________________ 1 4 મિથ્યાત્વ એટલે મિથ્યાત્વ = હલાહલ વિષ मइभेया पुव्वमाह संसग्गीए य अभिनिवेसेणं / चउहा खलु मिच्छत्तं साहूण अदंसणेणहवा // 5 // - મિથ્યાત્વના ચાર પ્રકાર આ મુજબ છે - (1) મતિભેદ મિથ્યાત્વ, (2) પૂર્વ યુધ્રહ મિથ્યાત્વ, (3) સંસર્ગ મિથ્યાત્વ અને (4) અભિનિવેશ મિથ્યાત્વ. આ પ્રકારો પ્રાય સંયમથી અથવા સમ્યક્ત્વથી પતિત થનારને ઘટે છે. (1) મતિભેદ થવાના કારણે જીવ શ્રીજિનેશ્વર પરમાત્માના વચનને ખોટી રીતે ગ્રહણ કરે છે અને યાવતુ અન્ય જીવોમાં પ્રતિભેદ ઊભો કરે છે.) શ્રીજમાલિજીનું મિથ્યાત્વ આ પ્રકારનું ગણી શકાય. અહીં યાદ રાખવું કે, “મતિભેદ' નામનો દોષ મિથ્યાત્વની પ્રાપ્તિનું કારણ બને છે. એટલે કારણમાં (હેતુમાં) ફળનો (કાર્યનો) ઉપચાર કરીને મિથ્યાત્વપ્રાપ્તિના કારણરૂપ મતિભેદ દોષને “મિથ્યાત્વ' કહેવામાં આવેલ છે. બાકીના ત્રણ માટે પણ એ જ રીતે જાણવું. (2) કુતર્કનો (કુનયનો) પક્ષપાત ઉત્પન્ન થયો છે અથવા નયના એકાદ અંશનો જ આત્યંતિક આગ્રહ પેદા થયો છે અને એના યોગે જીવ જિનવચનમાં અશ્રદ્ધા કરે છે, તેનામાં પૂર્વધ્રહ નામનું મિથ્યાત્વ રહેલું છે. ગોવિન્દ પાઠક આ મિથ્યાત્વના કારણે શ્રીજિનવચનથી દૂર રહ્યા હતા. આ મિથ્યાત્વની પ્રાપ્તિ અને સ્થિરતામાં કારણ પૂર્વગ્રહ નામનો દોષ છે. (3) મિથ્યાત્વીઓના પરિચયના કારણે જેઓ સમ્યકત્વથી પતન પામે છે, તેમનામાં ત્રીજું સંસર્ગ મિથ્યાત્વ રહેલું છે. (4) શાસ્ત્રનિરપેક્ષતા-સ્વછંદતાનો અત્યંત આવેશ ઉત્પન્ન થયો છે અને એના યોગે જેઓ શ્રદ્ધાનો નાશ કરી રહ્યા છે, એવા જીવોમાં અભિનિવેશ નામનું મિથ્યાત્વ પ્રગટે છે.
