvIranI anukrame 3000, 2000 temaja 1400 sAdhvIonA siddha-buddha-mukta thavAnA ullekho che. A cAreya tIrthaMkaronA mukta thayelA sAdhuonI tulanAe sAdhvIonI mukta thavAnI saMkhyA bamaNI che. bha. mahAvIre dharmatIrthanI sthApanA samaye caMdanabAlA Adi strIonA zramaNIdharmamAM temaja anya mumukSu nArIvargane zramaNopAsikA dharmamAM dIkSita karI nArIvargane paNa puruSanI samovaDI ja sAdhanA dvArA sva-parakalyANa karavA mATe adhikArI ghoSita karI. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) UUUU 004 330 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAlA ) Arya mahAgiri, Arya suhastiI, Arya vaja temaja yAkinI mahattAsUna AcArya haribhadra vagere mahAna prabhAvaka AcArya je pramANe jinazAsananI utkRSTa sevA ane janakalyANanA mahAna kArya karavAmAM saphaLa thayA, te badhA mULathI to sAdhvIsamAjanI ja dena che. nirvANakALa pahelAM ja caMdanabAlA, mRgAvatI Adi keTalIka zramaNIono paricaya prastuta graMthamALAnA prathama bhAgamAM ApI cUkyA chIe. have nirvANa pachI 1000 varSanA samayagALAmAM thayelI zramaNIomAMthI jeno - jeno je rUpe paricaya upalabdha thAya che, ene ahIM TUMkANamAM ApI rahyA chIe. (mahAsatI caMdanabAlA) AryA caMdanabAlA bhagavAna mahAvIranI prathama ziSyA ane prabhunA suvizALa zramaNI-samudAyanI pramukha temaja saMcAlikA hatI. caMdanabAlA caMpA nagarInA mahArAja dadhivAhana ane mahArANI dhAriNInI putrI hatI. prabhu mahAvIranA chadmasvakALamAM atyaMta kaparA abhigrahavALA ghaNA lAMbA tapanuM pAraNuM caMdanabAlAnA hAthe thayuM, AthI vartamAna avasarpiNI kALanI samagra sAdhvIomAM emane sarvAdhika puNyazALI kahevAmAM Ave to atizayokita thaze nahi. caMpA nagarImAM thayelA bhayAnaka rAjya-viplavane pariNAme bALapaNamAM emaNe viSama kaNe sahana karavAM paDyAM. AryA caMdanabAlAnA jIvanano saMkSipta paricaya prastuta graMthamALAnA prathama khaMDamAM ApavAmAM AvI cUkyo che. bALa brahmacAriNI mahAsatI caMdanabAlAe rAjakumArIo, zreSThI kanyAo, rAjarANIo, dhanavAnanI patnIo temaja dareka vargonI mumukSu nArIone hajAronI saMkhyAmAM zramaNIdharmamAM dIkSita karI kalyANa mArgamAM emanuM netRtva karyuM emaNe svayaM prabhu vaDe apAyelA zramaNIsaMghanI pramukhA(pravartinI)pada upara rahIne 36000 sAdhvIonA ati vizALa sAdhvIsaMghano vahIvaTa ghaNI nipuNatAthI karyo. pravatinI caMdanabAlA zramaNAcAramAM najIvA zaithilya temaja nAnAmAM nAnI bhUlane paNa anarthanuM mULa mAnI anuzAsana ane sAdhvIsamAjanA hita mATe koI paNa sAdhvIne bhale [ 338 09909996369696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI te keTalI paNa moTI kema na hoya, premapUrvaka sAvadhAna karavAmAM lezamAtra saMkoca karatI nahi. emaNe sAdhvI mRgAvatI jevI ucca koTinI sAdhikAne paNa prabhunA samavasaraNamAM asamaya sudhI besI rahevA para vakhoDavAmAM saMkoca rAkhyo nahi. e TakorathI magAvatIe paNa potAnI bhUla mATe nizchala-bhAva temaja vizuddha aMtaHkaraNathI pazcAttApa karyo ane tarata ja kevaLajJAna prApta karI lIdhuM. eka lAMbA samaya sudhI jinazAsananI sevA temaja sva-parakalyANa karatA rahIne pravartinI caMdanabAlAe cAra ghAtIkarmono kSaya karI kevaLajJAna ane tyAra bAda, avaziSTa cAra aghAtIkarmono nAza karI aMte akhaMDa, avyAbAdha, anaMta AnaMdasvarUpa mokSa meLavyo. bhagavAnanA saMghanI 36000 sAdhvIomAMthI caMdanabAlA sahita 1400 sAdhvIoe mokSa meLavyo. jambukumAranI mAtA dhAriNI Adi vI. ni. saM. 1 mAM jyAre rAjagRhImAM Arya sudharmAnA upadezathI zreSThIkumAra jammU bhavaprapaMcathI virakta thaI dIkSita thayA, e vakhate sattara (17) uccakuLanI nArIoe paNa AryA suvratAnI sevAmAM zramaNIdharmanI dIkSA lIdhI. teonAM nAma A pramANe che : 1. AryA dhAriNI (jabUkumAranI mAtA) jambukumAranI sAsu-mAtAo : 2. padmAvatI, 3. kamalamAlA, 4. vijayazrI, 5. jayazrI, 6. kamalAvatI, 7. suseNA, 8. vIramatI, 9. ajayasenA. jambunI dharmapatnIo H 10. samudrazrI, 11. padmazrI, 12. padmasenA, 13. kanakasenA, 14. nabhasenA, 15. kanakazrI, 16. kanakavatI, 17. jayazrI. parama vairAgI jabUkumAranAM vairAgya janmAvanArA temaja yuktisaMgata hita-mita vacanothI prabhAvita thaI e 17 strIoe AryA suvratAnI pAse dIkSA grahaNa karI. jIvanaparyaMta (AjIvana) uttama bhAve vizuddha tapa-saMyamanI ArAdhanA karI. jambukumAranI patnIoe bharayuvAnImAM samasta kAma-bhogo, sukha-suvidhAo temaja apAra saMpattine Thokara mArI ekavAra manathI mAnI lIdhelA potAnA pati jammUkumAranI sAthe je pramANe potAnA aDaga premanuM chelle sudhI jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) G LOGOGO/339 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvahana karyuM, te vastutaH atyaMta mahAna, advitIya, anupama, adbhuta temaja mumukSo mATe preraNAnuM akhaMDa strota rahyuM ane raheze. sALa na rahyuM ane rAma abha - - 1 1 1 ' + , r . ' na ka '' ', , la , dhAriNI arvatI rAjayanA adhIzvara mahArAje pAlakanA nAnA putra rASTravardhananI patnI (caMDapradyotanI pautravadhu) hatI. sAdhvI dhAriNInuM jIvanacaritra jaina itihAsamAM Adarza nArInuM pratIka gaNavAmAM Ave che. zramaNI dharmamAM dIkSita thatA pahelAM ja emaNe potAnA satItvanI rakSA mATe atula aizvarya ane potAnAM saMtAno sudhdhAMno moha tyAgavo paDyo hato. dIkSA pachI be rAjyomAM saMbhavita bhISaNa narasaMhArane rokIne mahAsatI dhAriNIe saMsArane ahiMsA ane ayuddhano preraka saMdeza Apyo. emano samaya vI. ni. saM. 24-60nI AsapAsano mAnavAmAM Ave che. (sAdhvI vijayavatI ane vigatabhayA) - "Avazyaka cUrNimAM mahattarA vijayavatI ane emanI ziSyA vigatabhayAno ullekha Ave che. je vakhate avaMtIsene kauzAMbI upara AkramaNa karyuM, enA thoDA vakhata pahelAM sAdhvI vigatabhayAe kauzAMbImAM saMlekhanApUrvaka anazana karyuM hatuM, emanA saMlekhanAnA upalakSyamAM kauzAMbInA zrAvaka-zrAvikA saMghe AdhyAtmika mahotsavanuM Ayojana karI mahAsatI pratye sanmAna darzAvyuM hatuM. emano samaya vi. ni. saM. 44nI AsapAsano mAnavAmAM Ave che. (eka ajJAta sAdhI ane maraMDa-rAjakumArI) je pramANe bha. mahAvIranAM zrIcaraNomAM e samaye videzI gaNAtA cilotarAjano zramaNadharmamAM dIkSita thavAno ullekha maLe che, e ja rIte vIra nirvANanI pAMcamI-chaThThI sadImAM paNa eka videzI mahilAno zramaNIdharmamAM dIkSita thavAno ullekha paNa upalabdha thAya che. vizeSAvazyaka bhASya" ane "nizItha cUrNi'nA ullekha pramANe videzI zakazAsaka muDarAjanI sAme enI vidhavA bahene pravrajita thavAnI ( 340 9i9696969696969696969]na dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icchA darzAvI. muruMDarAje potAnI bahenane dIkSA mATe rajA ApatA pahelAM parIkSA karavAnuM vicAryuM ke kayo dharma sarvazreSTha che, jemAM dIkSita thaI enI bahena kharA arthomAM AtmAno uddhAra karI zake. ene parIkSA karavA mATe eka upAya sUkyo. eNe hAthIzALAnA mahAvatane AjJA karI ke - "te hAthI zALAmAMnA badhAthI moTA vizALakAya hAthI upara besIne rAjamahelanI najIka rAjapathanA cAra rastA upara Ubho rahI jAya. jyAre paNa tyAM koI paNa dharmanI koI sAdhvI Ave to enI tarapha hAthIne tIvragatie haMkArIne kaThora zabdomAM caitavaNI Ape ke - "te badhAM ja vastrone tarata utArIne nirvastra thaI jAya, nahi to madonmatta hAthI ene kacaDI nAkhaze." muruMDarAja rAjamahelanA jharUkhAmAMthI joI leto ke mahAvata enA AdezanuM yathAvatu pAlana karI rahyo che ane e taraphathI AvelI sAdhvIo bhImakAya gajarAjane potAnI tarapha jhaDapathI vadhato joI mahAvatanI cetavaNI pramANe potAnAM vastra pheMkI detI hatI. A joI muruMDarAja nirAza thayo ke evI koI samartha sAdhvI nathI, ke jenI pAse enI sahodarA pravrajita thaI zake. - - te A vicAramAM ja hato ke ene mahAvatanI cetavaNI saMbhaLAI. muruMDarAje jharUkhA(chajjA)mAMthI joyuM ke hAthI eka zvetAMbarA kRzakAya sAdhvInI tarapha AgaLa vadhI rahyo che. sAdhvI zAMta, sahaja ane nIDaratApUrvaka potAnA maMtavyanI tarapha AgaLa vadhI rahI che. jayAre hAthI thoDeka ja dUra hato to sAdhvIe potAnI muhapattI (mukhavastra) hAthI tarapha nAMkhI. enAthI hAthI ekadama Ubho rahI gayo, mukhapattIne sUMDha vaDe pakaDIne Amatema joI ane ene eka tarapha nAkhI pharI sAdhvIjI tarapha bhAgyo. mahAvata jora-jorathI bUmo pADIne sAdhvIne cetavI rahyo hato, AthI sAdhvIe potAnuM rajoharaNa hAthI tarapha nAkhyuM. hAthI pharI aTakyo. eNe rajoharaNane potAnI sUMDhamAM pakaDI havAmAM pheravyuM ane pachI eka tarapha nAMkhI dIdhuM. Ama A rIte pharI hAthInA AgaLa vadhavAthI sAdhvI potAnA pAtra temaja dharmopakaraNo eka pachI eka ema phekatI gaI ane hAthInI gatine rokatI gaI. A badhuM joI tyAM upasthita janasamUha stabdha rahI gayo jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) DDDDDDDDDD) 341] Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane sAdhvInA anupama dhairya ane sAhasa para ApharIna thaI gayA. chelle sAdhvI pAse potAnAM paherelAM vastro sivAya kaMI paNa bAkI rahyuM nahi tyAre A dazya joI rahelI gussAthI vyAkuLa bhIDe mahAvatane lalakAryo - baMdha karo A dhRSTatA ne !' mahAvate muruDarAjanI tarapha joyuM. muruDarAjano saMketa maLatAM ja mahAvate hAthIne aMkuzamAM karI lIdho. A ghaTanA ghaTavA pachI muruDarAje enI bahenane kahyuM : - 'sahodare ! A agAdha dhairyazAlinI samartha sAdhvInI pAse tuM pravrujita thaI zake che. vastutaH A 'sAdhvIno dharma zreSTha ane sarvajJa prarUpita che.' potAnA bhAInI paravAnagI meLavI muruDa rAjakumArIe e tapopUtA jainasAdhvI pAse dIkSA laI lIdhI. hajAro lokoe emano jaLaghoSa karIne sanmAna ApyuM. e baMne sAdhvIoe jana-jananA manamAM zraddhAno vaNathaMbhyo srota pravAhita karI dIdho. e sAdhvIonAM nAma bhale ajJAta hoya, paNa emanuM jIvana saMyama ane sAhasanI preraNA ApatuM raheze. parama prabhAvikA yakSA Adi sAdhvIo AcArya saMbhUtivijayanA AcAryakALa(vI. ni. saM. bIjI-trIjI sadI)mAM mahAmaMtrI zakaDAlanI 7 putrIonA dIkSita thavAno ullekha maLe che. yakSA Adi sAteya behenonI yAdazakti ghaNI prakhara ane prabaLa hatI. kaThorathI kaThora temaja keTalAMye lAMbAM gadya athavA padyane mAtra ekavAra sAMbhaLIne ja yakSA ene potAnA smRtipaTala upara aMkita karI tatkALa yathAvat saMbhaLAvI detI hatI. e ja pramANe bIjI, trIjI ema sAte sAta baheno kramazaH be, traNa, cAra, pAMca, cha ane sAta vAra sAMbhaLI koI paNa gadya-padyane yathAvat saMbhaLAvI detI hatI. A sAteya bahenoe aMtima naMdanI rAjasabhAmAM vararuci jevA paMDitane potAnI adbhuta yAdazaktinA camatkArathI hataprabha karI enA ghamaMDane utAryo hato. Arya mahAgiri ane Arya suhastIe bALapaNathI ja e samayanI mahAna viduSI AryA yakSAnA sAMnidhyamAM rahIne ekAdazAMgInuM jJAna meLavyuM hatuM. 342 77 8 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya sthULabhadra ane tyAra bAda yakSA Adi sAta bahenonA pravrajita thayAnA thoDA samaya pachI sthULabhadranA anuja zrIyake paNa zramaNadharmanI dIkSA lIdhI. sAdhvI yakSAe potAnA nAnA bhAI muni zrIyakane ekAzana ane upavAsa karavAnI preraNA ApI. dIrgha upavAsanA phaLasvarUpa parama sukumAra zrIyakanA dehAMtathI emane ghaNuM duHkha thayuM. thakSAe muni zrIyakanA svargastha thavA mATe potAne doSI gaNIne ugra tapasyA karavI zarU karI, aneka pUrvAcAryoe evI mAnyatA abhivyakta karI che ke - "yakSAnI kaThora tapasyAthI ciMtita thaI saMghe zAsana devInI sAdhanA karI. devI sahAyatA(madada)thI sAdhvI yakSA mahAvidehakSetramAM zrI sImaMdhara svAmInI sevAmAM pahoMcI, bhagavAna sImaMdhara svAmIe sAdhvI yakSAne nirdoSa gaNAvIne ene cAra adhyayana cUlikA rUpe pradAna karyA. Ama Arya saMbhUtivijayanA AcAryakALamAM dIkSita thaI AryA yakSA Adie sAdhvIsaMghamAM potAnuM viziSTa sthAna prApta karyuM. (Aya poINI) vAcanAcArya Arya balissahanA samayamAM (vI. ni. saM. 300 thI 330nI AsapAsa) vidUSI mahAsatI poNI ane anya 300 nigraMthinI sAdhvIonI hayAtIno ullekha "himavaMta sthavirAvalI'mAM upalabdha thAya che. kaliMga cakravartI mahAmeghavAhana khAravela dvArA vi. ni.nI cothI sadInA prathama caraNamAM kumAragiri upara Ayojita Agama pariSadamAM vAcanAcArya Arya balissaha ane gaNAcArya Arya susthita, supratibuddhanI paraMparAonA 500 zramaNonA vizALa samUhanI sAthe sAdhvI pramukha poiNI Adi 300 nigraMtha zramaNIonA upasthita hovAno spaSTa ullekha maLe che. - AgamanA pAThone sthira-sunizcita karavAmAM je sAdhvInI sahAyatA levAmAM AvI hoya, e sAdhvI keTalI moTI jJAna-sthavirA, Agama - marmajJA, pratibhAzALI ane prakAMDa viduSI haze, enuM anumAna sahaja ja lagAvI zakAya che. sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA rUpa caturvidha saMgha sAdhvI poiNInI jJAna-garimAno ghaNo samAdara karato hato ane saMghamAM emanuM sthAna ghaNuM mahattvapUrNa hatuM. jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 23969696969696969690 343 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na (sAdhvI sarasavatI) A vI. ni.nI pAMcamI sadInA pUrvAddha(Arya guNAkaranA samayamAM dvitIya kAlakAcAryanI sAthe emanI bhaginI (bahena) sarasvatI dvArA zramaNI dIkSA grahaNa karI. dvitIya kAlakAcAryanA prakaraNamAM sAdhvI sarasvatIno pUro paricaya ApI devAmAM Avyo che. sAdhvI sarasvatIe potAnI upara AvelA saMkaTamAM ghaNI hiMmatathI kAma lIdhuM. rAjA, gardabhillanA rAjamahelamAM baMdinInI jema baMdha karavAmAM AvI, gardabhilla dvArA aneka prakAranI yAtanAo, bhaya ane pralobhana ApavAmAM AvyAM, chatAM paNa teNI satyamArgethI calAyamAna thaI nahi. gardabhillanA pAzathI mukta thayA pachI AryA sarasvatIe AtmazuddhipUrvaka AjIvana kaThora tapa ane saMyamanI sAdhanA karI ane aMtamAM samAdhipUrvaka deha tyajIne sadgati meLavI. (sAdhvI sunaMdA) vI. ni.nI pAMcamI sadInA bIjA ane trIjA caraNamAM thayelI. sAdhvI sarasvatI pachI vI. ni. saM. 204nI AsapAsa Arya vajanI mAtA sunaMdAe Arya siMhagirinI AjJAnuvartI sthavirA sAdhvInI pAse zramaNIdharmanI dIkSA grahaNa karI. dhanagiri jevA bhavavairAgI mahAna tyAgInI patnI ane Arya vaja jevA mahAna yugapradhAnAcAryanI mAtA sunaMdAno garimAbharyo ullekha jaina itihAsamAM haMmezAM suvarNa akSaromAM karavAmAM Avato raheze. bharajuvAnImAM sunaMdAe garbhavatI hovA chatAM paNa dIkSita thavA mATe adhIrA thayelA potAnA patine prajita thavAnI anumati ApI, je Adarza bhAratIya nArInuM udAharaNa prastuta karyuM, je advitIya che. AryA sunaMdAno vistRta paricaya Arya siMhagirinA prakaraNamAM AvI gayo che. (bALa bahAcAriNI sAdhvI rukimaNI) - vIra nirvANanI chaThThI sadInA pUrvArdhamAM thayela ucca koTino tyAga karanArI mahA-mahimAvAna strIomAM sAdhikA rukimaNInuM paNa ghaNuM UMcu sthAna che. vastutaH rukmiNIno tyAga ghaNo anokho ane nirALo 344 9696969999999 rana dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. eka paLa pahelAM to mohanA mAdaka nazAmAM cUra hatI, to bIjI ja paLe te tyAgamArganI pathika banI gaI. te karoDapati zreSThInI ekamAtra putrI hatI. Arya vajranA vivecanamAM A ghaTanAnuM varNana thaI gayuM che. sAdhvI rudrasomA jo koIka parivAramAM dharma pratye AMtarika temaja ananya niSThA rAkhanAro eka paNa sabhya hoya to te AkhA kuTuMbano uddhAra karI nAkhe che. bhavasAgara pAra karAvI de che. sAdhvI banavA pahelAM rudrasomAnuM gRhasthajIvana A tathyanuM eka Adarza udAharaNa mAnavAmAM Ave che. rudrasomA dazapuranA vedavid somadevanI patnI hatI. somadeva dazapuranarezanA rAjapurohita hatA. emanuM rAjyakuTuMba, rAjyasabhA, samAja temaja samagra prajAvargamAM ghaNuM mAna-sanmAna hatuM. rudrasomA jaina dharma pratye pragADha niSThAvAna zraddhALu zrAvikA hatI. rudrasomAe vI. ni. saM. 522mAM eka mahAna bhAgyazALI putra Arya rakSitane janma Apyo. AgaLa jatA Arya rakSita jaina dharmanA parama-dyotaka mahAna prabhAvaka yugapradhAnAcArya thayA. rudrasomAnA bIjA putranuM nAma phalgurakSita hatuM. zarUAtanuM zikSaNa pUruM thatAM somadeve potAnA putra rakSitane ucca zikSA mATe pATaliputra mokalyo. pATaliputramAM aneka varSo sudhI vidyAdhyayana karIne kuzAgra buddhi rakSite cha e cha aMgo sahita vedono abhyAsa karyo. badhI vidyAomAM dakSa thayA pachI vI. ni. saM. 544mAM jyAre rakSita pATaliputrathI dazapura gayo, to rAjA ane prajAe bhavya samAraMbha sAthe nagarapraveza karAvIne sanmAna karyuM. paraMtu mAtA rudrasomAe A vidyA prApti mATe jarA paNa khuzI batAvI nahi. rakSite mAtAnI upekSAnuM kAraNa pUchyuM, to rudrasomAe zAMta svare kahyuM : 'vatsa ! are saMsAramAM evI kaI abhAgI mA haze je potAnA putranI saphaLatA para prasanna na thAya ! tArI saphaLatAthI badhA rAjI che, paNa tuM je vidyAmAM pravINa thaIne Avyo che, e vidyAnuM phaLa sAMsArika upabhoga karavA temaja potAnuM ane potAnAM parijanonuM bharaNa-poSaNa karavA sudhI ja sImita che. sva-para-kalyANa athavA jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 37771 345 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika unnatimAM e madadagAra nathI. putra ! sAcuM kahuM chuM mane kharekharo AnaMda to tyAre thAta jyAre tuM adhyAtmavidyAthI otaprota dRSTivAdanuM adhyayana karIne Avato." mAtAnA hRdayasparzI amogha udgAro putranA hRdayamAM kaMDArAI gayA. "mane dRSTivAdanI zikSA kyAM maLaze ?" evuM pUchatAM rudrasomAe nagaranI bahAra ikSuvATikAmAM virAjelA AcArya toSaliputranuM nAma jaNAvyuM. bIjA divase savAra thatAM ja rakSita mAtAnI caraNaraja kapALa upara lagAvIne dRSTivAdanA adhyayana mATe hoMze-hoMze AcArya toSaliputranI sevAmAM gayo. nigraMtha zramaNanI dIkSA dhAraNa karyA pachI ja dRSTivAdanuM adhyayana zakya che, anyathA nahi,' evuM jANI rakSite tarata ja koI paNa jAtanA saMkoca vagara zramaNadIkSA emanI pAse aMgIkAra karI. Arya rakSite emanI pAse 'ekAdazAMgI'nuM talasparzI adhyayana karyA pachI Arya vajanI sevAmAM hAjara thaI sADAnavapUrvanuM jJAna meLavyuM. mAtA-pitAe emane pAchA levA mokalelA emanA nAnA bhAI phalgurakSitane paNa zramaNadharmamAM pravrujita karyo. sADA nava pUrvanuM jJAna meLavI Arya rakSita pharI pAchA emanA guru AcArya toSaliputranI sevAmAM pahoMcyA. gurue emane sarvathA yogya jANI AcAryapada pradAna karyuM ane tyAra bAda teoe samAdhipUrvaka saMlekhanA karI ihaloka tyAgI paraloka sidhAvyA. potAnA gurunA svargArohaNa pachI AcAryapada upara AsIna thaI Arya rakSite pUrvamAM phalgurakSitanA mAdhyamathI karavAmAM Avela mAtA rudrasomAnA anurodha upara aneka dIkSArthIonA hitane najara samakSa rAkhI dazapura pahoMcyA. rudrasomAe ane emanA vaDe nirmANa pAmela preraNAprada bhUmikAnA pariNAme rAjapurohita somadeva temaja emanA kuTuMbanA aneka mumukSuoe AcArya rakSita pAse pAMca mahAvrata svarUpa aNagAra dharmanI dIkSA grahaNa karI. 34677773(c)(c)DO(c) jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryA rudrasImAe kaThora tapa karIne aneka varSo sudhI vizuddha saMyamanI sAdhanA karI AryA rudra somAnA baMne ja jIvana - gRhasthajIvana ane sAdhvIjIvana manuSyamAtrA mATe ghaNA preraNAdAyaka che. vaMza vistAra ane potAnA vaMzanI paraMparAnI akhaMDatA jALavI rAkhavI arthAt vaMzanuM nAma sthApI rAkhavAnI lokArUDha vAtanuM sva-parakalyANanI tulanAmAM rudrasImAnI sAme koI mahattva na hatuM. teNI mAnavajIvananI saphaLatA, vaMza-vistArathI nahi, paraMtu sva-parakalyANamAM mAnatI hatI. enA vaMzanuM nAma AgaLa cAlaze ke nahi, A vAtanI lezamAtra paNa ciMtA karyA vagara teNIe enA beu putromAM ucca koTinA saMskAronuM siMcana karI emane adhyAtma-sAdhanApathanA pathika ane pathapradarzaka banavA temaja potAnuM temaja bIjAnuM kalyANa karavAnI umadA preraNA ApI. rudrasomAnI preraNAnA pratiphaLa rUpe ja bALaka rakSita AgaLa jatA yugapradhAnAcArya Arya rakSita banyo. Arya rakSitanI AdhyAtmika saphaLatAnuM mULa zreya rudra somAne ja jAya che. jaina itihAsamAM anuyogonA pRthakkartAonA rUpamAM Arya rakSitanA nAmanI sAthe-sAthe purohita somadeva ane khAsa karIne rudra somAnuM nAma amara thaI gayuM. (sAdhvI IzvarI) * garbhakALathI laI mRtyu sudhI dareka manuSya nAnA-moTA koI ne koIka prakAranAM duHkhathI gherAyelo rahe che. dAruNa duHkhanI ghaDI vItI jatA manuSya duHkhanA divaso bhUlI jaI pharI mRgajaLa samAna sukhanI zodhamAM doDavA lAge che. pharI duHkha gherI vaLe che, thoDA vakhata pachI pharI emane bhUlI jAya che. lAkhomAMthI ekAda evo koI viralI nIkaLI Ave che ke, je potAnI upara AvelAM duHkhomAMthI bodhapATha laI sadA-sarvadA mATe duHkhothI chuTakAro meLavavA mATe sAco ane kharo prayAsa kare che. ' vi. ni.nI chaThThI sadInA aMtima dAyakAmAM thayelI sAdhikA IzvarInI gaNanA e viralAonI zreNImAM agrasthAne karI zakAya che. bhISaNa dukALajanya annanA abhAvanI bIbhatsa saMkaTajanya sthitimAM bhUkhathI ribAI-ribAIne maravAnI jagyAe sopAraka nagaranA (atyaMta saMpattivAna) | jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 969696969696969696969694 347 | Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadatta ane enI patnI IzvarIe potAnA cAreya putro ane AkhA kuTuMba sahita jhera meLavelA bhojanane ArogIne svecchA-mRtyunI pasaMdagI karavAno nirNaya lIdho. eka lAkha mudrAo kharcAne paNa jinadatta potAnA parivAranA aMtima (jhera bheLavelA) bhojana mATe ghaNI muzkelIthI mAtra be mUThI anAja meLavI zakyo. IzvarIe e annane vATI(daLI)ne bhojana banAvyuM. e bhojanamAM jhera meLavavA mATe IzvarIe tatkALa motane varAya evI jherIlI paDIkI kholI, te ja vakhate yugapradhAnAcArya vajasene tyAM Agamana karyuM. mRtyunI najIkanI ghaDImAM munidarzanane potAno parama puNyodaya mAnI IzvarIe gadgada thaI munine bhaktibhAve traNa prakAre vaMdana karyA. zreSThIpatnInA hAthamAM kALakUTa viSa joI Arya vajasene kAraNa pUchyuM. teNInA moDhethI sAcI sthitinI jANa thatA ja Arya vajasenane emanA gurue karelI bhaviSyavANInuM smaraNa thayuM. gurunI bhaviSyavANInA AdhAre AcArya vajasene IzvarIne kahyuM: "zrAvike ! bhojanamAM jhera meLavavAnI koI jarUrata nathI. kAle ahIM pracura mAtrAmAM anna upalabdha thaI jaze." munivacanonI amoghatAmAM ananya AsthAvAna IzvarIe viSanI paDIkIne vALI laI eno nAza karavA mATe eka tarapha mUkI dIdhI. IzvarInA vAraMvAra anurodha karavAthI Arya vajasene vizuddha AhAramAMthI be koLiyA bhojana grahaNa karyuM. e ja rIte anAjathI ladAyelAM vahANo sopArakapuranA baMdara para AvyAM. sUryodaya thatA ja nAgarikone jarUriyAta pramANe anAja maLavA lAgyuM. jIvasaTosaTanA bhISaNa saMkaTa TaLI jatA badhAMe rAhatano dama lIdho. ( zreSThI jinadattanA ghare paNa aza pahoMcyuM, badhAMe jaTharAgnine zAMta karI. zreSThIpatnI IzvarIe vItelA prANaghAtaka saMkaTanI ghaTanA upara vicAravimarza karIne potAnA pati ane cAreya putrone saMbodhIne kahyuM: "jo mahAmuni vajasene paLavArano paNa vilaMba karyo hota to 348 999999999999] jaina dharmano maulika ItihAsa : (bhAga-2) Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe badhAM avratAvasthAmAM ja akALa mRtyunA koLiyA banIne adhogati pAmatA. jIvana-mRtyunA saMdhikALanA aMtima kSaNamAM muktinA devatAnA rUpamAM muni hAjara thayA ane emaNe ApaNane badhAMne mRtyunA mukhamAM jatA bacAvyAM. AthI ApaNAM badhAM mATe zreyaskara e ja thaze ke ApaNe loko AcArya vajrasena pAse zramaNadIkSA dhAraNa karI tapa ane saMyamanI bhaThThImAM ApaNAM karmone bALIne haMmezAM mATe A dAruNa du:kha-dAvAnaLathI bacavAno prayatna karIe." IzvarInA A atyaMta suMdara sujhAvanA vakhANa karIne jinadatta Adi badhAMe saMsArathI virakta thaI pravrujita thavAno dRDha saMkalpa karyo. dhanika jinadatta, emanI patnI IzvarI temaja emanA nAgendra, caMdra, nivRtti ane vidyAdhara A cAreya putroe apAra vaibhava ane samasta sAMsArika bhogone Thokara mArI Arya vajrasena pAse sarvavirati rUpa aNagAradharmanI dIkSA aMgIkAra karI lIdhI. IzvarIe e saMkTakALathI zikSA (bodha-pATha-laI) lIdhI ane enA ciMtananI sAcI dizAe e dAruNa saMkaTanA abhizApane paNa svayaM temaja enA kuTuMba mATe varadAnarUpe badalI dIdho. sAdhvI IzvarInuM jIvana badhAM mATe eka ghaNuM ja preraNAtmaka che. e manuSyamAtrane niraMtara e ja preraNA ApatuM rahe che ke - 'o mAnava ! duHkhanI Thokara khAIne potAnI jAtane saMbhALa, e ja kSaNathI evA prayatnamAM lAgI jA, jenAthI tAre kyAreya duHkhano divasa jovo na paDe.' Wan jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77 349 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (upasaMhAra ) prastuta graMthamAM vi. ni. saM. 1 thI laIne 1000 sudhInA jaina dharmane itihAsa ApavAmAM Avyo che, jemAM 1000 varSanA saLagALAmAM thayela AcAryo, pramukha sAdhu-sAdhvIo, mahattvapUrNa aitihAsika ghaTanAo, rAjavaMzo, rAjaya parivartano vagerenAM yathAzakti prAmANika vivaraNo ApavAno prayAsa karavAmAM Avyo che. vi. ni. saM. 1000 pachI nA samayano itihAsa AgaLanA bhAgomAM ApavAmAM Avaze. 350 96969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adarza gurubhakta, Adarza pitA ane Adarza zrAvaka zrI pArasamalajI surANA suzrAvaka zrI pArasamalajI surANA emanA guru prAtaHsmaraNIya AcArya zrI hastImalajI ma.sA. pratye pragADha zraddhA-bhakti rAkhatA hatA. emanA jIvananI mukhya traNa vizeSatAo ahIM jaNAvavAmAM AvI rahI che. anupama gurubhaktiH pArasamalajIno ekano eka putra zikharamala jyAre be varSano bALaka hato, tyAre eka bInA banelI. no purisavaragaMdhahatthINuM'mAM jatanarAja mahetA vaDe lakhAyela pRSTha 600 upara "navojUno mata karI je" zIrSakathI e ghaTanA prakAzita che, ene ahIM ApavAmAM AvI rahI che. 'zrI pArasamalajI surANA nAgauravALA gurudevanAM darzana mATe jodhapura gayelA hatA. acAnaka gharethI khabara (TapAla) AvI ke - mAtA mAMdA che, jaladI AvI jAva.' TapAla vAMcI surANAjI asvastha thaI gayA ane AcAryazrInI sevAmAM AzIrvAda levA mATe hAjara thayA ane AkhI ghaTanA gurudevane jaNAvI. AkhI vAta sAMbhaLI gurudeve AzIrvAda ApI jatAM-jatAM kahyuM ke - "koI navo-jUno mata karI chai." Akhe raste pArasamalajI e ja gaDamathalamAM rahyA ke koI navo-juno mata karI jai'nuM tAtparya zuM hoI zake che ?' kaMI samaja paDI nahi. ghare AvIne joyuM to mAtA to svastha hatAM, paNa patnI asvastha hatI. yAda rahe ke jUnA jamAnAmAM patnInI mAMdagI AvatA dIkarAne bolAvavAno hoya to patnInI mAMdagI na lakhatA mAtAnI mAMdagI lakhavAmAM AvatI hatI. pArasamalajIe patnInI dekharekha ane sAra-saMbhALa karI ane be-cAra divasa pachI ja patnI avasAna pAmI. zoka beThakanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. AThamA-navamA divase ja bikAnerathI koI sajjana emanI kanyAnuM mAMgu laIne AvyA, tyAre emane AcAryazrInI rahasyamaya vAtano artha samajAyo. emaNe manomana AjIvana brahmacaryavratanuM pAlana karavAno nirNaya laI lIdho. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 7777 77777 351 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vakhate pArasamalajI 30 varSanA hatA. keTalAMye mAMgAMo AvyAM temaja kuTuMbIonuM keTaluMye dabANa rahyuM, paNa teo TasanA masa na thayA. potAnA gurunI vAtane paththaranI lakIra mAnI kuTuMbIonA ghaNA Agraha chatAM paNa punarlagna karyA nahi. gurunA nAnA amathA vAkyane zirodhArya karI pArasamalajIe potAnA jIvanamAM paNa navuM sAMsArika kArya paNa karyuM nahi, koI vyApAra karyo nahi, koI jamIna-saMpatti, sonuM, cAMdI, ghareNAM vagere kharIdyo nahi. potAnA jIvananAM bAkInAM 54 varSa gurusevA temaja saMyukta parivAramAM rahIne dharma-dhyAnamAM gALyA. cAturmAsa sivAya paNa mahinAo sudhI teo gurusevAmAM rahyA ane emanI vihAra yAtrAomAM paNa sAthe jatA hatA. satsaMga, brahmacarya, dharmadhyAna vagerethI teo nIrogI rahetA hatA. gurunA eka vacana upara emaNe emanA jIvananI samagra sAMsArika icchAothI moTuM pheravI lIdhuM ane pAchaLa pharIne kyAreya paNa joyuM nahi. Adarza pitA: e samaye nAgauramAM AjanI jema vidyAlayo na hatA. kizanalAla gurAMsAnI pauzALA(pAThazALA)mAM ja bALakone bhaNavA mATe mokalavAmAM AvatAM hatAM. abhibhAvaka eka nAriyeLa laI jatA ane potAnA bALakane zALAmAM praveza apAvI detA. pArasamalajI bhale pote bhaNI na zakyA, paNa dIkarAne sAruM bhaNAvavAnI gADha tamannA emanA manamAM hatI. emaNe zikharamalane je samaye pauzALAmAM praveza apAvyo, e vakhate zrIphaLanI sAthe gurAMsA ne savA pAMca rUpiyA paNa bheTamAM ApyA. e vakhate savApAMca rUpiyAnI ghaNI kiMmata hatI. teo dareka mahine gurAsAne dIkarAnA bhaNatara vize pUchatA hatA. e pramANe zikharamala pratye gurAMsA(gurujI)ne vyakitagata rasa paDavA mAMDyo hato. emaNe ochI vaya hovA chatAM paNa be varSa pachI zikharamalane bamaNo lAbha ApatA pAMcamA dhoraNamAM dAkhala karI dIdho. A tarapha pArasamalajIne evI jANakArI maLI ke madrAsamAM sAruM bhaNatara thAya che. emaNe manamAM evuM nakkI karI lIdhu ke - "dIkarAne bhaNavA mATe madrAsa mokalavo che." e divasomAM emanA nAnA bhAI 35ra 999999999999Ina dharmano molika itihAsa H (bhAga-2) Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saradAramalajInA sALAjI sUrajamalajI boharAno vyavasAya madrAsamAM hato. pArasamalajIe emanI sAthe vAta karI ane potAnA putra zikharamalane madrAsa mokalI dIdho. thoDA divaso pachI teo paNa madrAsa pahoMcI gayA. madrAsamAM e vakhate e.jI. jaina hAIskUla hatI. pArasamalajI zikharamalane e skUlamAM chaThThA dhoraNamAM dAkhalo apAvavA mAMgatA hatA, paNa zikharamalane ayogya jaNAvI prinsipale skUlamAM dAkhalo ApavAnI nA pADI. pArasamalajI icchatA hatA ke dIkarAnuM eka paNa varSa bagaDe nahi ane ene chaThThA dhoraNamAM praveza maLe. emaNe putrane Tyuzana karAvyuM. savAranA cAra vAgye teo zikharamalane uThADI detA ane vAMcavA mATe kahetA. divasamAM vArA pramANe adhyApaka Tyuzana karAvavA AvatA. pitAnA saMkalpa ane zramanuM phaLa maLyuM. dIkaro prI-TesTamAM pAsa thaI gayo ane ene chaThThA dhoraNamAM praveza maLI gayo. A rIte agiyAramA sudhI zikharamala tyAM ja bhaNyo. skUla pachI e. ema. jaina kaoNleja madrAsamAM bI. kaoNma. mATe praveza thayo. bI. kaoNma. bhaNatI vakhate zikharamalane bhaNataranuM mahattva samajAyuM ane teoe jAte ja niSThApUrvaka khUba bhaNavA lAgyA. emanI mahenata raMga lAvI ane sArA aMkothI emaNe snAtakanI parIkSA uttIrNa karI. tyAra bAda emaNe vakIla banavAnuM nakkI karyuM ane 1971mAM madrAsa laoN kaoNlejamAMthI sArA aMkothI ela. ela. bI. uttIrNa karI. Ama vakIla banIne emaNe vakIlAta zarU karI dIdhI. Aje lagabhaga 40 varSothI vakIlAta karatA rahIne madrAsa(cennaI)mAM sthita laoN-pharma 'surANA enDa surANA inTara nezanala eTonIMja' bhAratanI dasa sarvazreSTha laoN-pharmomAM gaNavAmAM Ave che. . 1971mAM madrAsanA rAjasthAnI samudAyamAM bhaNelA-gaNelA chokarAo ochA hatA. moTAbhAgenA chokarAo vyavasAyamAM lAgI jatA hatAM. paraMtu pArasamalajIe emanA dIkarAne jJAnArjana karAvIne dhanArjana mATe yogya banAvyo. chokarInI pasaMdagImAM pArasamalajInA mAtra be ja AdhAro hatA. sAru kuLa ane bhaNelI-gaNelI saMskArI chokarI. A rIte 1973mAM zikharamalajInAM lagna sArA gharanI bhaNelI-gaNelI dIkarI lIlAvatI sAthe thayAM. pitAnI dUradarzitA, zrama ane gurukRpAnA paripAkarUpe zikharamalajI Aje saphaLatAnA zikhara para beThA che. jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 77 353 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkarAnA jIvana-nirmANa mATe pArasamalajIe eka tarapha gRhasthajIvananAM badhAM sukhone tilAMjali ApI, to bIjI tarapha munijIvana paNa apanAvyuM nahi. agaNya takalIpho paDavA chatAM pArasamalajIe eka Adarza pitAnI zreSTha bhUmikA adA karI, ahIM sudhI ke potAnA pautra DaoN. vinoda surANAne paNa saMskAro vaDe sIMcIne eka Adarza dAdAnI zreSTha bhUmikA bhajavI. DaoN. surANAnI dharmapatnI razmi, putraya ci. kIrti ane devakArtikanuM jIvana paNa dhArmika saMskArothI otaprota che. cAdagAra saMthAroH pArasamalajInA jIvanano mahattama samaya guru hastInA pAvana AdhyAtmika AbhAmaMDaLamAM ja vItyo. teo eka rIte gRhastha saMta ja hatA. 84 varSanI uMmaramAM pUrA hozamAM svayaMnI prabaLa bhAvanA temaja AcArya hastInA paTTadhara AcArya hIrAcaMdrajInI svIkRti maLyA bAda, caturvidha saMghanI sAkSImAM savidhi saMthAro dhAraNa karyo. pAMca divasanA saMthArAnI sAthe 13 julAI, 2001nA roja emanuM samAdhi-avasAna thayuM. cennaI nivAsIonuM kahevuM che ke - "chellAM keTalAMye varSonAM saMbhAraNAMmAM cennaImAM Avo sajAgapaNe thayelo saMthAro jovA nathI maLyo." pArasamalajI divALInA divase kyAreya ghare rahetA na hatA, kAM to gurudevanI sevAmAM ke pachI pauSadhopavAsanI sAthe sthAnakamAM. emanA nidhana pachI 2001nI divALInA divase zikharamalajIne evo khyAla Avyo ke emaNe saparivAra AcAryazrInI sevAmAM javuM joIe. teo saparivAra muMbaImAM virAjelA AcAryazrI hIrAcaMdrajInAM darzane gayA. AcAryazrIe emane saMthArAnI aMtima samayamAM emaNe potAnA pitAjIne emanI tIvra abhilASA pramANe saMthAro apAvI emane dhyAna-dharmamAM sahayoga Apyo. AvA parama gurubhakata zrI pArasamalajI surANAnI punita smRtiomAM emanA putra zrI pI. zikharamalajI surANAne jaina dharmano maulika ItihAsanA cAra bhAgonA saMkSiptI karaNa ane gujarAtI anuvAda karAvanArA tathA enA prakAzananuM saMpUrNa zreya jAya che. saMparka : Do. vinoda surANA, surANA enDa surANA InTaranezanala erTIna, 61-63, Do. rAdhAkRSNana roDa, melApura, cennaI-600004 (bhArata) dUrabhASaH 044-28120000, 28120002 temaja 28120003. 354 9i6969696969696969696) jaina dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n aMgacUliyA (zruta) - 688 n aMgapaNati - 73, 91, 95, 110, 154, 157, 184, 235, 326, 357, 413 aMgasaptika graMtha - 484 aMguttaranikAya - 120 - (ga) saMdarbha sUtra, graMthAdi sUci (a) n aMtagaDadasANA - 70 n aMtayaDadasA - 73 D aMtakRtkazA - 152, 154, 156, 174, 178 // aMtakRta dazAMga - 688 n aMtagaDa sUtra - 153, 687 D agrAyaNI pUrva - 26 agrAyaNIya pUrva - 167, 175 n atharva-veda - 7, 49 D adharma-dvAra - 158 adharma-sthAna - 160 n anaMgAra-prAmRta TIkA - 617 2 anuttaropapAtika dazAMga - 688 anuttaropapAtika sUtra - 70, 73, 154, 155, 174, 178 - anuttarovavAiya dazA, anuttarovavAiya dazAo - 70, 154, 687 // anuyoga dvAra - 73, 178, 689, 762 D anuyoga dvAra sUtra, aNuyoga dArAI - 552, 632, 678, 687 - anuSa'pAda - 658 anekAkSarI - 556 - apApAbRhatkalpa - 520 apRthakspAnuyoga vAcanA 595 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) n . (c) 355 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a abhidhAnacittAmaNi - 109 2. abhidhAna rAjendra - 513 a amoghavRtti - 617 3 avagrahaiSaNA nAmaka adhyayana - 90 3 abadhdhapUrva - 168, 175 2 avasUri - 378 azokAvadAna - ra74 3 aSTAMgadhara - 726 9 aSTAMganimitta - 738 2 astinAstipravAda pUrva - 26, 167, 175 0 ahorA ke zilAlekha - 450 (A) 0 AcArakalpa - 90, 360, 534 2. AcAra prakalpa - 90, 98, 99, 101 'n AcAra praNidhAna (adhyayana) - 321 0 AcArakRta adhyayana- 113 9 AcAra aMgAdi - 26, 55 AcArAMga sUtra - 70, 73, 75, 77, 79, 80, 82, 83, 85, 86, 89, 100, 102, 107, 109, 110, 123, 125, 127, 170, 172, 174, 177, 180, 182, 184, 325, 333, 370, pa29, 578, pa92, 618, 634, 688, 701 9 AcArAMga-TIkA - 82 AcArAMga cUNi - 86 AcArAMga niyukti - 75, 83, 86, 92, 99, 101, 109 AcAryabhASita adhyayana - 157 0 Aura paccakakhANa - 687 a Agama aSTottarI - 684 2 Atura pratyAkhyAna - 689 [ 356 09099999900 jana dharmano maulika ItihAsa (bhAga-2) Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmanindA bhAvanA 664 AtmapravAdapUrva - 26, 167, 175 AdAna adhyayana - 112 n Adi purANa - 184, 185 AptamImAMsA - 25 m n Addhika darzana - 598 Ayavisohi (zruti) - 687 n AyAro - 687 n ArAdhanA - 449 - n ArAdhanAkathAkoSa - 449 a ArdrakumAranA adhyayana - 113 Avazyaka kathA - 280 m n Avazyaka cUrNi - 23, 24, 29, 34, 48, 59, 267, 273, 275, 283, 285, 327, 328, 358, 305, 377, 407, 408, 530, 531, 562, 572, 590, 609, 610, 613, 617, 619, 722, 787, 790, 791 Avazyaka niyukti - 7, 50, 53, 58, 59, 61, 62, 64, 68, 69, 249, 364, 365, 368, 300, 373, 594, 704 Avazyaka malaya vRtti - 7, 15, 16, 30, 31, 65, 530, 571, 575, 577, 579, 197 Avazyakamalaya giri vRtti - 595 Avazyaka vRtti - 111, 267, 273 m n 2 AvazyakabRhad vRtti - 100 D Avazyaka sUtra - 178, 325, 689 O Avazyaka hAribhadrIyA - 249, 267, 273 Avazyaka hAribhadriyA TIkA - 375 Avazyaka hAribhadrIyAvRtti - 275, 377 D. AsIvisabhAvaNA (zruta) - 688 n AhAra parijJA adhyayana - 112 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 37 (c) 35 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 invejana oNpha iMDiyA bAI alejjaDara - 421, 422 . iliyaTa enDa DaoNsana hisTrI oNpha inDiyA - 670 3 IsibhAsiyAi (zruti) -688 isAvAsyopaniSad - 20 (u) 3 utkAlika zruta - 687 a utpAdapUrva - 26, 167, 175 uttarapurANa - 184, 185, 227, 233, 238, 240, 315, 586, 701, 7ra4, 725, 729, 732, 734, 748, 7para D. uttarAdhyayana sUtra - 17, 70, 125, 325, 361, 364, 366, 367, 510, 608, 618, 689 0 uttarajhayaNAI (kRta) - 688 3 upakezagaDDapaTTAvalI - 379, 380 . upadezapada - 405 3 upadezamAlA-doghaTTI vRtti - 188, 206, 301 'upadhAna zruta - 75, 89 a upasargahara stotra - 325 upAsaka dazA sUtra - 35, 36, 73, 149 0 uvasaggahara stotra - 333, 362, 372, 374, 15ra, 174, 177, 687, 688 0 uvavAhaya (Agama) - 139, 687 (2) 0 Rgvada - 7, 49 a RSibhASita adhyayana - 157, 325 0 RSimaDala stotra - 597 (e) epiToma - 421, 429 2. eraNa kI prazasti - 6 65 [ 358 969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S (o) odha-niyukti - 361, 368, 689, 690, 3. ogha (sUtra) - 369 | (o) a aupapAtika sUtra - 249, 688 (ka) 2 kathAsaritsAgara - pa39, 542, 546, 547, kapriyakappiya (zruta) - 687 kapriyA - 688 2. kappavaDaMsiyA (zrata) - 688 kammapayaDi - 7ra4 karmagrantha - 681 3. karmagrantha svopajJa vRtti - 681 0 karmaprakRtipada - 704 0 karma pravAdapUrva - 26, 167, 175, 600 0 karma vipAka - 125 a karmaveda bandha pada - 704 a kalyANavAda pUrva - 168 1 kalpa kiraNAvalI - 519, 220 3 kalpacUrNi - 375, 4pa3, 454 kalpabhASya - 369 kalpa vyavahAra - 6 17 3 kalpa subodhikA - 8, 13, 14, 38, 508 p. kalpa sUtra - 5, 27, 324, 325, 372, 410, 46 3, 519, pa20, 692, 753, 770 0 kalpasUtrasthavirAvalI - 6 1, 324, 442, 463, 464, 473, ' 475, 565, 582, pa97, 598, 644, 645, 648, 675, 676, 681, 684, 692 jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 9696969696969696969696mAM 359 0 0 0 0 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n n kalpAntarvAcyAni - 208 kalpAvataMsikA (upAMga) - 688 0 kalpikA - 688 kalyANaphalavipAka - 34 kalyANa mandira stotra - 529 n kaSAyapAhuDuM - 64, 534, 533, 555, 702, 723; 724 0 kaSAya-prAmRta - 754 n kahAvalI - 30, 36, 37, 505, 506, 513, 542, 651, 652 // kArapasainskrapazana inDikeram - 672 . kAlasaptikA sUtra - 519 - kAlika sUtra 134, 364, 369, 195 kAlika zruta - 644, 650, 678, 687 - kAlika utkAlika sUtra - 689 0 kAvya mImAMsA - 668 kAvyAlaMkAra - 659 // kASThAsaMghasyagurvAvalI - 725, 733 D kitAbabulahina - 550 kundakunda prAmRta saMgraha - 760, 761, 763 D kurala (graMtha) - 761 n kuvalayamAlA - 712,714 n kevalI-bhukti - 65, 617 . kembrija hisTrI - 419, 549 n komalaprazna adhyayana - 157 kaumudImahotsava nATaka 666 D kriyAvizAlapUrva - 26, 168, 175 kriyAsthAna adhyAya - 122 n kSullakAcAra - 321 390 000 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m Q khuNiyAvimANa pavibhattI - 688 3 khuzAlapaTTAvalI - 536 // gaNDikAnuyoga - 169 O - khAtodaka adhyayana - 146 khAravelano zilAlekha - 483 - n g (kha) gaNipiTaka (sUtra) - 69, 128, 142, 170 gaNivijjA (zruti) - 687 gaNividyA - 689 . // galovavAe - 688 gargasaMhitA - 264, 274 gArgI saMhitA - 490 gAthAsaptazatI - 545, 546 jrvAvalI - 362, 598 gurupaTTAvalI - 323, 336 gommaTasAra - 73, 91, 233 goviMda niryukti - 663 gautama caritra - 28, 40, 41 (ca) n (ga) gandha hastInA vivaraNanI TIkA - 529 gacchAcAra painnA - 327, 329, 333, 362 gaNadharavAdanI TIkA - 20 gaNahara sattarI - 62 candra adhyayana - 146 candra gaccha - 799 candra prajJapti - 330, 688 caMdavijjaya - 687 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 361 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 caupanna mahApurisa cariyuM - 11, 17, 18 0 catuzaraNaprakIrNaka - 689 0 caraNavihi - 687 a cullakappasuya - 687 0 0 3 chinnachedanaya - 687 chedasUtra - 358, 359, 617 0 jambu caritra - 204, 206, 215, 222, 228, 231, 233, 234, 237, 238, 240, 294, 301, 379, 315 0 jambudvIpaparNottI - 688, 324, 734, 748, 769 0 jambu svAmI caritam - 65, 67, 190, 194, 233, 235, 236, 240, 242, 247, 248 , 3 jaranala opha dha bihAra enDa uDIsA risarca sosAyaTI - 250 a jaya dhavalA - 72, 91, 110, 534, 535, papa3, papa4, 702, 714, 724, 725, 748, 752, 756 jItamaryAdA - 508. 3jIvAbhigama - 139, 687, 688 jaina itihAsanI pAMDulipi - 633 jaina graMtha ane graMthakAra - 714 . jaina dharmano prAcIna itihAsa - 169 jaina dharmano maulika ItihAsa, prathama bhAga - 34, 37, 139, 255, 280, 488, 770, 775 jaina dharmano prAcIna saMkSipta itihAsa - 51, para 3. jene paraMparAno itihAsa - 286, 623 . jaina zilAlekha saMgraha bhAga 1 - 755, 756, 766, 768 jaina sAhitya aura itihAsa - 616, 617 jena siddhAnta bhAskara bhAga-1 - 725 jaina sAhitya saMzodhaka - 51, 580, 621, 715, 357, 633, 729 [ 362 cha96969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) S S T U O Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a jainendra siddhAnta koSa - 357, 614, 633, 728, 729, 740, 755, 763 1 jJAtA dharma kathA, pAyA dhamma kahAo - pa6, 70, 73, 95, 105, 143, 144, 174, 177, 229, 688 1 jJAna pravAda pUrva - 26, 167, 175 3. jyotiSa karaNDaka - 6pa1, 689, 6para a jhANavibhattI - 687 a taMdulayAliya - 687 tattvArthazlokavArtika - 71 2 tattvArthasUtra - 25, 493, 494 tapAgaccha, paTTAvalI - 51, 231, 323, 336, 364, 504, pa31, 407, 4pa9, 493, 622, 624, 646, 715 3. tapAgacchavRddha paTTAvalI - 51, 580 2taraMgavatI (kAvya) - papa7 3 tAtparyavRtti - 7pa8 2 titvogAlIpAInnA - 5, 98, 179, 181, 184, 323, 328, 360, 361, 375, 377, 405, 407, 412, 413, 435, - 436, 519, 690, 691, 700 0 tiloyapaNadI - 5, 35, 64, 184, 185, 232, 236, 517, papa5, 701, 324, 725, 731, 734, 735, 741, 748, 7para 3 tetalIputra adhyayana - 147 3tripadI (sUtra) - 722 0 trilokasAra - 517 - a triSaSTizalAkA puraSa-caritra - 9, 24, 26, 29, 108, 250, 436 (da) . dardUra adhyayana - 146 darzana zuddhi saTIka - pa33 jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 230333232233 363] Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n dioivAya - 166, 687 divyAvadAna -485, 491 m n dhI guptA empAyara - 635, 636, 642, 647 O dhI janarala oNpha dhI orisA bihAra risarca sosAyaTI - 251 O n darzanasAra - 337, 344, 616 darzanaprAbhUtanI TIkA - 618 dazavaikAlika sUtra - 1, 70, 104, 109, 178, 319, 320, 325, 617, 668, 687, 689 dazAzruta skaMdha - 180, 325, 326, 360, 363, 369, 372, 374, 514, 520, 688, 689 m dIrghanikAya - 274 dIvasAgara paNattI - 688 duHkha vipAka - 71, 164 duSNamA zramaNa saMgha stotra - 378, 441 dRSTivAda - 70, 73, 97, 109, 166, 169, 174, 175, 178, 406, 597, 591, 595, 703, 707, 721, 730, 795 - devIcandra guptam (nATaka) - 967, 669 n n dhI hindu hisTrI oNpha inDiyA - 251 dIpa vaMza (graMtha) - 448 dIpAlikA kalpa - 480 - devindaNDa - 687, 689 doTTIvRtti -301, 329 DdravazrutAdhikAra sUtra - 678 - dravyazruta - 678 dravyAnuyoga - 494, 495 (dha) dhannAsArthavAhanuM adhyayana - 144 dharaNovavAe - 688 dharma adhyayana - 111 34 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma prakaraNa - 101 . dharma saMgraha - 120 O dharmopadeza mAlA - 681 - D - dhavalA 70, 91, 95, 110, 154, 157, 233, 613, 701, 702, 708, 709, 723, 728, 730, 731, 734, 741, 748, 751, 752, 756, 763 (na) naMdi AmnAyanI paTTAvalI - 735 naMdi cUrNi - 91, 167, 169, 181, 444, 653, 655, 680, 685 naMdIphala adhyayana - 147 naMdI bAlAvabodha - 176 naMdI malayavRtti - 108, 157 naMdI vRtti - 174, 473 naMdI saMghanI prAkRta paTTAvalI - 701, 726, 728, 734, 754, 755, 764, 765 naMdIsUtra - 69, 72, 75, 76, 90, 92, 94, 97, 99, 102, 106, 108, 110, 115, 129, 156, 157, 166, 169, 174, 176, 177, 181, 375, 444, 474, 535, 550, 552, 644, 656, 664, 674, 680, 681, 684, 687, 689, 718, 719, 721, 755 naMdI sthavirAvalI - 181, 322, 472, 493, 494, 509, 510, 532, 534, 535, 553, 589, 644, 650, 653, 654, 655, 663, 665, 674, 675, 682, 684. nandI hAribhadrIyA vRtti - 26, 680 nakulI vidyA - 563 nayardaSTi - 596 naraka vibhakti - 111 nalinI gulma adhyayana - 460, 462 n nava brahmacarya - 75, 92, 93, 95, 96, 103, 125 jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) 354 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U U V U 0 nAgapariyAvaliyAo - 688 3 nAgArjunIyAvAcanA - 678 nATyadarpaNa - 667, 668 nAyAdhamma kaharao - 71, 143, 229, 230, 687 nAlaMdIya adhyayana - 113, 115 nirayAvalikA sUtra - 60, 623, 688 0 nirvANa kalikA - 558 0 nizItha - 90, 96, 103, 106, 109, 325, 360, 372, 3i75, 443, 444, 455, 457, 510, 512, 513, 515, pa17, pa19, pa30, pa32, 533, 538, papa9, 663, 678, 688, 689, 791 In nizItha bhASya - 4pa6 a nizIthabhASya cUrNi - 455 0 nItizAstra - 212 0 nItisAra - 614 nyAyAvatAra - pa29 0 J 0 3paMcakalpa cUNi - 360, 511 paMcakalpa bhASya - 101 a paMcakalpa bhASyanI cUNi - 360 paMcakalpa mahAbhASya - 360 3. paMcasiddhAttikA - 37ra 3. paMcaskandhavAda - 111 paMcAstikAyanI TIkA - 764, 767 paMcAstikAya prAbhRta - 759 paMcAstikAya saMgraha - 760 3 pataMjali vyAkaraNa bhASya - 491 3 pataMjali vyAkaraNa - 485 [ 366 9696969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 0 0 D D Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. paTTAvalI samuccaya - 5, 323, 336, 378, 493, 520, 598, 616, 649, 650, 715 0 pahAvAgaraNa - 156, 768 0 paminI khaMDa - 550 pannavaNA, parNavaNA - 139, 495, 496, 687, 702, 707, 712, 714, 717, 719, 721, 723, 726, '3 pamAyappamAya - 687 0 parikame - 166, 754. 7dara - 3. pariziSTa parva - 221, 223, 225, 226, 232, 257, 262, 267, 268, 269, 273, 275, 322, 3pa9, 375, 413, 423, 428, 435, 442, 445, 449, 455, 457, 465, 542, 581, 593, pa04, 774 - a pANini vyAkaraNa - 490 a pAdaliptasUri caritam - papa6 3 pAraiSaNA - 90 a pArzvanAthanI paramparAno itihAsa - 380 0 pArzvanAtha vastIno zilAlekha - 358 0 pippaniyukti - 366, 537, 689, 690 0 piNDapAta adhyayana - 104 - a piavaNA - 90, 91, 93, 321 a pIyarAgasurya - 687 ' puggasapaNattI - 120 a puNDarIka adhyayana - 148 0 punnATasaMghanI paTTAvalI - 740, 752 '0 puSpacUlikA - 688 0 pUrvagata vibhAga - 167 0, porisimaMDala - 687 2. prakIrNaka prajJapti - 357 jina dharmano molika itihAsa (bhAga-2) 236969696969696969628 360] U Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L O . pratyAkhyAna pUrva - 26, 98, 99, 113, 124 pratyAkhyAnapada pUrva - 167, 175 n prabandha koza - 327, 334, 524, 529, 559, 604, 605, 607 m prabhAvaka caritra - 55, 86, 494, 509, 123, 125, 527, 529, 131, 550, 552, 556, 558, 559, 567, 572, 576, 578, 579, 594, 597, 624, 634, 646, 785, 786 prabhuvIra paTTAvalI - 51, 52 n pravacanasAra - 717, 757, 759, 761 n pravacana sArodvAra - 31, 166 m n prajJApanA sUtra - 495, 688, 703, 705, 715, 723 pratikramaNa graMthatrayI - 110 ] ] - - prANavAya pUrva - 26 prANAyu pUrva - 168, 175 prAmRta saMgraha - 723 probalema oNpha sakA eNDa sAtavAhanA hisTrI - 545 (ba) - D prazna vyAkaraNasUtra - 1, 73, 95, 100, 104, 105, 156, 158, 164, 174, 178, 558, 688 prAkRta paTTAvalI - 702, 724, 729, 737, 742, 743, 745, 746, 748, 751, 754 battIsaddhAtrizikAoM - 529 balAtkAragaNanI paTTAvalI - 357 - bAhu prazna adhyayana - 157 buddha caritra - 635 bodha pAhuDa - 632, 722, 723 n n n O n brahmANDa purANa - 637 368 7 brahma zrutAvatAra - 732 brahma hemacandra kRta zruta skaMdha - 732 UUUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bha) ka 0 bhakta pratyAkhyAna - 689 n bhaktAmara stotra - 645, 646 bhagavatI ArAdhanA - bhagavatI - 56 bhagavatI vyAkhyA - 142, 170 n bhagavatI zataka - pa6 bhagavatI sUtra - 35, 36, 40, 43, 65, 130, 131, 140, 141, 172, 688, 990, 700 2 bhadrabAhu caritra - 323, 354, 611, 613, 615 0 bhadrabAhu saMhitA - 325, 372, 374 2 bhadrasAra - 448 . bhayahara stotra - 646 9. bharatezvara bAhubali vRtti - 273 0 bhaviSyapurANa - 546 2 bhAgavata - 252, 254, 275, 277, 482, 487, 488, - 491, 492, 498, 147, 561 0 bhAgavata purANa - 250, 254, 256, 276, 278 3 bhAvanA - 90, 104 a bhAvaprAbhRta - 632 a bhAva saMgraha - 337, 344, 611, 613 0 bhASeSaNA - 104 (ma) 0 maMgU kathA - 533 3. maMDala praveza (zruti) - 678 a matsya purANa - 250, 2pa4, 256, 482, 491, 561, 604 0 madhu bindunu AkhyAna - 294 0 mayUrADa adhyayana - 145 jina dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) 999999999999 369 ] Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 a maraNa samAdhi - 689 0 maraNavibhakti - 687 a malayagirIyA nandI vRtti - 680 0 malayagiri piMDaniyukti TIkA - 326 mallI adhyayana - 145 0 mahaliyAvibhAvapavibhattI - 688. n mahAkappasuya - 687 3. mahAnisIha - 688 0 mahAnizItha - 684 3. mahApaccakakhANa - 687 2 mahApannAvaraNA - 687 2 mahAparijJA (adhyayana) - 75, 82, 87, 103, 177, pa73, 578 mahApurANa - 185, 227, 233, 238, 734 0 mahApratyAkhyAna - 689 1 mahAbhArata - 120, 251, 500 mahAvaMza - 274, 448, 4pa7 mahAvIra caritra - 24, 27, 29, 31, 32, 40, 50, 345, 346 mahAvIra bhASita adhyayana - 157 a mahAvIra vANI - 170, 186 ' 2 mahAvyutpatti - 120 7 mahAsumiNabhAvaNArNa - 688 0 mAkandI adhyayana - 646 0 mAthurI vAcanA - 664 , mAlavikAgnimitra - 498, 629 milindapazno - 498, 628 muNDakopaniSad - 80 : bhujamalitavArIkha - 669 3mudrArAkSasa - 667, 670 300 769696969696969696969jena dharmano maulika itihAsa (bhAga-2) Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 2 merUtuMgIyAsthavirAvalI - 471, 472 3. merUtuMgIyA sthavirAvalI TIkA - 681 : 2 me tuMgIyAvicAra zreNI - 682, 685, 719 monyora monyora DikzanarI - 561 0 maurya sAmrAjyano ItihAsa - 450 (ca) 0 yajurveda - 7, 49 0 yuga purANa - 499 1 yuga purANa prakaraNa - 490 1 yuga pradhAna paTTAvalI - 322, 375, 441, 472, 535, 655, 664 a yoga bindusAra - 30 'yogaratnamAlA - 6pa6 a yoga ratnAvalI - 656 3yogazAstra prakAza - papa1, 6pa2, 678 (2) 0 ratnamAlA - 627, 628 ratna saMcaya prakaraNa - 496, 692 rabala - 670 'rAjavArtika - 71, 91, 110, 154, 155, 157 , rAjavArtika TIkA - 71 0 rAyapAseeijja - 139, 687 a rAjapraznIya - 688 a rUpanAtha (zilAlekha) - 450 0 14, 15, 1pa0 - 'a lalitavistarA - 616, 618, 619 lAibna (pustaka) - 437, 438 2 liMga pAhuDa - 627 jena dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) 9969696969696969696969 301] Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D lokabindusAra pUrva - 26, 169, 175 lokavijaya - 75, 76 loka vibhAga (gra) - 43, 45 lokasAra - 75, 78 O m . vavahAro - 688 . vasudeva caritra - 325 n vahiMdasAo - 688 varAhI saMhitA - 33 varuNovavAe - 688 vallabhIvAcanA - 139 n (1) vasudevapiMDI prathama aMza - 200, 205, 206 vazeSaNA - 90 vAyu purANa - 250, 253, 254, 256, 267, 264, 274, 278, 448, 482, 491, 561, 604, 605, 637, 640, 641, 643, 658, 673 vAcakavaMzanI paTTAvalI - 719 vAsavadattA - 546 vikramacaritam - 540 vikrama carita - 550, 670 vikrama smRti graMtha - 549 vicAra zreNI pariziSTam - 495, 496, 511, 514, 515, 542, 607, 622, 715, 718 - vijayasiMha sUricarita - 531 vijayodayA TIkA - 617, 618 n vijjAcaraNa viNicchao - 687 n vidhipakSa paTTAvalI - 686 - vidhAnupravAdapUrva - 26, 167, 175, 475 302 7 UUU jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 vinayasamAdhi - 321 a vipAka sUtra - 73, 95, 164, 174, 178, 687, 688 vimukti - 91, 99, 101, 102 0 vimokSa - 7pa, 87. 0 vimoha - 87. 1 vivAha cUliyA - 688 0 vikhApaNatti - 73 1 vivAhapappatti - 130, 147, 179, 687 0 vihArakappo - 687 vizeSAvazyaka TIkA - 361 a vizeSAvazyaka bhASya - 17, 18, 262, 600, 602, 608, 610, . 613, 704, 791 0 vizeSAvazyaka bhASya TIkA - 1 viSNupurANa - 482 'n viravezapaTTAvalI - 63 * a vIravaMzAvalI - 580, 598 a virastuti - 111 2. vIrya adhyayana -111 a vIrya pravAda pUrva - 26, 167 a vIra vardhamAna caritra - 12 a vRddhapaTTAvalI - para a vRddhavAdisUri caritra - papa a vRhatkathA - 531, 546, 547 a vRhatkathAkoza - 341, 344, 582, 584, 611, 613 a vRhatkathAmaMjarI - 547 vRhatkalpa cUrNi - 455 a vRhatkalpapIThikAnI TIkA - 362 a vRhatkalpa bhASya - 448, 510, papa9, 560, 664, 792,793 jena dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 969696969696969696969 303 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpa sUtra - 369, 523, 689 - vRhadAraNyakopaniSad - 19 n vedanAkhaNDa - 701, 730 n vedavedakapada - 705 D veladharovavAe - 688 vesaNovavAe - 688 vaidikasAhitya - 307 vaizeSika darzana - 565 - vyavahArakalA - 101 n vyavahArabhASya - 181 n n O vyavahAra sUtra - 325, 360, 372, 689, vyAkhyA prajJapti - 70, 73, 130, 131, 138, 143, 170, 172, 229 0 zataka cUrNi - 724 n zastraparijJA adhyayana - 664 n zItoSNIya - 75, 77 . n (A) zIlAMka kRta AcArAMganI TIkA - 82, 86, 361 zramaNasaMghastotra - 378, 471, 552, 603, 631, 655, 664, 693, 715 // zrAddhadinakRtya - 664 n zrutadhara paTTAvalI - 733, 734, 748 n zrutaratna - 721 n zrutAvatAra - 184, 701, 703, 710, 711, 724, 725, 727, 731, 734, 737, 739, 740, 742, 748, 751, 752, 754, 756, 763 34 ] >> cha jaina dharmano maulika itihAsa : (bhAga-2) Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 NkhaDAgam - 233, 701-707, 709, 711, 714, 716, 722-724, 728-730, 739, 742, 743, 747, 752, 754, 761, 762 SajIvanikAya - 321 D SaDU darzana samuccaya - 615, 618 (sa) saMgrahagAthA - 74 a saMgrahaNIpada - 141 2 saMdehaviSaSadhi - 519 saMbodha prakaraNa - 626 . saMlehaNAsuya - 687 a saMskRta iMgliza DiksanarI - vAyasara moniyaraviliyamsa - 607 . saMskAra prakIrNaka - 689 a satyapravAda pUrva - 26, 167, 17pa 0 sanmatitarka - para9 9 saptatikA cUrNi - 724 2 saptasaplikA - 85 samayamAmRta - 7pa7 0 samayaprAbhRta (sUtra) - 27, 32, 34, 69, 70, 72, 73, 75, 76, 91-97, 99, 100-108, 110, 115, 120, 121, 122, 124, 125, 129, 130, 156, 157, 166, 169, - 174, 177, 178, 180, 375, 687, 688 0 samAdhi - 112 - a samuThThANasurya - 688 3. sarvArthasiddhi - 71 3. sahasrarAma (zilAlekha) - 450 B sAmaveda - 7, 49 0 sArasaMgraha - 430 jaina dharmano molika itihAsaH (bhAga-2) 26969696969696969696969 305] 88 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 siMhAsana battIsI -pa42 3. siddhasena stuti - pa29 sukhavipAka - 71, 164 suttapAhuDa - 761 2 sutAgama - 171, 700 sUtrakatAMga - 73, 95, 99, 102, 114, 115, 174-177, 180, 325, 369, 370, 687, 688 sUrimanna - 476 0 sUrya prajJapti - 325, 330, 374, 687, 688 2 saundarAnandamu - 635 2 skandapurANa - 547 2 skaMdilIya anuyoga - 181 strI mukti prakaraNa - 617, 701 0 sthAnAMga - 6, 7, 70, 73, 76, 100, 102, 104, 105, 116, 120, 121, 129, 154-157, 166, 174, 177, 180, 224, 375, 613, 688 a smigsa azokA - 419 a hasthisutta - 428 0 hAthIguphAnA zilAlekha - 480 0 haribhadrIyA prajJApanA vRtti - 712, 716, 720 n harivaMza purANa - 496, 497, 701, 703, 711, 23-727, 729, 734, 737, 740-742, 747, 748, 750, 7para, 754, 762, 763 3. hariSaNa kathAkoSa - 449 0 harSa caritra - 640, 668 himavatta sthavirAvalI - 61, 286, 287, 475-477, 409-481, 483, 484, 486-488, 491-494, 508, 541, 542, 648, 649, 651, 655, 678, 679, 708, 718, 780-782 0 hisTrI opha dhI guptAja - 619 (samApta) 30% 099999999999na dharmano maulika itihAsaH (bhAga-2) 0 0 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAM tathya tathA navI vizeSatA * vIra nirvANa saMvata 1 thI 1000 sudhInA samayanI pramukha dhArmika, sAmAjika ane rAjanaitika ghaTanAo para tathyaparaka vivecana. * jaina dharmanI dharmAcArya paraMparA, saMpradAyo tathA prabhAvaka AcAryono kramabaddha prAmANika paricaya. * dvAdazAMgInuM kramika hAsa tathA viccheda viSayaka zodhapUrNa vivecana. * samasAmAyika dharmAcAryo ane rAjavaMzanuM zRMkhalAbaddha tathA vastuparaka prastutIkaraNa. * zrutajJAnanA saMrakSaNa mATe samaya-samaya para thayela pramukha Agama vAcanAonuM vivaraNa. * jaina itihAsanI jaTilagandhiyono pramANapurassarahala, pedA thayela bhrAMtiyonuM nirAkaraNa ane samagra bhAratIya itihAsa viSayaka amuka aMdhakArapUrNa prakaraNo para nUtana prakAza. * jaina paraMparAmAM mahilA varga dvArA zramaNI ane zramaNopAsikAnA rUpamAM Apela anupama yogadAnanuM bhavya vivaraNa. * itihAsa jevA gUDha ane nIrasa viSayanuM suMdara, subodha ane pravAhapUrNa bhASAzailImAM Alekhana. cAra iSG prakAzaka samyajJAna pracAraka maMDalA bApU bajAra, jayapura yapara